
Στιχουργοί: Γεώργιος Δ. Σαρακενίδης
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Αροθυμώ και τραγωδώ, αροθυμώ και κλαίγω Αροθυμώ και τραγωδώ, αροθυμώ και λέγω ♫ Ε! Μαύρα χρόνια και καιρούς σα χώματα σ’, πατρίδα Γλυκέα πόσα και πικρά επέρασα και είδα Αροθυμώ και τραγωδώ τα πρώτα τα τραντάφυλλα, τα πρώτα μανουσ̌άκια Όντες ο κόσμον έμπαινεν έμορφος σην καρδία μ’ κι ένας πόνος γλυκύς-γλυκύς, η καμονή τ’ α͜ηγάπης συνδαύλιζεν την ψ̌η μ’ ♫ Αροθυμώ και τραγωδώ τη γης την εμορφίαν Π’ εγέννεσεν κι ετράνυνεν τ’ εμέτερον το γένος ♫ Αροθυμώ και τραγωδώ τη γης την εμορφίαν Π’ εγέννεσεν κι ετράνυνεν τ’ εμέτερον τ’ ανθρώπ’ Πη έπλασεν κι εκράτεσεν αιώνας και αιώνας το έμορφον το δυνατόν το γένος των Ποντίων ♫ Έναν προς έναν τραγωδώ τα υψηλά ραχ̌ία Ετίμεσαν κι εδόξασαν Ελλενικά καρδίας ♫ Η ρίζα εκεί των Κομνηνών, των Ακριτών ο τόπον τη Παναΐα Σουμελάς, εκεί το μοναστήρι Πρώτον σην πίστην, σην χαράν σον πόνον τη πατρίδας Έναν προς έναν τραγωδώ ένδοξα πολιτεία Την Τραπεζούντα, την Ορντού, Σαμψούντα, Κερασούντα, Σινώπη, Σούρμενα, Αργυρούπολη, Τρίπολη και Ριζούντα Όθεν τα φροντιστήρια, σχολεία κεντρικά εφώταζαν τον κόσμον ♫ Αροθυμώ και τραγωδώ, αροθυμώ και κλαίγω Τα παλαιά, τ’ ατωριζ’νά τα ιστορίας λέγω ♫ Πόντος, έν’ άστρον φωτεινόν σ’ Ελλενικούς αιώνας Αργοναυτών το όρωμαν και τη Ακρίτα κάστρον Πόντος, νύφε ακριβοθώρετος τη Πόντου τη Ευξείνου, πυκνέσσα δείσα σα ραχ̌ι͜ά μάραντα φορτωμένα Πόντος! Αγέρας παρχαρί’, θύμπιρου μυρωδία τη λύρας γλυκολάλεμαν, νερόπα πάντα κρύα ♫ Εκεί η πρώτεσσα χαρά μ’, το υστερνό μ’ ο πόνος Αροθυμώ και τραγωδώ, αροθυμώ και κλαίγω ♫ Κι έρθανε χρόνια δίσεκτα, καταραμένα χρόνια Ο ουρανόν ελίβωσεν, ση γην ποτάμ’ το γαίμαν ♫ Και -ν- έρθανε χρόνα̤ δίσεκτα, [Όι, όι και δίσεκτα! Βάι, ν’ αηλί εμάς!] καταραμένα χρόνα̤ [Όι! Βάι, ν’ αηλί εμάς/όι, όι, όι, όι] Ο ουρανόν ελίβωσεν, [Όι, όι, ελίβωσεν! Βάι, ν’ αηλί εμάς!] ση γην ποτάμ’ το γαίμαν [Όι! Βάι, ν’ αηλί εμάς!/όι, όι, όι, όι] ♫ Κι εσ’κώθεν θρήνος θάνατος, πέραν περού σον Πόντον Ξαν κρούγ’νε οι Αγαρηνοί και καίγ’νε και ρημάζ’νε Ο βίον χάται γενεών, ο κόσμον ξεριζούται κι ένας λαός πορεύκεται σ’ Αδάμ την εξορίαν ♫ Κι εσ’κώθεν θρήνος θάνατος, [Όι, όι και θάνατος! Βάι, ν’ αηλί εμάς!] πέραν περού σον Πόντον [Όι! Βάι ν’ αηλί εμάς!/όι, όι, όι, όι] Ο βίον χάται γενεών, [Όι, όι και γενεών! Βάι, ν’ αηλί εμάς!] ο κόσμον ξεριζούται [Όι! Βάι ν’ αηλί εμάς!/όι, όι, όι, όι] ♫ Αποτελειών’νε σο γιαλόν το έργον των Αγαρηνών, οι Φραγκολεβαντίνοι και ’κ’ εγροικάς ο άκλερον ποίος τ’ εσόν έν’ ο εχθρός και ποίος έν’ ο φίλος ♫ Και ξάν, πουλί μ’, ας σην αρχήν χτίζομε το γεφύριν Σα μαύρα τα χαλάσματα άνθα̤ και μανουσ̌άκια ♫ Και σην Ελλάδαν έρθαμεν, ρίζα μουν προαιώνιον, πατρίδα τη πατρίδας Και ξαν, πουλί μ’, ας σην αρχήν χτίζομεν το γεφύριν Σα μαύρα τα χαλάσματα άνθι͜α και μανουσ̌άκια Την γην κατατρυπαίνομεν μ’ αλέτριν και χορόν Τον ήλον ξαν σα χ̌έρι͜α μουν αγαπεμέν’ κρατούμε -ν Και μ’ έναν στόμαν έναν ψ̌ην και νουν βροντολαλούμε -ν Πόντος, έν’ άστρον φωτεινόν οψέ, οσήμερον και πάντα Πόντος, έν’ άστρον φωτεινόν οψέ, οσήμερον και πάντα ♫ Οσήμερον σο πανοΰρ’ αροθυμώ και κλαίγω «Πόντος, έν’ άστρον φωτεινόν!» αροθυμώ και λέγω Θα έρχουμαι, θα έρχουμαι, η ξενιτει͜ά ’κι σ’κών’ με Η αροθυμία σ’, ρίζα μ’ Κρώμ’, εμένα πώς θα τρώ͜ει με
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αγαπεμέν’ | αγαπημένοι | ||
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| άκλερον | άκληρο, φτωχό, δύστυχο, ταλαίπωρο | ||
| άνθι͜α | άνθη | ||
| ανθρώπ’ | άνθρωποι | ||
| αροθυμία | νοσταλγία | ||
| αροθυμώ | νοσταλγώ | ||
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ατωριζ’νά | τωρινά | ||
| βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
| γαίμαν | αίμα | ||
| γλυκέα | (επιρρ.) γλυκά | ||
| γλυκολάλεμαν | γλυκολάλημα | ||
| δείσα | ομίχλη | δεῖσα=υγρασία, λάσπη, βρωμιά | |
| εγέννεσεν | γέννησε | ||
| εγροικάς | καταλαβαίνεις | ||
| εκράτεσεν | κράτησε | ||
| ελίβωσεν | συννέφιασε | ||
| εμέτερον | δικός/ή/ό μου | ἡμέτερος | |
| εμορφίαν | ομορφιά | ||
| έμορφον | όμορφο | ||
| έμορφος | όμορφος/η | ||
| έν’ | είναι | ||
| έρθανε | ήρθαν | ||
| έρχουμαι | έρχομαι | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| εσόν | δικός/ή/ό σου | ||
| ετίμεσαν | τίμησαν | ||
| ετράνυνεν | μεγάλωσε, ανατράφηκε | τρανόω-ῶ | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καίγ’νε | καίνε | ||
| καμονή | καημός | ||
| καρδίας | (τη, γεν.) καρδιάς, (τα, ονομ. πληθ.) καρδιές | ||
| κατατρυπαίνομεν | κατατρυπάμε | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κρούγ’νε | χτυπούνε | κρούω | |
| μανουσ̌άκια | μενεξέδες/βιολέτες | մանուշակ (manušak)<manafšak | |
| μουν | μας | ||
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| νερόπα | νεράκια | ||
| νύφε | νύφη | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ξεριζούται | ξεριζώνεται | ||
| όθεν | όπου, οπουδήποτε, σε όποιον | ||
| όντες | όταν | ||
| όρωμαν | όνειρο | ||
| οσήμερον | σήμερα | ||
| οψέ | χθες | ||
| Παναΐα | Παναγιά | ||
| πανοΰρ’ | πανηγύρι | ||
| παρχαρί’ | θερινού βοσκότοπου (παρχαριού) | ||
| πη | που | ||
| ποίος | (ερωτημ.) ποιός, (αναφ.αντων.) όποιος | ||
| ποτάμ’ | ποτάμι | ||
| πρώτεσσα | πρώτη | ||
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
| ρημάζ’νε | ρημάζουν | ||
| σ’κών’ | σηκώνω/ει | ||
| τραγωδώ | τραγουδάω | ||
| τραντάφυλλα | τριαντάφυλλα | ||
| χάται | χάνεται | ||
| χρόνα̤ | χρόνια | ||
| χτίζομε | χτίζουμε | ||
| ψ̌η | ψυχή | ||
| ψ̌ην | ψυχή |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αγαπεμέν’ | αγαπημένοι | ||
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| άκλερον | άκληρο, φτωχό, δύστυχο, ταλαίπωρο | ||
| άνθι͜α | άνθη | ||
| ανθρώπ’ | άνθρωποι | ||
| αροθυμία | νοσταλγία | ||
| αροθυμώ | νοσταλγώ | ||
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ατωριζ’νά | τωρινά | ||
| βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
| γαίμαν | αίμα | ||
| γλυκέα | (επιρρ.) γλυκά | ||
| γλυκολάλεμαν | γλυκολάλημα | ||
| δείσα | ομίχλη | δεῖσα=υγρασία, λάσπη, βρωμιά | |
| εγέννεσεν | γέννησε | ||
| εγροικάς | καταλαβαίνεις | ||
| εκράτεσεν | κράτησε | ||
| ελίβωσεν | συννέφιασε | ||
| εμέτερον | δικός/ή/ό μου | ἡμέτερος | |
| εμορφίαν | ομορφιά | ||
| έμορφον | όμορφο | ||
| έμορφος | όμορφος/η | ||
| έν’ | είναι | ||
| έρθανε | ήρθαν | ||
| έρχουμαι | έρχομαι | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| εσόν | δικός/ή/ό σου | ||
| ετίμεσαν | τίμησαν | ||
| ετράνυνεν | μεγάλωσε, ανατράφηκε | τρανόω-ῶ | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καίγ’νε | καίνε | ||
| καμονή | καημός | ||
| καρδίας | (τη, γεν.) καρδιάς, (τα, ονομ. πληθ.) καρδιές | ||
| κατατρυπαίνομεν | κατατρυπάμε | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κρούγ’νε | χτυπούνε | κρούω | |
| μανουσ̌άκια | μενεξέδες/βιολέτες | մանուշակ (manušak)<manafšak | |
| μουν | μας | ||
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| νερόπα | νεράκια | ||
| νύφε | νύφη | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ξεριζούται | ξεριζώνεται | ||
| όθεν | όπου, οπουδήποτε, σε όποιον | ||
| όντες | όταν | ||
| όρωμαν | όνειρο | ||
| οσήμερον | σήμερα | ||
| οψέ | χθες | ||
| Παναΐα | Παναγιά | ||
| πανοΰρ’ | πανηγύρι | ||
| παρχαρί’ | θερινού βοσκότοπου (παρχαριού) | ||
| πη | που | ||
| ποίος | (ερωτημ.) ποιός, (αναφ.αντων.) όποιος | ||
| ποτάμ’ | ποτάμι | ||
| πρώτεσσα | πρώτη | ||
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
| ρημάζ’νε | ρημάζουν | ||
| σ’κών’ | σηκώνω/ει | ||
| τραγωδώ | τραγουδάω | ||
| τραντάφυλλα | τριαντάφυλλα | ||
| χάται | χάνεται | ||
| χρόνα̤ | χρόνια | ||
| χτίζομε | χτίζουμε | ||
| ψ̌η | ψυχή | ||
| ψ̌ην | ψυχή |

