Κεφάλαιο 5

Ας σ’ εκλείδωσαν κιάν’ τη Σωνίτσαν σου μικτάρ’ τ’ οσπίτ’, η γυναίκα τ’ η Παρθένα, άλλο ας σο γιάν’ ατ’ς καικά ’κ’ εσ’κώθεν. Ετραέλευεν κι επετραέλευεν ατεν, νύχταν κι ημέραν ’κ’ είχ̌εν κι οι συγγενοί, γυναίκ’ και κορίτσ̌ι͜α, άλλ’ έμπαιναν κι άλλ’ έγβαιναν. Τη γραίαν τη Γιαννίναν, τση Παρθένας τη μάναν πα εκατήβασαν ας σα Τσ̌ικομάντρι͜α να ’λέπει ατεν και, Κύριε μ’, Κύριε ελέησον, εποίκαν ατεν κι εκαλάτσ̌εψεν, ὰμα ο πρόσωπος ατ’ς άλλο ’κ’ εγέλασεν.

Τρί’ ημέρες η Σ̌αλακίνα επέγ’νεν κι έρχουτον ας σο Ψ̌ωμι͜άρ’ σου Δάβαρ’ κι έκλαιεν κι επαρακάλ’νεν να δίγ’ν’ ατεν την ανεψ̌ι͜άν ατ’ς, ὰμα ιδέαν πα να ’λέπει͜ ατεν ’κ’ εφέκαν ατεν. Επήγεν σον ποπά-Πάνον, επήγεν σον Αλαϊμάν’ τον κιαχγιάν, σο Ζιγκάν’, σον Ταρατσάν, σ’ όλτς τσ’ εμπροϊστούς να λέγ’νε τον Πέτρον, τον μικτάρ’, και στείλ’ το κορίτσ’ σ’ οσπίτ’ν εθε, ὰμα τιδέν ’κ’ εγέντον.

-Ατό η ματέ αέτσ’ πελιαλίν ’κ’ έπρεπεν να γίνεται, είπαν ατεν, ὰμα μίαν ας σ’ εγέντον, απ’ ετώρα το κορίτσ’ θέλ’ ωρίαγμαν ας σοι Τσανάντας, κι ο Πέτρον, ο μικτάρ’ς, ας σο καρακόλ’ πα ’πέρεν την άδειαν κι εγείνος μαναχόν επορεί κι ωρι͜άζει ατο σ’ οσπίτ’ν ατ’. Σο Ψ̌ωμι͜άρ’ κιάν’ άλλο να στείλει͜ ατο ’κ’ επορεί. Παρέ ποίσον ολίγον υπομονήν, ώσνα στείλ’ και παίρ’ τον αδελφόν ατ’ ας ση Ρουσίαν κι οτότε τερούμε τίναν θέλ’ να παίρ’ το κορίτσ’ και δίγουμε κι εμείς καρι͜άρ’.

Σα τρί’ ημέρες απάν’ εκλώστεν ας σην Τραπεζούνταν κι ο Σ̌αλάκ’ς κι εγείνον π’ αέτσ’ είπαν.

-Ντό να ’φτάμε, θα ’φτάμε υπομονήν, είπεν κι ο Σ̌αλάκ’ς τη Σ̌αλακίναν ατ’, όνταν έρθεν σ’ οσπίτ’ν ατ’ κι εκλαύταν είνας σον άλλον για την ανεψ̌ι͜άν ατουν τη Σωνίτσαν. Εμείς ζατί, είπεν, όλιον η ζωή εμουν υπομονήν έν’ και με την υπομονήν πα θα πάμε και τελείμες. Αέτσ’ θέλ’ μας ο Θεός.

***

Εγείνο το χρόνον ο καιρόν πα κουράκ’ επήγεν και τα τσ̌ακάτι͜α έναν ’κ’ έπεσεν· όλια πρώιμα εξιστάισαν σο ποδάρ’ και το κιφάλ’ γομάτον, τ’ ευλογημένον, εγόμωνεν τη βούρα σ’, πολλά ’κ’ εθέλ’ναν να γίν’νταν του θεριγμάτ’. Σου Καμπανά απέσ’ και σα χαμελασέοις, σα ποταμάκρι͜α, τα ’ξάστιχα τόπ’ς και τόπ’ς ερχίνεσαν να σαριλαεύ’νε κιόλα. Τα τσουπάδι͜α πα, αν έτρωγαν έναν βροχόπον, καλά και ’πίκαλα θ’ εγίνουσαν, ὰμα εξέβεν ο Καλομηνάς κι αφκά ’κ’ έσταξεν, έσπιγξεν ατα η ξερασέα. Τ’ εμποδέα ς του χωραφίων, τα βαρυτοπίας και τα νιασμένα, εσ’κώθαν έναν ξάι από κάθεν κιάν’· τ’ άλλα τα πλέιον επέμ’ναν σον τόπον ατουν κι εφουρκίγαν απέσ’ σο χορτάρ’, σο ματσίρ’, σην αλεπουραδίταν και την αμπελίτσαν. Ανθρώπ’ οι καημέν’ ας σον πιρνόν ως το βράδον σο τσακέλλιγμαν· τελέν’νε το μονόν κι αρχινούν σο διπλόν, το κιφάλ’ν ατουν άν’ ’κι σ’κών’νε.

Αρ’ αέτσ’ εδέβεν και τ’ αγε-Νουφί’. Τα ζα εξέβαν σον Παρχάρ’, τ’ άλλα σα Φουρνόπα και τ’ άλλα σο Ψαρολίμ’, τση Ζάβερας τα παρχάρι͜α. Τα μεζιρέδες ισιζλιάεψαν.

Οι ’κοδέσπαινες τση μεζιρές, όλ’ σον Παρχάρ’ ’κι πάγ’νε. Που ’κ’ έχ’νε οσπιτί’ άνθρωπον, δίγ’νε τα ζα τουν, περνέκια, σ’ άλλτς, συγενούς και γειτονάδες, κι εγείν’ κατηβαίν’νε σο χωρίον. Του χωρί’ ανθρώπ’ πλεθύν’νε· ὰμα τα δουλείας πα πλεθύν’νε, εγβαίν’νε τα θέρ’τα και του λαζουδί’ το δίπλαγμαν.

Ο Κερασινόν εμέσασεν και τα ημέρας χρόνια. Όλιον απέσ’ και να έν’ και καλοκαίρ’ς καιρός, η Σωνίτσα επέζεψεν την καθισίαν, εσπάν’νεν η ψ̌η ατ’ς. Τα χωράφι͜α χ̌ίλια φοράς καλλίον έρχουσαν ατεν. Εθέλ’νεν να δουλεύ’ σον ήλιον, να ιδρών’, να κρούει͜ ατεν αέρα κι α’ να παίρ’ ανάσμαν όσον θέλ’ βαθέα. Επαρακάλεσεν την Παρθέναν κι έναν πιρνόν επήγαν εντάμαν με τσ’ αργάτ’ς σου λαζουδί’ το δίπλαγμαν, εκαικά σου Κανακά το χωράφ’. Η Σωνίτσα εξέβεν ας σ’ οσπίτ’ κι εχαμοπέταξεν. Είδεν σο χωράφ’ τα φύτρα, γερανέα χολία με τη δροσήν σα φύλλα τουν, εξέβαν ους τα μὲσα τ’ς άμον αλατοκόρφαδα, εθαρρείς με την ψ̌ην τρανύν’νε και πάγ’νε, εχορολάγγεψεν η καρδία τ’ς. Κάποια πα ετσ̌ίτιξεν το σταχούδ’ ας σην κορφήν ατουν και κάπ’ και πού το μετάξ’ ας σα κολτούκια τουν· η Σωνίτσα εβουρι͜άσκουτον κι εφίλ’νεν κι εκαλάτσ̌ευαν ατα.

Ολήγορος και τα χ̌έρι͜α τ’ς άμον δαυλιμίτρι͜ας, η Σωνίτσα, ας όλτς καλλίον κι ας όλτς πλέιον ετσακέλλιζεν. Έναν αποσκάλ’ η Παρθένα εγβάλλ’νεν, δύο η Σωνίτσα και με την τραγωδίαν. Η Παρθένα πού θα βάλλ’ τη χαράν ατ’ς ’κ’ έξερεν. Δύο ημέρες τ’ έναν το χωράφ’ και δύο τ’ άλλο πα ’κ’ εκράτεσεν ατ’ς, ετελείωσαν το δίπλαγμαν.

Τ’ Αγεννί’ εσίμωσεν. Ακόμαν το θέρος ’κ’ εξέβεν. Δουλείας ’κ’ είχαν· εκάτσαν σ’ οσπίτ’ έναν ημέραν, δύο κι επενεγκάσταν. Η Σωνίτσα ξαν εστεναχωρεύτεν. Τα κορίτσ̌ι͜α κι οι νυφάδες επ’ εκέσ’ ας ση γειτονίαν, όλ’ επέγ’ναν σον Καστρι͜όκωλον, ση μερέν, να ’φτάγ’νε χορτάρι͜α. Η Σωνίτσα εθέλεσεν να πάγ’νε κι ατείν’.

Ο μικτάρ’ς ο Πέτρον, η γυναίκα τ’ η Παρθένα, τα πεθερ’κά τ’, όλοι͜ ατουν, ας σ’ έσυραν τη Σωνίτσαν κιάν’, γιάμ’ ας σου Τσάν’ μερέαν έρχουν πατούν και παίρ’ν’ ατεν, απάν’ σ’ αχάντι͜α ’κάθουσαν. Ο Πέτρον απ’ έξ’ κι η Παρθένα από ’πέσ’, νύχταν ημέραν εγιοχλάευαν τ’ ολόγερα τουν κι εφυλάγουσαν. Ὰμα εγέντον ατόσα ημέρες κι εβδομάδες πα ’δέβαν και πουδέν λαχουσ̌ή ’κ’ εξέβεν. Ο Πέτρον ο μικτάρ’ς ισ̌πιόντς πιλέ είχ̌εν, ση Ζάβεραν πα και σ’ άλλα τα χωρία πα, να μαθάν’νε, τιδέν λέγ’νε, τιδέν ακούγ’νε ας σου Τσανάντων μερέαν για τη Σωνίτσαν; Ὰμα νέ λαλίαν και νέ ’μιλίαν.

Τη Σ̌αλακίναν κεντί πα αέτσ’ ’κ’ εφέκαν ατεν· εσέγκαν άνθρωπον να παίρει͜ ατεν λόγια:

-Ατώρα ντ’ εγέντον εγέντον, θεία Σ̌αλακίνα, ὰμα ο Θεός κι η ψ̌η σ’, ερώτεσεν, πώς έτον και σου Τσάν’ εδώκετε λόγον, εσύ πα κι η Σωνίτσα πα, και σου Τουβάρ-κουσ̌η ’κ’ εδώκετε; Ατώρα η Σωνίτσα ντό θα ’φτάει;

-Ντό να ’ξέρω ’γώ, είπεν κι ατέ. Η Σωνίτσα μ’ ας σ’ εξέβεν ας σ’ εμά τα χ̌έρι͜α, ήντι͜αν θα ’φτάει εγείνε εξέρει͜ ατο· εμέν να ’λέπ’ ατεν πα ’κ’ εφέκανε με. Όλ’ εγένταν έναν με τον μικτάρ’, οι Ρωμαίοι πα κι οι Τούρκ’ πα, να χωρίζ’νε το παιδίν ας ση μάναν, καμίαν σον κόσμον του ’κ’ εγέντον. Ο Θεός να ’ρ’ται ας σο δίκαιον ατουν.

Αρ’ αέτσ’ πα ο Πέτρον τσ̌ιπ επεφόβ’σεν. Ὰμα η Παρθένα τη Σωνίτσαν μαναχ̌έσσαν, πουδέν ’κ’ ινιάνευεν ατεν· όθεν θ’ επέγ’ναν εντάμαν θ’ επέγ’ναν.

***

Άμον ντ’ εξέβεν η Σωνίτσα σο μεϊτι͜άν’ και σου χωραφί’ τα δουλείας, ο Γιάννες χαμάν έμαθεν ατο. Η Τουμπούλ-κουζη η Μαρία επέγ’νεν με τα μουσκαρόπα τ’ς σου Καλκάν’ τ’ ορμάν’ κέσ’ εβόσ̌κιζεν ατα. Πίρνο-βράδ’ ας σου Γιάνν’ τ’ οσπίτ’ κέσ’ εδεβαίν’νεν κι όλια ταζέα-ταζέα έλεγεν ατα ’κεί. Ας σ’ ετελείωσαν το τσακέλλιγμαν κι υστερνά, δύο φοράς τ’ έν’ τ’ άλλ’ απάν’ η Παρθένα κι η Σωνίτσα επήγεν με τσ’ άλλτς σον Καστρι͜όκωλον σα χορτάρι͜α. Το τρίτον τη φοράν, την παραμονήν τ’ Αγεννί’, ξαν επήγαν. Έσαν κι άλλ’ γυναίκ’ και κορίτσ̌ι͜α ας ση γειτονίαν. Σον Καστρι͜όκωλον αφκά καλόν χορτάρ’ ’κ’ επέμ’νεν. Εδέβαν το ρακανόπον σον Απεντέκωτον καρσ̌ί κι επήγαν σ’ Αντρέα μερέαν, αφκά κιάν’ σο Λιθαρίσ̌κ’. Εγείνο το σελέν’ κιάν’ ακόμαν απάτετον έτον κι ανάμεσα σα καφούλια ψιλόν χορτάρ’ και καλόν καρενέσ̌’, ερρούξαν εκεί με τα καγανόπα τουν. Τα καφούλια πα οστρέας, τσίκαρϊα, καρπάρι͜α, κράνια, λεφτοκάρυ͜α, έναν ξάι πυκνά, τ’ έναν τ’ άλλο καλά ’κ’ έλεπαν· με το κούισμαν ερώταναν κι έλεγαν πόσα βούρας εποίκεν καθαείς ατουν. Η Παρθένα επίασεν επεκεί, ας σα δεξ̌ι͜ά μερέαν, άλλ’ απ’ αδά, ας σα ζεβρι͜ά μερέαν κι η Σωνίτσα ση μέσεν ατουν, ερχίνεσεν το καγάνεμαν μετ’ έναν τραγωδόπον σ’ ομάλια την καϊτέν απάν’ και με το γλυκύν το λαλόπον ατ’ς εποίκεν του Θεού τα πουλία ντ’ εκελάηδεναν ολόγερα τ’ς να στέκ’νε:

Έιιι, τρυγόνα μ’, όντας πας σ’ ορμάν’
κι ευτάς το γομαρόπο σ’
τα δέντρι͜α ’κι ορωτούνε σε
πού έν’ τ’ άλλο τ’ εσ̌όπο σ’;

Εποίκεν τρία βούρας κι ερχίνεσεν το τέταρτον ξαν με την τραγωδίαν. Η Παρθένα πα, τρί’ ατίμι͜α από πλάν, πολεμά να ταμαμεύ’ το δεύτερον τη βούραν ατ’ς κι άλλ’ π’ απ’ αδά πλάν κουίζ’νε τ’ έναν τ’ άλλο κι ερωτούν ντ’ ευτάγ’νε.

Αλλομίαν, άμον ντο κρούει ο κάρταλον σα κοσσάρας, εφτυρολάκ’σαν. Η Παρθένα εθαρρείς τ’ οφίδ’ έδακ’σεν ατεν: «Ούιι, μανίτσα μ’!» επάτεσεν κι εβάρκιξεν και τα καφούλια ’χπαράγαν. Κι ακόμαν τη Σωνίτσαν τιδέν να λέει ’κ’ επρόφτασεν, ο Γιάννες ελάγγεψεν από ’πέσ’ ας σο καφούλ’, επίασεν εκλείδωσεν ατεν σο ζεβρέν την αβραχ̌ιόναν ατ’ και με το δεξ̌έν το χ̌έρ’ ετσούπωσεν το μαντίλ’ σο στόμαν ατ’ς. Επεκεί με τα δύο έσπιγξεν ατεν σην εγκάλιαν ατ’ κι εκάτσεν ατεν αφκά σο καφούλ’ απάν’ σα βούρας τα χορτάρι͜α τ’ς και παρακαλεί ατεν λαλίαν μαναχόν να μη εγβάλλ’.

Άμον ντο κόφκεται με το μαχ̌αίρ’, εκόπεν η τραγωδία τση Σωνίτσας. Εντώκεν κι εσ’κώθεν ολόρθα, με το καγάν’ σο χ̌έρ’, να τρέχ̌’ τερεί ντ’ έπαθεν η Παρθένα, κι όντες τερεί, δύοι νομάτ’ αγούρ’ εξέβαν εμπροστά τ’ς: είνας ο Κωσταντίνον κι άλλος ο Κώτογλης ο Κωτάνον.

-Αχά το μερτικό σ’, άλλο μη στέκ’ς, άρπαξον ατο, είπεν ο Κωτάνον κι εσύρθεν οπίσ’.

Ο Κωσταντίνον έτρεξεν επίασεν τη Σωνίτσαν ας σο χ̌έρ’. Η Σώνα εφέκεν το καγάν’ ας σο χ̌έρ’ν ατ’ς κι ερρούξεν αφκά καικά· κι ας σον τόπον ατ’ς ’κ’ εμετεστάθεν, επάγωσεν και τερεί ατον απέσ’ σ’ ομμάτι͜α.

-Σώνα, ψ̌η μ’, άφ’ς τα χορτάρι͜α κι έλα ας πάμε, λέει ατεν ο Κωσταντίνον, ντό τερείς με άμον αχπαραγμέντσα; ’Κ’ εγνώρτσες με;

-Πώς ’κ’ εγνώρτσα σε, Κώστη; Κι ο λόγος ι-σ’ πα ντό έτον; λέει ατον κι εγείνε δίχως να τσ̌αμπλίζ’ τ’ ομμάτι͜α τ’ς. ’Κι θέλτς να τερώ σε;

-Σην ψ̌η σ’ να γίνουμε, Σωνίτσα, έλα ας πάμε, αδακά καιρόν ’κ’ έχουμε να τερούμε τ’ έναν τ’ άλλο, θα πάμε σ’ εμέτερα· ενέσπαλες ντ’ εδώκες το λόγο σ’ να παίρουμε τ’ έναν τ’ άλλο κι ατώρα τριών εβδομάδων νύφε πα θα έσ’νε σ’ οσπίτ’ν εμουν, αν ’κ’ έτον ο μικτάρ’ς ο Πέτρον; Χάιτε ας πάμε, ντό στέκ’ς;

Εγείνος έλεγεν κι η Σωνίτσα εγόμωσεν κι ετέρ’νεν ατον με τα ’ματοσάτσ̌ι͜α τ’ς καρφωμένα απάν’ ατ’ και δίχως να τραλίγεται ας σον τόπον ατ’ς. Ετέρεσεν ατον ας σα ποδαρομύτι͜α ως την κορφήν. Είδεν το πόιν ατ’ -άντζ̌ακ δύο δάχτυλα εντούν’νεν ατεν κιφάλ’. Ετέρεσεν ατον σον πρόσωπον -προσωπόπον και μυτόπον τσουπωμένον απάν’ σα χ̌είλια και το πουικόπον άντζ̌ακ ίδρωσεν. Έκ’σεν τη λαλίαν ατ’ -λεγνόν κι άμον θεσοκομμένον, την καλατσ̌ήν ατ’ ’κ’ εκόμπωνεν. Ανιτέν έρθεν σο νουν ατ’ς ο Παρχάρτς, όνταν είδεν ατον οπέρ’σ’, έρθαν σο νουν ατ’ς τα Τσ̌ικομάντρι͜α, όνταν εδώκεν ατον το λόγον ατ’ς οφέτος, έσυρεν αφόραχτα κι επέρεν το χ̌έρ’ν ατ’ς κι εκαμίνωσεν απάν’ καικά σον Καστρι͜όκωλον.

Ο Κωσταντίνον ετσ̌αρπινεύτεν με το φέψιμον τση Σωνίτσας· εσπίχτεν κι ελάγγεψεν ας σα καφούλια κι ας σ’ αχάντι͜α από ’πάν’ κέσ’, ερρούξεν απ’ οπίσ’ ατ’ς και τρέχ̌’, χά έτον επίασεν ατεν. Αλλομίαν -ο δι͜άβολον πολλά ποδάρι͜α έχ̌’- πατεί απάν’ σ’ έναν πλακούτσαν λιθάρ’· το λιθάρ’ εύκαιρα έστεκεν, έφυγεν ας σο ποδάρ’ν ατ’ αφκά κι ατός εγούντζεψεν, ετσ̌ιντζ̌ινίγεν κάποσα οργέας απάν’ καικά σο παΐρ’ κι εκαρφώθεν απέσ’ σ’ έναν μασουράχαντον. Όνταν εσ’κώθεν κι εξέβεν από ’πέσ’ ας σ’ αχάντ’ να τερεί που ευρίεται, είδεν από μακρά τη Σωνίτσαν, επιδέβεν του Χριστού το Λιθάρ’ κι εχάθεν ας σ’ ομμάτι͜α τ’ σου Δάβαρ’ μερέαν.

Ο Κωσταντίνον ετέρεσεν άλλο τρέξιμον απ’ οπίσ’ ατ’ς ’κι γίνεται, εκλώστεν οπίσ’, επήγεν εκάτσεν απάν’ σ’ έναν κοπέλ’ λιθάρ’ και τα αίματα έτρεχαν ας σο χ̌έρ’ν ατ’· άσ̌κεμον δαρμόν έφαγεν, όνταν ερρούξεν κι ετσ̌ιντζ̌ινίγεν σο παΐρ’ απάν’ καικά.

Ο Γιάννες ακόμαν εκράν’νεν την Παρθέναν να μη εγβάλλ’ λαλίαν. Έσπιγξεν κι ετσούμ’σεν ατεν απέσ’ σ’ αβραχ̌ιόνας ατ’, χά έτον έκοψεν το νεφέσ’ν ατ’ς. Άμον ντ’ εξέγκεν το μαντίλ’ ας σο στόμαν ατ’ς, ερχίνεσεν κι εγείνε να κλαίει και να παρακαλεί ατον, Θεού παρακαλίας, ν’ αφήνει͜ ατεν. Ὰμα ο Γιάννες εκέσ’ ’κ’ ετέρ’νεν. Πού ν’ αφήνει͜ ατεν ας σα χ̌έρι͜α τ’ και τρέχ̌’ και σ’κών’ εκεί όλιον το μισλιχούμ’, πριν να παίρ’ δρόμον σου Ζευτήλ’ μερέαν ο Κωσταντίνον με τη Σωνίτσαν;

Κι επεκεί ετέρεσεν, επεγί ώραν εγέντον, πουδέν λαχουσ̌ή ’κι ακουσ̌κεύκεται κι η Παρθένα εγέντον του τσ̌ιγμάτ’ σα χ̌έρι͜α τ’, εφέκεν ατεν κι εσ’κώθεν.

-Ας εμέν βαρύν καρδίαν μ’ ευτάς ατο, Παρθένα, ρίζα μ’, να συχωράς με· αγούτα όλια ο Πέτρον ευτάει͜ ατα, είπεν ατεν, κι εταράγεν σα καφούλια.

Αλλομίαν, πέντε πόδας εκεί μερέαν ’κ’ εποίκεν, ερρούξεν απάν’ σον Κωσταντίνον.

-Κούμπαρε! Ντ’ εύτας ατουκά; εχπαράγεν ο Γιάννες.

-Αναμένω σε.

-Κούμπαρε, η Σωνίτσα ντ’ έγεντον, πού έν’ ο Κωτάνον; Ντό είν’ ατά τα αίματα σα χ̌έρι͜α σ’;

-Η Σωνίτσα επήγεν σου μικτάρ’, σου Δάβαρ’, να τραγωδεί κι ο Κωτάνον σου Ζευτήλ’ να ’ρι͜άζ’ τα βούδι͜α...

Ο Γιάννες εθαρρείς κάτ’ς εκατήβασεν έναν τσ̌ακουτσ̌έαν σην ακουήν ατ’ κι ελάγγεψαν έξ’ τα τσίας ας σ’ ομμάτι͜α τ’, το τσιμίδ’ν ατ’ εταράγεν, τα γόνατα τ’ εκόπαν. Εσπάλτσεν κι έσπιγξεν απάν’ τα ’ματοσάτσ̌ι͜α τ’. Άμον ντ’ εγέντον, ημπορεί πα να ’ζαλίγουτον κι ερρούζ’νεν, αν ’κ’ έτρεχ̌εν ο Κωσταντίνον κι εγκαλιάσκουτον ατον. Κι επεκεί ένοιξεν αργώς-αργώς τ’ ομμάτι͜α, έπλεξεν τ’ αβραχ̌ιόνας απάν’ σην καρδίαν ατ’ κι άμον τετινεμένος, μίαν απάν’ τσ’ αγε-Σωτήρας τα κάσ̌ι͜α ετέρεσεν, μίαν αφκά τον Απεντέκωτον κι εχπάστεν στέρι͜α-στέρι͜α κάπ’ να δι͜αβαίν’. Εσέβεν οτότε ο Κωσταντίνον σο κολτούκ’ν ατ’ κι εκλώσταν άμον το λωλόν και τον αγέλαστον εδέβαν πλάν.

Σο κιντίν απάν’, όνταν εξέβαν σο Ποταμίσ̌κ’, σου Φαργανάντων τον παρχάρ’ - Φαργανέτες γαμπρός, ο Τσάντς ο Γιάννες, ο τσ̌οπάνον, εκεί επαρχάρευεν με τα πρόγατα τ’- και είπεν σο θείον ατ’ ο Κωσταντίνον -ο Γιάννες το στόμαν ατ’ ’κ’ ένοιξεν- τ’ αξιλούκ’ ξαν ντο έπαθαν, ο θείος ατ’ επέθανεν ας σα γέλ’τα.

-Εγώ εθαρρείς έξερα ’το. Για τ’ εγείνο, όνταν έρθεν εύρε με σου Μαλεζάντων ο Γιάννες, είπα ’τον «iş becerinindir»¹. Γιαζούκ’ σ’ εσέν ανεψ̌ι͜έ! Εντροπίασες και τον κούμπαρο σ’ το Γιάννεν· κι εμέν αν ερωτάς το κορίτσ’ πα εντροπίασες. Εσέν τσ’ είπε σε, όταν πάγ’νε να σύρ’νε κορίτσ’, κάθουνταν και σοϊλιατεύ’ν’ ατο και να έχ̌’ και δογμένον το λόγον εθε απ’ εμπροστά;

Εσύ ακόμαν γιάμ’ εθαρρείς το κορίτσ’ έχ̌’ το κουσούρ’; Κι εγείνο τ’ ευλογημένον, άμον ντο λες, τσ̌ιπ ενεμέν’νε σε· χος̌ εδώκε σε και τ’ εσ̌αρέτ’: εφέκεν το καγάν’ κι ερρούξεν ας σο χ̌έρ’ν εθε. Άλλο ντ’ εθέλ’νες να ’φτάει η πουτσή; να έρ’ται κι απ’ οπίσ’ ι-σ’ του κιφαλί’ ατ’ς δίχως να ’λέπ’, hiç olmazsa⁴, το χ̌έρι σ’ να πιάν’ το κασικόπον ατ’ς; Κι ας σου έγκες ατεν σο ζόρ’ να φεύ’ ας σα χ̌έρι͜α σ’, ζατί ναφιλέν έτον ντο έτρεχ̌ες απ’ οπίσ’ ατ’ς. Όλιον το λάθος τ’ εσόν έν’ Κώστη, ρίζα μ’, κι εσέγκες μας κι εμάς σην πελιάν· παρέ ξάι μη λαλείς.

Ο Κωσταντίνον πολλά ετοκούνεψεν ατον το κατηγόρεμαν του θεί’ ατ’, ὰμα ντό να λέει; Ατόσον μαναχόν είπεν:

-Αέτσ’ άμον ντο λες ’κ’ έν’, θείον, ὰμα μίαν ας σ’ εγέντον το κακόν, ατώρα όσον και να λες πα έ͜εις το δίκαιον.

-Αγέρ’ς ’κ’ έν’, Παναγία ’κ’ έν’, Κώστη· αέτσ’ έν’, άμον ντο λέγω. Ὰμα ατώρα εγέντον κι εδέβεν πλάν, μη τρως την καρδία σ’, πάτ’ απάν’· τρανύντς κι ανασπάλτς ατο. Εμείς ας τερούμε ατώρα ντό θα ’φτάμε. Αν έσυραμε, κάτ’ έσυραμε, η δουλεία ξαν έρθεν σου λύκονος το στουράκ’. Ε, Γιάννε, εσύ άλλο τιδέν ’κι λες. Ντό νουνί͜εις;

-Ας όλτς πλέιον, λέει κι ο Γιάννες, εγώ πρέπ’ να νουνίζ’ ατο, θείον. Ατό να σύρκεται δουλείαν ’κ’ έν’. Ατόσον καιρόν κι άντζ̌ακ οσήμερον εσέγκαμε το νερόν σ’ αυλάκ’, να βάλλουμε σο χ̌έρ’ το κορίτσ’, κι οσήμερον πα να χάνουμ’ ατο; Τρανόν καζάν έπαθαμε, τρανόν. Ὰμα όλιον το λάθος να λέγω εποίκεν ο κούμπαρο μ’ πα ’κ’ επορώ· και το κορίτσ’ πα, άμον ντο λες ατο εσύ, καλοφάγετον απίδ’, ντ’ έξερω να έτον. Κι έναν πα ’γείνον τον Κώτανον, καλά ’κ’ εποίκαμε ντο εκοβάλεσαμ’ ατον απ’ οπίσ’ εμουν. Ατώρα η δουλεία επέμ’νεν σ’ εσόν το χ̌έρ’. Πέ’ ας τερούμε ντό θα ’φτάμε, θείον Γιάννε.

***

Η Παρθένα πα άμον ντ’ εφέκεν ατεν ο Γιάννες, εσ’κώθεν ετέρεσεν, πουδέν ψ̌η ’κι λαγκάζ’, αέτσ’ άμον ντο έτον δι͜αφτυλιγμέντσα κι ασ̌κέπαγος με τα μαλλία τ’ς ’κχ̌υγμένα, με τα καγάνια και τα σ̌κοινία σα χ̌έρι͜α τ’ς, λαγγευτά, τσ̌ιντζ̌ινιχτά, ας σ’ αχάντι͜α κι ας σα γορόσ̌ι͜α απέσ’ καικά εκατήβεν ση λούγελην κι εθέκεν ατο, τρέχ̌’ άμον παλάλα.

Όσον το λέγουμ’ ατο πα ’κ’ εκράτεσεν, εκατήβεν σου Δάβαρ’ κι εστάθεν απάν’ καικά σου Γιάνν’ τ’ οσπίτ’. Ελάχμαξεν, επέρεν ατεν ας σην καρδίαν. Εθέκεν κα’ τα καγάνια κι επέρεν βαθέα ανάσμαν. Κι επεκεί ετέρεσεν, τ’ οσπίτ’ κάθεν χ̌ερού έναν άραγμαν ση λούγελην αφκά κιάν’. Έτρεξεν, εσώρεψεν μικρά-τρανά, όλια τα λαλλάτσ̌ι͜α τση στράτας σο στρατόχ̌ειλον, εποίκεν ατα έναν κουμούλ’ λιθάρι͜α κι επάτεσεν τ’ οσπίτ’ σα λιθαρέας.

Η γυναίκα του Γιάνν’, η Σοφία, ετσ̌αρπινεύτεν, ντό χουσ̌ίμ’ έν’ αγούτο ντ’ ερρούξεν απανσούζ’κα απάν’ σ’ οσπίτ’ σίτ’ έστεκεν, έρπαξεν το κουνίν με το μωρόν κι ερρούξεν έξ’ να γουρταρεύει͜ ατο. Άμον ντο είδεν την Παρθέναν ν’ αποτσιγκούται και σύρ’ τα λιθάρι͜α, ερχίνεσεν να κλαίει και παρακαλεί ατεν:

-Ποδεδίζω σε, Παρθένα, εσύ ντ’ εύτας; Εσύ επαλαλώθες; Βάι π’ έπλασε με, θα σκοτώντς το μωρόν, Παρθένα!

-Εγώ ’δέν ’κ’ ευτάγω, όλια ο Γιάννες ευτάει͜ ατα, εγείνον πέ’ ατο, λέει κι η Παρθένα κι εκέσ’ ’κι τερεί, σύρ’ τα λιθάρι͜α και κόσμον ’κ’ έχ̌’. Έσυρεν, έσυρεν, τα χαρτώματα ετσακώθαν, το στέβος εγέντον κεφκίρ’ κι εγείνε εσύρ’νεν. Ετελείωσεν το κουμούλ’ τα λιθάρι͜α κι αέτσ’ εφέκεν κι εδέβεν πλάν.

Η Παρθένα επήγεν κι άμον ντ’ εδέβεν του Ζιμπούρ’ το Παΐρ’, ας σου Ταρατσάντων και τ’ Αλαϊμανάντων τ’ ορδανία κέσ’ εντράπεν να πάει, γιάμ’ κάτ’ς ελέπει͜ ατεν αέτσ’ άμον ντ’ εγέντον αγρι͜άθ’ ας σο σημερ’νόν το δέδ’ ντ’ εδέβασεν, εχτράτ’σεν άνθεν χ̌ερού ας ση λούγελην κι ας σου Κουκκουδά το τσ̌ακάτ’ απέσ’ κέσ’ κι ας σον Αγέννεν απ’ άνθεν κέσ’ επήγεν σ’ οσπίτ’.

-Αχ, Παρθένα, αδελφίτσα μ’, ετσ̌ίαξεν κι έτρεξεν η Σωνίτσα.

-Τρώγω π’ εσέν έπλασεν! Σωνίτσα μ’, αδά είσαι; εχαμοπέταξεν η Παρθένα κι η γλώσσα τουν επϊάστεν, ετυλίγαν τ’ έναν τ’ άλλο κι έκλαιαν κι εγέλαναν και ξαν έκλαιαν κι εγέλαναν πολλά καιρόν, αέτσ’ ολόρθα σο μεσοχάμ’ εγκαλιασμέν’.

Τ’ άλλα τα κορίτσ̌ι͜α κι οι νυφάδες, π’ έσαν μετ’ εγεινούς σον Καστρι͜όκωλον κι εφέκαν κι έφυγαν ας σο φόβον ατουν κι έρθαν σ’ οσπίτ’ ν’ αναμέν’νε την Παρθέναν, ατώρα ας ση χαράν ατουν έκλαιαν κι εγέλαναν κι εγείν’ κι εβούρθαν να σ’κούνταν εγκαλιάσκουνταν δύο-δύο τ’ έναν τ’ άλλο και παραστέκ’νε τη Σωνίτσαν και την Παρθέναν, ὰμα ’ντράπαν ας σ’ άλλτς τσ’ εγκαίριμους τσοι γυναίκ’ς. Μικροί-τρανοί έμαθαν το σημερ’νόν το πάτεμαν και τα παραστράγκαλα ξαν για τη Σωνίτσαν και τ’ οσπίτ’ εγομώθεν ανθρώπ’ς· συγενοί και ξέν’ όλ’ έναν εγένταν. Η Τουμπούλ-κουζη πα συγενέσσα, χος̌, κι εγείνε έρθεν σου Τουβάρ-κουσ̌η και -zor oyunu bozar²- έκλαψεν πα κι εγέλασεν πα η μαύ’σσα κι εγείνε.

Ὰμα σοι πολλούς απέσ’, αρ’ αέτσ’, τα πουσ̌πούσ̌ι͜α και τα κουτσκουτσουρίας πα εξούκ ’κι γίν’νταν. Είνας καρή, είπαν, είπεν τεά κάτ’ναν άλλεν: Ο Θεός εξέρ’, ὰμα τ’ αγουτινεθί’ του κοριτσί’ πα αγνόν· σύρον αδά, σύρον ακεί, επέμ’νεν ση χώρας τα πόρτας και τίναν θα παίρ’ ακόμαν ’κι ’ξέρ’· τα υστερνά ’θε καλά.

Αρ’ αέτσ’ άμον ντο έσαν εγκαλιασμέν’ η Σωνίτσα κι η Παρθένα, κλαιμέν’ και γελασμέν’, εσέβεν απέσ’ κι είδεν ατ’ς κι ο Πέτρον.

Όνταν έμαθεν απρανίκας ας σ’ άλλα τα κορίτσ̌ι͜α π’ έφυγαν κι έρθαν σ’ οσπίτ’ να δίγ’νε χαπέρ’, ντ’ επάτεσαν κι επέραν τη Σωνίτσαν σον Καστρι͜όκωλον, επήγεν να σκαντζεύ’ ο νους ατ’. Ο κύρ’ς ατ’ ο γέρον ο Τουβάρ-κουσ̌ης πα ’κ’ έτον εκεί· επέρεν έναν αλεσίαν κοκκία κι επήγεν ση χαμαιλέτεν ν’ αλέθ’. Εφέκεν ο Πέτρον τ’ οσπίτ’ ση χώρας τα κορίτσ̌ι͜α κι εξέβεν. Έτρεξεν να ’βρήκ’ έναν άλογον, να καγαλκεύ’ και προφτάν’ σο Χαψίκιοϊν δί’ χαπέρ’ σο καρακόλ’. Επήγεν εκαικά σου Δανήλ’ το χὰν’ κι άλογον ’κ’ εύρεν, έτρεξεν σου πεθερού ατ’ τ’ Αλαϊμάν’. Ὰμα ώσνα πάγ’νε σα Κράνια σο τσ̌αΐρ’ φέρ’νε τ’ άλογον ας σο βοσ̌κίον, έναν κορτσόπον επρόφτασεν έγκεν ατον το χαπέρ’, ντο έφυγεν ας σα χ̌έρι͜α τουν κι εκατήβεν σ’ οσπίτ’ η Σωνίτσα.

Ο Πέτρον έρθεν η ψ̌η σα καλάθι͜α τ’· αναχάπαρα το κατσίν ατ’ αιχτρίασεν. Ελάγγεψεν κι εσ’κώθεν ολόρθα, εξέγκεν τη φούνταν ατ’ κι ετάλεψεν εχάλασεν απέσ’. Έναν μετσ̌ιτϊέν έρθεν σο χ̌έρ’ν ατ. Εξέγκεν κι εδώκεν ατο το κορτσόπον, στυχαρι͜άτ’κα, και το καρακόλ’ εφέκεν ατο σον πιρνόν.

Όνταν έφυγεν ας σον Καστρι͜όκωλον η Σωνίτσα ας σα χ̌έρι͜α του Κωσταντίν’, έτρεχ̌εν και πού θα πάει ’κ’ έξερεν. Άμον ντ’ εδέβεν το γεφυρόπον σου Ταρατσά τ’ ορμίν καικά κι εσίμωσεν σου Δάβαρ’, εκοντοστάθεν· εσέγκεν σο νουν ατ’ς, μίαν ας σ’ εξέβεν ας ση χώρας τα χ̌έρι͜α, να κρούει σον ανέφορον, κουράζ’ και πάει εγβαίν’ σο Ψ̌ωμι͜άρ’ ση θείαν ατ’ς τη Σ̌αλακίναν. Ὰμα εφογέθεν γιάμ’ η θεία τ’ς δίγει͜ ατεν ξαν τον Κωσταντίνον και ’κ’ επετόλμεσεν να πάει. Σου Πέτρονος του μικτάρ’ πα να πάει του κιφαλί’ ατ’ς εμπαίν’ ξαν ση φυλακήν, καλλίον να πάει ρούζ’ σο ποτάμ’ και φουρκίγεται.

Αρ’ αέτσ’ άμον σ̌ασ̌ιρεμέντσα, σίτ’ επέγ’νεν κι ενούνιζεν πού να πάει χάται κι άλλο κανείς μη ελέπει͜ ατεν, δύο ας σα κορίτσ̌ι͜α, ντο έσαν μετ’ εγείνεν σα χορτάρι͜α, έφτασαν ατεν, έτρεξαν εγκαλιάσταν ατεν και γέλ’τα απ’ αδά, χαλχανίγματα απ’ ακεί, επέραν ατεν κι επήγαν ξαν σου μικτάρ’ τ’ οσπίτ’· κι εγείνε ελώλωσεν, τιδέν να λέει ατ’ς ’κ’ επόρεσεν.

Καμίαν ση ζωήν ατ’ ο Πέτρον άμον τ’ ατωρ’νόν ’κ’ εχάρεν· κι εχάρεν διπλά· έναν ντο ’κ’ εθέλεσεν να πάει σου Τσάν’ η Σωνίτσα -αν εθέλ’νεν να πάει, θ’ επέγ’νεν- και έφυγεν· και δύο, ντ’ εκλώστεν κι έρθεν σ’ οσπίτ’ν ατ’ και ’κ’ επήγεν ση θείαν ατ’ς σο Ψ̌ωμι͜άρ’. Η Σωνίτσα τον ηαυτόν ατ’ς πα ’καΐρεψεν κι εμάς πα· κι εγώ το θέλημαν του κοριτσί’ ξάι ’κ’ ελογαρίαζα ’το, εσυλλογίστεν κι η καρδία τ’ επόνεσεν. Ὰμα θ’ αναμέν’ νά ’ρ’ται κι η γυναίκα τ’, η Παρθένα κι επεκεί θα πάει σ’ οσπίτ’.

Εκάν ημ’σόν ώρα εκάτσεν κι εχαλλάσ̌εψεν με τον πεθερόν ατ’ τον κιαχγιάν· κι εγείνος πα, είπαμε, στερεωμένος κι αγναϊσ̌λής άνθρωπος, πολλά ενούντσεν τη δουλείαν ντ’ εξέγκεν σο κιφάλ’ν ατ’ ο Πέτρον.

-Πέτρον, γιάβρουμ, είπεν, μη κιουτσ̌ενεύκεσαι, ὰμα έναν ξάι άψετον έτον αγούτο η δουλεία ντ’ εποίκες, dinleyi misin³, κι εμάς πα τιδέν ’κ’ ετουγίρτεψες ώσνα εποίκες ατο. Εσύ ας σου εσέγκες σο νιέτι σ’ να υπαντρεύ’ς τον αδελφό σ’, εβλετέν έπραττεν να νουνί͜εις ατο και στείλτς και παίρτς ατον, να ’φτάς μισιμίλ’κον τη δουλεία σ’· hiç olmazsa⁴, να ’γνωρίζ’νε και τα παιδία τ’ έναν τ’ άλλο, dinleyi misin³;

Ατώρα άμον ντ’ εγέντον για τ’ εμάς ατό ξάι μινασίπ’ ’κ’ έτον να γίνεται και φογούμαι κάθεν καικά πα θα ρούζουμε, dinleyi misin³; Ελέπ’ς ο Τσάντς πα ’κι στέκ’, αραεύ’ το δίκαιον ατ’. Ας έν’ καλά ξαν το κορίτσ’ του ’κ’ εντροπίασε μας οσήμερον. Και ντό θα λέγουμε ντο έν’, εύκαιρα ευρέθες, Πέτρον, γιάβρουμ. Ὰμα ας σου εσέβαμε σο χορόν, θα χορεύουμε· μίαν επολασ̌εύταμε. Σοούντα άλλο μη στέκ’ς, τέρεν κι ατσ̌ελέα στείλον το γέρον ας πάει φέρ’ τον παιδάν, άλλο πουδέν πρόσωπον ’κ’ έχουμε να φαίνουμες δίχως γαμπρόν σ’ οσπίτ’.

Ο Πέτρον ’κ’ ελάλεσεν· εσ’κώθεν εξέγκεν κι ετέρεσεν την ώραν ατ’ κι εκορδυλίασεν τ’ οφρύδ’: Η Παρθένα έργεψεν να ’ρ’ται, ενούντσεν, ντό να έπαθεν η καρή;

-Αρ’ μίαν ας πάγω, είπεν, τερώ σ’ οσπίτ’ ντ’ ευτάγ’νε κι επεκεί τερούμε ντό θα ’φτάμε κι εμείς.

Αφκά καικά σον Αγέννεν, απάν’ ση λούγελην, επέντεσεν ο Πέτρον την Τουμπούλ-κουζην· ας σ’ οσπίτ’ν ατ’ έρχουτον κι εγείνε.

-Φως στ’ ομμάτι͜α σ’, Πέτρον! Έρθεν εκατήβεν κι η Παρθένα, γουρπάν’ ατ’ς, είπεν ατον, ὰμα, άμον ντ’ εγροίκ’σα, εποίκεν ατεν εκαρέτι͜α εγείνος ο Γιάννες τση Μουράτ-κουζης, να τρώει τ’ ομμάτι͜α τ’.

Ο Πέτρον άμον ντ’ εγέντον, ας σ’ έναν το χαπέρ’ σ’ άλλο, έναν ισ̌μάρ’ εθέλ’νεν να σπάν’ η χολή ατ’, σην καρήν ατ’ πα έναν ξάι ζαΐφ’ς, έκ’σεν ατώρα -κι η Τουμπούλ-κουζη πονόψυχος γυναίκα, ψέματα ’κι λέει- και ντό ετυρι͜άνντσεν την Παρθέναν -και ποίος;- ο Γιάννες, «zaten marazlı ıtı, çor da oleştı»⁵, είπεν κι ο Τούρκον, εμαύρυνεν κι επεμαύρυνεν ας ση σπάσ’ν ατ’, με το μολύβ’ να εντούν’νες ατον, αίμαν ’κ’ έσταζεν.

Εξέβεν απάν’ σο βασμόν και, κεσμέν, ας σο κοκκίν ατ’ απέσ’ κέσ’, εχοβλάεψεν σ’ οσπίτ’ να ’λέπ’ με τ’ ομμάτι͜α τ’ την Παρθέναν· αν ’κ’ έν’, θα κρούει έναν λάχταν και δεβάζ’ κα’ τ’ οσπίτ’.

Ὰμα άμον ντο είδεν ατ’ς εγκαλιασμέντς τη Σωνίτσαν με την Παρθέναν και τ’ οσπίτ’ γομάτον ανθρώπ’, εδέβεν η χολή ατ’, ημέρωσεν ο πρόσωπος ατ’ κι ερχίνεσεν με το γλυκύν τη γλώσσαν.

-Καλημέρα και καλώς όρισετε, κορίτσ̌ι͜α! Αλλαχάσαν⁶, ντ’ έπαθετε οσήμερον κι εχπάραξετε μας;

Η Σωνίτσα χαμάν εφέκεν την Παρθέναν, έτρεξεν έγκεν το σκαμνίν σον Πέτρον κι εκλώστεν εσέβεν σην οτάν. Τα κορτσόπα ντο έρθαν σ’ οσπίτ’ εκ’λούθεσαν ατεν κι εγείνα. Οι γυναίκ’ πα, επ’ εκέσ’ ας ση γειτονίαν, δίχως να λέγ’νε τιδέν, νέ καλόν και νέ κακόν -και ντό να λέγ’νε;- είνας-είνας εδέβαν πλάν. Η Παρθένα έγκεν ρακίν κι εκέρασεν ήντιναν επρόφτασεν.

-Εμείς πα εχπαράγαμε, είπεν, με το σημερ’νόν την καζάν εμουν κι εσάς πα ετυρι͜άνντσαμε, γειτονάδες, ὰμα ευχαριστώ Ατον ο Θεός, ξαν εδώκε μας τη Σωνίτσαν εμουν, γουρπάν’ σου Θεού το σ̌εχρέτ’ ντο θα ’φτάω συνύφ’σσαν.

-Αρ’ ο Θεός να φυλάττ’ σας, να ζείτε και να χ̌αίρεσ’νε και με το καλόν καρδίαν να ’φτάτε και τση Σωνίτσας τη χαράν, ευκέθαν οι γυναίκ’, κι ο Πέτρον κι η Παρθένα πα επαρεξέγκαν ατ’ς:

-Ευχαριστούμε, ευχαριστούμε κι εσείν’ πα ντ’ αγαπάτε!

***

Οι γυναίκ’ και τα κορίτσ̌ι͜α εδέβαν πλάν κι ο Πέτρον εκλώστεν εκάτσεν κι εκούιξεν τη γυναίκαν ατ’:

-Αρ’ ατώρα, Παρθένα, για φέρον τρία ρακία κι άλλο και πέ’ και τη Σωνίτσαν πα ας έρ’ται κι εγείνε κι ας ευτάμε έναν μουχαπέτ’.

-Ας σον πιρνόν κιάν’ μουχαπέτι͜α έχουμε και ξαν μουχαπέτ’ θέλτς ατώρα μεσημερί’; Ας εποίν’να το φαγίν, ας σο λιμόν επεπνοΐσταμε κιόλα, είπεν η Παρθένα, κι έγκεν ας σο τολάπ’ το ρακίν ξαν κι ο Πέτρον επέρεν εγόμωσεν τα ποτήρι͜α.

-Το φαγίν πα θα ’φτάς, μη οληγορείς, Παρθένα. Έπαρ’ ατώρα το ποτήρι σ’, έπαρ’ κι εσύ τ’ εσόν, Σωνίτσα, πουλί μ’, είπεν ο Πέτρον, κι έπλωσεν ατεν το ποτήρ’ το ρακίν.

Η Σωνίτσα εσίμωσεν, εκλίστεν κι επέρεν το ποτήρ’, εσύρθεν οπίσ’ κι εστάθεν με τα ’ματοσάτσ̌ι͜α τ’ς κατηβασμένα.

-Σωνίτσα, πουλί μ’, είπεν ο Πέτρον, εσύ οσήμερον εσύ-εσέν πα εγουρτάρεψες, εμάς πα ’κ’ εντροπίασες και τον Τσάνον πα ’πετσ̌έρεψες κι εδώκες ατον το μάθεμαν ατ’. Σα είκοσ’ ημέρες, πολλά-πολλά, αδελφό μ’ ο Γιάννες αδά έν’. Θα στεφανώνουμε σας και θα γίνεσαι η νύφε μουν κι οικοκυρά του ’σπιτί’. Εμείς πα τ’ εσόν και τ’ οσπίτ’ πα τ’ εσόν. Με την ευκήν του Θεού και τ’ ουλονών εμουν την ευκήν θα ζείτε και θα χ̌αίρεσ’νε με τον άντρα σ’ κι η χώρα πα ας εσέν κέσ’ εμάς πα θα ζελεύ’νε. Αγούτο το ρακόπον, είπεν κι επέρεν κι εγείνος το ποτήρ’ν ατ’, σ’ εσόν την ύγειαν θα πίνουμ’ ατο.

Η Σωνίτσα πα επέρεν άν’ τα ’ματοσάτσ̌ι͜α τ’ς, ετέρεσεν ατον κι επεκεί έκλωσεν το κιφάλ’ν ατ’ς δεξ̌ι͜ά κι οι τρείος μίαν έπιαν τα ποτήρι͜α τουν.

-Ατώρα, Παρθένα, λέει ο Πέτρον, ξαν θέλω να ’λέπω σας μίαν κι άλλο, άμον ντο είδα σας απράναν, όνταν εσέβα απέσ’.

Η Παρθένα ρυτά επέρεν έσ’κωσεν τα ποτήρι͜α σο τολάπ’ κι εκλώστεν εγκαλιάστεν κι εφίλεσεν τη Σωνίτσαν κι επέρεν εκάτσεν ατεν σο γιάν’ ατ’ς καρσ̌ί σον Πέτρον.

-Με τ’ όνεμαν του Θεού, πάντα αέτσ’ αγαπεμένα συνυφάδι͜α να ’λέπ’νε σας και να χ̌αίρουνταν και τ’ αδέλφι͜α, ξαν ευκέθεν ο Πέτρον. Κι επεκεί εζούλτσεν ραχάτι͜α το δεξ̌ι͜όν το πουίκ’ν ατ’ κι ερχίνεσεν.

-Αρ’ ατώρα ας λέγουμε και τ’ εσά, Παρθένα. Ὰμα εθέλ’να να είμες εμείς οι δύοι εμουν να λέγουμε κι ακούουμε.

Η Σωνίτσα επίασεν έσπιγξεν λαφρά το χ̌έρ’ τση Παρθένας κι επήγεν να σ’κούται πάει σην οτάν, ὰμα η Παρθένα ’κ’ εφέκεν ατεν.

-Ντό σ’κούσαι, Σώνα, ρίζα μ’, κάθκα· ας εσέν κρύφας τιδέν ’κ’ έχουμε να λέγουμε· κάθκα κι εσύ κι άκ’σον, ήμαρτα, πας̌ κι είσαι χώρα;

-Εγώ για τη Σωνίτσαν ’κ’ είπα ’το, τσ̌άνουμ, λέει κι ο Πέτρον, ας κάθεται κι ακούει, ὰμα ατό το κακόν ντο έπαθες εσύ οσήμερον, εμείς εμάς πα να λέγουμ’ ατο αΐπ’ έν’, γιοκ-κι ν’ ακούει ατο κι η Σωνίτσα και στεναχωρεύκεται κι ατέ μετ’ εμάς.

-Και ντό κακόν έπαθα και τεά έν’ κι αΐπ’ να λέγουμ’ ατο πα; Για τ’ εμάς θα έτον αΐπ’ και τρανόν πα αΐπ’, αν επαίρ’ναν οι Τσανάντ’ τη Σωνίτσαν κι ατέ πα αν εφήν’νε μας κι επέγ’νεν σ’ εγεινέτερα.

-Ατό εγώ απ’ εσέν πρώτα είπα ’το, λέει κι ο Πέτρον. Ναι, η Σωνίτσα εξέγκε μας ασπροπρόσωπους, ὰμα το κολογκύθ’ σ’ εσόν το κιφάλ’ έσπασεν. Εσέγκεν εσέν σα χ̌έρι͜α τ’, γυναίκαν άνθρωπον, εγείνος ο Γιάννες τση Μουράτ-κουζης και πολλά εκαρέτι͜α, έκ’σα, εποίκε σε, ο πρόστυχον, και με τον αδελφό σ’ πα τεά κουμπάρ’ είν’ και γειτονάδες είμες.

-Ήμαρτα, Πέτρον! εψυχοπονέθεν η Παρθένα, τση χώρας τα κρίματα μη παίρτς, σον Θεόν ψ̌ην θα παραδίγουμε! Άμον το Γιάννεν άξιον και τίμιον παιδίν, εσύ πώς επόρεσες και είπες για τ’ εγείνον ατό το λόγον; Ατό κάποιος έτερος επ’ εγεινούς τσοι λαφρούς και τσ’ ευκαιρόστομους πα να έλεγεν ατο, τσ’ έκλαιεν; Το Γιάννεν όνταν λες πρόστυχον, τίναν έ͜εις τον τίμιον, εσύ, που είσαι και μικτάρ’ς του χωρί’ και τεά όλτς εξέρτς ατ’ς; Έμαθες εποίκε με εκαρέτι͜α. Ατό ήντσαν είπε σ’ ατο, την ορθίαν είπε σε. Εγώ θ’ έλεγα το να κουρφεύκουμαι κι έναν ξάι σοούντα· τσ̌ίγκι εγώ πα εποίκα ’τον εκαρέτι͜α κι ας εγείνον και πλέιον πα. Γιάμ’ εθέλ’νες να μη επουγάλτευα ’τον κι εγώ και να στέκω και τερώ ατ’ς πώς αρπάζ’νε τη Σωνίτσαν; Εγείνος έρθεν να κρούει χ̌έρ’ τον Τσάνον να παίρ’ και φεύ’ τη Σώναν εμουν και έξερεν ντο θα φέρ’ ατ’ς εγώ εμπόδιον, επίασεν εκράτεσε με να μη εμποδίζ’ ατ’ς. Το χρέος ατ’ ατό έτον κι ατό εποίκεν. Αν ’κ’ εποίν’νεν ατο, φως φανερόν, εγώ θ’ εμπόδιζα τ’ς. Τιδέν άν’ ’κ’ επόρ’να να ’φτάγω, αν ’κ’ επόρ’να να κρούγω και κυλίζ’ ατ’ς απάν’ καικά σα παΐρι͜α, ο λόγος το φέρ’, να βαρκίζω και τρέχω δίγω χαπέρ’ πα ’κ’ επόρ’να; Ὰμα εκράτεσε με ο Γιάννες και ’κ’ επόρεσα. Με του ’κ’ επόρεσαν άλλ’ οι δύ’ ο Κώστης, ο γαμπρόν ας λέγουμε, κι αρκατά͜ης ατ’ ο Κωτάνον, να ’φτάγ’νε το τερτίπ’ν ατουν και κοβαλούν τη Σωνίτσαν, ο Γιάννες ντό κουσούρ’ έχ̌’; Ὰμα αν ’κ’ έμ’νε εγώ πα να παταλεύω το Γιάννεν, εγώ ντ’ έξερω ο Γιάννες να εφήν’νεν Σωνίτσαν κι έφευεν. Εγείνος εμέν εκράτεσεν κι εγώ εγείνον· έρθαμε έναν κι έναν. Έναν ντο έν’, εγώ εποίκα ’τον έναν ανεφελεσίαν πλέιον, ντο ’κ’ έπρεπεν, κι ατώρα πουσ̌μανεύ’ ατο. Κάποτε αν έρ’ται ρι͜άστι͜α κι ελέπ’ ατον, θα παρακαλώ ατον να μη ελέπει͜ ατο πολλά και να συχωρά με, άμον ντ’ εποίκεν εγείνος κι εγώ έκ’σα και ’κ’ έκ’σα το, εδέβασα ’το σου κωφού. Αρ’ τερέστε πώς έτον: Όνταν εφέκε με ο Γιάννες κι εσ’κώθα ετέρεσα, κανείς πουδέν ’κ’ έν’, εθάρρεσα επέραν κι έφυγαν τη Σωνίτσαν κι εχάσα το νου μ’, ντ’ εποίν’να ’κ’ έξερα. -Βάι εσέν, Παρθένα! Ατώρα ντό θα ’φτάς; Έρπαξα τα σ̌κοινία και τα καγάνια κι επέρα τη στράταν σο χ̌έρ’. Έτρεχα, πού επάτ’να και πού ερρούζ’να ’κ’ ετέρ’να. Έρθα όλιο τη λούγελην ους απάν’ καικά σ’ οσπίτ’ του Γιάνν’, εσώρεψα όλια τα λιθάρι͜α τση λούγελης κι εσ̌κευίασα τα απάν’ σ’ οσπίτ’, εχπάραξα τη Σοφίαν την άκλερον, ας-καλτί θ’ εσκότωνα και το μωρόν ατ’ς σο κουνίν κι οτότε ντό θ’ εγίνουμες; Εγείνε η μαύ’σσα έκλαιεν κι επαρακάλ’νε με: -«Παρθένα, ντ’ εύτας, μη, θα σκοτώντς το μωρόν!». Κι εγώ εσύρ’να τα λιθάρι͜α. -«Εγώ τιδέν ’κ’ ευτάγω», έλεγα, «ο Γιάννες ευτάει͜ ατα». Και ντό έτον; Ας σο πολλά τη χολομανία μ’, ντο ’κ’ έξερα ντ’ εγέντον η Σωνίτσα. Κι εγείνε, να λελεύ’ ατεν εγώ, ας όλτς παλληκάραινα εγείνε εξέβεν, να ποδεδίζω τ’ ομμάτι͜α σ’, γιαβρόπο μ’, είπεν η Παρθένα, κι εκλώστεν εγκαλιάστεν κι εφίλεσεν σπιχτά-σπιχτά τη Σωνίτσαν σο γιάν’ ατ’ς.

Ο Πέτρον εδούν’νεν κι επαίρ’νεν χράς κι ετουμανλάεψεν το κιφάλ’ν ατ’ με τση Παρθένας τα καλατσ̌ία. Άλλο ’κ’ έτυχεν ατεν να λέει κι ακούει αέτσ’ σερπέσ̌κα και να κουρφίζ’ πα είναν Γιαννίτσον, εσέβαν ατον οι δι͜αβόλ’.

-Μάσ̌ανλαχ, Παρθένα! Εγώ ’κ’ έξερα ντο είσαι ατόσον αποκάταινα, επέρεν ατεν σο μαϊτάπ’. Εσύ πα καλά εποίκες κι ο Γιάννες πα τσ̌ιπ καλά και λόγον πα ’κι σ’κών’, ρούζ’ ας σο σκαμνίν ατ’. Και έναν εγώ ’κ’ εποίκα καλά, ντο ερώτεσα τη γυναίκα μ’, πώς έτον κι είνας Γιάννες εσέγκε σε σα χ̌έρι͜α τ’; Κι εσύ πα λες και δικαιούσαι. Εγείνος μαναχόν, λες, κι εσέγκε σε σα χ̌έρι͜α τ’, εσύ πα εσέγκες ατον σα χ̌έρι͜α σ’ και με το παραπάν’ πα· και σα σ’χωρέματα σουν καικά εσύ ξαν επέμ’νες χρεμέντσα. Και πώς έτον τεά κι εγείνος εψαλάφεσε σε σ’χώρεσην κι εσύ πα ’δέβασες ατο σου κωφού; Ατό τ’ ατουκά καλά ’κ’ εκαθάρτσες ατο· κι εγώ εθαρρώ βαρηκοΐζω.

-Νασάν εσέν Πέτρον με τα λογαρι͜ασμούς ι-σ’ και με την καρδία σ’, επικρι͜άστεν η Παρθένα. Αποκάταιναν πα ’ποίκες με κι όλια πα και σο μαϊτάπ’ πα ’πέρες με. Εξέρω ντο ’κι βαρηκοΐ_εις. Ὰμα ατό το φεσατλούκι σ’ ξάι ’κι γιακουσ̌εύ’ σε. Ατώρα αν έκουαν εμάς η χώρα πα, αέτσ’ έτον· θ’ εθάρρ’ναν τσ̌ιπ εγέντς επ’ εγεινούς τσ’ αδιάκριτους τσ’ αγούρ’ς. Εσύ ακόμαν ’κ’ ερχίνεσες και το καλόν το λόγον είπες χωρίς να νουνί͜εις ατο που κρούει ο λόγος ι-σ’. Κι άμον ντο είπα σε την ορθίαν και θίγως να κατηγορώ κανείναν, εσύ ’κ’ ευχαριστέθες ατο. Εγώ εξέρω πως ξάι ’κι θέλτς ν’ ακούς ατο, εγείνο ντο είπε με ο Γιάννες και θα ταραχ̌ίγεσαι, για τ’ εγείνο ’κ’ είπα σ’ ατο. Και την ορθίαν, ’κ’ εθέλεσα να ’λέπ’ σε κι η Σωνίτσα πα ταραχ̌ιγμένον. Ὰμα ας σου θέλτς ν’ ακούς ατο, εγείνε π’ ας ακούει ατο, τ’ εμέτερον έν’ ατώρα, ξέντσα ’κ’ έν’.

Αρ’ τέρεν ας σην αρχήν πώς έτον. Άμον ντο είδα ’τον εμπροστά μ’ σίτ’ εκαγάνευα, εγροίκ’σα πως η Σωνίτσα σον κίντυνον έν’, επάτεσα κι εβάρκιξα. Ατός ετάλεψεν επίασε με κι ετσούπωσεν το μαντίλ’ σο στόμα μ’, άμον ντ’ ετσούπωσεν ατο αδελφό μ’ ση Σωνίτσας το στόμαν, όνταν επέραμ’ ατεν κι έφυγαμε κι εμείς. Κι επεκεί εκάτσε με απάν’ σα χορτάρι͜α κι έσπιγξεν κι εκράτεσε με ας σ’ αβραχ̌ιόνας και παρακαλεί με να μη εγβάλλω λαλίαν. Εγείνος επαρακάλ’νε με κι εγώ με τα νύχ̌ια μ’, μίαν απ’ αδά, μίαν απ’ ακεί, εποίκα τα χ̌έρι͜α τ’ χαράπ’. Τα αίματα έτρεχαν κι εγείνος επαρακάλ’νε με να μη φτιλακίζω. Όσον ευτάς έναν τσίχαρον πα ’κ’ εκράτεσεν, εξέγκεν το μαντίλ’ ας σο στόμα μ’. Άλλο να τσ̌ι͜άζω τακάτ’ ’κ’ επέμ’νε με, ερχίνεσα να παρακαλώ ατον κι εγώ ν’ αφήν’ με. Ὰμα εγείνος πού ν’ αφήν’ με; Κάπως εποίκα ’τότε, έναν δάξιμον έδακ’σα τον απάν’ σην αβραχ̌ιόναν -λεγνόν ισ̌λουκόπον πα ’φόρ’νεν- επήγεν να λιγοθυμά ας σον πόνον, ὰμα ξάι ’κ’ ετουγίρτεψεν ατο. Κι επεκεί εστόχ̌εψεν μίαν τ’ ολόγερα, εφέκε με ισούλιαν και ξαν με την παρακαλίαν λέει με: -«Παρθένα, ρίζα μ’, ας εμέν βαρύν καρδίαν μ’ ευτάς ατο, συχώρα με· αγούτα όλια ο Πέτρον ευτάει͜ ατα». Τιδέν ’κ’ επρόφτασα να λέγ’ ατον, εχάθεν ας σ’ ομμάτι͜α μ’ απέσ’ κέσ’ σα καφούλια. Είπα σε ντ’ εποίκα κι εγώ επ’ ετότες: Έτρεξα κι έρθα άμον παλάλα επάτεσα τ’ οσπίτ’ν ατ’ σα λιθαρέας, θ’ εσκότωνα και το παιδίν ατ’.

Εσύ π’ ατώρα, με τ’ ετσούπωσεν το στόμα μ’ να μη τσ̌ι͜άζω κι επίασεν εκράτεσε με να μη φεύω και πάγω δίγ’ ατον σα χ̌έρι͜α, εποίκες ατον πρόστυχον! Κι εσύ αν έσ’ κι ήντσαν κι αν έτον σ’ εγείνον, ατό ’κι θ’ εποίν’νεν;

Και ’κ’ εγροικάς ατο, όνταν λες τον άνθρωπον αέτσ’ για τ’ ατό, τη γυναίκα σ’ πα κι άλλο περισσόν κατακρούς κι ευτάς ατεν, καμφούζ’ κι εσύ εσέν πα;

-Πέτρον, τ’ αψύν τ’ οξίδ’ το σ̌κεύος εθε βλάφτ’, λέγ’νε· ατό καμίαν ’κ’ έκ’σες ατο; είπεν η Παρθένα, κι εγομώθαν τ’ ομμάτι͜α τ’ς δάκρυ͜α.

Ο Πέτρον ετέρεσεν, η γυναίκα τ’ γνωστικά καλατσ̌εύ’ και τα λιθάρι͜α ντο σύρ’ ατός ση σκοτίαν όλια έρχουν κρούγ’νε σο κιφάλ’ν ατ, να καλοκαρδίζ’ την Παρθέναν πα και τη Σωνίτσαν πα, εσέγκεν τα μαύρα από ’πέσ’ και τ’ άσπρα απ’ έξ’ κι επάτεσεν απάν’.

-Παρθένα, ρίζα μ’, αρ’ μη αρλανεύκεσαι͜ ατο κιόλα, τσ̌άνουμ, λέει, εγώ τη γυναίκαν τηνάν έχω ατώρα ’κι θα μαθάν’ ατεν· εξέρω την καρδίαν ατ’ς πα και την αξίαν ατ’ς πα, άμον ντ’ εξέρτς κι εσύ εμέν. Και καν’νάν πα να τοκουνεύω ’κι θέλω. Ὰμα άμον εσέν πα με το βαγγέλιον σο χ̌έρ’ αν επέγ’ναμε, ατώρα η Σωνίτσα πα σου Τσάν’ θα έτον νύφε κι ο Γιάννες τση Μουράτ-κουζης πα, τσ’ έξερ’, μικτάρ’ς τση Ζάβερας πα πέκια να ’γίνουτον.

Κι επεκεί έκλωσε ατο απάν’ σο νόμον.

-Εγώ ούτε και λέγω ο Γιάννες έν’ κακόν παιδίν. Ὰμα κάποτε ευτάει δουλείας ας σο κιφάλ’ν ατ’. ’Κι ’ξέρ’ πως ο νόμος έν’, άγουρον σην ξέντσαν τη γυναίκαν απάν’ ’κ’ έχ̌’ το χύρος ν’ απλών’ χ̌έρ’; Κι αν ’κι ξέρει͜ ατο εγώ θα στείλ’ ατον να πάει ελέπ’ το τρυπίν να μαθάνει͜ ατο.

-Πέτρον, ποδεδίζω σε, ας έν’ για του κυρού σ’ την ψ̌ην, άνθρωπον ’δέν κακόν ’κ’ εποίκε σε· την ορθίαν αν θέλουμε εγώ εποίκα ’τον κακόν. Εσύ χωρίς χρέος κι ανάγκιαν μ’ ευτάς την κακοσύνιαν. Άνθρωπον γυναίκαν και παιδίαν έχ̌’, σο αίμαν ατουν μ’ εμπαίντς, Πέτρον, ποδεδίζω σε!

Η Παρθένα επαρακάλ’νεν ατον κι η Σωνίτσα σο γιάν’ ατ’ς ετέρ’νεν ατεν, τ’ ομμάτι͜α τ’ς άμον καυκία, δίχως να τσ̌αμπλίζ’, εθαρρείς εθέλ’νεν να δί’ ατεν κι εγείνε τση καρδίας ατ’ς τον πόνον, κι άλλο πολλά να παρακαλεί τον Πέτρον.

-Καλόν, καλόν, είπεν ο Πέτρον, ατό έν’ τ’ εμόν δουλείαν, εσύ απ’ ετώρα μη ταράγεσαι· εφτάν’ ατόσον πα ντ’ ενεγκάστες κι ετσακοστουδίγες πα ατού ση δουλείαν απ’ οπίσ’. Απ’ ετώρα άφ’ς ατα όλια σ’ εμέν απάν’. Εγώ πα, sözüm yabana⁷, είνας μικτάρ’ς είμαι, ερχάλ εξέρω ντό θα ’φτάω. Αρ’ ατώρα σούκ’ ποίσον το φαγί σ’ ολήγορα, θα τρώγουμε και θα φέρουμε τη Σωνίτσαν σου κυρού σ’ σου κιαχγιά. Εκεί μαναχόν άλλο φόβον ’κι θα έχ̌’, θα ωρι͜άζει ατεν κι αδελφό σ’ ο Συμιώντς, ούσνα έρ’ται αδελφό μ’ ας σο Καυκάζ’ και στεφανώνουμ’ ατ’ς. Πιρνά με τ’ ημερόφωτα θα δρομι͜άζω τον κύρη μ’ σην Τραπεζούνταν, το πασ̌ιπόρτ’ν ατ’ έτοιμον έν’, θα πάει φέρει͜ ατον. Αύριον τ’ Αγεννί’ πα έν’, έχουμε κι εγκλησίαν. Πρέπ’ να πας λειτρουγίεσαι κιόλα κι ευτάει σε έναν πα καλόν απόρκιγμαν ο ποπά-Πάνον, εγείνος το νεφέσ’ν ατ’ πα καλόν έν’, λέγ’νε. Οσήμερον πέκια ’πέρες κι αχπάραγμαν, να μη παγιατών’ απάν’ ι-σ’. Εγώ πα θα πάγω, έχω δουλείαν με τσ’ εχαλλήδες. Ὰμα εσύ εμέν μη τερείς· εσύ δέβα σύμπιρνα, πριχού να ’μπαίν’ ο ποπάς ση λειτρουγίαν. Έπαρ’ κι αγούτο το πεντάρ’ κι άψον έναν λαμπάδαν σον Αγέννεν, ημέρα τ’ έν’ αύριον, κι είναν ατόν έχουμε κι εμείς αδά σου Δάβαρ’. Και να βοηθά!

-Να βοηθά και του λογού σ’, είπεν κι η Παρθένα, επέρεν το πεντάρ’ για τ’ Αγεννί’ τη λαμπάδαν κι εσ’κώθαν με τη Σωνίτσαν να μαγερεύ’νε.