Προβολή Τραγουδιού
Δίστιχα Χαλδίας κ Τραπεζούντας |

Καλλιτέχνες: Δημοσθένης Οικονομίδης
Άλλ’ με τον βίον χ̌αίρουνταν και άλλ’ με τα παράδες Κι εγώ φτωχόν πα χ̌αίρουμαι με τ’ έμορφους νυφάδες Άλλο ’κι θ’ ανασπάλω ’γώ το ’φετισ’νόν το χρόνον Έναν ώρα ’κ’ εδέβασα χωρίς να έχω πόνον Άμε τέρεν τα δά̤κρα̤ μου το έσταξαν τον τόπον Εκεί χορτάρ’ ’κ’ εφύτρωσεν κι ένθισεν τσ̌ιτσ̌ακόπον Αν ίσως και ταράζω ’γώ στα λόγι͜α μ’ έναν ψέμαν Ατό το χώμαν το πατείς, να πίν’ τ’ εμόν το αίμαν Απέσ’ στην καρδι͜ά μ’ καίγεται έναν τρανόν λυχνάρι ’Κχ̌ύστε νερόν και σβήστ’ α̤το να μη καίγουνταν κι άλλοι Ας την γην εβγαίν’ το νερόν κι ασ’ τ’ ελαίας το ’λάδιν Κι ασ’ τ’ έμορφα τα μάγουλα σ’ τρέχ̌’ το κοκκινάδιν Αχ! ουρανέ, άλλο μη βρέχ̌’ς και σ̌κίγουν τα λιθάρι͜α Και τα δα̤κρόπα τ’ ομματί’ μ’ αρδεύ’νε τα χορτάρι͜α Βασίλισσα να είσ’, αρνί μ’, ’κι θα έ͜εις τόσον χάριν Την εγάπη σ’ εζύασαν με το μαργαριτάριν Βραδύν’ κι εγώ παρακαλώ πότε ν’ ανοί͜ει ημέρα Όνταν δι͜αβαίντς ν’ ελέπω σε και να φυσά με αέρα Δύο βραδάς εγέντονε ’κ’ εκ̌άμωσα τ’ ομμάτι͜α μ’ Για την Τσ̌όφαν εγρύπνεσα κι ατώρα τρέχ’ν τα δάκρυ͜α μ’ Εγάπ’ κείται απέσ’ στ’ άψιμον κι επ’ εκειαπέσ’ ’κ’ εχπάεν Ήντζι͜αν ετέρεσεν εκεί, εκείνος πάλ’ εκάεν Εγάπ’ έν’ άμον άψιμον και σίδερον ξαμμένον Ν’ αηλί εκείνο την καρδι͜άν, όθεν έν’ καρφωμένον Εγάπ’ ντ’ ευτάει το πόνεμαν ’κ’ ευτάγ’ν’ ατο σπαθία Αν θέλτς μαθάντς απ’ εκεινούς, που κείνταν στα ταφία Εγ’ όνταν ευτάγω «αχ!» τα χ̌ι͜όνι͜α πάλ’ όλα λύγουν Τα δάκρυ͜α μ’ στάζ’νε στο χωνόν και τα τσιλίδι͜α σβήγουν Εγώ τερώ στον πρόσωπο σ’ κι εσύ ξάι ’κι τερείς με Το νου μ’ πιρτέν εδώκα σε κι άμον ντο θέλτς ορί͜εις με Εζώστα εγώ τον θάνατον κι εφόρεσα το χώμαν Εγέμ’νε του θανάτ’ παιδίν και ’κ’ ινανεύ’ς ακόμαν Ζαντός πάλ’ αν εένουμ’νε, τ’ αγάπ’ς έμ’νε καμένος Κι η αγάπ’ εμέν ’κ’ εθέλεσεν, αηλί ατόν, π’ έν’ ξένος Η χώρα, τέρ’, χολι͜άσ̌κεται, γιατί πολλά αγαπώ σε Κι εσύ μίαν ’κ’ εφέκες με, στο μάγ’λο σ’ να φιλώ σε Θα ’κχ̌ύνω δάκρυ͜α θλιβερά, τα φύλλα να μαραίν’νταν Και τα κλαδία του δενδρού κι εκείνα να ξεραίν’νταν Ιδρώματα ντο έκχ̌’σα εγώ κανείς σον κόσμον ’κ’ έκχ̌’σεν Αγάπ’ σ’ εμέν εζάντυνεν, απέσ’ ι-μ’ βρούλαν έψ̌εν Για έπαρ’ άν’ τον πρόσωπο σ’ και ας φωτάζ’ ο ήλον Και ας εμβαίνει στην καρδι͜ά μ’ και καίει με άμον ξύλον Καρδι͜ά μ’ καίγεσαι αποπέσ’ και έξ’ ’κ’ εβγάλτς την βρούλαν Την ψ̌η μ’ εποίκες να εβγαίν’ και έρθεν ους την γούλαν Λιθάρι͜α σ̌κίζ’ το τέρεμα σ’ και το δεξι͜όν τ’ ομμάτι σ’ Κι εμέναν εθανάτωσες με τ’ άπιστον τ’ ινάτι σ’ Μη βάλτς στην καρδι͜ά μ’ τ’ άψιμον, ντο ’κ’ επορώ να βζήνω Για τέρ’ εμέν και πίστεψον ασ’ τα δάκρυ͜α ντο ’κχ̌ύνω Ν’ αηλί εμέν τον άκλερον κι εγώ πώς θ’ αποθάνω; Η ψ̌η μ’ σ’ εσέν εκράτυνεν κι αχά! εσέν πα χάνω Ξεραίνεται το στόμα μου, τ’ ομμάτι͜α μ’ σκοτεινεύ’νε Χωρίς τ’ εσόν ’κι γίνουμαι τα κόσμι͜α π’ αν πατεύ’νε Όλι͜α τ’ ομμάτι͜α είν’ στεγνά, τ’ εμά μαναχόν κλαίγ’νε Τα δάκρυ͜α μ’ άμον άψιμον, το στάζ’ν’ τον τόπον καίγ’νε Ο χρόνος μήνας δώδεκα, για σέν’ αναστενάζω Η νι͜ότε ’κι πουλίεται να στείλω κι αγοράζω Ποτάμι͜α τρέχ’ν στη θάλασσαν κι εκείνε ’κι γομούται Ατά τ’ ομμάτι͜α σ’ πη φιλεί, καμίαν ’κι κομπούται Ραχ̌όπον για χαμέλυνον, το ταίρι μ’ να ελέπω Μακρά να ζω ’κι ’ίνουμαι, σουμά τ’ς να είμαι πρέπω Σύρον μαχ̌αίρ’ και σκότα με και σ̌κίσον την κοιλία μ’ Και την εγάπη μ’ τέρ’, αρνί μ’, ντο έχω στην καρδία μ’ Τ’ εμόν εγάπ’ ερρώστεσεν κι εγώ σύρω τα πόνι͜α Ε! Θεέ μ’, να κόφτ’ς και δί’ς ατεν, τ’ εμά τ’ εμ’σά τα χρόνι͜α Τον ήλον ασ’ τον ουρανόν τ’ ομμάτι͜α σ’ κατηβάζ’νε Πόσα καρδίας έκαψες και πόσ’ αναστενάζ’νε; Το μήλον κρατεί στο δενδρόν και το δενδρόν στο χώμαν Κι ο πόνος κρατεί στην καρδι͜ά μ’ και τ’ «αχ!» εβγαίν’ στο στόμαν Υπομονήν που θέλ’ να έχ̌’, θα έχ̌’ φιλοσοφίαν Όλ’ θα κατηγορούν ατον, ’κι θα εβγάλ’ λαλίαν Φαΐν να τρώγω ’κ’ επορώ και ύπνον ’κι κοιμούμαι Εσύ εμέν εμάεψες, πουλί μ’, θα παλαλούμαι Χριστέ μ’ και Παναΐα μου, για ποίστεν έναν θάμαν Ατώρα με το ταίρι μου να έστεκα εντάμαν Ψηλά πετούνε τα πουλι͜ά και γλυκοκελαδούνε Τ’ εσά τα κάλλι͜α, νε πουλί μ’! ατά πάλ’ επαινούνε Ορκίστα και ’κ’ επίστεψες πως ότι αγαπώ σε Αρ’ άφ’ς-ι με ας τρώει με η γη, εγώ αποχαιρετώ σε
Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
---|---|---|---|
αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
άκλερον | άκληρο, φτωχό, δύστυχο, ταλαίπωρο | ||
άμε | (προστ.) σύρε, πήγαινε | ||
άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
άν’ | άνω, πάνω, άνωθεν | ||
ανασπάλω | ξεχάσω | ||
αναστενάζ’νε | αναστενάζουν | ||
ανοί͜ει | ανοίγει | ||
απέσ’ | μέσα | ||
αποθάνω | πεθαίνω | ||
αποπέσ’ | από μέσα | ||
ασ’ | από | ||
ατά | αυτά | ||
ατεν | αυτήν | ||
ατώρα | τώρα | ||
άφ’ς | (προστ.) άφησε | ||
άψιμον | φωτιά | ||
βάλτς | βάζεις, τοποθετείς | ||
βζήνω | σβήνω | ||
βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
βραδάς | βράδια | ||
βραδύν’ | βραδιάζει | ||
βρούλαν | φλόγα | brûler | |
γίνουμαι | γίνομαι | ||
γομούται | γεμίζει, βουρκώνει, κομπιάζει | ||
γούλαν | λαιμό | gula | |
δά̤κρα̤ | δάκρυα | ||
δα̤κρόπα | (υποκορ.) δάκρυα | ||
δι͜αβαίντς | (για τόπο) περνάς, διασχίζεις, (για χρόνο) περνάς | διαβαίνω | |
δί’ς | δίνεις | ||
έ͜εις | έχεις | ||
εβγαίν’ | βγαίνει | ||
εβγάλ’ | βγάλει | ||
εβγάλτς | βγάζεις | ||
εγάπ’ | αγάπη | ||
εγάπη | αγάπη | ||
εγέμ’νε | έγινα | ||
εγέντονε | έγινε | ||
εδέβασα | διάβασα, πέρασα, διέσχισα, πήγα κπ/κτ κάπου | διαβαίνω | |
εδώκα | έδωσα | ||
εένουμ’νε | έγινα, κατήντησα | ||
εζώστα | ζώστηκα | ||
εθέλεσεν | θέλησε | ||
είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
εκάεν | κάηκε | ||
εκειαπέσ’ | εκεί μέσα | ||
εκείνε | εκείνη | ||
έκχ̌’σα | εξέχυσα, έχυσα, εξέβαλα | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
έκχ̌’σεν | εξέχυσε, έχυσε, εξέβαλε | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
ελαίας | (τα) ελιές, (τη) ελιάς | ||
ελέπω | βλέπω | ||
εμά | δικά μου | ||
εμάεψες | μάγεψες | ||
έμ’νε | ήμουν | ||
εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
έμορφα | όμορφα | ||
έμορφους | όμορφους/ες | ||
εμ’σά | μισά | ||
έν’ | είναι | ||
ένθισεν | άνθισε | ||
εντάμαν | μαζί | ||
έξ’ | έξω ή ο αριθμός έξι | ||
έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
εποίκες | έκανες, έφτιαξες | ποιέω-ῶ | |
επορώ | μπορώ | ||
έρθεν | ήρθε | ||
ερρώστεσεν | αρρώστησε | ||
εσά | δικά σου/σας | ||
εσόν | δικός/ή/ό σου | ||
ετέρεσεν | κοίταξε | ||
ευτάγ’ν’ | κάνουν, φτιάχνουν | εὐθειάζω | |
ευτάγω | κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
εφέκες | άφησες | ||
έχ̌’ | έχει | ||
εχπάεν | ξεριζώθηκε, ξεκολλήθηκε, αποκολλήθηκε | ἐκσπάω | |
έψ̌εν | άναψε | ||
ζαντός | τρελός | σάννας | |
ήντζι͜αν | οποιοσδήποτε, όποιος / οποιονδήποτε, όποιον | ||
θάμαν | θαύμα | ||
θάνατον | θάνατος | ||
θέλτς | θέλεις | ||
ινανεύ’ς | πιστεύεις, εμπιστεύεσαι | inanmak | |
ινάτι | γινάτι, πείσμα | inat/ʿinād | |
’ίνουμαι | γίνομαι | ||
’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
καίγ’νε | καίνε | ||
κάλλι͜α | κάλλη | ||
καμίαν | ποτέ | ||
καρδίας | (τη, γεν.) καρδιάς, (τα, ονομ. πληθ.) καρδιές | ||
κατηβάζ’νε | κατεβάζουν | ||
κείνταν | κείτονται, ξαπλώνουν | ||
κείται | κείτεται, ξαπλώνει | ||
’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
κλαίγ’νε | κλαίνε | ||
κοιμούμαι | κοιμάμαι | ||
κομπούται | ξεγελιέται, εξαπατάται, μτφ. σαγηνεύεται | κομβόω | |
κόσμι͜α | κόσμους, μτφ. μέρη | ||
κόφτ’ς | κόβεις | ||
κρατεί | κρατάει, βαστάει, στέκει, αντέχει | ||
’κχ̌ύνω | εκχύνω, χύνω, εκβάλλω | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
’κχ̌ύστε | (προστ.) εκχύστε, χύστε, εκβάλετε | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
λιθάρι͜α | λιθάρια, πέτρες | ||
μάγ’λο | μάγουλο | magulum | |
μαθάντς | μαθαίνεις | ||
μακρά | (επιρρ.) μακριά, (επιθ.) μακρινά, απομακρυσμένα | ||
μαναχόν | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
μαραίν’νταν | μαραίνονται | ||
μαχ̌αίρ’ | μαχαίρι | ||
μήνας | (τα) μήνες | ||
μίαν | μια φορά | ||
ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
νι͜ότε | νιότη, νιάτα | ||
νυφάδες | νύφες | ||
ξάι | καθόλου | ||
ξαμμένον | πυρωμένο | ||
ξεραίν’νταν | ξεραίνονται | ||
όθεν | όπου, οπουδήποτε, σε όποιον | ||
όλ’ | όλοι/α | ||
ομματί’ | ματιού | ||
ομμάτι | μάτι | ὀμμάτιον | |
ομμάτι͜α | μάτια | ||
όνταν | όταν | ||
ορί͜εις | ορίζεις, ελέγχεις | ||
ους | ως, μέχρι | ||
πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
πάλ’ | πάλι, ξανά | ||
παλαλούμαι | τρελαίνομαι | ||
Παναΐα | Παναγιά | ||
παράδες | λεφτά, χρήματα | para/pāre | |
πατεύ’νε | βυθίζονται, βουλιάζουν, μτφ. δύουν, μτφ. καταρρέουν, μτφ. χρεωκοπούν | batmak | |
πη | που | ||
πίν’ | πίνω/ει | ||
πιρτέν | μονομιάς | birden | |
πίστεψον | (προστ.) πίστεψε | ||
ποίστεν | (προστ.) κάντε, φτιάξτε | ποιέω-ῶ | |
πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
πόνι͜α | πόνοι | ||
πουλίεται | πουλιέται | ||
ραχ̌όπον | ραχούλα, μικρό βουνό | ||
σ̌κίζ’ | σκίζω/ει | ||
σ̌κίσον | σκίσε (προστ.) | ||
σκότα | (προστ.) σκότωσε | ||
σκοτεινεύ’νε | σκοτεινιάζουν | ||
σουμά | κοντά | ||
σπαθία | σπαθιά | ||
στάζ’νε | στάζουνε | ||
σύρον | (προστ.) σύρε, τράβα, ρίξε | ||
σύρω | σέρνω, τραβώ, ρίχνω | ||
ταφία | τάφοι, το νεκροταφείο | ||
τέρ’ | (προστ.) κοίταξε | ||
τερείς | κοιτάς | ||
τέρεμα | βλέμμα | ||
τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
τερώ | κοιτώ | ||
τρέχ̌’ | τρέχει | ||
τσιλίδι͜α | πυρωμένα κάρβουνα εστίας | ||
τσ̌ιτσ̌ακόπον | λουλουδάκι | çiçek | |
φωτάζ’ | φωτίζει, λάμπει | ||
χ̌αίρουμαι | χαίρομαι | ||
χ̌αίρουνταν | χαίρονται | ||
χαμέλυνον | χαμήλωσε | ||
χολι͜άσ̌κεται | θυμώνει, αγανακτεί | ||
χορτάρ’ | χορτάρι | ||
χωνόν | εστία, χωνευτήρι | χῶνος < χόανος | |
χώρα | οι ξένοι γενικά, οι μη οικείοι, η ξενιτειά | ||
ψ̌η | ψυχή |