Προβολή Τραγουδιού
Το χωρίο μ’ νουνίζω |

Στιχουργοί: Vahit Tursun
Συνθέτες: Apolas Lermi
Καλλιτέχνες: Apolas Lermi, Vahit Tursun, Αφήγηση/Απαγγελία/Ψαλμός
Εκάμωσα τ’ ομμάτι͜α μ’ κ̌αι το χωρίο μ’ νουνίζω. Αχά! Όλ’ επάν’ σην κορφή, φανερούνταν όμον κουκούλια. Στρωμένα όμον το χαλί, πολλά όμορφα τα παρχάρι͜α! Αχά! Ελέπω στέκω, ’ναμεσά σα ραχ̌ία πολλά κ̌οιλάδι͜α. Έκλεισα τ’ ομμάτι͜α μ’ κ̌αι το χωρίο μ’ ελέπω...ακούω, νοΐζω. Τ’ ορμία πολλά, απ’ επάν’ ας σα ραχ̌ία κατηβαίνουν όμον τσάμι͜α. Να! Έχουν σ̌ούρκουλας, καταρράχτες, λιμνόπα τα ποτάμι͜α. Γομάτο με χλωρά δέντρα τ’ όρος, αλάτι͜α, τεζία, σπεντάμι͜α. Αχά! Φανερούνταν κ̌αι τα κάστανα, τα κλεθρία, τα δρύδι͜α. Εκάμωσα τ’ ομμάτι͜α μ’ κ̌αι το χωρίο μ’ ελέπω...ακούω, νοΐζω. Έκατσα κα’ σ’ έναν κ̌αικά, οπίσ’ ι-μ’ τα καφούλι͜α. Κάτω στρωμένα τα φύλλα, τρυφερά όμον στρώμα. Ούλος ο τόπος χορτάρι͜α, χολχόνι͜α, ουκ̌’ ελεπισκάται χώμα. Αδά ό,τι θέλεις ευρίσκεις, ούλα κοντά, ούλα σιμά. Έκλεισα τ’ ομμάτι͜α μ’ κ̌αι το χωρίο μ’ ελέπω...ακούω, νοΐζω. Να! Ας σα μακρά έρ’ται η λαλία. Το ποτάμι χ̌ι͜οχ̌ι͜ονίζει. Αχά! Ακούεται κ̌αι τ’ ορμί πα, σατί τρέχ̌’ τραγουδεί. Ο άνεμος κουνίζ’ τα κλαδία, κουνίζ’ τα φύλλα. Λες κι ούλος ο τόπος, για τ’ εσέν ψιλοσ̌ουρίζει. Εκάμωσα τ’ ομμάτι͜α μ’ κ̌αι το χωρίο μ’ ελέπω...ακούω, νοΐζω. Ντό όμορφα τσιρίζουν τα πουλίκας! Λαλεί ο κούκος. Θαρρώ σον ουρανό γυροκλώσ̌κεται ο τρανός αητός. Κάτω τα κοσσάρας κακανίζουν, λαλεί ο πετεινός. Κράζ’ η κορώνα, μι͜άζ’ η κάτα, υλάζ’ ο σ̌κύλος. Έκλεισα τ’ ομμάτι͜α μ’ κ̌αι το χωρίο μ’ ελέπω...ακούω, νοΐζω. Ολόερα μ’ τσιφίνι͜α, κομάρι͜α, γομάτο τσ̌ιτσ̌έκα̤. Αν θέλεις έπαρ’ φά’, στύπικας, δίρκαπας, ζεβίρι͜α. Φά’ κ̌αι μάμικας μήλα, χαμοκ̌έρασα. Φά’ όμνοστα μόρι͜α, Αλεξανδρί’ κουκούτσ̌ι͜α, οξοκούκουτσ̌α. Φά’ κ̌αι μασούρι͜α. Έκαμωσα τ’ ομμάτι͜α μ’ κ̌αι το χωρίο μ’ ελέπω...ακούω, νοΐζω. Αχά! Θαρρώ έναν πατσή ανηβαίν’, στέκ̌’ τα σκαλοπάτια. Επαλαλώθαν τ’ αγουροπαίδι͜α, γελούν κ̌αι σούρουν λόγια. Εκ̌είνε πα βοΐζ’, ανασκάφτ’, υβρίζ’... ου στέκ̌’ κ̌αι ατέ. Ασ’ τι λέγουν εγροικώ, μούστας τα βυζία, όμορφα μερία, ίσα καλάμι͜α. Έκλεισα τ’ ομμάτι͜α μ’ κ̌αι το χωρίο μ’ ελέπω...ακούω, νοΐζω. Ε! Όκ̌ενα μ’, ε! φουκαράαινα μάνα μ’. Ε! αγάπη μ’, ε! ψ̌η μ’, ε! χώμα μ’, ε! γαίμα μ’! Όντα είμαι σην εγκάλια σ’, εξέρεις, άλλο ου φοβούμαι καϊνέναν! Κ̌αι τότε ομορφότερος ’ίνεται ο ντουνιάς, ομνοστότερη η ζωή. Κ̌αι ν’ εξέρ’νες, ε! οροσπίκα μ’, ε! δανίστρα μ’, εσένα αγαπώ... Άλλο τίναν; Έκαμωσα τ’ ομμάτι͜α μ’ κ̌αι σην ψ̌η μ’, σο πετσί μ’, το χωρίο μ’ ελέπω. Την Όκ̌ενα μ’ ελέπω, ακούω, νοΐζω...
Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
---|---|---|---|
αγουροπαίδι͜α | νεαρά αγόρια | ||
αδά | εδώ | ||
αλάτι͜α | έλατα | ||
ανασκάφτ’ | βρίζει | ||
ανηβαίν’ | ανεβαίνει | ||
ασ’ | από | ||
ατέ | αυτή | ||
γαίμα | αίμα | ||
γομάτο | γεμάτο | ||
γυροκλώσ̌κεται | κλωθογυρίζει | ||
δίρκαπας | μύρτιλα | ||
εγκάλια | αγκαλιά | ||
εγροικώ | καταλαβαίνω | ||
εκάμωσα | έκλεισα/σφάλισα τα μάτια μου | ||
ελεπισκάται | βλέπεται, φαίνεται | ||
ελέπω | βλέπω | ||
εξέρ’νες | ήξερες, γνώριζες | ||
επαλαλώθαν | τρελάθηκαν | ||
επάν’ | πάνω | ||
έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
έρ’ται | έρχεται | ||
ευρίσκεις | βρίσκεις | ||
’ίνεται | γίνεται | ||
κα’ | κάτω | ||
καϊνέναν | κανέναν | ||
κακανίζουν | κακαρίζουν | ||
κάτα | γάτα | ||
καφούλι͜α | θάμνοι | κατάφυλλον<καταφύλλιον<κατ’φούλλιν | |
κλεθρία | Άλνος ο κολλώδης, γνωστό με τις ονομασίες κλήθρα ή σκλήθρα | ||
κομάρι͜α | (Hododendron ponticum) αειθαλή δέντρa που φυτρώνουν στα βουνά της Βόρειας Ανατολίας, έχουν ύψος 3-5 μέτρα με μεγάλα μωβ άνθη | ||
κορώνα | (ή κορόνα) κουρούνα, μτφ. προσφώνηση γυναίκας (για γυναίκα που χήρεψε), μτφ. καημένη | κορώνη | |
κοσσάρας | (πληθ.) κότες, (γεν.) κότας, οι κλώσσες (ιδιωμ.Νικόπολης) | ||
κουκούτσ̌ι͜α | κουκούτσια, σβώλοι, πολύ μικρές ποσότητες | cucuzza | |
κουνίζ’ | κουνάει | ||
λαλεί | βγάζει λαλιά, καλεί, αποκαλεί, προσκαλεί, οδηγεί | ||
λαλία | λαλιά, φωνή | ||
μακρά | (επιρρ.) μακριά, (επιθ.) μακρινά, απομακρυσμένα | ||
μερία | μηροί | ||
μι͜άζ’ | νιαουρίζει | ||
μόρι͜α | βατόμουρα | μόρον | |
μούστας | (τη) γροθιάς, (τα) γροθιές | muşta/muşte | |
νοΐζω | αντιλαμβάνομαι, καταλαβαίνω, αισθάνομαι | ||
νουνίζω | σκέφτομαι | ||
ντουνιάς | κόσμος | dünya/dunyā | |
όλ’ | όλοι/α | ||
ολόερα | ολόγυρα | ||
ομμάτι͜α | μάτια | ||
όμνοστα | νόστιμα | ||
ομνοστότερη | νοστιμότερη | ||
όμον | σαν, όπως | ||
όντα | όταν | ||
οξοκούκουτσ̌α | κουκούτσια οξιάς | ||
οπίσ’ | πίσω | ||
ορμί | ρυάκι, ρεματιά | ||
ορμία | ρυάκια, ρεματιές | ||
ου | δεν | ουκί<οὐχί | |
ουκ̌’ | (ιδιωμ. Όφη) δεν | ουκί<οὐχί | |
ούλα | όλα | ||
ούλος | όλος | ||
πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
παρχάρι͜α | ορεινοί τόποι θερινής βοσκής | ||
πατσή | αδελφή, κόρη (ως προσφώνηση γυναίκας γενικά) | bacı | |
πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
πουλίκας | πουλιά | ||
ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
σούρουν | σύρουν, τραβούν, ρίχνουν | ||
σπεντάμι͜α | σφένδαμοι | σφένδαμνος | |
τεζία | δασόπευκα (pinus sylvestris) | ||
τίναν | ποιον/α | ||
τρέχ̌’ | τρέχει | ||
τσάμι͜α | πλεξούδα | ||
τσιφίνι͜α | αζαλέες ποντικές (επιστημ.ονομ. Rhododendron luteum) | ճփնի (čpʿni) | |
υβρίζ’ | βρίζει | ||
υλάζ’ | γαβγίζει | ὑλάω | |
φά’ | (προστ.) φάε | ||
φανερούνταν | φανερώνονται, φαίνονται | ||
φοβούμαι | φοβάμαι | ||
φουκαράαινα | φουκαριάρα, φτωχή | fukara/fuḳarā | |
χολχόνι͜α | χόρτα του δάσους | ||
ψ̌η | ψυχή | ||
ψιλοσ̌ουρίζει | ψιλοσφυρίζει |