Προβολή Τραγουδιού
Μοιρολόι Τραπεζούντας (Αδελφόπο μ’) |
Τραγούδια του Πόντου | Ηχογραφήσεις του 1930 (Αρχείο Μέλπως Μερλιέ)Στιχουργοί: Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Καλλιτέχνες: Νίκος Χαλυβόπουλος
Αχ! Αδελφόπο μ’ εσύ, ντ’ εποίκες, νε αδελφόπο μ’; Ορφάντσες τη μανίτσα σ’, νε πουλί μ’! Την πίστη σ’! Εγώ πώς ’κ’ έξερα ’το; Εγώ πώς ’κ’ έξερα ’το; Εμείς ’ίνεται χαπέρ’ πώς ’κ’ εδούνετεν; Μανίτσα μ’, εφαρφαταρίασεν η καρδία μ’! Μανίτσα μ’! Όι! Μάνα μ’, μάνα μ’, μάνα μ’, μάνα μ’! Ρίζα μ’, ρίζα μ’! Γουρπάν’ σ’ όνεμα σ’, πουλί μ’! Για τέρ’ ακεί πώς επήεν! Πώς επέρεν ο Χάρον την ψ̌η σ’, πουλί μ’; Αναθεμά κι εμέναν πα! Εγώ πα ντο άτυχος! Ας σον άντρα μ’ χαΐρ’ ’κ’ είδα κι ας σον αδελφό μ’, πα! Κι η μάνα μ’, για τέρ’ αδά! -Μάνα, μη χτουπί͜εις τα μαλλία σ’, μάνα μ’! -Γιοκ ρίζα μ’ αφσέστε με, αφσέστε με! Η καρδία μ’ εφαρφαταρίασεν! Εφαρφαταρίασεν η καρδία μ’, πουλί μ’! Πάει να εβγαίν’ η ψ̌η μ’, νερόν φέρ’τε με! -Ούι το κακόν ντ’ εποίκες αδελφέ μ’ Αχ αδελφέ μ’… Αχ αδελφέ μ’! Ούι αδελφόπο μ’, αδελφόπο μ’, Εσύ, ντ’ εποίκες εσύ, ντ’ εποίκες εσύ; Πώς εποίκες μας αέτσ’ κι εφέκες μας αέτσ’; Για τέρεν πώς ορφάντσες μας, ρίζα μ’! Μακάρ’ να έτον αδά ο κύρη σ’ κι έλεπεν το λείψανο σ’, ρίζα μ’! Για τέρεν, άμον κροσταλλίδ’ πώς κείται! Ακόμαν δεκαοχτώ χρονώ παιδίν Αχ! Μάνα μ’, μάνα μ’, μανά μ’! Τα γιατρικά ’κ’ εποίκανε σε παράν¹, νε ρίζα μ’! Τα γιατρικά, ρίζα μ’, εφαρμάκωσαν κι επέρανε την ψ̌η σ’-ι Μ’ εθαρρείς επέρεν ατό ο Χάρον! Ατά όλι͜α ψέματα είναι! Αχ! Τη μάνα μ’ εγώ έλεγα Σοι ιατρούς μη πας-ι Ατέ εμέναν ’κ’ έκουεν νέ έξερεν ντό θ’ εποίν’νεν Αδελφέ μ’! Πώς πας κακήν κακώς, ρίζα μ’! Εγώ ’κι λέω επέρεν ο Χάρον την ψ̌η σ’, πουλί μ’! Εσύ, τα γιατρικά εθανάτωσαν εσέν, ρίζα μ’! Ούι μανίτσα μ’! Ούι μανίτσα μ’, μανίτσα μ’! Να ’βρήκ’νε ατο σην ψ̌ην ατουν Σην ψ̌ην ατουν να ευρήκ’νε ατο Αέτσ’ πώς εποίκανε μας; Έναν και μαναχόν είχαμε σε -ν! Έσυραν κι επέρανε ας σα χ̌έρι͜α μ’, νε πουλί μ’ Το λείψανο σ’, πουλί μ’ εσύ, -αχ!- ποπάδες ετριγύλτσαν Έρθανε τ’ εξαπτέρυγα Κι εσέν θα προβοδίζ’νε, νε ρίζα μ’! Κι εσέν θα βάλ’νε σο χώμαν Αχ! Πουλί μ’!
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αδά | εδώ | ||
| αδελφόπο | αδελφάκι | ||
| αέτσ’ | έτσι | ||
| ακεί | εκεί | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| ατά | αυτά | ||
| ατέ | αυτή | ||
| ατουν | τους | ||
| αφσέστε | αφήστε | ||
| βάλ’νε | βάλουν | ||
| ’βρήκ’νε | (ευρήκ’νε) βρίσκουν | ||
| γιοκ | όχι | yok | |
| γουρπάν’ | θυσία | kurban/ḳurbān | |
| εβγαίν’ | βγαίνει | ||
| εδούνετεν | δίνατε | ||
| εθαρρείς | θαρρείς, νομίζεις, υποθέτεις | ||
| έκουεν | άκουγε | ||
| έλεπεν | έβλεπε | ||
| έξερα | ήξερα | ||
| έξερεν | ήξερε | ||
| επέρανε | πήραν | ||
| επέρεν | πήρε | ||
| επήεν | πήγε | ||
| εποίκανε | έκαναν, έφτιαξαν | ποιέω-ῶ | |
| εποίκες | έκανες, έφτιαξες | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’νεν | έκανε, έφτιαχνε | ποιέω-ῶ | |
| έρθανε | ήρθαν | ||
| έσυραν | έσυραν, τράβηξαν, έριξαν | ||
| έτον | ήταν | ||
| ετριγύλτσαν | τριγύρισαν | ||
| ευρήκ’νε | βρίσκουν | ||
| εφαρφαταρίασεν | (ηχομ. λέξη) πετάρισε, θρόισε, σκίρτησε μτφ. ταράχθηκε από συγκίνηση | farfara (فرفرة) =ήχος φτερουγίσματος ή θροΐσματος | |
| εφέκες | άφησες | ||
| ’ίνεται | γίνεται | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κείται | κείτεται, ξαπλώνει | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κροσταλλίδ’ | κρύσταλλο, διαυγές (σαν κρύσταλλο) | ||
| μαναχόν | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
| νέ | ούτε | ne | |
| όνεμα | όνομα | ||
| ορφάντσες | άφησες ορφανό | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παράν | λεφτά, το χρήμα | para/pāre | |
| ποπάδες | παπάδες | ||
| προβοδίζ’νε | ξεπροβοδίζουν | ||
| σοι | στους/στις, τους/τις | ||
| τέρ’ | (προστ.) κοίταξε | ||
| τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
| ’το | αυτό, το (προσωπική αντωνυμία) | ||
| χαΐρ’ | καλοσύνη, εύνοια, χρησιμότητα | hayır/ḫayr | |
| χαπέρ’ | είδηση, νέο | haber/ḫaber | |
| χτουπί͜εις | μαδάς | εκτοπίζω | |
| ψ̌η | ψυχή | ||
| ψ̌ην | ψυχή |
¹ ’κ’ εποίκανε σε παράν: δεν σε βοήθησαν
