Προβολή Τραγουδιού
Μαυροξενιτέας |

Στιχουργοί: Φίλων Κτενίδης
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Καλλιτέχνες: Αφήγηση/Απαγγελία/Ψαλμός, Δημήτρης Καρασαββίδης
Πώς ’κι τρομάζ’νε τα ραχ̌ία όντες αναστενάζω; Αναστενάζω θλιβερά και κλαίω από καρδίας Τα δάκρυ͜α μ’ γίν’ντανε ποτάμ’ και σ’κών’νε χαλαρδίας Τα λόγια μ’ γίν’ντανε φαρμάκ’, τον κόσμον φαρμακών’νε Τα μοιρολόγια μ’ άψιμον, την πλάσην κατακαίγ’νε Τη κοσμί’ τα πετούμενα κλαίγ’νε εγώ όνταν κλαίω Κλαίγ’νε τα νερά σο ποταμάκρ’, κλαίγ’νε σα πεγαδομμάτι͜α Τα δέντρα συντρομά̤γουνταν, τα φύλλα τουν δακρύζ’νε Κλαίω, λιβών’ ο ουρανόν και τ’ άστρα χαμελύν’νε Απάν’ σα ραχ̌οκέφαλα καρφούνταν κι αφουκρούνταν Το τίνος έν’ το κλάψιμον, τίνος μοιρολοΐα; Κλαίγ’νε κι εκείνα μετ’ εμέν, κλαινίζ’νε και το φέγγον Πώς ’κι τρομάζ’νε τα ραχ̌ία όντες αναστενάζω; Ήντι͜αν εδώκε με ο Θεόν εγένταν όλια ξένα Τ’ αύλας ι-μ’ ’χορταρίασαν, τ’ οσπίτι͜α μ’ εχαλάγαν, τα στράτας ι-μ’ εκόπανε, τα δρόμι͜α μ’ όλια εβζήγαν Πάω να πάω, ’κ’ επορώ, κι αν πάω, πού να πάω; Φωλέαν ’κ’ έχω ώσπου ζω, ταφίν αν αποθάνω Αηλί εμέν τον άκλερον, τον μαυροξενιτέαν!
Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
---|---|---|---|
αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
άκλερον | άκληρο, φτωχό, δύστυχο, ταλαίπωρο | ||
απάν’ | πάνω | ||
αποθάνω | πεθαίνω | ||
αφουκρούνταν | αφουγκράζονται | ||
άψιμον | φωτιά | ||
γίν’ντανε | γίνονται | ||
δακρύζ’νε | δακρύζουν | ||
δρόμι͜α | δρόμοι, δρόμους | ||
εβζήγαν | έσβησαν | ||
εγένταν | έγιναν | ||
εδώκε | έδωσε | ||
εκόπανε | κοπήκαν | ||
έν’ | είναι | ||
επορώ | μπορώ | ||
εχαλάγαν | (αμεταβ.) χάλασαν | ||
ήντι͜αν | οτιδήποτε, ό,τι | ||
’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
καρδίας | (τη, γεν.) καρδιάς, (τα, ονομ. πληθ.) καρδιές | ||
καρφούνταν | καρφώνονται | ||
κατακαίγ’νε | κατακαίνε | ||
’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
κλαίγ’νε | κλαίνε | ||
κλαινίζ’νε | στενοχωρούν, κάνουν κάποιον να κλάψει | ||
κοσμί’ | κόσμου | ||
λιβών’ | συννεφιάζει | λίβος<λείβω | |
μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
μοιρολοΐα | μοιρολόι, μοιρολογιά | ||
όλια | όλα | ||
όνταν | όταν | ||
όντες | όταν | ||
οσπίτι͜α | σπίτια | hospitium<hospes | |
πεγαδομμάτι͜α | πηγές νερού | ||
ποτάμ’ | ποτάμι | ||
ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
ραχ̌οκέφαλα | κορφές βουνών | ||
σ’κών’νε | σηκώνουν | ||
στράτας | (ονομ.) δρόμοι, (αιτ.) δρόμους | ||
συντρομά̤γουνταν | τρέμουν ολόκληρα | ||
ταφίν | τάφος | ||
τίνος | ποιού; | ||
τουν | τους | ||
τρομάζ’νε | τρέμουν | ||
φαρμακών’νε | φαρμακώνουν | ||
φέγγον | φεγγάρι | ||
φωλέαν | φωλιά | ||
χαλαρδίας | (ον. πληθ., τα) πλημμύρες χειμάρρων (γεν. ενικ) πλημμύρας χειμάρρου | ||
χαμελύν’νε | χαμηλώνουν | ||
’χορταρίασαν | γέμισαν χορτάρι |
Απαγγελία: Μαρία Ματσκαλίδου