| Στιχουργοί | |
| Συνθέτες |
Σην Παναΐαν Σουμελά και ση Γοργοπηγούσα τάμαν εποίκα, έψ̌α κερίν τα πόνια μ’ να ’λαρούσαν ♫ Ανάθεμα το Πουρτένιν¹, το Κοτρόν¹, το Σπανόν¹ -ι Ατά εμέν εχώρτσανε και -ν- ας σ’ ανθρώπ’ς τ’ εμόν -ι ♫ Κλαίνε σε τα ψηλά ραχ̌ι͜ά, κλαίνε σε τα πουρούλια Κλαίγ’νε σε και τα πουλόπα ντ’ εφάζ’νες τα θρυμμούλια ♫ Εμέν οι λύκ’ εσάρεψαν αρ’ απέσ’ σα Καμένα² Θα στείλω σε τα λώματα μ’ λερά και ματωμένα
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| ανθρώπ’ς | ανθρώπους | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ατά | αυτά | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| εσάρεψαν | τύλιξαν, περικύκλωσαν, άρεσαν | sarmak | |
| εχώρτσανε | χώρισαν, ξεχώρισαν | ||
| έψ̌α | άναψα | ||
| θρυμμούλια | ψίχουλα | ||
| Καμένα | περιοχή κοντά στην Παναγία Σουμελά | ||
| κλαίγ’νε | κλαίνε | ||
| ’λαρούσαν | (ελαρούσαν) γιατρεύονταν, θεραπεύονταν | ||
| λερά | ακάθαρτα, βρώμικα | ὀλερός | |
| λύκ’ | λύκοι | ||
| λώματα | ρούχα | λῶμα/λωμάτιον | |
| πόνια | (ονομ.) πόνοι, (αιτ.) πόνους | ||
| πουλόπα | πουλάκια | ||
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| ανθρώπ’ς | ανθρώπους | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ατά | αυτά | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| εσάρεψαν | τύλιξαν, περικύκλωσαν, άρεσαν | sarmak | |
| εχώρτσανε | χώρισαν, ξεχώρισαν | ||
| έψ̌α | άναψα | ||
| θρυμμούλια | ψίχουλα | ||
| Καμένα | περιοχή κοντά στην Παναγία Σουμελά | ||
| κλαίγ’νε | κλαίνε | ||
| ’λαρούσαν | (ελαρούσαν) γιατρεύονταν, θεραπεύονταν | ||
| λερά | ακάθαρτα, βρώμικα | ὀλερός | |
| λύκ’ | λύκοι | ||
| λώματα | ρούχα | λῶμα/λωμάτιον | |
| πόνια | (ονομ.) πόνοι, (αιτ.) πόνους | ||
| πουλόπα | πουλάκια | ||
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά |
¹ Τοπωνύμια στο παρχάρι του χωριού Άγιος Δημήτριος Κοζάνης (Τοπτσιλάρ’) ² Ορεινή περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στη Χαντζούκα (τοποθεσία Παναγίας Σουμελά) και το Μετζίτ’ (βοσκότοπος της Κρώμνης). Για την ονομασία «Καμένα» υπάρχουν μόνο στοιχεία από την παράδοση. Λέγεται πως, κάποτε, αλλόθρησκοι πήγαν να ληστέψουν το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά. Οι ληστές, ανάμεσα στα άλλα, θέλησαν να πάρουν και το Εικόνισμα, να το κομματιάσουν, για να πάρει ο καθένας από ένα κομμάτι. Με το πρώτο όμως χτύπημά τους το Εικόνισμα έβαλε φωτιά, θανατώθηκαν οι ιερόσυλοι και κάηκε ο τόπος. Έτσι, ονομάστηκε από τότε Καμένα, και δε βλάστησε η περιοχή ποτέ ύστερα από το γεγονός αυτό. Η ερημιά του χώρου αυτού προκαλεί δέος. Κυκλοφορούν εκεί διάφορα αγρίμια και προπαντός λύκοι, γεγονός που έχει αποτυπωθεί από την ποντιακή μούσα στο παραπάνω δίστιχο.
