Προβολή Τραγουδιού
Ο ουρανόν ελίβωσεν |
Στιχουργοί: Φίλων Κτενίδης
Συνθέτες: Θεόφιλος Πουταχίδης
Καλλιτέχνες: Αλέξανδρος Παρχαρίδης, Θεόφιλος Πουταχίδης, Κώστας Διαμαντίδης, Χορωδία
Ο ουρανόν ελίβωσεν, και παραχαμηλώνει, αέρας ’παρεπύκνωσεν κι εγέντον άμον δείσαν Τα ραχ̌ι͜ά εγομώθανε, τα κάμπους και τ’ ορμία, τα ακρογιάλια τα υγρά και τα ξερά τουμπία, καπνόν ας σο θυμίαμαν, λιβανί’ μυρωδίαν, βοήν κατάρας και βοήν Θεού παρακαλίας Ν’ αηλί εμέν! Έχ̌’ κ’ έρχουνταν! Ν’ αηλί εμέν! Εφάνθαν! Έμπρι͜α πάν’ οι ’κοδέσπαινες, έμπρι͜α και οι νυφάδες, μοιρολογούν νοικοκυρές και κλαίγ’νε τα κορτσόπα και ακολουθούνε οι αγούρ’, οι γέρ’ και τα παιδόπα. Σίτ’ κλαίγ’νε, σίτι͜α ανασύρ’ν και σίτι͜α καταρούνταν, τα ραχ̌ία π’ αντιβοούν, τα κάμπους π’ αφουκρούνταν, εθαρρείς και λαΐσκουνταν, ’θαρρείς και λαταρίζ’νε, εθαρρείς και εχπάστανε κι εκείνα και σουμών’νε ♫ Ν’ αηλί εμέν, να βάι εμέν! Τ’ ομμάτι͜α μ’ ντό ελέπ’νε; Αποθαμέν’ πως πορπατούν κι ευτάγ’νε λιτανείαν, με τ’ άγια τα ’ξαπτέρυγα, μ’ αφ’μένα τα κερία, με τα ξυλένια τα σταυρά, σα λείμψανα ντ’ εβγάλλ’νε, μακρέα, μαύρα και τρανά ψηλά άμον κυπαρίσ̌σ̌ι͜α ♫ Τσ’ είναι ατείν’, π’ εγόμωσαν τη Ζύγανας την στράταν κι η στράτα εγέντονε ποτάμ’ ας σα πολλά τα δάκρυ͜α; Τ’ ελάτι͜α δάκρυ͜α έπιαν κι εγένταν κυπαρίσ̌σ̌ι͜α και γονατίζ’ η Ζύγανα, ’ς ση καμονής το βάρος Άμον γέρος χ̌ιλιόχρονος, το Καν το ασημένιον πάει εμπροστά και ακολουθούν η Χάκαξα και η Άτρα, η Χάρσ̌ερα, η Χ̌εροίανα, η Άρδασσα και η Χόψα με τα χωρία τα μικρά, και τα κεφαλοχώρι͜α με τ’ εγκλησίας τα πολλά και με τα μαναστήρι͜α Ο Αε-Σέρτς φυτρών’ ανθρώπ’ς και το Κουλάτ ισ̌κιάδες Το μαύρον το Καράκαπαν κι άλλο μαύρον εγέντον Εμπροδι͜αβαίνει το Σταυρίν, η Μούζενα ακ’λουθά το, με το Παρτίν, τη Βαρενού και του Λυκάστ’ εντάμαν, η Μασούρα και τη Ζαντόν τ’ Α’εργί’ το χωρίον, κι ούλια τα κάστρα και τα τόπ’ς, ολόερα ντ’ εκείσαν Ο Κασκαμπάς εβούιξεν και το Μετζ̌ίτ εσείεν, και τ’ Αε-Παύλου το ραχ̌ίν, τρανόν μπόραν εξέγκεν, Εταραχ̌ίγαν τα νερά τη λιμνί’ κι εφουσκώθαν κι εκχ̌ύγαν έξ’ κι εγόμωσαν μαύρον νερόν τον τόπον Απέσ’ σην δείσαν έκλαιεν ο Αε-Ζαχαρέας Άμον οφιδί’ σ̌ύριγμαν και κόλασης αέρας το κλάψιμον εγόμωσεν ολόερα τ’ ορμία Εγρέθεν ας σο σ̌ύριγμαν η δείσα και εσ’κώθεν Θεέ μ’! Τσί είν’ π’ εφάνθανε κι εσέβανε σην στράταν;
Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
---|---|---|---|
αγούρ’ | νέοι άνδρες | ||
αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
ακ’λουθά | ακολουθεί | ||
άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
ανασύρ’ν | κλαίνε γοερά με λυγμούς | ||
ανθρώπ’ς | ανθρώπους | ||
απέσ’ | μέσα | ||
αποθαμέν’ | πεθαμένοι | ||
ατείν’ | αυτοί | ||
αφ’μένα | αναμμένα | ||
αφουκρούνταν | αφουγκράζονται | ||
γέρ’ | γέροι | ||
δείσα | ομίχλη | δεῖσα=υγρασία, λάσπη, βρωμιά | |
δείσαν | ομίχλη | δεῖσα=υγρασία, λάσπη, βρωμιά | |
εβγάλλ’νε | βγάζουν | ||
εγένταν | έγιναν | ||
εγέντον | έγινε | ||
εγέντονε | έγινε | ||
εγκλησίας | εκκλησίες | ||
εγομώθανε | γεμίσανε, βούρκωσαν, κόμπιασαν | ||
εγόμωσαν | γέμισαν | ||
εγόμωσεν | γέμισε μτφ. διέδωσε φήμες | ||
εγρέθεν | αγριεύτηκε, καταβλήθηκε από ανεξήγητο φόβο | ||
εθαρρείς | θαρρείς, νομίζεις, υποθέτεις | ||
είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
εκείσαν | κείτονταν, ξάπλωναν | ||
έκλαιεν | έκλαιγε | ||
εκχ̌ύγαν | εκχύθηκαν, χύθηκαν, εξέρρευσαν | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
ελάτι͜α | έλατα | ||
ελέπ’νε | βλέπουνε | ||
ελίβωσεν | συννέφιασε | ||
έμπρι͜α | μπροστά | ||
εμπροστά | μπροστά, πρωτύτερα | ||
εντάμαν | μαζί | ||
έξ’ | έξω ή ο αριθμός έξι | ||
εξέγκεν | έβγαλε | ||
έπιαν | ήπιαν | ||
έρχουνταν | έρχονται | ||
εσέβανε | μπήκανε | ||
εσείεν | σείστηκε | ||
εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
εταραχ̌ίγαν | ταράχθηκαν, αναστατώθηκαν | ταράσσω | |
ευτάγ’νε | κάνουν, φτιάχνουν | εὐθειάζω | |
εφάνθαν | φάνηκαν, εμφανίστηκαν | ||
εφάνθανε | φάνηκαν, εμφανίστηκαν | ||
έχ̌’ | έχει | ||
εχπάστανε | αναχώρησαν, κίνησαν για | ||
ζαντόν | τρελό | ||
ισ̌κιάδες | σκιές | ||
καμονής | καημού | ||
Καράκαπαν | ονομασία βουνού στην σημ. Τουρκία, στα ανατολικά όρια της Άνω Ματσούκας και με υψόμετρο 2,4 χλμ | Karakaban< kara (=μαύρο) + kaban (կաբան=κορυφή, απότομος λόφος) | |
κατάρας | κατάρες | ||
κερία | κεριά | κηρός | |
κλαίγ’νε | κλαίνε | ||
’κοδέσπαινες | οικοδέσποινες | ||
κορτσόπα | κοριτσάκια | ||
Κουλάτ | το όρος Θήχυς στον Πόντο | ||
λαΐσκουνταν | κουνιούνται πέρα-δώθε | ||
λαταρίζ’νε | σαλεύουν, κινούνται ελαφρώς | ||
λιβανί’ | λιβανιού | ||
λιμνί’ | λίμνης | ||
μακρέα | (επιθ.) μακριά | ||
μαναστήρι͜α | μοναστήρια | ||
ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
νυφάδες | νύφες | ||
ολόερα | ολόγυρα | ||
ομμάτι͜α | μάτια | ||
ορμία | ρυάκια, ρεματιές | ||
ούλια | όλα | ||
οφιδί’ | φιδιού | ||
παιδόπα | παιδάκια | ||
παρακαλίας | παρακάλια | ||
πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
πορπατούν | περπατούν | ||
ποτάμ’ | ποτάμι | ||
ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
ραχ̌ίν | βουνό, ράχη | ||
’ς | (ας) από | ||
σίτ’ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
σίτι͜α | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
σουμών’νε | πλησιάζουν | ||
σταυρά | σταυροί | ||
σ̌ύριγμαν | σφύριγμα | σῦριγξ | |
τόπ’ς | τόπους | ||
τουμπία | υψώματα, λόφοι | tumba<τύμβος | |
τρανά | μεγάλα | ||
τσ’ | (ως τση, άρθρο γεν. ενικού) του/της, (ως τσοι, άρθρο αιτ. πληθ.) τις, (ως ερωτημ. τσί;) ποιός; | ||
τσί | (τις) ποιός; | ||
χωρία | χωριά |
Συμμετέχει η βυζαντινή χορωδία «Αγιοσοφίτης»