| Στιχουργοί | |
| Συνθέτες |
Να εξέρετεν, παιδία, ντο εποίκα τη δουλείαν Επήγα σο καφενείον, ση Σαντά σ’ ένα χωρίον Αρ’ εκάτσα εκαικά και είπα ’τον φιλικά «Φέρον με -ν- έναν κρασόπον και -ν- έναν ποτήρ’ ρακόπον» Έμπρι͜α μ’ ένα στόλ’ εθέκεν κι εμέν μαναχόν εφέκεν Είπε με -ν- «αρ’ φά’ και πία, έχομε πολλά ρακία» Αρ’ ’κ’ εξέρω πόσον έπα και εσ’κώθα άν’ κι ευκέθα «Τάη,» είπα «ο Θεός να χαρί͜ει σε και το γιο σ’» «Ντό λες», είπε με «καημένε; τραγωδείς τσ̌ουλντουρεμένε! Αλήγορα! Αλήγορα τα παράδας! Θα ευτάγω σε χ̌ίλα̤ παρτσ̌άδας» Εχάλασα σο τσ̌επόπο μ’ κι εύρα έναν καπικόπον Έπλωσα ’τον την παράν μετ’ έναν τρανόν χαράν -Νέπε, έπες κρασίν βαρελέας και μέλ’ τρία πουλουλέας και κεράσ̌ι͜α; τρία τάια, και εκατόν πενήντα τσ̌άγ̆ια! Και δί’ς με έναν καπέκ’ Τέρ’ εσύ και τον κιοπέκ’! Τα παράδες αν ’κι δί’ς θα βάλω σε σο χαπίς! -Ούι, λελεύω σε, νε τάη, άφ’ς κι εμέναν το παιδίν Εγώ αν πάω σο χωρίον πουλώ τη κυρού μ’ το βίον και παρόπον απ’ ολίγ̆ον το χακόπο σ’ όλεν δίγω -Έλα, έλα ας παίρω το παλτό σ’ κι εσύ δέβα σο καλό σ’ Ας παίρω και τη κουκούλα σ’ κι αν ’κ’ έν’, αχπάνω τη γούλα σ’ Έβγα, έβγαλ’ δος με τα τσ̌αρούχ̌ι͜α σ’ ας αχπάουνταν τα νύχ̌ι͜α σ’! Εφέκε με τσ̌ιρτσ̌ιπλάχ’ κεπεζέν κι άμον χορτλάχ’ Κι εγέμ’ πολλά μασκαράς για το είμαι φουκαράς Εδέκε με κι έναν λάχταν να πάγω όντες εχπάστα «Ούι, μάνα», εγώ εκούξα κι απάν’ σο κιφάλ’ ερρούξα Το κιφάλι μ’ εταράεν, αρ’/ὰμα εκείνος πα εχπαράεν
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αλήγορα | γρήγορα | ||
| ὰμα | αλλά | ama/ammā | |
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| άν’ | άνω, πάνω, άνωθεν | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| άφ’ς | (προστ.) άφησε | ||
| αχπάνω | ξεριζώνω, ξεκολλώ, αποκολλώ βιαίως | ἐκσπάω | |
| αχπάουνταν | ξεριζώνονται, ξεκολλούν, αποκολλώνται βιαίως | ἐκσπάω | |
| βαρελέας | με τα βαρέλια, βαρελιές | ||
| βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
| γούλα | λαιμός | gula | |
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| δίγω | δίνω | ||
| δί’ς | δίνεις | ||
| δος | δώσε | ||
| δουλείαν | δουλειά | ||
| έβγα | (προστ.) βγες | ||
| έβγαλ’ | (προστ.) βγάλε | ||
| εγέμ’ | έγινα | ||
| εδέκε | έδωσε | ||
| εθέκεν | έθεσε, τοποθέτησε, έβαλε | ||
| εκαικά | εκεί κοντά ακριβώς, εκεί κάτω | ||
| εκάτσα | κάθισα | ||
| εκούξα | φώναξα, λάλησα, κάλεσα κπ ονομαστικά | ||
| έμπρι͜α | μπροστά | ἐμπρός | |
| έν’ | είναι | ||
| εξέρετεν | ξέρετε | ||
| έπα | ήπια | ||
| έπες | ήπιες | ||
| έπλωσα | άπλωσα, έτεινα | ||
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| ερρούξα | έπεσα | ||
| εσ’κώθα | σηκώθηκα | ||
| εταράεν | ταράχθηκε, ανακατεύτηκε, αναμίχθηκε | ταράσσω | |
| ευκέθα | ευχήθηκα | ||
| εύρα | βρήκα, (ιδιωμ. προστ.) βρες | ||
| ευτάγω | κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
| εφέκε | άφησε | ||
| εφέκεν | άφησε | ||
| εχάλασα | χάλασα, έχωσα το χέρι | ||
| έχομε | έχουμε | ||
| εχπαράεν | (αμτβ) τρόμαξε, ξαφνιάστηκε | εκσπαράσσω | |
| εχπάστα | αναχώρησα, κίνησα για | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καπέκ’ | καπίκι, νόμισμα της εποχής ισοδύναμο με 1/100 του ρουβλίου | kapik/копейка | |
| καπικόπον | (υποκορ.) καπίκι, νόμισμα της εποχής ισοδύναμο με 1/100 του ρουβλίου | kapik/копейка + -όπον | |
| κεπεζέν | ρεζίλι, περίγελος | kepaze/kepāẕe | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιοπέκ’ | σκύλο, μτφ. αχρείο | köpek | |
| κιφάλ’ | κεφάλι | ||
| κιφάλι | κεφάλι | ||
| κρασόπον | κρασάκι | ||
| κυρού | πατέρα | ||
| λάχταν | κλωτσιά | λάκτισμα<λακτίζω | |
| λελεύω | χαίρομαι | ||
| μαναχόν | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
| μέλ’ | μέλι | ||
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| νέπε | βρε! | ||
| όλεν | όλη/ο, ολόκληρη/ο | ||
| ολίγ̆ον | λίγο | ||
| όντες | όταν | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| παράδας | χρήματα, λεφτά | para/pāre | |
| παράδες | λεφτά, χρήματα | para/pāre | |
| παράν | λεφτά, το χρήμα | para/pāre | |
| παρόπον | (υποκορ.) λεφτά, χρήμα | para/pāre | |
| παρτσ̌άδας | κομμάτια | parça/pārçe | |
| πία | (προστ.) πιες | ||
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πουλουλέας | πιθάρια | ||
| ρακία | (πληθ.) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī | |
| ρακόπον | (υποκορ.) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī + -όπον | |
| στόλ’ | τραπέζι | стол | |
| τάη | θείο! | dayı | |
| τάια | τροφές ζώων, μερίδες τροφής ζώων | τάσσω/τάττω | |
| τέρ’ | (προστ.) κοίταξε | ||
| ’τον | αυτόν | ||
| τραγωδείς | τραγουδάς | ||
| τσ̌επόπο | τσεπούλα | cep/ceyb | |
| τσ̌ιρτσ̌ιπλάχ’ | ολόγυμνο | çıplak, çırılçıplak | |
| τσ̌ουλντουρεμένε | τρελαμένε | çıldırmış | |
| φά’ | (προστ.) φάε | ||
| φέρον | (προστ.) φέρε | ||
| χ̌ίλα̤ | χίλια | ||
| χακόπο | (υποκορ.) δικαίωμα, μερίδιο, ανταμοιβή για τον κόπο κάποιου | hak/ḥaḳḳ | |
| χαπίς | φυλακή | hapis/ḥabs | |
| χαρί͜ει | χαρίζει | ||
| χορτλάχ’ | βρικόλακα | hortlak |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αλήγορα | γρήγορα | ||
| ὰμα | αλλά | ama/ammā | |
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| άν’ | άνω, πάνω, άνωθεν | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| άφ’ς | (προστ.) άφησε | ||
| αχπάνω | ξεριζώνω, ξεκολλώ, αποκολλώ βιαίως | ἐκσπάω | |
| αχπάουνταν | ξεριζώνονται, ξεκολλούν, αποκολλώνται βιαίως | ἐκσπάω | |
| βαρελέας | με τα βαρέλια, βαρελιές | ||
| βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
| γούλα | λαιμός | gula | |
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| δίγω | δίνω | ||
| δί’ς | δίνεις | ||
| δος | δώσε | ||
| δουλείαν | δουλειά | ||
| έβγα | (προστ.) βγες | ||
| έβγαλ’ | (προστ.) βγάλε | ||
| εγέμ’ | έγινα | ||
| εδέκε | έδωσε | ||
| εθέκεν | έθεσε, τοποθέτησε, έβαλε | ||
| εκαικά | εκεί κοντά ακριβώς, εκεί κάτω | ||
| εκάτσα | κάθισα | ||
| εκούξα | φώναξα, λάλησα, κάλεσα κπ ονομαστικά | ||
| έμπρι͜α | μπροστά | ἐμπρός | |
| έν’ | είναι | ||
| εξέρετεν | ξέρετε | ||
| έπα | ήπια | ||
| έπες | ήπιες | ||
| έπλωσα | άπλωσα, έτεινα | ||
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| ερρούξα | έπεσα | ||
| εσ’κώθα | σηκώθηκα | ||
| εταράεν | ταράχθηκε, ανακατεύτηκε, αναμίχθηκε | ταράσσω | |
| ευκέθα | ευχήθηκα | ||
| εύρα | βρήκα, (ιδιωμ. προστ.) βρες | ||
| ευτάγω | κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
| εφέκε | άφησε | ||
| εφέκεν | άφησε | ||
| εχάλασα | χάλασα, έχωσα το χέρι | ||
| έχομε | έχουμε | ||
| εχπαράεν | (αμτβ) τρόμαξε, ξαφνιάστηκε | εκσπαράσσω | |
| εχπάστα | αναχώρησα, κίνησα για | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καπέκ’ | καπίκι, νόμισμα της εποχής ισοδύναμο με 1/100 του ρουβλίου | kapik/копейка | |
| καπικόπον | (υποκορ.) καπίκι, νόμισμα της εποχής ισοδύναμο με 1/100 του ρουβλίου | kapik/копейка + -όπον | |
| κεπεζέν | ρεζίλι, περίγελος | kepaze/kepāẕe | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιοπέκ’ | σκύλο, μτφ. αχρείο | köpek | |
| κιφάλ’ | κεφάλι | ||
| κιφάλι | κεφάλι | ||
| κρασόπον | κρασάκι | ||
| κυρού | πατέρα | ||
| λάχταν | κλωτσιά | λάκτισμα<λακτίζω | |
| λελεύω | χαίρομαι | ||
| μαναχόν | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
| μέλ’ | μέλι | ||
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| νέπε | βρε! | ||
| όλεν | όλη/ο, ολόκληρη/ο | ||
| ολίγ̆ον | λίγο | ||
| όντες | όταν | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| παράδας | χρήματα, λεφτά | para/pāre | |
| παράδες | λεφτά, χρήματα | para/pāre | |
| παράν | λεφτά, το χρήμα | para/pāre | |
| παρόπον | (υποκορ.) λεφτά, χρήμα | para/pāre | |
| παρτσ̌άδας | κομμάτια | parça/pārçe | |
| πία | (προστ.) πιες | ||
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πουλουλέας | πιθάρια | ||
| ρακία | (πληθ.) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī | |
| ρακόπον | (υποκορ.) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī + -όπον | |
| στόλ’ | τραπέζι | стол | |
| τάη | θείο! | dayı | |
| τάια | τροφές ζώων, μερίδες τροφής ζώων | τάσσω/τάττω | |
| τέρ’ | (προστ.) κοίταξε | ||
| ’τον | αυτόν | ||
| τραγωδείς | τραγουδάς | ||
| τσ̌επόπο | τσεπούλα | cep/ceyb | |
| τσ̌ιρτσ̌ιπλάχ’ | ολόγυμνο | çıplak, çırılçıplak | |
| τσ̌ουλντουρεμένε | τρελαμένε | çıldırmış | |
| φά’ | (προστ.) φάε | ||
| φέρον | (προστ.) φέρε | ||
| χ̌ίλα̤ | χίλια | ||
| χακόπο | (υποκορ.) δικαίωμα, μερίδιο, ανταμοιβή για τον κόπο κάποιου | hak/ḥaḳḳ | |
| χαπίς | φυλακή | hapis/ḥabs | |
| χαρί͜ει | χαρίζει | ||
| χορτλάχ’ | βρικόλακα | hortlak |
