| Στιχουργοί | |
| Συνθέτες |
Τιδέν ’κι σινι͜αεύκεται σ’ εσόν την εμορφίαν Και τα παρχαροτσ̌ίτσ̌εκια εξά̤εις¹ σην ευωδίαν! Γουρπάν’, πουλί μ’, σ’ εσόν τη χράν ντ’ έν’ άμον τα χασ̌χάσ̌ι͜α Εσέν π’ ελέπ’ τ’ ακίλ’ν ατ’ χάν’, κρούει ’πιδι͜αβαίν’ τα ραχ̌ι͜ά ♫ Χ̌έρα μ’, ας σο πορπάτεμα σ’ πολλά καταλαβαίνω Εσύ τιδέν ανάγκην ’κ’ έ͜εις, τσ̌ούξον τον σ’χωρεμένον Ε! μάρσα μαυροφόρα, ντό καλατσ̌εύ’ς τη χώραν; ’Κ’ εξέρτς εσύ ντ’ εχάλασεν η κοινωνία ατώρα; Χ̌έρα μ’, το φιστανόπο σου φόρ’ α̤’ κι άλλο μακρύν -ι Ενέσπαλες τ’ ατέτι͜α² μουν, ’χάσες την εντροπήν -ι Αέτσ’ πως έν’, καλόν έν’, τ’ εγκαλιόπο σ’ αλών’ έν’ Εφίλεσα το μαγ’λόπο σ’, ας σ’ εμόν τρυφερόν έν’ ♫ Ο ήλιον παίρ’ σον πρόσωπο σ’ και φωτάζ’ το καρδόπο σ’ Ο φέγγον όντες ’πιδι͜αβαίν’, έπαρ’ με σ’ εγκαλιόπο σ’ Ολήμαυρα τ’ ομμάτι͜α τ’ς, τ’ οφρύδι͜α σ’ είν’ γαϊτάνια Αν κείμαι κα’ χωρίς ατέν, τα νύχτας είν’ γιαβάνια Σουμά σ’, πουλί μ’, εκόνεψα, ωρι͜άσον λες με φύγον Έλα, πουλί μ’, να χ̌αίρουμες, η ζωή έν’ ολίγον
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| α̤’ | (α̤τό) αυτό, το | ||
| αέτσ’ | έτσι | ||
| ακίλ’ν | μυαλό | akıl/ʿaḳl | |
| αλών’ | αλώνι | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| ατέν | αυτήν | ||
| ατέτι͜α | έθιμα, (ουσ.) τυπικά | adet/ʿaded | |
| ατώρα | τώρα | ||
| γαϊτάνια | έντεχνα πλεγμένα κορδόνια με τρεις μεταξωτές κλωστές (κοτσίδα) ή τέσσερεις (τεχρίλι), ή και μάλλινο ή βαμβακερό, που στόλιζε τα ρούχα στο κάτω μέρος των μανικιών και στον ποδόγυρο μτφ. όμορφα και λεπτά/καλαίσθητα | kaytan | |
| γουρπάν’ | θυσία | kurban/ḳurbān | |
| έ͜εις | έχεις | ||
| εγκαλιόπο | αγκαλίτσα | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| εκόνεψα | εγκαταστάθηκα, φώλιασα, προσγειώθηκα | konmak | |
| ελέπ’ | βλέπει/βλέπω | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| εμορφίαν | ομορφιά | ||
| έν’ | είναι | ||
| ενέσπαλες | ξέχασες | ||
| εντροπήν | ντροπή | ||
| εξά̤εις | αξίζεις, υπερτερείς σε αξία | ||
| εξέρτς | ξέρεις, γνωρίζεις | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| εσόν | δικός/ή/ό σου | ||
| εφίλεσα | φίλησα | ||
| εχάλασεν | χάλασε, έχωσε το χέρι | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κα’ | κάτω | ||
| καλατσ̌εύ’ς | μιλάς, συνομιλείς, συζητάς | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| καρδόπο | καρδούλα | ||
| κείμαι | κείτομαι, ξαπλώνω | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κρούει | χτυπάει | κρούω | |
| μαγ’λόπο | μαγουλάκι | magulum | |
| μάρσα | μαύρη, κακόμοιρη, καημένη | ||
| μουν | μας | ||
| νύχτας | (ον.πληθ.,τα) νύχτες | ||
| ολήμαυρα | ολόμαυρα | ||
| ολίγον | λίγο | ||
| ομμάτι͜α | μάτια | ||
| όντες | όταν | ||
| οφρύδι͜α | φρύδια | ||
| παίρ’ | παίρνω/ει | ||
| παρχαροτσ̌ίτσ̌εκια | λουλούδια του παρχαριού | ||
| ’πιδι͜αβαίν’ | φεύγω/ει, αφήνω/ει πίσω, προσπερνώ/ά, ξεπερνώ/ά | από + διαβαίνω | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πορπάτεμα | περπάτημα, περπατησιά | ||
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| σινι͜αεύκεται | ανταγωνίζεται, αναμετριέται | sınamak | |
| σουμά | κοντά | ||
| σ’χωρεμένον | συγχωρεμένο, μακαρίτη | ||
| τιδέν | τίποτα | ||
| τσ̌ούξον | (προστ.) λυπήσου, συμπόνεσε | acımak | |
| φέγγον | φεγγάρι | ||
| φιστανόπο | φουστανάκι | fistan<fustān | |
| φόρ’ | (προστ.) φόρεσε | ||
| φύγον | (προστ.) φύγε | ||
| φωτάζ’ | φωτίζει, λάμπει | ||
| χ̌αίρουμες | χαιρόμαστε | ||
| χ̌έρα | χήρα | ||
| χάν’ | χάνει, παύει να έχει, διώχνει | ||
| χασ̌χάσ̌ι͜α | παπαρούνες | haşhaş/ḫaşḫāş | |
| χράν | χροιά, χρώμα του δέρματος | ||
| χώραν | ξένους, μη οικείους, ξενιτειά | ||
| ωρι͜άσον | (προστ.) πρόσεξε, φύλαξε, φυλάξου |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| α̤’ | (α̤τό) αυτό, το | ||
| αέτσ’ | έτσι | ||
| ακίλ’ν | μυαλό | akıl/ʿaḳl | |
| αλών’ | αλώνι | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| ατέν | αυτήν | ||
| ατέτι͜α | έθιμα, (ουσ.) τυπικά | adet/ʿaded | |
| ατώρα | τώρα | ||
| γαϊτάνια | έντεχνα πλεγμένα κορδόνια με τρεις μεταξωτές κλωστές (κοτσίδα) ή τέσσερεις (τεχρίλι), ή και μάλλινο ή βαμβακερό, που στόλιζε τα ρούχα στο κάτω μέρος των μανικιών και στον ποδόγυρο μτφ. όμορφα και λεπτά/καλαίσθητα | kaytan | |
| γουρπάν’ | θυσία | kurban/ḳurbān | |
| έ͜εις | έχεις | ||
| εγκαλιόπο | αγκαλίτσα | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| εκόνεψα | εγκαταστάθηκα, φώλιασα, προσγειώθηκα | konmak | |
| ελέπ’ | βλέπει/βλέπω | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| εμορφίαν | ομορφιά | ||
| έν’ | είναι | ||
| ενέσπαλες | ξέχασες | ||
| εντροπήν | ντροπή | ||
| εξά̤εις | αξίζεις, υπερτερείς σε αξία | ||
| εξέρτς | ξέρεις, γνωρίζεις | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| εσόν | δικός/ή/ό σου | ||
| εφίλεσα | φίλησα | ||
| εχάλασεν | χάλασε, έχωσε το χέρι | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κα’ | κάτω | ||
| καλατσ̌εύ’ς | μιλάς, συνομιλείς, συζητάς | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| καρδόπο | καρδούλα | ||
| κείμαι | κείτομαι, ξαπλώνω | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κρούει | χτυπάει | κρούω | |
| μαγ’λόπο | μαγουλάκι | magulum | |
| μάρσα | μαύρη, κακόμοιρη, καημένη | ||
| μουν | μας | ||
| νύχτας | (ον.πληθ.,τα) νύχτες | ||
| ολήμαυρα | ολόμαυρα | ||
| ολίγον | λίγο | ||
| ομμάτι͜α | μάτια | ||
| όντες | όταν | ||
| οφρύδι͜α | φρύδια | ||
| παίρ’ | παίρνω/ει | ||
| παρχαροτσ̌ίτσ̌εκια | λουλούδια του παρχαριού | ||
| ’πιδι͜αβαίν’ | φεύγω/ει, αφήνω/ει πίσω, προσπερνώ/ά, ξεπερνώ/ά | από + διαβαίνω | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πορπάτεμα | περπάτημα, περπατησιά | ||
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| σινι͜αεύκεται | ανταγωνίζεται, αναμετριέται | sınamak | |
| σουμά | κοντά | ||
| σ’χωρεμένον | συγχωρεμένο, μακαρίτη | ||
| τιδέν | τίποτα | ||
| τσ̌ούξον | (προστ.) λυπήσου, συμπόνεσε | acımak | |
| φέγγον | φεγγάρι | ||
| φιστανόπο | φουστανάκι | fistan<fustān | |
| φόρ’ | (προστ.) φόρεσε | ||
| φύγον | (προστ.) φύγε | ||
| φωτάζ’ | φωτίζει, λάμπει | ||
| χ̌αίρουμες | χαιρόμαστε | ||
| χ̌έρα | χήρα | ||
| χάν’ | χάνει, παύει να έχει, διώχνει | ||
| χασ̌χάσ̌ι͜α | παπαρούνες | haşhaş/ḫaşḫāş | |
| χράν | χροιά, χρώμα του δέρματος | ||
| χώραν | ξένους, μη οικείους, ξενιτειά | ||
| ωρι͜άσον | (προστ.) πρόσεξε, φύλαξε, φυλάξου |
¹ Ακούγεται πιθ. εκ παραδρομής να τραγουδάει «έκχ̌’σαν την» ² Ακούγεται πιθ. εκ παραδρομής να τραγουδάει «τα τέρτι͜α»
