Προβολή Τραγουδιού
Ακρίτας όντες έλαμνεν |
Στιχουργοί: Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Καλλιτέχνες: Αφήγηση/Απαγγελία/Ψαλμός, Γιώργος Αμαραντίδης, Κώστας Αλεξανδρίδης, Χορωδία
Ακρίτας όντες έλαμνεν σην παραποταμέαν Επέγ’νεν κι έρ’τον κι έλαμνεν τη ώραν πέντε αυλάκια Επέγ’νεν κι έρτον κι έσπερνεν εννέα κότι͜α σπόρον Έρθεν πουλίν κι εκόνεψεν ση ζυγονί’ την άκραν Σ’κούται και καλοκάθεται ση ζυγονί’ τη μέσεν -Οπίσ, πουλίν! Οπίσ’, πουλίν, μη τρως τη βουκεντρέαν! Και το πουλίν ’κελάηδεσεν με ανθρωπί’ λαλίαν -Ακρίτα μου, ντό κάθεσαι; Ντό στέκεις και περ’μένεις; Το ένοικο σ’ εχάλασαν και την κάλη σ’ επέραν Τ’ όλον καλλίον τ’ άλογο σ’ στρών’νε και καβαλ’κεύ’νε και τ’ άλλα τα καθέτερα τρέχ’νε και χλιμιτίζ’νε ♫ Ακρίτας παραθύμωσεν, Ακρίτας εθα̤ρρέθεν ’Κάρφωσεν το βουκέντριν ατ’ και έστεσεν τα βούδι͜α τ’ Όλια τ’ όρνι͜α φοβερίζ’, τ’ όρνι͜α και τα ραχ̌ία Τους κλέφτες εφοβερίζεν να μη κλέφ’νε την ηήν ατ’ Τσοι λύκους εφοβέριζεν να μη τρώγ’νε τα βούδι͜α τ’ Τα πουλία ’φοβέριζεν να μη τρώγ’νε τον σπόρον Αφήν’ και πάει Ακρίτας ι-μ’, ο κρίαρον Ακρίτας Ευρήκ’ τα πόρτας ανοιχτά, τα παραθύρι͜α ακλείδι͜α Πάει κι ευρήκ’ τους μαύρους ατ’, στέκ’νε και χλιμιτίζ’νε -Τσ’ αστράφτει σην ανατολήν να ευρίεται ση δύσην! Σον Θεόν εσουν, νε μαύροι μου, τσ’ εφτάν’ και κοντοφτάνει; Κανείς, κανείς ’κ’ ελάλεσεν, κανείς ’κ’ επελογέθεν Και το γιαγούζιν τ’ άλογον λαλεί κι απολογάται -Ας σα κρυφοταΐσματα σ’, εφτάνω κοντοφτάνω Απάν’ σ’ ατού ελάγγεψεν εχπάστεν κι έχ̌’ και πάει Βιτσοκοπά τον μαύρον ατ’ να φτάν’ και κοντοφτάνει Ακρίτας ι-μ’ πριν να προφτάν’ η κόρ’ έρθεν κι εδέβεν Ουτσ̌όπουλα επέντεσεν απάν’ σο σταυροδρόμιν -Σον Θόν εσουν, ουτσ̌όπουλα, πουθέν χαράν εδέβεν; -Κάθαν ώραν χαράν δι͜αβαίν’, κάθαν ημέραν γάμος Άμον τ’ ατωρ’νόν τη χαράν, άλλο χαράν ’κ’ εδέβεν Κάθαν τσατσίν μαλλίν κρατεί, κάθαν λιθάριν αίμα Βιτσοκοπά τον μαύρον ατ’ να φτάν’ και κοντοφτάνει Ακρίτας ι-μ’ ’κ’ επρόφτασεν η κόρ’ έρθεν κι εδέβεν Επήεν κι εταγιάνεψεν ση Δέβας το γεφύρι Εκεί κάθουνταν Έλλενοι κι ατόναν φοβερίζ’νε -Δεβάστε με, νε Έλλενοι, την δέβαν ας δι͜αβαίνω Ο μαύρο μ’ έν’ νεόν πουλάρ’ χωρίς ταήν ’κι μένει κι η κάλη μου νέον κόρασ̌ον χωρίς τ’ εμέν ’κι στέκει Τον θάνατον ’κι νουνίζ’, την κάλην ατ’ θυμάται -Αν κρούω και σκοτώνω σας θα λέγ’νε με φονέαν κι αν ’κι σκοτώνω σας εγώ, θα λέγ’νε εφοβέθεν Καλλίον ’κι σκοτώνω σας κι ας λέγ’νε εφοβέθεν Κλώσ̌κεται, σύρ’ το μαύρον ατ’ και σο βαθύν λιμνίτσιν Βιτσοκοπά τον μαύρον ατ’ να φτάν’ και κοντοφτάνει Επήεν κι εταγιάνεψεν και σου καστρί’ την πόρταν Ο μαύρον εχλιμίτιξεν κι ο κάστρον όλ’ εσείεν Η κόρ’ επαραγνώριξεν, είπεν, «έρθεν Ακρίτας!» -Ανοίξετε με, νε πορτάρ’, ανοίξτεν ας εμπαίνω Ο μαύρο μ’ νεόν πουλάρ’ είναι χωρίς ταήν ’κι μένει Η κόρ’ νέον κόρασον έν’, χωρίς εμέν ’κι στέκει Ένοιξαν ατον οι πορτάρ’, εμπαίν’ απέσ’ Ακρίτας Άλλοι σκαμνία δίγ’ν’ ατον, άλλοι καυκίν απλών’νε και σο σκαμνίν κάθεται και το καυκίν επέρεν -Για σους, για σους, Ακρίτα μου, και μη πολυλογίζεις Αδά μεγάλον στράτεμαν εσέναν κυνηγάει Έσυρεν το σπαθίτσιν ατ’ ας σο χρυσόν θεκάριν Χ̌ίλιους εμπροστά τ’ εσκότωσεν και μύριους από πίσω Άλλους τρακόσ̌ους Βάραγγους ση Δέβας το γεφύρι Επέρεν την κόρ’ κι έφυεν εννέα πουρνοβράδι͜α Έβγαλεν ας σον κόλφον ατ’ απ’ όλια τα γενέας -Για φά’, κόρη, για φά’, κόρη, κι ωρίαξον τα στράτας Ακρίτας επεκούμπιξεν, έναν ύπνον επέρεν Η κόρ’ τερεί το πέραν κιάν’, φουσάτον κατηβαίνει Εντρέπεται να λέει ατον, φουσάτον κατεβαίνει Τα δάκρυ͜α τ’ς εκατήβαιναν σ’ Ακρίτα την καρδίαν Εγνέφιξεν κι Ακρίτας μου ας σον γλυκύν τον ύπνον -Κόρη, εκείν’ που έρχουνταν κανέναν ’κ’ εγνωρίζεις; -’Μπροστά που έρ’ται ο καβαλάρτς ομοι͜άζ’ να έν’ ο κύρη μ’ κι εκείν’ οι μαύροι οι αλογάντ’ ομοι͜άζ’ να είν’ τ’ αδέλφι͜α μ’ κι εκείνε η γερανόφορος ομοι͜άζ’ να έν’ η μάνα μ’!
Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
---|---|---|---|
αδά | εδώ | ||
άκραν | άκρη, αρχή | ||
αλογάντ’ | αυτοί που έχουν άλογα | ||
άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
ανθρωπί’ | ανθρώπου | ||
ανοίξτεν | (προστ.) ανοίξτε | ||
απάν’ | πάνω | ||
απέσ’ | μέσα | ||
απολογάται | απαντά, αποκρίνεται | ||
ατόναν | αυτόν | ||
ατού | εκεί (σε τόπο ή σημείο που βρίσκεται σε κάποιο απόσταση) | ||
ατωρ’νόν | τωρινό | ||
αφήν’ | αφήνει | ||
βιτσοκοπά | χτυπάει με τη βίτσα, ρίχνει βιτσιά | βίτσα<veja (σλαβ.) + -κοπῶ | |
βούδι͜α | βόδια | ||
βουκεντρέαν | χτύπημα με ξύλινη βέργα (βουκέντρα) που χρησιμοποιούταν από τους αγρότες κατά τη διάρκεια οργώματος με βόδια και η οποία στη μία άκρη είχε μεταλλική βάση για να καθαρίζουν το αλέτρι και στην άλλη της άκρη ήταν αιχμηρή, ούτως ώστε να κεντρίζει τα βόδια | ||
βουκέντριν | (ή βουκέντρα) ξύλινη βέργα που χρησιμοποιούταν από τους αγρότες κατά τη διάρκεια οργώματος με βόδια και η οποία στη μία άκρη είχε μεταλλική βάση για να καθαρίζουν το αλέτρι και στην άλλη της άκρη ήταν αιχμηρή, ούτως ώστε να κεντρίζει τα βόδια | ||
γενέας | γενιές | ||
γερανόφορος | αυτός/ή που φοράει γαλάζια ρούχα | ||
γιαγούζιν | αυτό που έχει μαύρο στιλπνό χρώμα | yağız | |
γλυκύν | γλυκιά/ό | ||
δέβαν | διάβαση, πέρασμα | ||
δεβάστε | (προστ.) οδηγήστε, περάστε, πηγαίνετε κπ/κτ κάπου | ||
δι͜αβαίν’ | (για τόπο) περνάει/ώ, διασχίζει/ω, (για χρόνο) περνάει/ώ | διαβαίνω | |
δι͜αβαίνω | (για τόπο) περνώ, διασχίζω, (για χρόνο) περνώ | διαβαίνω | |
δίγ’ν’ | δίνουν | ||
εγνέφιξεν | ξύπνησε | ||
εδέβεν | πήγε, διάβηκε, διέσχισε, ξεπέρασε | διαβαίνω | |
είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
εκατήβαιναν | κατέβαιναν | ||
εκείν’ | εκείνοι/α | ||
εκείνε | εκείνη | ||
εκόνεψεν | εγκαταστάθηκε, φώλιασε, προσγειώθηκε | konmak | |
ελάγγεψεν | πήδηξε | ||
ελάλεσεν | έβγαλε λαλιά, κάλεσε, αποκάλεσε, προσκάλεσε, οδήγησε | ||
έλαμνεν | όργωνε | λάμνω | |
Έλλενοι | Έλληνες | ||
εμπαίν’ | μπαίνει | ||
εμπαίνω | μπαίνω | ||
εμπροστά | μπροστά, πρωτύτερα | ||
έν’ | είναι | ||
ένοικο | σπίτι, οικία | ||
ένοιξαν | άνοιξαν | ||
επέγ’νεν | πήγαινε, προχωρούσε, έφευγε | ||
επεκούμπιξεν | ακούμπησε, στηρίχθηκε | ||
επελογέθεν | απάντησε, αποκρίθηκε | ||
επέντεσεν | απάντησε, συνάντησε τυχαία | ||
επέραν | πήραν | ||
επέρεν | πήρε | ||
επήεν | πήγε | ||
επρόφτασεν | πρόφτασε | ||
έρθεν | ήρθε | ||
έρ’ται | έρχεται | ||
έρ’τον | ερχόταν | ||
έρχουνταν | έρχονται | ||
εσείεν | σείστηκε | ||
εσουν | σας | ||
έστεσεν | έστησε | ||
έσυρεν | έσυρε, τράβηξε, έριξε | ||
εταγιάνεψεν | απόκαμε, έμεινε από αντοχές, πλησίασε τόσο ώστε να ακουμπάει | dayanmak | |
ευρήκ’ | βρίσκω/ει | ||
ευρίεται | βρίσκεται | ||
εφοβέθεν | φοβήθηκε | ||
εφτάν’ | φτάνει | ||
εφτάνω | φτάνω | ||
έφυεν | έφυγε | ||
έχ̌’ | έχει | ||
εχλιμίτιξεν | χλιμίντρισε | ||
εχπάστεν | αναχώρησε, κίνησε για | ||
ζυγονί’ | ζυγού | ||
ηήν | γη | ||
θάνατον | θάνατος | ||
Θόν | θεό | ||
’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
κάθαν | κάθε | ||
καθέτερα | κατώτερα | ||
κάθουνταν | κάθονται | ||
κάλη | η αγαπητή σύζυγος, η σύζυγος | ||
κάλην | την αγαπητή σύζυγο, σύζυγο | ||
καλλίον | (επίθ.) καλύτερο, (επίρ.) καλύτερα | ||
καστρί’ | κάστρου | ||
καυκίν | κούπα | καῦκος | |
’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
κιάν’ | και άνω, και εξής, και πέρα | ||
κλέφ’νε | κλέβουν | ||
κλέφτες | κλέφτης | ||
κλώσ̌κεται | γυρίζει, επιστρέφει | ||
κόλφον | αγκαλιά, κόλπο, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, στήθος της γυναίκας | ||
κόρασον | κορίτσι | ||
κόρασ̌ον | κορίτσι | ||
κότι͜α | μονάδα μέτρησης για δημητριακά | ||
κρατεί | κρατάει, βαστάει, στέκει, αντέχει | ||
κρούω | χτυπώ | ||
λαλεί | βγάζει λαλιά, καλεί, αποκαλεί, προσκαλεί, οδηγεί | ||
λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
λέγ’νε | λένε | ||
λιμνίτσιν | λιμνούλα | ||
μέσεν | μέση | ||
νουνίζ’ | σκέφτεται | ||
όλ’ | όλοι/α | ||
όλια | όλα | ||
ομοι͜άζ’ | ομοιάζει, μοιάζει | ||
όντες | όταν | ||
οπίσ’ | πίσω | ||
ουτσ̌όπουλα | πετούμενα πουλιά | uçmak + πουλί | |
παραποταμέαν | παραποτάμιος τόπος | ||
περ’μένεις | περιμένεις | ||
πορτάρ’ | πορτιέρηδες, οι επιβλέποντες την είσοδο από κπ πόρτα | porta | |
πόρτας | (ονομ.πληθ.) πόρτες | porta | |
πουθέν | πουθενά | ||
πουρνοβράδι͜α | το χρονικό διάστημα από το πρωί μέχρι το βράδυ | ||
ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
σ’κούται | σηκώνεται | ||
σους | (προστ.) σώπα, πάψε, κάνε ησυχία | susmak | |
σπαθίτσιν | σπαθάκι | ||
στέκ’νε | στέκουν | ||
στράτας | (ονομ.) δρόμοι, (αιτ.) δρόμους | ||
στρών’νε | στρώνουν, ζεύουν | ||
σύρ’ | σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει | ||
ταήν | τροφή ή τάισμα ζώου | τάσσω/τάττω | |
τερεί | κοιτάει | ||
τρέχ’νε | τρέχουν | ||
τρώγ’νε | τρώνε | ||
τσ’ | (ως τση, άρθρο γεν. ενικού) του/της, (ως τσοι, άρθρο αιτ. πληθ.) τις, (ως ερωτημ. τσί;) ποιός; | ||
τσατσίν | ξερόκλαδο θάμνου, φρύγανο | ||
τσοι | τους/τις | ||
φά’ | (προστ.) φάε | ||
φοβερίζ’νε | φοβερίζουν | ||
φουσάτον | ασκέρι, μονάδα στρατού | fossatum=«στρατόπεδο, τάφρος» | |
χλιμιτίζ’νε | χλιμιντρίζουν | ||
ωρίαξον | (προστ.) πρόσεξε, φύλαξε |