Αχπάσκουμες και σα μακρά (Καθιστικά/χορευτικά Τίκια)
| Στιχουργοί | |
| Συνθέτες |

| Στιχουργοί | |
| Συνθέτες |
Θ’ αχπάσκουμες και σα μακρά, μακρά σην ξενιτείαν Δώστε μουν την ευχ̌ήν εσουν να έρχουμες σο μίαν Εφτά χρόνι͜α σην ξενιτει͜άν λάσκουμαι και σ̌υρίζω Εχάσα τα συλλογικά μ’, κανέναν ’κ’ εγνωρίζω Εφτά χρόνι͜α σην ξενιτει͜άν λάσ̌κεσαι σύρτα-φέρτα Κι εγώ η μάρσα κι άχαρος εγράστα απέσ’ σα θέρ’τα ♫ Θα πάω σ’ έναν έρημον, σ’ έναν ισούζ’κον τόπον Όθεν ’κι κελαηδεί πουλίν, όθεν ’κι πάει λαλόπον Αποθαμένον αναστέν’ ατό τ’ εσόν εγκάλι͜α Γουρπάν’ σον κύρ’ π’ εποίν’νε σε, η μερακλίσσα η μάνα Θα παίρω ξύλα ας σο ραχ̌ίν κι ας σην καρδι͜ά μ’ φωτίαν Σ’ έναν τόπον θα θέκ’ ατα και καίγω ούλι͜α μίαν ♫ Πού είσαι και ’κι φαίνεσαι; τ’ ομμάτι μ’ αραεύ’ σε! Ατό το μαύρον το λετσ̌έκ’ άι, ντ’ έμορφα ιεύ’ σε! Πατώ και προσ̌κυνώ σε και ντό πολλά αγαπώ σε! Έλα, και σην Νεάπολην,/ Έλα, και σην Καλαμαριάν, αν αρρωσταίντς τερώ σε Πάντα τα μαύρα να φορείς, πάντα να είσαι χ̌έρα Να κλαις και να μοιρολογάς να λες «εποίκα κι εύρα» Ε! μάρσα μαυροφόρα, ντό καλατσ̌εύ’ς τη χώραν; Αφού εξέρτς πως έντονε/ ’Κ’ εξέρτς εσύ πως έντονε η κοινωνία ατώρα; ♫ Ατό τ’ ομματοτέρεμα σ’ όσον ντο πάει και παίρ’ με Αβούτο τ’ εσόν η σεβντά σ’ εμέν πελι͜άν θα φέρ’ με Πατώ και προσ̌κυνώ σε και ντό πολλά αγαπώ σε! Έλα, και σην Καλαμαριάν αν αρρωσταίντς τερώ σε ♫ Τη θάλασσας το νερόν αλυκόν έν’, αλυκόν Τη κορίτσ’ το φίλεμαν σον πεκιάρ’ έν’ γιατρικόν Άσπρεσσα άμον το χι͜όν’, [και] κόκκινος άμον χρυσόν Άγγελος θα ’ίνουμαι θα παίρω την ψ̌ην τ’ εσόν Θεία, δος με την κουτσ̌ή σ’, εγώ λαλαχ̌εύ’ ατεν Ας σ’ εσέν κι άλλο πολλά εγώ θα τερώ ατεν ♫ Τ’ ομματοτσι͜άτσι͜α τ’ς είν’ πολλά, τ’ οφρύδι͜α τ’ς κι άλλο λίγα Αρνόπο μ’, όντες είδα σε άμον το χ̌ι͜όν’ ελύγα Βραδύν’ κι εγώ παρακαλώ πότε θα ξημερώνει Ελέπω το μικρόν τ’ αρνί μ’ όντες πάει σο νερόν -ι
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αβούτο | αυτό | ||
| αλυκόν | αλμυρό/ή | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| αναστέν’ | αναζωογονεί, αναθρέφει/μεγαλώνει (παιδί), ανασταίνει | ἀνίστημι | |
| απέσ’ | μέσα | ||
| αποθαμένον | πεθαμένος/ο | ||
| αραεύ’ | ψάχνω/ει, αναζητώ/άει, γυρεύω/ει | aramak | |
| αρνόπο | αρνάκι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| αρρωσταίντς | αρρωσταίνεις | ||
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| άσπρεσσα | άσπρη | ||
| ατα | αυτά | ||
| ατεν | αυτήν | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αχπάσκουμες | αναχωρούμε, φεύγουμε, κινούμε για | ||
| βραδύν’ | βραδιάζει | ||
| γουρπάν’ | θυσία | kurban/ḳurbān | |
| δος | δώσε | ||
| εγκάλι͜α | αγκαλιά | ||
| εγράστα | φθάρηκα, έλιωσα | γράνω/γραίνω (=ροκανίζω, κατατρώγω) | |
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| ελέπω | βλέπω | ||
| ελύγα | έλιωσα | ||
| έμορφα | όμορφα | ||
| έν’ | είναι | ||
| έντονε | έγινε | ||
| εξέρτς | ξέρεις, γνωρίζεις | ||
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’νε | έκανε, έφτιαχνε | ποιέω-ῶ | |
| έρχουμες | ερχόμαστε | ||
| εσόν | δικός/ή/ό σου | ||
| εσουν | σας | ||
| εύρα | βρήκα, (ιδιωμ. προστ.) βρες | ||
| εχάσα | έχασα | ||
| θέκ’ | θέτω/ει, τοποθετώ/εί, βάζω/ει | ||
| θέρ’τα | θερίσματα | ||
| ιεύ’ | ταιριάζει | uymak | |
| ’ίνουμαι | γίνομαι | ||
| ισούζ’κον | ερημικό, απομονωμένο | ıssız | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καλατσ̌εύ’ς | μιλάς, συνομιλείς, συζητάς | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κι άλλο πολλά | περισσότερο, παραπάνω | ||
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| κύρ’ | πατέρα | ||
| λαλαχ̌εύ’ | χαϊδεύω/ει, ανατρέφω/ει με χάδια | ||
| λαλόπον | λαλιά, φωνή | ||
| λάσ̌κεσαι | περιφέρεσαι, τριγυρνάς, περιπλανιέσαι | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λάσκουμαι | περιφέρομαι, τριγυρίζω, περιπλανώμαι | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λετσ̌έκ’ | γυναικείο μαντίλι που χρησίμευε ως κάλυμμα κεφαλής δεμένο σε σχήμα τριγώνου | leçek<laçak | |
| μακρά | (επιρρ.) μακριά, (επιθ.) μακρινά, απομακρυσμένα | ||
| μάρσα | μαύρη, κακόμοιρη, καημένη | ||
| μερακλίσσα | μερακλού | meraklı/merāḳ | |
| μίαν | μια φορά | ||
| μουν | μας | ||
| όθεν | όπου, οπουδήποτε, σε όποιον | ||
| ομμάτι | μάτι | ὀμμάτιον | |
| ομματοτέρεμα | βλέμμα, ματιά | ||
| ομματοτσι͜άτσι͜α | ματόκλαδα | ||
| όντες | όταν | ||
| ούλι͜α | όλα | ||
| οφρύδι͜α | φρύδια | ||
| παίρ’ | παίρνω/ει | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| πεκιάρ’ | (γεν. αιτ. ενικ.) εργένη, (ονομ. πληθ.) εργένηδες | bekâr/bekār | |
| πελι͜άν | βάσανο, σκοτούρα | bela | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| ραχ̌ίν | βουνό, ράχη | ||
| σεβντά | αγάπη, έρωτας | sevda/sevdā | |
| σο μίαν | με τη μία (φορά), μονομιάς | ||
| σ̌υρίζω | σφυρίζω, παίζω αυλό | σῦριγξ | |
| τερώ | κοιτώ | ||
| φέρ’ | φέρνω/ει | ||
| φίλεμαν | φιλί | ||
| φορείς | φοράς | ||
| χ̌έρα | χήρα | ||
| χ̌ι͜όν’ | χιόνι | ||
| χώραν | ξένους, μη οικείους, ξενιτειά | ||
| ψ̌ην | ψυχή |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αβούτο | αυτό | ||
| αλυκόν | αλμυρό/ή | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| αναστέν’ | αναζωογονεί, αναθρέφει/μεγαλώνει (παιδί), ανασταίνει | ἀνίστημι | |
| απέσ’ | μέσα | ||
| αποθαμένον | πεθαμένος/ο | ||
| αραεύ’ | ψάχνω/ει, αναζητώ/άει, γυρεύω/ει | aramak | |
| αρνόπο | αρνάκι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| αρρωσταίντς | αρρωσταίνεις | ||
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| άσπρεσσα | άσπρη | ||
| ατα | αυτά | ||
| ατεν | αυτήν | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αχπάσκουμες | αναχωρούμε, φεύγουμε, κινούμε για | ||
| βραδύν’ | βραδιάζει | ||
| γουρπάν’ | θυσία | kurban/ḳurbān | |
| δος | δώσε | ||
| εγκάλι͜α | αγκαλιά | ||
| εγράστα | φθάρηκα, έλιωσα | γράνω/γραίνω (=ροκανίζω, κατατρώγω) | |
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| ελέπω | βλέπω | ||
| ελύγα | έλιωσα | ||
| έμορφα | όμορφα | ||
| έν’ | είναι | ||
| έντονε | έγινε | ||
| εξέρτς | ξέρεις, γνωρίζεις | ||
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’νε | έκανε, έφτιαχνε | ποιέω-ῶ | |
| έρχουμες | ερχόμαστε | ||
| εσόν | δικός/ή/ό σου | ||
| εσουν | σας | ||
| εύρα | βρήκα, (ιδιωμ. προστ.) βρες | ||
| εχάσα | έχασα | ||
| θέκ’ | θέτω/ει, τοποθετώ/εί, βάζω/ει | ||
| θέρ’τα | θερίσματα | ||
| ιεύ’ | ταιριάζει | uymak | |
| ’ίνουμαι | γίνομαι | ||
| ισούζ’κον | ερημικό, απομονωμένο | ıssız | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καλατσ̌εύ’ς | μιλάς, συνομιλείς, συζητάς | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κι άλλο πολλά | περισσότερο, παραπάνω | ||
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| κύρ’ | πατέρα | ||
| λαλαχ̌εύ’ | χαϊδεύω/ει, ανατρέφω/ει με χάδια | ||
| λαλόπον | λαλιά, φωνή | ||
| λάσ̌κεσαι | περιφέρεσαι, τριγυρνάς, περιπλανιέσαι | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λάσκουμαι | περιφέρομαι, τριγυρίζω, περιπλανώμαι | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λετσ̌έκ’ | γυναικείο μαντίλι που χρησίμευε ως κάλυμμα κεφαλής δεμένο σε σχήμα τριγώνου | leçek<laçak | |
| μακρά | (επιρρ.) μακριά, (επιθ.) μακρινά, απομακρυσμένα | ||
| μάρσα | μαύρη, κακόμοιρη, καημένη | ||
| μερακλίσσα | μερακλού | meraklı/merāḳ | |
| μίαν | μια φορά | ||
| μουν | μας | ||
| όθεν | όπου, οπουδήποτε, σε όποιον | ||
| ομμάτι | μάτι | ὀμμάτιον | |
| ομματοτέρεμα | βλέμμα, ματιά | ||
| ομματοτσι͜άτσι͜α | ματόκλαδα | ||
| όντες | όταν | ||
| ούλι͜α | όλα | ||
| οφρύδι͜α | φρύδια | ||
| παίρ’ | παίρνω/ει | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| πεκιάρ’ | (γεν. αιτ. ενικ.) εργένη, (ονομ. πληθ.) εργένηδες | bekâr/bekār | |
| πελι͜άν | βάσανο, σκοτούρα | bela | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| ραχ̌ίν | βουνό, ράχη | ||
| σεβντά | αγάπη, έρωτας | sevda/sevdā | |
| σο μίαν | με τη μία (φορά), μονομιάς | ||
| σ̌υρίζω | σφυρίζω, παίζω αυλό | σῦριγξ | |
| τερώ | κοιτώ | ||
| φέρ’ | φέρνω/ει | ||
| φίλεμαν | φιλί | ||
| φορείς | φοράς | ||
| χ̌έρα | χήρα | ||
| χ̌ι͜όν’ | χιόνι | ||
| χώραν | ξένους, μη οικείους, ξενιτειά | ||
| ψ̌ην | ψυχή |

