
Στιχουργοί: Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Αδέρφι͜α, σ’κωθέστεν σο ποδάρ’! Επάρ’τε τα μωρά σα εγκάλι͜ας και φυέστεν Ο Τούρκον εσούμωσεν! Αφήστε τον βίον, τα ψ̌ήα σουν γλυτώστεν! ♫ Ασ’ ούλια τ’ υστερνόν έτον ντ’ εντώκαν τα καμπάνας [εντώκαν τα καμπάνας, α!] Κανείς ’κ’ επρόφτασεν να φεύ’, εσάρεψαν τ’ ασκέρι͜α [εσάρεψαν τ’ ασκέρι͜α, α!] Κανείς ’κι λέει ατ’ς-ε που πάν’, σύρ’ν ατ’ς-ε σα εξορίας [σύρ’ν ατ’ς-ε σα εξορίας, α!] Μέραν και νύχταν πορπατούν σα κρύα και σα χ̌ι͜όνι͜α [σα κρύα και σα χ̌ι͜όνι͜α, α!] ♫ Πορπατέστεν, άκλερα ψ̌ήα! Άκλερα ποδάρι͜α, πορπατέστεν! Αγνέστικα απέσ’ σα κρύα χ̌ι͜όνι͜α και πάγον φατέστεν ♫ Όλια μαύρα κι ολήμαυρα το χ̌ι͜όν’ μανάχον άσπρον [το χ̌ι͜όν’ μανάχον άσπρον, α!] Τα πόδας έχ̌’ κι επάγ̆ωσαν, κανείς οπίσ’ ’κ’ ετέρ’νεν [κανείς οπίσ’ ’κ’ ετέρ’νεν, α!] Σον άνεμον εσ̌ύριζαν τα βαρυκαμτσικέας [τα βαρυκαμτσικέας, α!] Και τα μωρά εκόχιζαν άρρωστα απέσ’ σον κρύον [άρρωστα απέσ’ σον κρύον, α!] ♫ Αρρωσταίν’νε μωρά κι αποθάν’νε Αποθάν’νε και θάφκουν σο χ̌ι͜όν’ Πορπατούν και ’κι ξέρ’νε πού πάνε Ούτ’ εξέρ’νε κανείς αν γλυτών’ ♫ Ολίγοι έσαν π’ εγλύτωσαν κι ατείν’ πα ημ’σά ψ̌ήα [κι ατείν’ πα ημ’σά ψ̌ήα, α!] Εταράεν ο νους ατουν, την πίστ’ν ατουν εχάσαν [την πίστ’ν ατουν εχάσαν, α!] Και ούλ’ οι άλλ’ εχάθανε σα στράτας τη εξορίας [σα στράτας τη εξορίας, α!] Τον ήλιον άλλο ’κ’ είδανε κι ατείντς ο ήλιον ’κ’ είδεν! [κι ατείντς ο ήλιον ’κ’ είδεν! α!]
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αγνέστικα | αυτά που δεν έχουν φάει, νηστικά | ||
| άκλερα | άκληρα, φτωχά, δυστυχή, ταλαίπωρα | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αποθάν’νε | πεθαίνουν | ||
| αρρωσταίν’νε | αρρωσταίνουν | ||
| ασ’ | από | ||
| ασκέρι͜α | σώματα στρατού | asker/ʿasker | |
| ατείν’ | αυτοί | ||
| ατείντς | αυτούς | ||
| ατουν | τους | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| βαρυκαμτσικέας | βαριά χτυπήματα με το καμτσίκι | βαρύς + kamçı | |
| βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
| εγκάλι͜ας | (γεν. εν.) αγκαλιάς, (ον./αιτ. πληθ.) αγκαλιές | ||
| εκόχιζαν | έβηχαν δυνατά, έκλαιγαν με αναφιλητά | ||
| εντώκαν | χτύπησαν | ||
| εξέρ’νε | ξέρουν, γνωρίζουν ή ήξερε, γνώριζε | ||
| επάρ’τε | πάρτε | ||
| επρόφτασεν | πρόφτασε | ||
| έσαν | ήταν | ||
| εσάρεψαν | τύλιξαν, περικύκλωσαν, άρεσαν | sarmak | |
| εσούμωσεν | σίμωσε, πλησίασε, κόντεψε | ||
| εσ̌ύριζαν | σφύριζαν | ||
| εταράεν | ταράχθηκε, ανακατεύτηκε, αναμίχθηκε | ταράσσω | |
| ετέρ’νεν | κοιτούσε | ||
| έτον | ήταν | ||
| έχ̌’ | έχει | ||
| εχάθανε | χάθηκαν | ||
| εχάσαν | χάνονταν | ||
| ημ’σά | μισά | ||
| θάφκουν | θάβονται | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καμπάνας | (ον.πληθ., τα) καμπάνες | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| μανάχον | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
| ξέρ’νε | ξέρουν, γνωρίζουν | ||
| ολήμαυρα | ολόμαυρα | ||
| όλια | όλα | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| ούλ’ | όλοι | ||
| ούλια | όλα | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| πίστ’ν | πίστη | ||
| ποδάρ’ | πόδι | ||
| ποδάρι͜α | πόδια | ||
| πόδας | ίχνη, πατημασιές, βήματα | ||
| πορπατέστεν | (προστ.) περπατήστε | ||
| πορπατούν | περπατούν | ||
| σ’κωθέστεν | (προστ.) σηκωθείτε | ||
| σουν | σας | ||
| στράτας | (ονομ.) δρόμοι, (αιτ.) δρόμους | ||
| σύρ’ν | σέρνουν, τραβούν, ρίχνουν | ||
| υστερνόν | κατοπινό, τελευταίο, στερνό | ||
| φατέστεν | (προστ.) φάτε | ||
| φεύ’ | φεύγει | ||
| φυέστεν | (προστ.) φύγετε | ||
| χ̌ι͜όν’ | χιόνι | ||
| ψ̌ήα | ψυχές, η περιοχή του στέρνου, τα εσώψυχα |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αγνέστικα | αυτά που δεν έχουν φάει, νηστικά | ||
| άκλερα | άκληρα, φτωχά, δυστυχή, ταλαίπωρα | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αποθάν’νε | πεθαίνουν | ||
| αρρωσταίν’νε | αρρωσταίνουν | ||
| ασ’ | από | ||
| ασκέρι͜α | σώματα στρατού | asker/ʿasker | |
| ατείν’ | αυτοί | ||
| ατείντς | αυτούς | ||
| ατουν | τους | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| βαρυκαμτσικέας | βαριά χτυπήματα με το καμτσίκι | βαρύς + kamçı | |
| βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
| εγκάλι͜ας | (γεν. εν.) αγκαλιάς, (ον./αιτ. πληθ.) αγκαλιές | ||
| εκόχιζαν | έβηχαν δυνατά, έκλαιγαν με αναφιλητά | ||
| εντώκαν | χτύπησαν | ||
| εξέρ’νε | ξέρουν, γνωρίζουν ή ήξερε, γνώριζε | ||
| επάρ’τε | πάρτε | ||
| επρόφτασεν | πρόφτασε | ||
| έσαν | ήταν | ||
| εσάρεψαν | τύλιξαν, περικύκλωσαν, άρεσαν | sarmak | |
| εσούμωσεν | σίμωσε, πλησίασε, κόντεψε | ||
| εσ̌ύριζαν | σφύριζαν | ||
| εταράεν | ταράχθηκε, ανακατεύτηκε, αναμίχθηκε | ταράσσω | |
| ετέρ’νεν | κοιτούσε | ||
| έτον | ήταν | ||
| έχ̌’ | έχει | ||
| εχάθανε | χάθηκαν | ||
| εχάσαν | χάνονταν | ||
| ημ’σά | μισά | ||
| θάφκουν | θάβονται | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καμπάνας | (ον.πληθ., τα) καμπάνες | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| μανάχον | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
| ξέρ’νε | ξέρουν, γνωρίζουν | ||
| ολήμαυρα | ολόμαυρα | ||
| όλια | όλα | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| ούλ’ | όλοι | ||
| ούλια | όλα | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| πίστ’ν | πίστη | ||
| ποδάρ’ | πόδι | ||
| ποδάρι͜α | πόδια | ||
| πόδας | ίχνη, πατημασιές, βήματα | ||
| πορπατέστεν | (προστ.) περπατήστε | ||
| πορπατούν | περπατούν | ||
| σ’κωθέστεν | (προστ.) σηκωθείτε | ||
| σουν | σας | ||
| στράτας | (ονομ.) δρόμοι, (αιτ.) δρόμους | ||
| σύρ’ν | σέρνουν, τραβούν, ρίχνουν | ||
| υστερνόν | κατοπινό, τελευταίο, στερνό | ||
| φατέστεν | (προστ.) φάτε | ||
| φεύ’ | φεύγει | ||
| φυέστεν | (προστ.) φύγετε | ||
| χ̌ι͜όν’ | χιόνι | ||
| ψ̌ήα | ψυχές, η περιοχή του στέρνου, τα εσώψυχα |

Απαγγελία: Οδυσσέας Μουστόπουλος, Αλεξάνδρα Σιμίτση
