Προβολή Τραγουδιού
Αροθυμι͜αγμέντσα γραία |

Στιχουργοί: Παντελής Μελανοφρύδης
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Καλλιτέχνες: Αφήγηση/Απαγγελία/Ψαλμός
Γραία έκλαιεν την πιρνίν, γραία το μεσημέριν Πας̌ κι έκλαιεν τη μάναν ατ’ς; Πας̌ κι έκλαιεν τον κύρ’ν ατ’ς; Πας̌ κι έκλαιεν τον ήλιον ατ’ς και τα πουλιά ντ’ εχάσεν; Μοιρολοεί, φτουλίεται και βαρυαναστενάζει Κι αν κλαίει, κλαίει αίματα κι αναφτουρίζ’ φαρμάκια Μήτε τον κύρ’ν ατ’ς έκλαιεν, μήτε και τη μάναν Μήτε τον ήλιον τον καλόν π’ εφέκεν ατεν χ̌έραν Τα πόνια όλα̤ σύρκουνταν και τα τυραννισίας Κι όλα̤ εδώκεν ο Θεός, άνεσην, παρ’γορίαν Μανάχον ’κι υποφέρκεται ατό η αροθυμία ντο μαραζών’ τον άρθωπον, κατατσακών’ τα στούδα̤ τ’ Η γραία εροθύμεσεν τα μέρι͜α ντο εφέκεν Η γραία ’μοιρολόγανεν ντο είχ̌εν και ντ’ εχάσεν ’Κάθουτον κι εμαυρέκλαιεν τ’ όρα̤ και τα ραχ̌ία Τα έρημα τα εγκλησιάς, τ’ άχαρα μαναστήρι͜α, ρακάνια καταπράσινα, τα έμορφα παρχάρι͜α και τα μαρτέσ̌ι͜α αμάραντα, τ’ Απριλί’ μανουσ̌άκια Το χώμαν ντ’ εσκουντούλιζεν κι ατά τα λιθαρόπα Τα ζάβας τα χ̌ιλιόρια, τα κρύα τα νερόπα -Μέρ’ είν’ τα χρυσά μέρι͜α μουν; τα γονικά μ’ πού είναι; Εκεί λιβάδι͜α πράσινα, ορμάνια και φιστάνι͜α Εκεί ο φοβερόν αητόν από ψηλά ετέρ’νεν Και οι χ̌ερανοί αργόφτεροι και τώρα χ̌ελιδόνι͜α Και τα πουλιά εκελάηδηναν τον ψεύτικον τον κόσμον Εκεί έτον παράδεισος, εκεί κι η ευλοΐα Σίτ’ έκλαιεν κι εστέναζεν η χ̌έρα η κουτούλα από μακρά ακούει βοήν, από μακρά λαλίαν Μήτε τραγώδιν έτονε, μήτε μοιρολοΐα Ο τραγωδά̤νον τη Σταυρί’, ραχ̌οπιδεβαγμένος Σα ψηλασέας ’πέτανεν, σα χαμελά ετέρ’νεν Την λύραν εκατόρθωνεν, την λύραν κατορθώνει και την ελαίαν το τοξάρ’ ντο τοξαρι͜άζ’ τον κόσμον -Αχ! να λελεύω σε εγώ! Γουρπάν’ ση τραγωδία σ’! Γουρπάν’ ση λύρα σ’ το γλυκύν, σ’ έμορφον τη λαλία σ’ Μέρ’ έπλασε σε ο Θεόν, Ατόν να ποδεδίζω και έστειλε σε άνεσην να δί’ς μας-ε ολίγον Σύρον τη τοξαρέα σου ας σείουν τα ραχ̌ία Εβγάλε το λαλόπο σου το παραπονεμένον και πέ’ τα τραγωδίας ι-σ’ τα χ̌ιλιοτορδεμένα Ας χ̌αίρουνταν οι ζωντανοί και οι αποθαμένοι Ατείντς π’ εφέκαμ’ άταφους και δίχως κοιμητήριν
Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
---|---|---|---|
αμάραντα | (επιστ. Helichrysum stoechas) τα αγριολούλουδα ελίχρυσος ο πολύτιμος | ||
άρθωπον | άνθρωπο | ||
αροθυμία | νοσταλγία | ||
ατά | αυτά | ||
ατείντς | αυτούς | ||
ατεν | αυτήν | ||
ατ’ς | αυτής, της | ||
γλυκύν | γλυκιά/ό | ||
γουρπάν’ | θυσία | kurban/ḳurbān | |
γραία | γριά | ||
δί’ς | δίνεις | ||
εγκλησιάς | εκκλησίες | ||
εδώκεν | έδωσε | ||
είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
εκελάηδηναν | κελαηδούσαν | ||
έκλαιεν | έκλαιγε | ||
ελαίαν | ελιά | ||
εμαυρέκλαιεν | μαυρόκλαιγε, έκλαιγε γοερά | ||
έμορφα | όμορφα | ||
έμορφον | όμορφο | ||
εροθύμεσεν | νοστάλγησε | ||
εσκουντούλιζεν | ευωδίαζε | ||
εστέναζεν | στέναζε, αναστέναζε | ||
ετέρ’νεν | κοιτούσε | ||
έτον | ήταν | ||
έτονε | ήταν | ||
ευλοΐα | ευλογία | ||
εφέκαμ’ | αφήσαμε | ||
εφέκεν | άφησε | ||
εχάσεν | έχασε, έδιωξε, πέταξε | ||
ζάβας | κρίκος, δαχτυλίδι, σκουλαρίκι | μεσ. ζάβα, η: αλυσιδωτός θώρακας που φορούσαν οι βαριά οπλισμένοι πεζοί ή ιππείς στον βυζαντινό στρατό | |
’κάθουτον | καθόταν | ||
κατατσακών’ | κατασπάει | ||
’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
κουτούλα | αυτή που τραβάει τα μαλλιά της, προσφώνηση χήρας γυναίκας | ||
κύρ’ν | κύρη, πατέρα | ||
λαλία | λαλιά, φωνή | ||
λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
λαλόπο | φωνούλα | ||
λελεύω | χαίρομαι | ||
λιθαρόπα | πετρούλες, μικροί βράχοι | ||
μακρά | (επιρρ.) μακριά, (επιθ.) μακρινά, απομακρυσμένα | ||
μαναστήρι͜α | μοναστήρια | ||
μανάχον | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
μανουσ̌άκια | μενεξέδες/βιολέτες | մանուշակ (manušak)<manafšak | |
μαρτέσ̌ι͜α | μαρτιάτικα | ||
μέρ’ | (μέρου, επιρρ.) πού, προς ορισμένο μέρος, όποιος | ||
μέρι͜α | μέρη | ||
’μοιρολόγανεν | (εμοιρολόγανεν) μοιρολογούσε | ||
μοιρολοεί | μοιρολογά | ||
μοιρολοΐα | μοιρολόι, μοιρολογιά | ||
μουν | μας | ||
να ποδεδίζω | να χαρώ κπ | ||
νερόπα | νεράκια | ||
ολίγον | λίγο | ||
όρα̤ | όρη, βουνά | ||
ορμάνια | δάση | orman | |
παρ’γορίαν | παρηγοριά | ||
παρχάρι͜α | ορεινοί τόποι θερινής βοσκής | ||
πας̌ | μήπως, μπας και, είναι δυνατόν, μην τύχει (και) | μήν πᾶς | |
πέ’ | (προστ.) πες | ||
’πέτανεν | (επέτανεν) πετούσε | ||
ποδεδίζω | (ενεργ. και μέση) χαίρομαι, απολαμβάνω, προσκυνώ | από+δέδιν (<δείδω=φοβάμαι, ανησυχώ) | |
πόνια | (ονομ.) πόνοι, (αιτ.) πόνους | ||
ρακάνια | γήλοφοι | ||
ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
ραχ̌οπιδεβαγμένος | αυτός που πέρασε τα βουνά | ||
σείουν | σείονται | ||
σίτ’ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
στούδα̤ | οστά, κόκκαλα | ὀστοῦν~οστούδιον | |
σύρκουνταν | τραβιούνται, σύρονται, υποφέρονται, αντέχονται | ||
σύρον | (προστ.) σύρε, τράβα, ρίξε | ||
τοξάρ’ | δοξάρι | ||
τοξαρέα | δοξαριά | ||
τοξαρι͜άζ’ | δοξαριάζει | ||
τραγωδά̤νον | τραγουδιστής | ||
τραγωδία | τραγούδι | ||
τραγωδίας | τραγούδια | ||
τυραννισίας | τυράννιες, ταλαιπωρίες | ||
υποφέρκεται | υποφέρεται | ||
φτουλίεται | μαδιέται, τραβά τα μαλλιά του, ξεπουπουλιάζεται | πτίλον | |
χ̌αίρουνταν | χαίρονται | ||
χ̌έρα | χήρα | ||
χ̌έραν | χήρα | ||
χαμελά | χαμηλά | ||
ψηλασέας | ορεινά μέρη |
Απαγγελία: Γεωργία Συμηνίδου Φωνητικά: Σοφία Σινδοπούλου