Πεταλήτρα

Προβολή Τραγουδιού

Ο Μιχάλης Καλιοντζίδης παίζει και τραγουδάει Παρυάδρη

Πεταλήτρα ’πέτανεν,
μάνα, απάν’ σο μανουσ̌άκ’
’θάρρεσα η καρδι͜ά μ’ έν’
και -ν- ελύεν σο σοκάκ’

Μίαν είδ’ ατεν σ’ ορμίν
κι αλλομίαν σο κρενίν
Εψαλάφεσα ποτήν
και -ν- εδώκε με φιλήν

Έν’ περή η νισ̌αλού
και -ν- επέρε με τ’ ακούλ’
Μάνα, ποίσον την πατήν¹
κι υστερνά σπάξον τ’ αρλίν²

Πέτ’ α̤τεν την Καρτερήν
σο νερόν την Κερεκήν
Μ’ έναν τέρεμαν γλυκύν
μέλ’ ευτάγω και κερίν

Γλωσσάρι

Κείμενο	Επεξήγηση	Ετυμ. Ρίζα
ακούλ’	μυαλό	akıl
αλλομίαν	άλλη μια φορά
απάν’	πάνω
αρλίν	αυτό που το πιάνει εύκολα το παράπονο	arlı
ατεν	αυτήν
α̤τεν	αυτήν
γλυκύν	γλυκιά/ό
εδώκε	έδωσε
ελύεν	λύθηκε, έλιωσε
έν’	είναι
επέρε	πήρε
ευτάγω	κάνω, φτιάχνω	εὐθειάζω
εψαλάφεσα	ζήτησα, αιτήθηκα
’θάρρεσα	(εθάρρεσα) θάρρησα, πίστεψα, νόμισα
Καρτερήν	Κατερίνα
Κερεκήν	Κυριακή
κρενίν	ξύλινος οχετός ύδατος, βρύση, κρήνη
μανουσ̌άκ’	μενεξές/βιολέτα	մանուշակ (manušak)<manafšak
μέλ’	μέλι
μίαν	μια φορά
νισ̌αλού	αρραβωνιαστικιά, σημαδεμένη	nişanlı<nişān
ορμίν	ρυάκι, ρεματιά
πατήν	παλιά τελετή που τελούταν για επίκληση υγείας προσώπου
περή	ξωτικό	peri/perī
πέτ’	(προστ.) πείτε
πεταλήτρα	πεταλούδα
’πέτανεν	(επέτανεν) πετούσε
ποίσον	(προστ.) κάνε, φτιάξε	ποιέω, ποιῶ
ποτήν	κάθε οινοπνευματώδες ποτό, πιοτί
σοκάκ’	σοκάκι, στενό δρομάκι ανάμεσα σε κτίσματα	sokak/zuḳāḳ
σπάξον	(προστ.) σφάξε
τέρεμαν	βλέμμα, κοίταγμα, μτφ. φροντίδα
υστερνά	κατοπινά, τελευταία
φιλήν	φίλημα

Σημειώσεις

¹ Η πατή είναι τελετή που τελούσαν παλιά οι συγγενείς κακοπαθημένου (δεν μιλούσε, δεν άκουγε, δεν περπατούσε) κατά την οποία έλιωναν μολύβι πάνω σε σταυροδρόμι και εν συνεχεία έριχναν κρύο νερό προκειμένου να παγώσει και να στερεοποιηθεί. Από το σχήμα που έπαιρνε το μολύβι κατά την πήξη, και ανάλογα με ποιο ζώο αυτό προσομοίαζε, έπρεπε αυτό το ζώο να θυσιαστεί προκειμένου να εκδιωχθούν τα κακά πνεύματα και να γίνει καλά ο «πατημένος». Η τελετή αυτή καθαυτή αποτελεί ξεκάθαρα προϊόν δεισιδαιμονικών αντιλήψεων της εποχής.

² Πιθ. εκ παραδρομής αντί του ορθότερου νοηματικά «αρνίν»