Στιχουργοί: Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Κάτ’ έπαθα κι ερρώστεσα κι ετάγα σ’ έναν άεν Σ’ έναν άεν θαματουργόν, ση Νανάκ τον Αέ-’ννεν¹ Αχά ξαν! Αχά ξαν! Τα πετεινάρι͜α εκούξαν Ατά τα σ̌κυλοκούταβα αποπίσ’ ι-μ’ ερρούξαν Ερρούξαν αποπίσ’ ι-μ’, ετσέρτσαν το καμίσι μ’ Τα φουλιρία σο κατσί σ’, δύο και τρία κὰτι͜α Ατά τα κωδωνίσματα ευτάνε με κομμάτι͜α Αχά ξαν! Αχά ξαν! Τα πετεινάρι͜α εκούξαν Ατά τα σ̌κυλοκούταβα αποπίσ’ ι-μ’ ερρούξαν Ερρούξαν αποπίσ’ ι-μ’, ετσέρτσαν το καμίσι μ’ Εγώ Κρωμετοπούλ’ είμαι, τ’ Αληθινέτ’κον² τ’ άστρεν Μαύρα λίβι͜α -ν- εσ̌κέπασαν τοι Σεϊχαντών τον κάστρεν Ε! ρίζα μ’, ε! στερέα μ’, για κλώσ’ σ’ εμέν μερέαν Θ’ απιδι͜αβαίνω τα ραχ̌ι͜ά, τον Άεν-Ζαχαρέαν³
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| άεν | άγιο | ||
| απιδι͜αβαίνω | φεύγω, αφήνω πίσω, προσπερνώ, ξεπερνώ | από + διαβαίνω | |
| αποπίσ’ | από πίσω | ||
| άστρεν | άστρο | ||
| ατά | αυτά | ||
| εκούξαν | φώναξαν, λάλησαν, κάλεσαν κπ ονομαστικά | ||
| ερρούξαν | έπεσαν | ||
| ερρώστεσα | αρρώστησα | ||
| ευτάνε | κάνουν, φτιάχνουν | εὐθειάζω | |
| καμίσι | πουκάμισο | υπό+καμίσιον<camisia | |
| κάστρεν | κάστρο | ||
| κὰτι͜α | επίπεδα, στρώσεις, σωροί | kat | |
| κατσί | πρόσωπο, μέτωπο | ||
| κλώσ’ | επιστροφή, γυρισμός | ||
| λίβι͜α | σύννεφα | λίβος<λείβω | |
| μερέαν | μεριά | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| πετεινάρι͜α | (υποκορ.) πετεινοί | ||
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| στερέα | στήριγμα | ||
| τοι | τους/τις | ||
| φουλιρία | φλουριά |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| άεν | άγιο | ||
| απιδι͜αβαίνω | φεύγω, αφήνω πίσω, προσπερνώ, ξεπερνώ | από + διαβαίνω | |
| αποπίσ’ | από πίσω | ||
| άστρεν | άστρο | ||
| ατά | αυτά | ||
| εκούξαν | φώναξαν, λάλησαν, κάλεσαν κπ ονομαστικά | ||
| ερρούξαν | έπεσαν | ||
| ερρώστεσα | αρρώστησα | ||
| ευτάνε | κάνουν, φτιάχνουν | εὐθειάζω | |
| καμίσι | πουκάμισο | υπό+καμίσιον<camisia | |
| κάστρεν | κάστρο | ||
| κὰτι͜α | επίπεδα, στρώσεις, σωροί | kat | |
| κατσί | πρόσωπο, μέτωπο | ||
| κλώσ’ | επιστροφή, γυρισμός | ||
| λίβι͜α | σύννεφα | λίβος<λείβω | |
| μερέαν | μεριά | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| πετεινάρι͜α | (υποκορ.) πετεινοί | ||
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| στερέα | στήριγμα | ||
| τοι | τους/τις | ||
| φουλιρία | φλουριά |
Δημοφιλές μονό τικ του ανατολικού Πόντου που συναντιέται τόσο στην Ανεφορία (ηπειρωτικές περιοχές νοτίως της Ζύγανας) όσο και στη Ματσούκα με διαφορές κυρίως υφολογικές. Στη συλλογή της Μέλπως Μερλιέ τραγουδήθηκε το 1930 από την Ξανθίππη Ιωσηφίδου με στίχους αναφερόμενους στην Κρώμνη. ¹ Αη-Γιάννης του Νανάκ, χωριού της Κρώμνης ² Αληθινέτ’κον: από τον Αληθινό, χωριό της Κρώμνης ³ Ο Αε-Ζαχαρέας (Άγιος Ζαχαρίας) δεν ήταν ενορία ή συνοικισμός της Κρώμνης, αλλά ένας σημαντικός κόμβος χανιών σε διάσελο του βουνού Κουλάτ, βορειοανατολικά της κοιλάδας όπου βρίσκονταν οι εννέα ενορίες. Αποτελούσε σταυροδρόμι για τα παρχάρια, το Αψίν το νερόν, την Παναγία Σουμελά, τη Σάντα, τη Ματσούκα και την Τραπεζούντα. Πέρα από τη στρατηγική του θέση, ήταν το κέντρο των εορταστικών εκδηλώσεων των Κρωμναίων, όπου συχνά στήνονταν μεγάλα γλέντια και χοροί, ακόμα και με τη συμμετοχή Τούρκων. Αν και η τοποθεσία δεν διέθετε φυσική πηγή νερού, ο Ελευθέριος Βαφειάδης (Χατζη-Μουράτ) με δικά του έξοδα έφερε άφθονο και παγωμένο νερό από τις ράχες του Γιαλονομύτ’ και τ’ Αε-Παυλί’, μετατρέποντας τον χώρο σε σημείο αναψυχής. Στον Αε-Ζαχαρέα υπήρχαν πολλά χάνια και μαγαζιά, καθώς και το εξωκλήσι του Αγίου Ζαχαρία, το οποίο κτίστηκε με δωρεά του Βαφειάδη.
Με την ευγενική χορηγία φιλοξενίας της 