| Στιχουργοί | |
| Συνθέτες |
Εμέν κι εσέν πη θα χωρίζ’ ακόμαν ’κ’ εγεννέθεν [γιαρ] Ούσνα εποίκα σε τ’ εμόν το ψ̌όπο μ’ ετελέθεν [γιαρ] Εφτά χρόνι͜α ’κι θα ’κχ̌ύνω σον πρόσωπο μ’ νερόν -ι [γιαρ] Να μη σπογγίζω και χάνω το φίλεμαν τ’ εσόν -ι [γιαρ] ♫ Παπόρι͜α πάνε κι έρχουνταν σο τσ̌όλ’ την Τραπεζούνταν Τ’ εσά τ’ ομμάτι͜α όντες τερούν τ’ εμά δά̤κρυ͜α γομούνταν Ν’ αηλί εμέν π’ εγέρασα, έσπρυναν τα μαλλία μ’ Εγώ [και] τ’ αρνί μ’ ’κ’ εφίλεσα/ Τ’ αρνί μ’ εγώ ’κ’ εφίλεσα βαρύν έν’ η καρδία μ’ ♫ Τη μάνα μ’ στυχαρι͜άστ’ α̤τεν, το παιδίν ατ’ς έχ̌’ κι έρ’ται [γιαρ] Ας αναλλάζ’ τη νύφεν ατ’ς σην απαντή μ’ ας έρ’ται [γιαρ] Ν’ αηλί εμέν τον ορφανόν, να είχα έναν μάναν [γιαρ] Αρ’ έπλυνεν τα λώματα μ’ κι εβγάλλ’ ατα τα μαύρα [γιαρ] ♫ Έναν άστρεν εξήβεν σην ανατολήν Αρ’ έναν κι άλλο εξήβεν σο Τεβέποϊν [γιαρ] Σοφίτσα μ’, έξ’ μ’ εβγαίνεις και μη φαίνεσαι ελέπ’νε σε και τ’ άστρα και μαραίνεσαι [γιαρ] ♫ Εγώ για τ’ εσέν μόνο ζω και για τ’ εσέν δουλεύω Νύχταν, ημέραν ση ζωή μ’ με τον Χάρον παλεύω Για τ’ εσέν σύρω βάσανα, για τ’ εσέν σύρω πόνι͜α Για τ’ εσέν τυραννίγουμαι, πουλί μ’, ατόσα χρόνι͜α
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| αναλλάζ’ | φοράει τα καλά/γιορτινά ρούχα | ||
| απαντή | προϋπάντηση, συνάντηση | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| άστρεν | άστρο | ||
| ατα | αυτά | ||
| α̤τεν | αυτήν | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| γιαρ | αγαπητός/ή/ό, αγάπη | yâr | |
| γομούνταν | γεμίζουν, βουρκώνουν, κομπιάζουν | ||
| εβγάλλ’ | βγάζω/ει | ||
| εγεννέθεν | γεννήθηκε | ||
| εγέρασα | γέρασα | ||
| ελέπ’νε | βλέπουνε | ||
| εμά | δικά μου | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| έν’ | είναι | ||
| έναν κι άλλο | άλλο ένα, ένα ακόμη | ||
| έξ’ | έξω ή ο αριθμός έξι | ||
| εξήβεν | βγήκε | ||
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| έρ’ται | έρχεται | ||
| έρχουνταν | έρχονται | ||
| εσά | δικά σου/σας | ||
| εσόν | δικός/ή/ό σου | ||
| έσπρυναν | άσπρισαν | ||
| ετελέθεν | (αμτβ.) τελείωσε, εξαντλήθηκε, μτφ. πέθανε | ||
| εφίλεσα | φίλησα | ||
| έχ̌’ | έχει | ||
| έχ̌’ κι έρ’ται | είναι στον ερχομό, έρχεται | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| ’κχ̌ύνω | εκχύνω, χύνω, εκβάλλω | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| λώματα | ρούχα | λῶμα/λωμάτιον | |
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| νύφεν | νύφη | ||
| ομμάτι͜α | μάτια | ||
| όντες | όταν | ||
| ούσνα | μέχρι που, έως ότου | ||
| παπόρι͜α | βαπόρια, καράβια | vapore | |
| πη | που | ||
| πόνι͜α | πόνοι | ||
| σπογγίζω | σκουπίζω | ||
| στυχαρι͜άστ’ | (προστ.) συγχαρείτε, αγγείλετε το ευχάριστο γεγονός | ||
| σύρω | σέρνω, τραβώ, ρίχνω | ||
| Τεβέποϊν | (ή Τεβέ-Μποΐ) ύψωμα στην περιοχή της Κρώμνης | deve boyun (κυριολ. λαιμός της καμήλας, μτφ. κάτι που έχει καμπυλωτό σχήμα)) | |
| τερούν | κοιτούν | ||
| τσ̌όλ’ | έρημο, ερημικό | çöl | |
| τυραννίγουμαι | τυραννιέμαι, ταλαιπωρούμαι | ||
| φίλεμαν | φιλί | ||
| χωρίζ’ | χωρίζει, ξεχωρίζει, ξεδιαλέγει | ||
| ψ̌όπο | ψυχούλα |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| αναλλάζ’ | φοράει τα καλά/γιορτινά ρούχα | ||
| απαντή | προϋπάντηση, συνάντηση | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| άστρεν | άστρο | ||
| ατα | αυτά | ||
| α̤τεν | αυτήν | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| γιαρ | αγαπητός/ή/ό, αγάπη | yâr | |
| γομούνταν | γεμίζουν, βουρκώνουν, κομπιάζουν | ||
| εβγάλλ’ | βγάζω/ει | ||
| εγεννέθεν | γεννήθηκε | ||
| εγέρασα | γέρασα | ||
| ελέπ’νε | βλέπουνε | ||
| εμά | δικά μου | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| έν’ | είναι | ||
| έναν κι άλλο | άλλο ένα, ένα ακόμη | ||
| έξ’ | έξω ή ο αριθμός έξι | ||
| εξήβεν | βγήκε | ||
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| έρ’ται | έρχεται | ||
| έρχουνταν | έρχονται | ||
| εσά | δικά σου/σας | ||
| εσόν | δικός/ή/ό σου | ||
| έσπρυναν | άσπρισαν | ||
| ετελέθεν | (αμτβ.) τελείωσε, εξαντλήθηκε, μτφ. πέθανε | ||
| εφίλεσα | φίλησα | ||
| έχ̌’ | έχει | ||
| έχ̌’ κι έρ’ται | είναι στον ερχομό, έρχεται | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| ’κχ̌ύνω | εκχύνω, χύνω, εκβάλλω | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| λώματα | ρούχα | λῶμα/λωμάτιον | |
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| νύφεν | νύφη | ||
| ομμάτι͜α | μάτια | ||
| όντες | όταν | ||
| ούσνα | μέχρι που, έως ότου | ||
| παπόρι͜α | βαπόρια, καράβια | vapore | |
| πη | που | ||
| πόνι͜α | πόνοι | ||
| σπογγίζω | σκουπίζω | ||
| στυχαρι͜άστ’ | (προστ.) συγχαρείτε, αγγείλετε το ευχάριστο γεγονός | ||
| σύρω | σέρνω, τραβώ, ρίχνω | ||
| Τεβέποϊν | (ή Τεβέ-Μποΐ) ύψωμα στην περιοχή της Κρώμνης | deve boyun (κυριολ. λαιμός της καμήλας, μτφ. κάτι που έχει καμπυλωτό σχήμα)) | |
| τερούν | κοιτούν | ||
| τσ̌όλ’ | έρημο, ερημικό | çöl | |
| τυραννίγουμαι | τυραννιέμαι, ταλαιπωρούμαι | ||
| φίλεμαν | φιλί | ||
| χωρίζ’ | χωρίζει, ξεχωρίζει, ξεδιαλέγει | ||
| ψ̌όπο | ψυχούλα |
