Κεφάλαιο 4

Ας σα Τσ̌ικομάντρι͜α ο Γιάννες τση Μουράτ-κουζης εγείνο το βράδον με τα δαδία και τη μασ̌αλάν σο χ̌έρ’ ώσνα ’κατέβεν σου Ζευτήλ’, εγέντον τρί’ ώρας νύχτα. Ο γέρον ο Τσάντς σ’ οσπίτ’ν ατ’ σου Σ̌αχπάτ’, ακόμαν ’κ’ έπεσεν κα’· κι η φως επίανεν. Καλοκαίρ’ βακούτ’, ὰμα εγείνος τα ποδάρι͜α τ’ πολλά ερριγάν’ναν, έψ̌εν τ’ άψιμον να χουλιώνει͜ ατα, εθαρρείς επάτεσεν ο χ̌ειμωγκόντς. Απάν’ σο σέτ’ν ατ’, στρωμένον μετ’ έναν Ατσ̌ομίας χαλόπον, εγιασλάνεψεν σο μαξιλάρ’ν ατ’· ενεμέν’νεν το Γιάννεν και τα τσίχαρους τ’ έν’ τ’ άλλ’ απάν’, τ’ έναν έβζηνεν και τ’ άλλο έφτειν’νεν. Ο Γιάννες εφέκεν οξ̌ωκά βζηγμένον τη μασ̌αλάν κι ένοιξεν κι εσέβεν απέσ’ με τη χαράν και την ευκήν σο στόμαν:

-Ύγειαν και χαράν και καλησπέρα! Αρ’ φως στ’ ομμάτι͜α σ’, θείον, ο Θεός να ευλογίζ’, η δουλεία μουν εγέντον, είπεν ο Γιάννες κι επέρεν σκαμνίν εκάτσεν. Εγώ εθαρρείς έξερα ’το; Νέ τ’ ατέτι͜α ετέρεσαν και νέ δεύτερον και τρία φοράς ενούντσαν ατο. Με το πρώτον, θεία κι ανεψ̌ι͜ά, ετίμεσαν κι εδώκανε μας το λόγον ατουν. Εγείνε η Σ̌αλακίνα, άμον ντο είπα σε, πολλά καλέσσα καρή έν’ κι ανεψ̌ι͜ά τ’ς η Σωνίτσα, μ’ ερωτάς. Ως ατώρα έκουα με τ’ ωτία μ’, λέει ο Γιάννες, ατώρα είδα και με τ’ ομμάτι͜α μ’. Αληθινά, έναν τραντάφυλλον κορίτσ’ θα ’φτάς νύφεν, θείον.

-Γιάννε, ρίζα μ’, να έ͜εις του Θεού την ευκήν. Η νύφε καλόν γενεάν ας έν’ κι οικοκυρίαν ας έχ̌’. Εμορφι͜άδα τση νύφες ολίγον να έν’ πα κανείται. Τα πολλά τ’ εμορφι͜άδας οσπίτ’ χαλάν’νε κι οσπίτ’ ’κι χτίζ’νε. «Απ’ έξ’ το μήλον κόκκινον κι από ’πέσ’ σκωλεκι͜άρ’» έλεγαν οι παλαίοι εμουν.

-Θείον, λέει κι ο Γιάννες, εγώ παλαίιος ’κ’ είμαι, κι εγώ π’ αέτσ’ λέγω. Ὰμα εσύ έσ’ που είπες με, πρώτα πράττ’, να ’λέπ’ ο Κωσταντίνον και πεγνεύκεται. Κι ο Κωσταντίνον κι όλ’ που είν’ άμον εγείνον, ατώρα ντο έρθαμε τον καιρόν, «η κοσσάρα μ’, λέγ’νε, άσπρισσα ας έν’ κι αν ’κι ωβάζ’ πα, μη ωβάζ’».

Ο γέρον εχαμογέλασεν.

Ετελείωσεν ’κ’ ετελείωσεν το λόγον ατ’ ο Γιάννες, αχά κι ο Κωσταντίνον, ένοιξεν την πόρταν κι εσέβεν απέσ’, εκαλησπέρτσεν κι ετέρεσεν το Γιάννεν.

-Το σ̌κύλον άγγεψον και το μαγκούρ’ ετοίμασον, είπεν ο κύρ’ς ατ’ κι εγέλασεν.

-Ατωρίκα έρθα ’κατήβα κι εγώ, Κώστη, και για τ’ εσέν έλεγαμε· η χ̌ηνέα σ’ εκοπανίγεν. Αρ’ φως στ’ ομμάτι͜α σ’, η καρδία σ’ εγέντον. Η Σωνίτσα τ’ εσόν έν’. Εγείνε πα κι η θεία τ’ς πα, εδώκανε μας λόγον, είπεν ο Γιάννες κι εσ’κώθεν.

-Αρ’ έλα ας φιλώ σε, κούμπαρε, είπεν, κι εγκαλιάσταν κι εφίλεσαν τ’ έναν τ’ άλλο. Ο γέρον ο Τσάντς ενεκάτσεν σο κρεβατόπον ατ’, ετέρεσεν ατ’ς κι εγομώθαν τ’ ομμάτι͜α τ’ δάκρυ͜α ας ση χαράν ατ’. Έτρεξεν οτότε ο Κωσταντίνον εφίλεσεν τον κύρ’ν ατ’, εφίλεσεν και το χ̌έρ’ν ατ’ κι εκλώστεν εστάθεν σο Γιάννεν καικά.

-Με τη Σ̌αλακίναν εδώκαμε καρι͜άρ’, λέει ο Γιάννες, το πλάν την Κερεκήν θα ’φτάμε τη χαράν. Αύριον Κερεκήν, θα πάγω σην Τραπεζούνταν σα λώματα· θ’ αραεύω κι ευρήκω και το γέρον το Σ̌αλάκ’· σην άγωμαν έν’, σην έλαν έν’ μερι͜άμ’ θα ’βρήκω και παίρω το λόγον ατ’. Η Σ̌αλακίνα π’ ατό θα ’φτάει· θα κάθεται κι ωρι͜άζ’ τα στράτας· σ’ οσπίτ’ αν αναμένει͜ ατον, ομούτ’ ’κ’ έχ̌’ να ’λέπει͜ ατον. Αρ’ ερχάλ ας σον κόσμον ’κι θα ’γβαίν’, θα ’βρήκουμ’ ατον. Αφήνουμε καλόν βραδήν, θείο.

-Καλήν εξημέρωμαν και σην ευκήν του Χριστού και τση Παναγίας, Γιάννε, ευκέθεν ο γέρον, κι ο Γιάννες με τον Κωσταντίνον εξέβαν.

***

Το πιρνόν σύννυχτα ο Γιάννες εκαγάλκεψεν του Τσάν’ τ’ άλογον κι εδέβεν κα’ στην Τραπεζούνταν. Σου Δάβαρ’ αφκά σα τικιανόπα καικά, εκατήβεν ας σ’ άλογον κι ερώτεσεν για τον Σ̌αλάκ’. Ο Σ̌αλάκ’ς, είπαν ατον, έρθεν ας σην Άρτασαν κι οσήμερον θα δι͜αβαίν’ κα’· τ’ άλογον ατ’ σο χὰν’ έν’. Ὰμα εγείνος του βραδί’ επέρεν ατον ο Πέτρον ο μικτάρ’ς και κάπ’ εδέβαν κι άλλο ’κ’ εφάνθεν. Ατώρα όθεν κι αν έν’ θά ’ρ’ται.

Ο Γιάννες να κάθεται κι αναμένει͜ ατον ση Ζάβεραν αφκά και μερών’ ο Θεός, κάπως σο λογαρι͜ασμόν ’κ’ έγκεν ατο, είπεν κατηβαίνω σου Γεσίρογλη κι αναμέν’ ατον εκεί. Τ’ άλογον αναπαγμένον, εφύσανεν τα ρωθώνια κι επέγ’νεν, σου μεσημέρ’ ’κ’ επήγεν, εκατήβεν σου Γεσίρογλη. Έσυρεν σο χὰν’ κι εγεμλιάεψεν ατο· έφαγεν κι εγείνος, εκοιμέθεν ολίγον, εγνέφ’σεν, εδέβαν δύο, εδέβαν τρία ώρας κι ο Σ̌αλάκ’ς πουδέν ’κ’ έν’. Ετέρεσεν, ους το βράδον ακόμαν έν’ έναν ημέραν κι άλλο, έσυρεν ξαν εκαγάλκεψεν τ’ άλογον ατ’ και με τη βραδήν απάν’ αφκά εκατήβεν στην Τραπεζούνταν, την ώραν ντο εσ̌ύριζαν τα παπόρι͜α να φεύ’νε.

Τον πιρνόν Δευτέραν, σύμπιρνα εξέβεν ελάστεν την πολιτείαν, εγόρασεν τα νυφαδι͜ακά με το σουντούκ’ κι όνταν εξέβεν ας σην Τραπεζούνταν, εγέντον καλόν κουσ̌λούκ’. Εδέβεν του Σιλικλή, εντώκεν σο Τελικλί-τασ̌ιν αφκά κέσ’ κι άντζ̌α επέντεσεν τον Σ̌αλάκ’ με τ’ άσπρον τ’ άλογον ατ’.

-Θείον Σ̌αλάκ’, καλωσόρισες σην Τραπεζούνταν! Για έλα, να λελεύω σε, λέει ατον, για έλα! Εγέντον τρί’ ημέρας αραεύω και ’κ’ επορώ να ’βρήκω σε. Μούτλακα η θεία μ’ η Σ̌αλακίνα πα ’κ’ επόρεσεν να ’βρήκ’ σε.

Έσυραν τ’ άλογα άνθεν χ̌ερού σο δρόμον, ετύλτσαν ση γούλαν ατουν τα δουκάλια να βόσκουν κι εγείν’ εκάτσαν σ’ έναν καβάκ’ αφκά.

Μετ’ έναν χαβεσλούκ’ ιστόρτσεν ατα ’κεί όλια ο Γιάννες ας σου Ζευτήλ’ ως τα Τσ̌ικομάντρι͜α.

-Κι ατώρα, θείον, λέει ατον, χάν-κι αν εγροικάς ντό κιρίν επίασα ας σην Τραπεζούνταν! κι εγέλασεν με την καρδίαν ο Γιάννες. Έρθα εγόρασα τα λώματα, θείον, την Κερεκήν θα ’φτάμε τη χαράν κι ερρούξαμε κι αραεύουμε σε να δί’ς κι εσύ την ευκή σ’ κι ευτάς καλορίζικον την ανεψ̌ι͜ά σ’.

-Γιάννε, γιάβρουμ, λέει κι ο Σ̌αλάκ’ς ο μαύρον, ας σο στόμα σ’ και σου Θεού τ’ ωτίν. Εγώ την ευκή μ’ ας σην ανεψ̌ι͜ά μ’ τη Σώναν ’κ’ ελιώ ατο, ὰμα ατώρα άμον ντ’ ελέπω, η δουλεία εδελιάγεν και πώς θ’ αποδελιάγεται τιδέν ο νους ι-μ’ ’κι κόφτ’. Ο Τσάντς πα, ατώρα εμέρωσεν. Ώσπουτα είχ̌εν αγίκον νιέτ’, ντ’ εργοπόρ’νεν, ευλογημένον κι εγείνος; Κι αρ’ εγώ ας σον Τσάνον τιδέν χαπέρ’ ’κ’ είχα, ρίζα μ’· κι οψέ το βράδον ο μικτάρ’ς ο Πέτρον, άμον ντο έρθα ας σην Άρτασαν, έστειλεν κι επέρε με ατσ̌ελέα σ’ οσπίτ’ν ατ’ κι εψαλάφεσεν την ανεψ̌ι͜ά μ’ στον αδελφόν ατ’ τηνάν έχ̌’ ση Ρουσίαν. Επήγαν, είπεν, την Πέφτ’ και σο Ψ̌ωμι͜άρ’ σ’ εμέτερον τη γραίαν· κι εγείνε λόγον ’κ’ εδώκεν, εφέκεν ατο σ’ εμέν και σο κορίτσ’. Λιαφσί επίασε με, έν’ ’κ’ έν’ να δίγω το λόγο μ’ εγώ, έγκε με σα στενά. Εγώ πα ντό να ’ποίν’να; ’κ’ έν’, ’κ’ έν’, κι οσήμερον είνας μικτάρ’ς έν’ κι εγείνος· κι εμείς πάντα μεχτι͜άτσ̌’ είμες σ’ εγείνον. Το λόγο μ’ δίγω, είπαν τον, ὰμ’ ατώρα, άμον ντο κλώσκουμαι ας σην Τραπεζούνταν, θα ’ρωτούμε και το κορίτσ’ κι αν θα θέλ’, η θεία ’θε πα ντό θα ’φτάει, θα δί’ κι εγείνε την ευκήν ατ’ς. Εσύ π’ ατώρα λες με τ’ εσέτερα. Κι εγώ ντό θέλτς να ’φτάγω, νε, ρίζα μ’, ντό να λέγω σε; Εγώ ας σον Τσάνον μίαν ’δέν ’κ’ έξερα και το μικτάρ’, είπα σε, το χατίρ’ν ατ’ να χαλάνω ’κ’ επόρ’να. Ατώρα ήντι͜αν λέει το κορίτσ’.

-Έι, ντ’ εχάλασες μας εσύ, θείον Σ̌αλάκ’! εκαρδι͜οπονέθεν ο Γιάννες. Κι αρ’ ανεψ̌ι͜ά σ’ είπεν ντο θ’ έλεγε κι εδώκεν το λόγον ντο θ’ εδούν’νεν, λέγω σε κι εγώ. Το όμοιον κι η θεία τ’ς· το λόγον ατ’ς πα ’δώκεν και την ευκήν ατ’ς πα, ας είναν μάναν καλλίον. Εσύ μαναχός επέμ’νες πεϊχάπαρος σου μικτάρ’ τα χ̌έρι͜α και ’κ’ επόρεσες να δί’ς ατον κι εσύ το τσ̌οάπ’ν ατ’, άμον ντ’ εδώκεν ατο ’κεί η θεία μ’ η Σ̌αλακίνα. Ὰμα μη τυρι͜αννίγεσ’ ατο. Ο Τσάντς ο γέρον ντ’ εργοπόρεσεν μη τερείς, άμον κύρ’ς, το κορίτσ’ πα ερώτεσεν και το γαμπρόν πα έτοιμον έχ̌’ ατον· άμον το Μουτάφ’ ας ση Ρουσίαν ’κι αναμένει͜ ατον. Την Κερεκήν ντο έρχουμες, άλλο «στά-στά» ’κ’ έχ̌’, θα ’φτάει τη χάραν ατ’. Εσύ πα τέρεν και σοούντα σ’ οσπίτ’ να ευρίεσαι. Έναν ευκήν θα δί’ς κι εσύ, δος ατο άμον ντο πρέπ’ και μ’ ευτάς ατο ανυπόγλητον και χερι͜άμ’ σου μικτάρ’ τα χ̌έρι͜α.

***

Τ’ άλογον άμον τσ̌ιρούτ’ επέγ’νεν, τ’ απάν’ εθε έφριξεν ας σο ίδρωμαν κι εκαφούρτσεν. Ο Γιάννες ας σον ήλιον κι ας σο τασαλάνεμαν τ’ ομμάτι͜α τ’ εσυφωτίασαν, πότε έρθεν κι εξέβεν σο Κανλί-πελιν ’κ’ εγροίκ’σεν ατο. Εκατέβεν ας σ’ άλογον, επέρεν ατο ας σο δουκάλ’ κι ας σο τρανόν την κεσμέν κιάν’ πορπατευτά εξέβεν απάν’. Έναν ομαλόπον έν’ ση κεσμές το κιφάλ’ μετ’ έναν εγκλησόπον σην άκραν εθε. Επήγεν εποίκεν τρία μετάνοιας κι επροσ̌κύνεσεν σο παραστάρ’ν εθε κιάν’. Εκλώστεν έρθεν εκάτσεν σ’ άλογον καικά έναν ξάι. Ετέρ’νεν τεά τ’ άλογον πώς βόσ̌κεται κι εγείνος εταλγαλάεψεν· έρθεν ξαν σο νουν ατ’ η Σ̌αλακίνα: Πώς ’κ’ είπεν ατον τιδέν για τον Πέτρον το μικτάρ’, ντο επήγεν κι εγείνος σον ψαλάφι͜ον τση Σωνίτσας σο Ψ̌ωμι͜άρ’; Και πώς έτον κι επήγεν δύο ημέρες έμπρου, άμον ντο έστειλεν χαπέρ’ τη Σ̌αλακίναν με την εξαδέλφ’σσαν ατ’, τη Σοφίαν την Τσ̌άλαν, ντο θα πάει ατός τη Σάββαν σα Τσ̌ικομάντρι͜α;...

Σην Ατλή-κιλσεν εγλιάνεψεν εκάν ημ’σόν ώραν, ώσνα τρώει την ταγήν εθε τ’ άλογον. Επέρεν κι ατός έναν ζεστόν τιρνακλίν ας σο φουρνίν έφαγεν με τ’ ελαίας και σο ηλιοβασίλεμαν απάν’ εξέβεν ση Ζάβεραν. Όνταν επήγεν κι εδέβεν τα τικιανόπα σου Δάβαρ’ αφκά, πουδέν ψ̌ην ’κ’ εφαίνουτον. Ας σ’ εδέβεν κι επεκεί, είδεν έναν-δύοι νοματουνούς, εξέβαν σον δρόμον και τερούν ατον απ’ οπίσ’ πώς πάει. Εβιτσίασεν τ’ άλογον κι εξέβεν σου Ζευτήλ’, σου Τσάν’. Σην πόρταν του ’σπιτί’ ο Κωσταντίνον λιβωμένος ενεμέν’νεν ατον.

-Καλησπέρα, κούμπαρε! Ντ’ εύτατε, ντ’ εύταει ο θείο μ’; ερώτεσεν ο Γιάννες, άμον ντ’ εκατήβεν ας σ’ άλογον.

-Καλή σ’ ησπέρα, κούμπαρε και καλώς όρισες. Όλ’ πα καλά είμες κι ο κύρη μ’ πα καλά έν’· ακόμαν ’κ’ έμαθεν τιδέν.

-Χαΐρ-χαπέρ’¹, ντό έν’, ντ’ έπαθετε; εχπαράγεν ο Γιάννες και τα μερμήκας επορπάτεσαν ση ράχ̌ι͜αν ατ’.

-Εμείς ’δέν ’κ’ έπαθαμε, ὰμα η Σωνίτσα...

-Η Σωνίτσα; Ντό, ντ’ έπαθεν η Σωνίτσα;

-Άλλον ντό θ’ επαθάν’νεν; Εμείς την Κερεκήν τεά χαράν έχουμε κι η νύφε μουν επήγεν σου Τουβάρ-κουσ̌η.

-Νέπρε κούμπαρε, εσύ εθαρρώ ’κ’ εβλαστήμ’νες κι ατώρα ντό είν’ ατά ντο λες; Εσύ, γιά το φεσατλούκ’ επάτεσε σε γιά οι τσ̌αζήδες κάτ’ επέραν σο νου σ’. Και τσ’ είπε σ’ ατο ντ’ επήγεν η Σωνίτσα στου Μουτάφ’ κι εσύ πα έφαγες ατο άμον χαλκοπέπενον;

-Νέ φεσάτ’ς είμαι, κούμπαρε, λέει ο Κωσταντίνον, νέ ας σοι τσ̌αζήδες έχω ανάγκην. Εγώ ’κ’ είπα σε η Σωνίτσα ημπορεί να πάει σου Μουτάφ’. Εγώ είπα σε επήγεν σου Μουτάφ’. Επήγεν, έγκαν ατεν, για τ’ εμάς το ίδιον ευτάει. Κι εγέντον είκοσ’ τέσσερ’ ώρας ας σ’ επήγεν. Οψέ σο κιντίν απάν’ η Σ̌αλακίνα με τη Σωνίτσαν εκατήβαν ας σα Τσ̌ικομάντρι͜α σο Λεφτοκαρέν’ να πάγ’νε σ’ οσπίτ’ν ατουν σο Ψ̌ωμι͜άρ’· κι άμον ντ’ εσέβαν σου Ψ̌ωμι͜αρί’ το στρατόπον, εκεί σου Ζιγκανάντων από κάθεν, εξέβαν ας σα καφούλια ο Πέτρον ο μικτάρ’ς με την γυναίκαν ατ’ και το γυναικάδελφον ατ’, είναν γυναίκαν κι άλλο και δύ’ς ζαπτϊέδες, ετρογύλτσαν κι επίασαν ατ’ς απάν’ ση στράταν· κι άμον ντ’ εποίκαν κι ετελείωσαν τ’ ιστιντάκια τουν, η Σ̌αλακίνα ελιγώθεν κι επέμ’νεν κι εγείν’ έρπαξαν ετσ̌ακάντσαν τη Σωνίτσαν κι εταράγαν σ’ ορμάν’. Εγέντον καλά νύχτα, όνταν έγκεν ο μικτάρ’ς με το αλὰι -ν- ατ’ κι εκλείδωσαν ατεν σ’ οσπίτ’ν ατ’, σου Δάβαρ’ αφκά. Είνας ας σοι ζαπτϊέδες, ο Τόνγιαλης ο Χασάντς, εκεί έτον μετ’ εγεινούς κι εγείνος κεντί έρθεν εύρε με το βράδον και είπε μ’ ατα όλια.

Ο Γιάννες αέτσ’ άμον ντο έτον ο πρόσωπος ατ’ ξεροψεμένον κι αποθρακωμένον ας σον ήλιον, απάν’ σ’ άλογον ολόγιον ημέραν, έρθεν κι εμελανίασεν ας ση σπάσ’ν ατ’, εκόπεν εγνωριμία τ’. Η καρδία τ’ εθολομάχ̌εσεν, τα χ̌είλια τ’ ετρόμαζαν, όνταν ένοιξεν το στόμαν ατ’.

-Τον Θεό σ’ αν αγαπάς, κούμπαρε! Τεμέκ ο Πέτρον ο Μουτάφ’ς, ο Τουβάρ-κουσ̌ης, ο γειτονάς εμουν, ο μικτάρ’ς του χωρί’ εμουν εποίκεν αγίκον απανθρωπίαν; Πασ̌τάν πασ̌ιποζούκ’ς εκόπεν; Ατόσον αλτσ̌ακλούκ’, αγίκον γαϊδιροσύνια πα γίνεται; Για τ’ εγείνο επίασεν τον άχαρον το Σ̌αλάκ’, μαναχόν, κι εψαλάφεσεν την ανεψ̌ι͜άν ατ’ σον αδελφόν ατ’ τον Ρουσίαλην κι εσέγκεν ση μέγγενεν κι έσυρεν κι επέρεν το λόγον ατ’ με την κελπετούν;

-Ναι, ατό πα είπε με ο Χασάντς, λέει ο Κωσταντίνον, και για τ’ ατό εμαϊταπλάευεν και τη Σ̌αλακίναν, την άχαρον.

-Εγώ πα ’σήμερον έμαθα ’το ας σο Σ̌αλάκ’ κεντί. Πιρνά-πιρνά επέντεσα ’τον σο Τελικλί-τασ̌ιν αφκά· εγείνος επέγ’νεν κι εγώ έρχουμ’ ας σην Τραπεζούνταν κι εψαλάφεσα ’τον να δί’ μας κι εγείνος το λόγον ατ’ για τη Σωνίτσαν.

Αρ’ αδά είμες και θα ’λέπουμ’ ατο. Εγώ τση μάνας μ’ το γάλαν χερι͜άμ’ θα ’φτά’ ατο, ατά αν ’κ’ εγβάλλ’ ατα ας σα ρωθώνια του Τουβάρ-κουσ̌η. Εγώ εγείνον τον Πέτρον τον μικτάρη σ’, αν ’κ’ ευτάγ’ ατον και φτύ’ φαρμάκια ας σην καρδίαν ατ’, αν ’κ’ ευτάγ’ ατον κεπαζέν σ’ ανθρώπ’ς, αν ’κ’ ευτώ ατον γέλος σον κόσμον, εμέν Γιάννε να μη λέγ’νε με.

Κούμπαρε, ξάι τέρτ’ μ’ ευτάς ατο. Η Σωνίτσα τ’ εμέτερον έν’. Κι η Ζάβερα ’κ’ έν’, όλιον ο κόσμος τ’ απάν’ αφκά να κλώσ̌κεται, εμείς θα παίρουμ’ ατεν, μα τ’ αγείνα τ’ άστρι͜α τ’ ουρανού ντ’ εξέβαν απόψ’! Θα παίρουμ’ ατεν κι ο Πέτρον ο μικτάρ’ς θα τρίβ’ τ’ αγκώνας ατ’. Ὰμα ’κ’ έν’ αγούτο η Κερεκή, ας έν’ τ’ άλλο. Όρκον ευτάγ’ ατο, σα χ̌έρι͜α σ’ θα παραδίγ’ ατεν κι ο Θεός ψεύτεν να μη εγβάλλ’ με.

Καλά του ’κ’ είπες ατο και τον θείο μ’. Γέρος και σακάτ’ς άνθρωπος, ’κι πρέπ’ να τυρι͜αννίζουμ’ ατον. Άφ’ς ατον· εγώ θα ’βρήκω την σειράν εθε και λέγ’ ατο ’κεί με τον τρόπον. Θέλω να τανισ̌εύκουμ’ ατον κιόλα· τεβεκιάλια δουλείας να μ’ ευτάμε. Ατώρα πέ’ ατον ντο έρθα ας σην Τραπεζούνταν κι έγκα τα νυφαδι͜ακά. Ὰμα πολλά ενεγκάστα, πέ’ ατον, κι εδέβα πλάν. Πιρνά θά ’ρχουμ’ ελέπ’ ατον. Ας ελέπω σε και τ’ άλογον· σύρον απέσ’ και τέρ’ α̤το καλά, νεγκασμένον έν’ το χαϊβάν’, κάτ’ παθάν’.

Ο Γιάννες εποίκεν τα τεμπίχια τ’ σον Κωσταντίνον κι εδέβεν πλάν· σ’ έναν κάρτον εκατήβεν σου Δάβαρ’ σ’ οσπίτ’ν ατ’. Είδαν ατον κι εχπαράγαν· ο ήλιον έψεσεν κι εποίκεν ατον φουρφουλάκ’. Η μάνα τ’ η Μουράτ-κουζη κι η γυναίκα τ’ η Σοφία όλια έμαθαν κι έλεγαν κι εκαλόλεγαν ατα κι εθαμάγουσαν. Όλια τα δεντρά τση Ζάβερας τελκουράφι͜α πα να έσαν, αέτσ’ ολήγορα ’κι θ’ εμαθεύκουτον το σύρσιμον τση Σωνίτσας. Ας σην Κερεκήν το βράδον ως τη Δευτέραν του μεσημέρ’, σα πέντε τ’ ολόγερα τα χωρία πα επολίτεψεν το χαπέρ’, ο κωφόν ο γειτονάς πα έκ’σεν ατο.

Σ’ Αλαϊμάντς απέσ’ είνας η Τουμπούλ-κουζη χάζ’ ’κ’ εποίκεν ατο ντο έσυρεν ο Πέτρον ο γαμπρός ατουν την ανεψ̌ι͜άν τση Σ̌αλακίνας. Ας σα μοιρι͜άσ̌ι͜α κέσ’ με τον αντράδελφον ατ’ς το Γιάννεν, τον κιαχγιάν, κι ας εγείνον κέσ’, με το γαμπρόν ατ’ πα, τον Πέτρον, ζάντζ̌ι͜α επέγ’ναν.

***

Τον πιρνόν ο Γιάννες εποίκεν τεμπίχ’ τη γυναίκαν ατ’ να πάει απόκρυφα σην Τουμπούλ-κουζην και λέει ατεν να ’ρ’ται το βράδον ευρήκει ατον σ’ οσπίτ’ κι εγείνος αυγή κι ημέρα εξέβεν σα Λαζόμηλα, εδέβεν τ’ ορμίν κι ας σου Κορωνάντων απάν’ κέσ’ -εγείνα τ’ εκειάν’ ισίζ’κα- εντώκεν ’πιζάρι͜α κι εξέβεν σο Ψ̌ωμι͜άρ’, πριχού εγβαίν’ ο ήλιον και θίγως να ’λέπει ατον κανείς. Άχαρος η Σ̌αλακίνα εθαρρείς αροθυμι͜αγμέντσα το γιον ατ’ς ενεμέν’νεν ας σην ξενιτείαν. Άμον ντο είδεν ατον τ’ ομμάτι͜α τ’ς επορανλιαεύταν, εγκαλιάστεν κι εφίλεσεν ατον κι ερχίνεσεν την κλαίη και τα μοιρολογίας.

-Πού έσ’νε, Γιάννε, πουλί μ’; Πού έν’ η Σωνίτσα μ’, γιάβρουμ; Ντ’ εύταει η Σωνίτσα μ’; Σώνα, γιαβρόπο μ’!....

Ο Γιάννες, όνεμαν του ’κ’ έκλαψεν κι εγείνος· εδώκεν ατεν τεσελέν κι επαρ’γόρεσεν ατεν όσον επόρ’νεν.

-Θεία Μαρούλα, μη τρως την καρδίας σ’, είπεν ατεν, καν’νός βούκαν σα καν’νός κοιλίαν ’κι απομέν’. Τη Σωνίτσαν ξαν θα παίρουμ’ ατεν. ’Κι θ’ εγίνουτον αέτσ’ κι ας σ’ εγέντον, ο Τσάντς σου Τουβάρ-κουσ̌η το θέλημαν τη Σωνίτσαν ’κι αφήν’, μη τυρι͜αννίγεσαι.

Είπεν ατεν ντο επέντεσεν και τον Σ̌αλάκ’ σην Τραπεζούνταν, ντό εποίκεν κι εγείνον ο Πέτρον ο μικτάρ’ς κι εδώκεν το λόγον ατ’, ντό είπεν ο Χασάντς ο ζαπτϊόν τον Κωσταντίνον τ’ απανθρωπίας του μικτάρ’ και το σύρσιμον τση Σωνίτσας. Αρ’ ατά, ισ̌τέ, ξάι πα ’κι θ’ εγίνουσαν, λέει, αν έξερα ντο έστειλεν κι ο Πέτρον τη γυναίκαν ατ’ αδά σον ψαλάφι͜ον, πριν εγώ ερθείναι σα Τσ̌ικομάντρι͜α. Πώς έτον κι εσύ πα ξάι ’κ’ έγγεψες ατο, νε θεία; Να λέγω ενέσπαλες ατο πα ’κ’ επορώ, ὰμα ντ’ ένουντσες κι έκρυψες ατο πα ’κι ’ξέρω. Εμέν αν είχ̌ες λεγείναι μ’ ατο εγείνο τη βραδήν ντ’ εδώκαμε κι επέραμε λόγον, εγώ χωρίς τη Σωνίτσαν ’κ’ εδεβαίν’να πλάν. Γιά κάπ’ θ’ εφρυγαδίαζαμ’ ατεν αδά σα μεζιρέδες κέσ’ σ’ εμετερίων, κι άλλο ο Θεός πα ’κ’ έλεπεν ατεν, γιά θ’ επαίρ’ναμ’ ατεν και τα ίσα σου Ζευτήλ’, θ’ επέγ’νεν εκάθουτον κα’ σου γαμπρού, ώσνα φέρουμε τον ποπάν και στεφανών’. Σου Τουβάρ-κουσ̌η σα χ̌έρι͜α μίαν, εμείς Σωνίτσαν ’κ’ εδέβαζαμε. Κι εγείνος άπιστον όλια έξερεν, πότε θ’ έρχουμ’ σον ψαλάφι͜ον, πότε εδώκαμε κι επέραμε λόγον και ντ’ ώραν θ’ εκατηβαίν’νετε με τη Σωνίτσαν ’ς σο Ψ̌ωμι͜άρ’. Όλια έμαθεν ατα· και πώς έμαθεν ατα, νασάν π’ εξέρ’.

-Ε, ν’ αηλί εμέν την άκλερον, Γιάννε, πουλί μ’! Εφτωχόν κιά να μη έτον ανεγροίκιστον, εφτωχός ’κ’ εγίνουτον. Ανάσπαλμαν χέλπετ ’κ’ ενέσπαλα, ὰμα εγώ π’ ατόσον έκοψεν ο νους ι-μ’. Άσ̌κεμον έρθε με να λέγω σε ντο έρθεν ο Μουτάφ’ς πα σον ψαλάφι͜ον τση Σωνίτσας. Κι έρθεν αναχάπαρα πα. Εγείνο την ημέραν ντο είπε με εξαδέλφ’σσα σ’ για τ’ εσόν την έλαν, λες να μη είπεν ατο κι εγείνον; Εγώ ντ’ έξερω· σ’ εγείνεν την καρήν εμπιστοσύνια ’κι γίνεται.

-Εγώ π’ ατώρα νουνίζ’ ατο, θεία Μαρούλα. Ὰμα καμίαν έλεγα πάει συμβάλλ’ μας εξαδέλφ’σσα μ’; Εγώ θα μαθάν’ ατο κι αηλί και βάι, ατό αν εποίκεν ατο εγείνε!

-Εγώ, βάι εμέν, τη Σωνίτσαν πα τιδέν ’κ’ είπα, γιάμ’ απομέν’ σα δίχουτα και ’κι δί’ τον λόγον ατ’ς σου Τσάν’. Όνταν επίασανε μας μαναχόν, όλια εντώκα τα σον πρόσωπον ατουν κι οτότε έκ’σεν ατο κι η Σωνίτσα.

Ας σον Θεόν του ’κι κρύφκεται, ας εσέν ντό να κρύβ’ α̤το; Γιάννε, ρίζα μ’. Εγώ για τη Σωνίτσαν άμον μάνα εποίκα ήντι͜αν έπρεπεν· ερώτεσα ’τεν· κι εγείνε πα, να έχ̌’ του Θεού την ευκήν, ’κ’ εντροπίασε μας. Τα κορίτσ̌ι͜α μουν ζατί σεφίλ’κα είν’, δειλαίνουνταν και σ’ άντριγμαν καικά την καρδίαν ατουν έναν ση μάναν ατουν ινιανεύ’νε. Ὰμα η καρδία σκοτεινόν πα έν’ κι ο νέον άνθρωπον κάποτε εγείνος εγείνον πα την καρδίαν ατ’ ’κι ’ξέρ’. Η Σωνίτσα πα, ο Θεός έτσ̌ιξε μας κι έστειλεν ατεν το κουσμέτ’ν ατ’ς. Τσ’ έλεγεν εμπαίν’ τ’ εμέτερον ο καλόν ο Πέτρον ση μέσεν και καί͜ει μας, να καί͜ει ατον ο Θεός; Ὰμα εγώ τη Σωνίτσα μ’ σου Πέτρονος τα χ̌έρι͜α ν’ αφήν’ ατεν ’κ’ επορώ. Θ’ αναμένω το θείον ατ’ς να κλώσ̌κεται ας σην Τραπεζούνταν και θα πάμε παίρουμ’ ατεν· αν ’κ’ έν’ θα πάγω ρούζω σ’ έναν κρεμόν κι εγλυτώνω.

-Θεία Μαρούλα, λέει κι ο Γιάννες, εσύ για τη Σωνίτσαν ήντι͜αν θ’ εποίν’νες εποίκες, άλλο πα ’κι πρέπ’ να χολομανίγεσαι. Ο Μουτάφ’ς με τ’ αρσουζλούκ’ν ατ’ εμάς μαναχόν ’κ’ έκαψεν, τον ηαυτόν ατ’ κι άλλο πλέιον έκαψεν. Ο πετεινόν εχτάλεψεν κι εύρεν τση γούλας ατ’ το μαχ̌αίρ’. Εμείς τη Σωνίτσαν θα παίρουμ’ ατεν ας σα χ̌έρι͜α τ’. Έναν ξάι θα νεγκάζ’ μας· και πρέπ’ μας. Που ’κι νεγκάζ’ το νουν ατ’, νεγκάζ’ τα ποδάρι͜α τ’. Ὰμα τη Σωνίτσαν πρώτα ο Θεός θα παίρουμ’ ατεν. Εσύ, θεία, ανάγκην μ’ έ͜εις ατο. Κανείς ’κ’ είδε με ατώρα ντο έρθα να ’λέπω σε. Απ’ ετώρα μυστικά θα ’φτάμε ντο θα ’φτάμε. Ας ελέπω σε, θεία Μαρούλα, ωρι͜άσον λαλείς, ωρι͜άσον κλαις, κι ωρι͜άσον καν’νάν τιδέν λες. Αφήνουμε ύγειαν, θεία, κι άμον ντο είπαμε.

-Άμε σο καλόν, Γιάννε, πουλί μ’! Ο Θεός να χαρί͜ει σε την ύγεια σ’ κι όλτς εμουν πα να πλερών’ κατά-και την καρδίαν εμουν. Ποίσον ήντι͜αν φωτί͜ει σε ο Θεός.

Ας σο Ψ̌ωμι͜άρ’ ως του Μαλεζάντων τη μεζιρέν, ας σ’ έναν την άκραν τση Ζάβερας, σ’ άλλο, Λεφτοκαρένια, Λευκένια, Πεγαδομμάτι͜α, ο Γιάννες τρία κάρτους πα ’κ’ εκράτεσαν ατον. Επήγεν εύρεν τον Τσάν’ το Γιάννεν, τον τσ̌οπάνον, τον αδελφόν του Γιώρ’ κι όλια εποίκεν ατα ’κεί νάκλιν. Ο Τσάντς ο τσ̌οπάνον εγέλασεν:

-Ολάν, μάσ̌ανλαχ σ’ εμέτερον τον μικτάρ’! Nazar almasın! Olursa da bu kadar olur!² Ατός αέτσ’ επέρεν να ’φτάει τση Ζάβερας το μικταρλούκ’; Και ντό τερτιπλία πα ευτάει τα δουλείας ατ’, τσ̌άνουμ! Με τσοι ζαπτϊέδες! Κρίμαν σα πλουμία σ’, Ζωγράφ’! Κι ο Τσάντς εγέλασεν αλλομίαν. Εγώ πα εθάρρ’να κάτ’ναν έχουμε. Χά, καλόν, έσυρεν το κορίτσ’· και ντό θα ’φτάει ατο χωρίς γαμπρόν σ’ οσπίτ’; Άλογα ’κ’ έχουμε και σεμέρι͜α αγοράζουμε; Γιόξαμ’ εσέβεν αέρα σα ρωθώνια τ’ κι ήντι͜αν κρούει σο νουν ατ’ ευτάει; Αέτσ’ αν έν’, καλά ντ’ εντώκεν σ’ εμάς απάν’. Καλά λέγ’νε, τ’ αιγίδ’ εκνέστεν το κέρατον εθε κι έτριψεν ατο σου τσ̌οπάν’ το στουράκ’. Κι εγώ, ο Θεός ντ’ εποίκεν, ακόμαν σο χ̌έρι μ’ έχω το στουράκ’, ντ’ εσκότωσα μετ’ εγείνο το λύκον.

-Άκ’σον, Γιάννε, λέει ο Τσάντς. Έλα δέβα, εγείνον τον Αλαϊμάν’ τον κιαχγιάν πέ’ ατον: «Çan Yanen’ın selamı var. Yol yakınken, dönmesi kolay»³, λέει ο Τούρκον· ας λέει εγείνον τον καλόν το γαμπρόν ατ’ και φέρ’ το κορίτσ’ με τα χ̌έρι͜α τ’ ση μάναν εθε, λόγον εδώκεν κι επέρεν με τον ανεψ̌ι͜ό μ’ και την Κερεκήν θα στεφανούνταν. Κι αν ’κ’ ινιανεύ’, ας έρ’ται και του λογού ατ’ ση χαράν εμουν και δί’ κι εγείνος την ευκήν ατ’, αν θέλ’ να μη ρούζ’ ας σ’ ιχτιπάρ’ν ατ’ κι αν θέλ’ να μη γίνουμες ας σα δύο χωρία, σίτα είμες καλοί κι αγαπεμέν’ γειτονάδες. «Ağrımayan başa, çaput sarmayalım»⁴, είπεν κι ο Τούρκον. Αγούτ’ ο κόσμος σα καν’νάν εμουν ’κι θ’ απομέν’, μ’ ευτάγ’νε την κακοσύνιαν ατουν.

-Θείον Τσάν’, ορθά λες, λέει κι ο Γιάννες, κι αέτσ’ πα θά ’πρεπεν να ’φτάγ’νε. Αλαϊμάντς ο κιαχγιάς πέκια πα εποίν’νεν ατό ντο είπες. Ὰμα ο γαμπρός ατ’ ο Πέτρον ο μικτάρ’ς, ξάι ο νους ι-μ’ ’κι κόφτ’ να ’φτάει αγίκον παλληκαροσύνιαν. Εγείνος έναν ξάι ανθρωπότεν να είχ̌εν απάν’ ατ’, τσοι ζαπτϊέδες ’κ’ επαίρ’νεν κι έτρεχ̌εν απ’ οπίσ’ ’ς σοι κάναγιακληδες τσοι γυναίκ’ς. Εκείνος πελιάν εράευεν και πελιάν εύρεν. Εγώ εξέρ’ ατον καλά. Δύο τράμι͜α ινσάφ’ ’κ’ έχ̌’ και με το καλόν κορίτσ’ ’κι δί’. Πολλά καβίδαν έν’ και θα νεγκάζ’ μας. Ὰμα θα ’φτάμ’ ατον και τον Θεόν, Θέ, θα λέει.

Εγώ, θείον Γιάννε, απ’ ετώρα ύπνον το λέει ο Θεός ’κι κοιμούμαι· λαλίαν ’κι θά ’φτάμε, να ’φτάμ’ ατ’ς κι αποφοβίζ’νε. Ήντι͜αν θα γίνεται, μυστικά θα γίνεται. Θα κολλαεύουμ’ ατ’ς, όνταν θα εγβάλλ’νε έξ’ ας σ’ οσπίτ’ το κορίτσ’· έχω άνθρωπον να δί’ με χαπέρ’.  -Kale içerden alınır⁵-. Θ’ ωρι͜άζουμε κι άμον ντο έρ’ται απάν’ σο χ̌έρ’ν εμουν θα παίρουμ’ ατο και φεύουμε με τον κούμπαρο μ’ τον Κωσταντίνον και δίχως να φέρουμε τη δουλείαν σου λύκονος το στουράκ’.

-Iş becerinindir⁶, εγέντον τεγίντς κι ο Τσάντς ο Γιάννες, ο τσ̌οπάνον, κι ο Θεός βοηθός. Αρ’ σο καλόν. Ας ελέπω σας· κι ήντι͜αν θα ’φτάτε εγώ πα ας εξέρ’ ατο.

Ο Γιάννες εγείνο την ημέραν ας σο βράδον εκατήβεν σου Ζευτήλ’, εκάτσεν κι όλια ιστόρτσεν ατα και το γέρον τον Τσάν’ το Γιώρ’ κι ετουρούλεψεν κι εγείνος, ο μαύρον· δύ’ ημέρες και δύο νύχτας θ’ έτρωγαν ατον τ’ ονέρ’τα. Είπεν ο Γιάννες κι εξήγησεν ατον έναν-έναν όλια τ’ αναποδίας ντο έρθαν απ’ έμπρι͜α τουν, ξάι ντο ’κ’ ενούνιζαν και ξάι ντο ’κ’ έμευαν ας είναν μικτάρ’ άνθρωπον. Κι ατώρα τη γην ’πι γην θα ’φτάει, θα ’βρήκ’ τον μινκίν εθε να παίρ’ το κορίτσ’ ας σα χ̌έρι͜α τ’, τον αθεόφοβον.

Ο γέρον ο Τσάντς ενούντσεν βαθέα: τρανόν πελιάν, είδεν, εξέβεν σο κιφάλ’ν ατουν κι ακόμαν ημπορεί πολλά κι άλλα θα έχ’νε να σύρ’νε ση δουλείαν ντ’ επϊάσταν, εγέντον να λέει το Γιάννεν κι αποδι͜αβαίν’ν’ ατο. Έναν κορίτσ’ μαναχόν ’κ’ έπλασεν ο Θεός. Τα κορίτσ̌ι͜α όλια έναν είν’ και κορίτσ̌ι͜α όσον θέλτς. Ας επαίρ’ναν έναν έτερον· ας έτον κι ας σ’ άλλα τα χωρία· καλόν μαναχόν και προκομμένον ας έτον. Ὰμα ξαν ετέρεσεν, ο Γιάννες πολλά εταρλανεύτεν ατο, να χάν’νε από ’πέσ’ ας σα χ̌έρι͜α τουν το κορίτσ’ ντο επεγνεύτεν ο Κωσταντίνον και να παίρει͜ ατο άλλος με το ζορπαλούκ’ν ατ’! Έρθαν σο νουν ατ’ τα νεότητα τ’ κι εγέντον κι εγείνος η καρδία τ’ είκοσ’ πέντε χρονών.

-Γιάννε, πουλί μ’, είπεν, αρ’ ποίσον ήντι͜αν λέει η καρδία σ’ κι ο Θεός πα πασ̌κεί ντο έν’ Αρναούτ’ς; ερχάλ ’κι θ’ ανασπάλ’ μας, ποδεδίζ’ Ατον. Το δίκαιον άμον ντο λες τ’ εμέτερον έν’ και μεγάλος ο Θεός!