Η γιάγια μ’ η Μαρία

Προβολή Τραγουδιού

Καλλιτέχνες: Παναγιώτης Ασλανίδης, Σταύρος Σαββίδης

Γουλία λάχανα μαειρεύ’
η γιάγια μ’, η Μαρία
Γουρπάν’ σ’ ατέν να ’ίνουμαι,
’φτάει ατα μερακλία

Ε! Ν’ αηλί που ’κ’ ευρέθεν!
Έλα Γιάννε! Ντως!

Λάχανα μαύρα σύρ’ απέσ’,
πιπέρ’ άμον φωτία
και τοπλαεύκουν σο τραπέζ’
εφτά-οχτώ παιδία

Αρ’ ατό έν’, Ασλανίδη! Χόπα!

Τα μιλιαστά¹ τη γιάγιας ι-μ’
τον πάππο μ’ παλαλών’νε
Παίρ’νε͜ ατον πάγ’νε σα παλαιά,
την καρδι͜άν ατ’ ματών’νε

Η καλομάνα μ’ μαειρεύ’,
ο πάππο μ’ παλαλούται
Αροθυμά τη μάναν ατ’
και η γούλα τ’ γομούται

Ας ση Ραχιά² όντες δι͜αβαίντς
έλα ας σ’ Ακριβεσσάντων
Η καλομάνα μ’ μαειρεύ’
άμον τοι Πιστοφάντων

Γλωσσάρι

Κείμενο	Επεξήγηση	Ετυμ. Ρίζα
αηλί	αλίμονο	ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός)
άμον	σαν, όπως, καθώς	ἅμα
απέσ’	μέσα
αρ’	εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha	ἄρα
αροθυμά	νοσταλγεί
ας σ’	(ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα
ατα	αυτά
ατέν	αυτήν
γομούται	γεμίζει, βουρκώνει, κομπιάζει
γούλα	λαιμός	gula
γουλία	μαύρα λάχανα και φασόλια
γουρπάν’	θυσία	kurban/ḳurbān
δι͜αβαίντς	(για τόπο) περνάς, διασχίζεις, (για χρόνο) περνάς	διαβαίνω
έν’	είναι
ευρέθεν	βρέθηκε
’ίνουμαι	γίνομαι
’κ’	δεν	οὐκί<οὐχί
καλομάνα	γιαγιά
μαειρεύ’	μαγειρεύει
μερακλία	με μεράκι, με ιδιαίτερο ζήλο	meraklı/merāḳ
μιλιαστά	λαχανόσουπα με φασόλια στην οποία έχει προστεθεί και λίγο αλεύρι, με άρτυμα λάδι και καυτερό πιπέρι
ν’ αηλί	αλίμονο	μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός
ντως	(προστ.) χτύπα
όντες	όταν
πάγ’νε	πηγαίνουν, έφυγαν, πάνε
παιδία	παιδιά
παίρ’νε	παίρνουν
παλαλούται	τρελαίνεται
παλαλών’νε	τρελαίνουν
πάππο	παππούς
σύρ’	σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει
τοι	τους/τις
τοπλαεύκουν	μαζεύονται, συγκεντρώνονται	toplamak
’φτάει	(ευτάει) κάνει, φτιάχνει	εὐθειάζω
χόπα	χαρωπά, ζωηρά (επιφώνημα χορού)	hoppa (ονοματοποιητική λέξη «ήχος παιδιού που πηδά»)

Σημειώσεις

¹ Για τα μιλιαστά λάχανα δες και
http://www.kotsari.com/laografia/142-pontiaki-kouzina-pontiaka-edesmata-pontiaka-fagita
² Παλιά ονομασία του χωριού Ράχη Ημαθίας