Προβολή Τραγουδιού 
| Η Τσ̌όφα εζάντυνεν | 
 Η αθάνατη λύρα του Πόντου
Η αθάνατη λύρα του ΠόντουΣτιχουργοί: Νίκος Τσιμαχίδης
Συνθέτες: Νίκος Τσιμαχίδης
Καλλιτέχνες: Βασούλα Ευθυμιάδου, Γεώργιος Κελίδης, Νίκος Τσιμαχίδης
-Σην υείαν εσουν, παιδία! Σην υείαν εσουν! -Γιατί εφέκες το τοξάρι σ’ Νίκολα; Παίξον! Αΐκον κέφ’ άλλο πού θα ευρήκ’ ατο; Ας σου έφυες κιάν’ ας σο χωρίον εθαρρείς και γουρζουλάς εύρε μας. Νιά χορόντας, νιά τραγωδίας! Για τ’ ατό, παίξον! -Εγώ, θείο, να παίζω ους το πρωί. Ὰμα ελέπω τη θεία μ’ τη Τσ̌όφαν έρ’ται απ’ ακέσ’ κρατεί κι έναν στουράκ’ σα χ̌έρι͜α τ’ς και θα χαλάν’ το κέφ’ν εμουν. -Το κέφ’ τη Γιωρίκα τη Φοντούκ’ σον κόσμον άνθρωπος ’κ’ ευρέθεν να χαλάν’! Και ίλιαμ και τ’ εμόν η γραία! Εσύ σύρον το τοξάρι σ’ και τη θεία σ’ την Τσ̌όφα άφ’ς ατεν σ’ εμέν. Εγώ ισάζ’ ατεν! -Καλώς την θείαν την Τσ̌όφαν! Καλώς την θείαν την Τσ̌όφαν! -Ο Καλομηνάς εδέβεν απάν’ εσουν. Γαϊδά̤ρ’ παιδία! Κι εσύ, σαπόγερε! Νε, χαλαγμένον χορτάρ’! Ασ’ οψέ κιάν’ πίντς! ’Κι έσκασες; Θ’ αρρωσταίντς και θα γίνεσαι βάρος σ’ εμά τ’ ωμία! Ογλήγορα σ’ οσπίτ’! Θέκον το κιφάλι σ’ σο μαξιλάρ’ να ψοφάς και να ησυχά͜εις ολίγον! -Παιδία, άμον ύλαγμαν ακούω. Ποίος δι͜άβολος κι εσέγκεν απέσ’ σ’ ατέν ντ’ υλάζ’; Τ’ εμόν η γραία η Τσ̌οφράκα έν’! Για πέει με, νε κουσ̌κουρού ταράτς αράευες; Έρθες να χαλάντς το κέφ’ν εμουν; Δέβα σ’ οσπίτ’ ψέσον το μαλέζ’ και γουρζουλι͜άγ’. Δέβα, μη γίνεσαι γέλος τη χωρί’! -Εμέν θα γελά το χωρίον γιόξαμ’ εσέναν που το ρακίν άμον νερόν πίντς ατο; Τα παράδες ντο στείλ’νε τα παιδία ας ση Γερμανίαν εκείνα πα ούλια αλείφκεσαι κι αβαράς πα απομέντς. Έναν φιστανόπον εμέν την άχαρον ’κι παίρτς. Χα! αούτο ντο φορώ έναν ράμμαν να σύρτς εκατόν εμπάλια ρούζ’νε. -Νέψα νεραξία, εσύ τα καινούρι͜α τα φιστάνια ντό θα ’φτάς ατα; Ολόεν ημέρα απέσ’ σα μαντρία κείσαι. Θα μουρταρί͜εις και χάντς ατα. Τη καρβωντσ̌ή η θαγατέρα ’κ’ είσαι; -Άφ’ς τον κύρη μ’, ο Θεόν να συχωρά ’τον. Τ’ ημ’σά τ’ εκεινού ας είχ̌ες κι άλλο ντ’ έθελ’να; Αχ! σου κυρού μ’ άμον βασιλοκόριτσον εζήν’να. -Χα, χα, χα, ας γελώ, παιδία! Έκ’σετεν ντό είπεν η καταμάγια; Ενέσπαλες όντας έρθεν νύφε σ’ οσπίτι. Τρία ημερόνυχτα η σ’χωρεμέντσα η μάνα μ’ έλουζεν ατεν και ξαν καρβωνοζώμι͜α έτρεχαν από ’πάν’ ατ’ς. -Φου, αναθεμά σε, ψεύτε! Εμέν έλουζεν η μάνα σ’ γιόξαμ’ εσέν, ναι; Γιόξαμ’ εσέναν που όντας έρθα σ’ οσπίτ’ν εσουν σκαφίδ’ ’κ’ είχ̌ετεν. Σαπών’ πα απ’ εμέν εμάθετε. Τα φτείρας έτρεχαν άμον πρόβατα απάν’ εσουν! -Ατώρα ατέ, παιδία, σκάν’ που εγώ είμαι κι άλλο γιοσμάς ασ’ ατεν! Χα, χα! Ατέ εγέντον άμον βαρι͜ασμέντσα φροθάκα! -Εμέν τερείς, νε αγιαράευτε μεθύστακα! Το κιφάλι σ’ ’κι τερείς που έντον άμον γλουπιμένον κολογκύθ’ και τα γναφία σ’ άμον του μουχτερού; -Γραία, πολλά αέραν επέρες! Εφέκα σε να υλά͜εις κι εσύ εθάρρεσες κρύον νερόν είμαι. Δέβα χάθ’, επέζεψα το ύλαγμα σ’! -Ους τ’ ατώρα μόνον ύλαζα. Ὰμα οσήμερον νιέτ’ έχω να δάκω. Κι άσ̌κεμα θα δάκω! -’Μώ το νόμο σ’, παιδία, η γραία μ’ εγουτούρεψεν! Παντέλη, φέρε έναν ζιντσ̌ίρ’, δέσον και σύρον ατεν έξ’ να ησυχάζομε! -Για ας τερώ ποίον παλληκάρ’ έν’ ατό ντο θα σύρ’ έξ’ την Τσ̌όφαν; Αν ’κι μετρώ μετ’ αούτο το στουράκ’ τα στούδι͜α τ’ εγώ να μη προφτάνω και πάω σ’ οσπίτ’. -Μετ’ ατό ντ’ εποίκες άλλο οσπίτ’ ’κ’ ελέπ’ς. Θα πας κείσαι σο μαντρίν με τα ζα εντάμαν. -Τεμέκ χτήνον πα εποίκες με! Αχ! τώρα εγώ εσέν δεικνύζω σε ντ’ άγνον χτήνον έν’ η Τσ̌όφα! -Βοήθεια, παιδία, κρατέστε͜ ατεν! Θα σκοτών’ με τη γαϊδάρ’ η θαγατέρα! Κρατέστε͜ ατεν! Βοήθεια! -Για όλα ατά ντο έσυρα, αχά σαπόγερε! Σαπόγερε! Μέθυστακα!
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση | 
|---|---|---|---|
| αβαράς | άεργος | avare/āvāre | |
| αγιαράευτε | άχρηστε! | α-(στερητ.) + yarar | |
| άγνον | αλλόκοτο/η, περίεργο/η, σπουδαίο/α, αξιοθαύμαστο/η | ἀγνώς (άγνωστος)<ἀ- + γιγνώσκω | |
| αΐκον | τέτοιο/α | ||
| ακέσ’ | εκεί | ||
| αλείφκεσαι | αλείβεσαι | ||
| ὰμα | αλλά | ama/ammā | |
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| αούτο | αυτό/ή | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| απομέντς | απομένεις | ||
| αρρωσταίντς | αρρωσταίνεις | ||
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| ας σου | από του, από τότε που/αφότου, από αυτό που | ||
| ασ’ | από | ||
| άσ̌κεμα | άσχημα | ||
| ατά | αυτά | ||
| ατα | αυτά | ||
| ατέ | αυτή | ||
| ατέν | αυτήν | ||
| ατεν | αυτήν | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| άφ’ς | (προστ.) άφησε | ||
| βαρι͜ασμέντσα | έγκυος | ||
| γαϊδάρ’ | (γεν.) γαϊδάρου | ||
| γαϊδά̤ρ’ | γαϊδάρου | ||
| γέλος | γέλιο, περίγελος | ||
| γιόξαμ’ | ή μήπως | yoksa+μη | |
| γιοσμάς | κομψός, λεβέντης νέος | yosma | |
| γλουπιμένον | ξεφλουδισμένο | ||
| γναφία | (κυρ) οι γνάθοι, (μτφ) το πρόσωπο συνολικά | ||
| γουρζουλάς | η πανούκλα μτφ. ο θάνατος | ||
| γουρζουλι͜άγ’ | (προστ.) περιδρόμιασε | ||
| γραία | γριά | ||
| δάκω | δαγκώνω | ||
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| δεικνύζω | δείχνω, καταδεικνύω | ||
| δέσον | (προστ.) δέσε | ||
| εγέντον | έγινε | ||
| εγουτούρεψεν | λύσσαξε, έκανε αταξίες, ξεσάλωσε | kudurmak | |
| εδέβεν | πήγε, διάβηκε, διέσχισε, ξεπέρασε | διαβαίνω | |
| εζήν’να | ζούσα | ||
| εθαρρείς | θαρρείς, νομίζεις, υποθέτεις | ||
| εθάρρεσες | πίστεψες, νόμισες | ||
| έθελ’να | (ερωτημ. τονισμός) ήθελα | ||
| είχ̌ετεν | είχατε | ||
| έκ’σετεν | ακούσατε | ||
| ελέπ’ς | βλέπεις | ||
| ελέπω | βλέπω | ||
| εμά | δικά μου | ||
| εμάθετε | μάθατε | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| εμουν | μας | ||
| εμπάλια | μπαλώματα | ||
| έν’ | είναι | ||
| ενέσπαλες | ξέχασες | ||
| εντάμαν | μαζί | ||
| έντον | έγινε | ||
| έξ’ | έξω ή ο αριθμός έξι | ||
| επέζεψα | βαρέθηκα, κουράστηκα | bezmek | |
| επέρες | πήρες | ||
| εποίκες | έκανες, έφτιαξες | ποιέω-ῶ | |
| έρθα | ήρθα | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| έρθες | ήρθες | ||
| έρ’ται | έρχεται | ||
| εσέγκεν | έβαλε, εισήγαγε | ||
| εσουν | σας | ||
| έσυρα | έσυρα, τράβηξα, έριξα | ||
| εύρε | βρήκε | ||
| ευρέθεν | βρέθηκε | ||
| ευρήκ’ | βρίσκω/ει | ||
| εφέκα | άφησα | ||
| εφέκες | άφησες | ||
| έφυες | έφυγες | ||
| ζα | ζώα | ||
| ζιντσ̌ίρ’ | αλυσίδα | zincir/zencīr | |
| ημ’σά | μισά | ||
| ησυχά͜εις | ησυχάζεις | ||
| ησυχάζομε | ησυχάζουμε | ||
| θαγατέρα | κόρη, θυγατέρα | ||
| θέκον | (προστ.) θέσε, τοποθέτησε, βάλε | ||
| ίλιαμ | προπαντώς, ιδιαίτερα, ειδικά | illa/illā | |
| ισάζ’ | ισιάζω/ει, διορθώνω/ει | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| Καλομηνάς | Μάιος | ||
| καρβωνοζώμι͜α | υγρά (ζουμιά) βρώμικα από καρβουνόσκονη | ||
| καρβωντσ̌ή | καρβουνιάρη | ||
| καταμάγια | σκούπα από κουρελόπανα, μτφ. για κπ που είναι λερωμένος, βρώμικος | ||
| κείσαι | κείτεσαι, ξαπλώνεις | ||
| κέφ’ | κέφι | keyif/keyf | |
| κέφ’ν | κέφι | keyif/keyf | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιάν’ | και άνω, και εξής, και πέρα | ||
| κιφάλι | κεφάλι | ||
| κολογκύθ’ | κολοκύθι | ||
| κρατεί | κρατάει, βαστάει, στέκει, αντέχει | ||
| κρατέστε | (προστ.) κρατήστε | ||
| κυρού | πατέρα | ||
| μαλέζ’ | υδαρής χυλός, αλευρόσουπα | ||
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| μουρταρί͜εις | βρωμίζεις, λερώνεις | murdar olmak/murdār | |
| μουχτερού | αγριόχοιρου, γουρουνιού | μοχθηρός<μοχθέω | |
| ’μώ | (επιφ.) εκδήλωση έκπληξης, θαυμασμού ή δυσφορίας, βρε! σε καλό σου! | γαμώ | |
| νεραξία | αηδία, σιχασιά, άνθρωπος σιχαμένος | ||
| νέψα | (για γυναίκες) βρε! | ||
| νιά | ούτε | ne | |
| νιέτ’ | σκοπός, πρόθεση | niyet/niyyet | |
| ντ’ άγνον | τι περίεργο; τι αλλόκοτο; τι αξιοθαύμαστο; | ||
| νύφε | νύφη | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ογλήγορα | γρήγορα | ||
| ολίγον | λίγο | ||
| ολόεν | ολόκληρο/η | ||
| όντας | όταν | ||
| οσήμερον | σήμερα | ||
| οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
| οσπίτι | σπίτι | hospitium<hospes | |
| οσπίτ’ν | σπίτι | hospitium<hospes | |
| ούλια | όλα | ||
| ους | ως, μέχρι | ||
| οψέ | χθες | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παίξον | (προστ.) παίξε | ||
| παίρτς | παίρνεις | ||
| ’πάν’ | (απάν’) πάνω | ||
| παράδες | λεφτά, χρήματα | para/pāre | |
| πέει | (προστ.) πες | ||
| πίντς | πίνεις | ||
| ποίος | (ερωτημ.) ποιός, (αναφ.αντων.) όποιος | ||
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| ρακίν | αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī | |
| ράμμαν | χοντρή κλωστή, αρμαθιά καπνών περασμένα σε χοντρή κλωστή | ||
| ρούζ’νε | πέφτουν | ||
| σαπόγερε | προχωρημένε σε ηλικία γέρο! | ||
| σαπών’ | σαπούνι | σαπώνιον<σάπων<sapo | |
| σκάν’ | σκάει | ||
| σκαφίδ’ | (γενικά) σκάφη, σκάφη πλυσίματος ρούχων | ||
| στείλ’νε | στέλνουν | ||
| στούδι͜α | οστά, κόκκαλα | ὀστοῦν~οστούδιον | |
| στουράκ’ | ξύλινη ράβδος, μπαστούνι | στυράκιον<στύραξ | |
| σύρ’ | σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει | ||
| σύρον | (προστ.) σύρε, τράβα, ρίξε | ||
| σύρτς | σέρνεις, τραβάς, ρίχνεις | ||
| σ’χωρεμέντσα | συγχωρεμένη, μακαρίτισσα | ||
| τεμέκ | ώστε, δηλαδή | demek | |
| τερείς | κοιτάς | ||
| τερώ | κοιτώ | ||
| ’τον | αυτόν | ||
| τραγωδίας | τραγούδια | ||
| Τσ̌όφα | (γυν. όνομα) Σοφία | ||
| υείαν | υγεία | ||
| υλά͜εις | γαβγίζεις | ὑλάω | |
| ύλαγμα | γάβγισμα | ὑλάω | |
| ύλαγμαν | γάβγισμα | ὑλάω | |
| υλάζ’ | γαβγίζει | ὑλάω | |
| ύλαζα | γάβγιζα | ὑλάω | |
| φιστάνια | φουστάνια | fistan<fustān<piştān | |
| φιστανόπον | φουστανάκι | fistan<fustān<piştān | |
| φροθάκα | βάτραχος | βάθρακος | |
| ’φτάς | (ευτάς) κάνεις, φτιάχνεις | εὐθειάζω | |
| φτείρας | ψείρες | ||
| χα! | να!, ορίστε!, ιδού! | ||
| χάθ’ | (προστ.) χάσου | ||
| χαλαγμένον | χαλασμένο/η | ||
| χαλάν’ | χαλάω/ει, καταστρέφω/ει | ||
| χαλάντς | χαλάς, καταστρέφεις | ||
| χάντς | χάνεις, παύεις να έχεις, διώχνεις | ||
| χορόντας | (ονομ. τα) χοροί, (αιτ.) χορούς | ||
| χορτάρ’ | χορτάρι | ||
| χτήνον | αγελάδα | ||
| χωρί’ | χωριού | ||
| ψέσον | (προστ.) ψήσε | ||
| ψεύτε | ψεύτη! | ||
| ωμία | ώμοι | 
