Αβούτα τα ψηλά ραχ̌ι͜ά πασ̌κεί ντο είναι χώρας; Ατά έχ’νε κρύα νερά και σα̤ρίνια εβόρας Αδά σ’ οσπίτ’ ντο έρθαμε να ζει ο οικοκύρης Να ζει η νύφε κι ο γαμπρόν κι εμείς τα παλληκάρι͜α Άλλο ’κι πάγω σον παρχάρ’, άλλο ’κι παρχαρεύω Άλλο ’κι λέγω και γελώ κι άλλο ’κι μασχαρεύω Αναθεμά τη λύρα σου, γιατί ’κι παίζ’ τογρία να τραγωδούν και χ̌αίρουνταν τα νέικα τα παιδία Αναθεμά τη λύρα σου, τη λύρας ι-σ’ τ’ ωτία Εποίν’νε με κι ελάσκουμ’νε μεσανυχτί’ σκοτία Αναθεμά τη λύρα σου, τη λύρας ι-σ’ τα κόρδας Εποίν’νε με κι ελάσκουμ’νε μεσανυχτί’ σα πόρτας Αναθεμά τη λύρα σου γιατί ’κ’ εβγάλλ’ λαλίαν να εγνεφίζ’ και κουμουλι͜άζ’ όλεν τη γειτονίαν; Αναθεμά ’τον π’ έλεεν «τ’ εμόν τ’ όνεμαν Γιάννε, καλλίον να επεθάν’να κι εσέν να μ’ είχα ειδιάναι» Αναθεμά και τη Σαντά, καπάνια και παΐρι͜α π’ αναλλάζ’νε τα κόρασ̌ι͜α, πάγ’νε σα παναΰρι͜α Αντώντς όνταν επέθανεν εκράτ’νεν δύο μήλα Κλαίγ’ν’ ατον τ’ άστρι͜α τ’ ουρανού και τη δεντρού τα φύλλα Ας τρώγομε κι ας πίνομε κι εμείς ας τραβωδούμε Σον κόσμον έν’ και θάνατος κι εμείς πάντα ’κι ζούμε Ας τρώγομε κι ας πίνομε και κείμες και κοιμούμες Αβούτ’ ο κόσμον ψεύτικον κι εμείς γιολτζ̌ήδες είμες Αχ και τ’ εμά τα τραβωδίας και τ’ εμά τα νηχούς -ι χωρίζ’νε μονοστέφανα, κοιμίζ’νε μαναχούς -ι Δευτέρα, Τρίτ’, Τετράδ’ και Πέφτ’, Παρασ̌κευήν δουλεύω Τη Σάββαν όλια τρώγ’ ατα, την Κερεκήν γυρεύω Εβράδυνεν ο βραδι͜ανόν, έλ’ άψον τα φωτίας Κι όνταν ακούς το θάνατο μ’ κωφά να είν’ τ’ ωτία σ’ Ερχίνεσα να τραβωδώ, μερών’ και ’κι τελείν’νταν Τα λόγια μ’ ολοστρόγγυλα και σο σ̌κοινίν ’κι κείνταν Εμέν η μάνα μ’ είπε με σ’ αλάτι͜α κιάν’ μη πας -ι Εκειάν’ είναι τουρκόπουλα, τσερίζ’νε τη φοτά σ’ -ι Εμέν μάνα ’κ’ εγέννεσεν, εμέν κύρης ’κ’ εποίκεν Εμέν κορώνα εξέρασεν, σο ποταμάκρ’ εφήκεν Εμέν Σαντέτεν λέγ’νε με, κανέναν ’κι φοούμαι Ση Σουμελάν την Παναγιάν θα πάω στεφανούμαι Εσέν, ρακόπον, πίνω σε, πασ̌κεί για μεθυσίαν; Πίνω σε ας σ’ εφκιαρόπο μ’ κι ας σην τυρι͜αννισία μ’ Εσύ απ’ ατού κι ογώ απ’ αδά σύρομε τραβωδίας Αν ’κ’ εγροικάς να τραβωδείς για κόψον τη λαλία σ’ Η μανίτσα μ’ εσέγκε με να κρούω το ρδουβάνι Αν θέλω τρώγω βούτορον κι αν θέλω πίνω τάνι Η πεθερά σ’ κι ο πεθερό σ’ γιατί ’κι κοινωνίζ’νε; Ατείν’ εσ̌κυλογέρασαν, θάνατον ’κι νουνίζ’νε Θάλασσα ’κι φοούμαι σε, βαθέα θα ταλεύω Παπόρι͜α ντο χωρίζ’νε μας όλια θα πατουρεύω Θάλασσα, Μαύρη θάλασσα, θάλασσ’ αναθεμά σε Αμαρτωλή, κατάρατε, Θεόν που ’κι φοάσαι Και της Σαντάς τα ραχ̌ία πασ̌κεί ντο είναι χώρας; Ατά έχ’νε κρύα νερά και σι͜αρίνια εβόρας Ν’ αηλί εμέν τον ορφανόν, σον κόσμον καν’νάν ’κ’ έχω Κι αν τρώει με ο λύκον σο ραχ̌ίν αραευτήν πα ’κ’ έχω Ν’ αηλί εμέν τον ορφανόν, ν’ αηλί εμέν τον ξένον, εβράδυνεν ο βραδι͜ανόν, πού θα μένω ’κι ξέρω Ν’ αηλί εμέν τον ορφανόν και τον πουγαλεμένον, έναν κορίτσ’ εγάπεσα κι έτον σουμαδεμένον Νασάν εσάς, ψηλά ραχ̌ι͜ά, καμίαν ’κι γεράτε! Δι͜αβαίν’νε χρόνια και καιρούς κι εσείν πάντα γελάτε Ση Κουσπιδή καλόερος και ση Σαντά τσ̌οπάνος Ση Παναΐας το ποτάμ’ ασ̌ι͜ούχ’ς και τραβωδι͜άνος Σον ουρανόν επέταναν σεράντα περιστέρι͜α Τ’ άλλα πετούν αλήγορα και τ’ άλλα στέρι͜α-στέρι͜α Χ̌ίλι͜α τρακόσ̌ι͜α ψέματα κι άλλ’ εκατόν θα λέγω Θάλασσα ’κι φοούμαι σε, βαθέα θα ταλεύω Σπεντάμ’ ντ’ έσαριλάευες, ντ’ εκχ̌ύουσαν τα φύλλα σ’ Απ’ έναν έρχουν και δι͜αβαίν’ν’ τη μοθοπώρ’ τα μήνας Τα λόγια μ’ ολοστρόγγυλα και σο σ̌κοινίν ’κι κείνταν Δέν’ ατα σ̌ι͜αλι͜ακιάζ’ ατα, κυλίουν και σκοτούνταν Το ρακίν απέσ’ σο ποτήρ’ κείται και ’κι λαλεί ’κχ̌ύν’ ατο σο καρδόπο μου, αρχινά κηλαηδεί Το ρακίν ογώ ’κ’ έπινα αέτσ’ καλά-καλά -ι Ατώρα ας σ’ εγέρασα ευτάγω παλαλά -ι Το στράτεμαν εγέντονε και για τα παλληκάρι͜α Θ’ απομέν’νε τα κορτσόπα με τ’ άγρι͜α τα λιθάρι͜α
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αβούτ’ | αυτό/ή, αυτοί/ές/ά | ||
| αβούτα | αυτά | ||
| αδά | εδώ | ||
| αέτσ’ | έτσι | ||
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| αλάτι͜α | έλατα | ||
| αλήγορα | γρήγορα | ||
| αναλλάζ’νε | φοράνε τα καλά/γιορτινά ρούχα | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| απομέν’νε | απομένουν | ||
| αραευτήν | αναζητητή, κάποιον να με γυρέψει | aramak | |
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ασ̌ι͜ούχ’ς | ασίκης, τροβαδούρος | aşık/ʿāşiḳ | |
| άστρι͜α | άστρα | ||
| ατά | αυτά | ||
| ατα | αυτά | ||
| ατείν’ | αυτοί | ||
| ατού | εκεί (σε τόπο ή σημείο που βρίσκεται σε κάποιο απόσταση) | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| άψον | (προστ.) άναψε | ||
| βαθέα | βαθιά | ||
| βούτορον | βούτυρο | ||
| βραδι͜ανόν | το βράδυ | ||
| γεράτε | γερνάτε | ||
| γιολτζ̌ήδες | ταξιδιώτες, οδοιπόροι | yolcu | |
| γυρεύω | επαιτώ, ζητιανεύω | ||
| δέν’ | δένω/ει | ||
| δεντρού | δέντρου | ||
| δι͜αβαίν’ν’ | (για τόπο) περνάνε, διασχίζουν, (για χρόνο) περνάνε | διαβαίνω | |
| δι͜αβαίν’νε | (για τόπο) περνούν, διασχίζουν, (για χρόνο) περνούν (γενικότερα) περνούν, παύουν, τελειώνουν | διαβαίνω | |
| εβγάλλ’ | βγάζω/ει | ||
| εβόρας | σκιές, δροσερά μέρη | ||
| εβράδυνεν | βράδιασε | ||
| εγάπεσα | αγάπησα | ||
| εγέννεσεν | γέννησε | ||
| εγέντονε | έγινε | ||
| εγέρασα | γέρασα | ||
| εγνεφίζ’ | ξυπνάει | ||
| εγροικάς | καταλαβαίνεις | ||
| ειδιάναι | (απαρέμφ.) είχα δει | ||
| είμες | είμαστε | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| εκειάν’ | εκεί πάνω | ||
| εκράτ’νεν | κρατούσε | ||
| εκχ̌ύουσαν | εκχύνονταν, χύνονταν, εξέρρεαν | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| ελάσκουμ’νε | περιφερόμουν, τριγυρνούσα, περιπλανιόμουν | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| έλεεν | έλεγε | ||
| εμά | δικά μου | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| έν’ | είναι | ||
| επέθανεν | πέθανε | ||
| επεθάν’να | πέθαινα | ||
| επέταναν | πετούσαν | ||
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’νε | έκανε, έφτιαχνε | ποιέω-ῶ | |
| έρθαμε | ήρθαμε | ||
| ερχίνεσα | άρχισα | ||
| έρχουν | έρχονται | ||
| έσαριλάευες | ξάνθαινες, κιτρίνιζες (τα φύλλα) | sarılaşmak | |
| εσέγκε | έβαλε | ||
| εσείν | εσείς | ||
| εσ̌κυλογέρασαν | παραγέρασαν | ||
| έτον | ήταν | ||
| ευτάγω | κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
| εφήκεν | άφησε | ||
| εφκιαρόπο | μελαγχολία, στενοχώρια, έγνοια, άγχος | efkâr/efkār | |
| έχ’νε | έχουνε | ||
| θάνατον | θάνατος | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καλλίον | (επίθ.) καλύτερο, (επίρ.) καλύτερα | ||
| καμίαν | ποτέ | ||
| καν’νάν | κανέναν | ||
| καπάνια | λόφοι | kaban/kabā/կապա (gaba) | |
| καρδόπο | καρδούλα | ||
| κατάρατε | καταραμένε! | ||
| κείμες | κειτόμαστε, ξαπλώνουμε | ||
| κείνταν | κείτονται, ξαπλώνουν | ||
| κείται | κείτεται, ξαπλώνει | ||
| Κερεκήν | Κυριακή | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιάν’ | και άνω, και εξής, και πέρα | ||
| κοιμίζ’νε | κοιμίζουν, αποκοιμίζουν | ||
| κοιμούμες | κοιμόμαστε | ||
| κοινωνίζ’νε | κοινωνούν, λαμβάνουν/δίνουν τη Θεία Κοινωνία | ||
| κόρδας | χορδές | ||
| κορτσόπα | κοριτσάκια | ||
| κορώνα | (ή κορόνα) κουρούνα, μτφ. προσφώνηση γυναίκας (για γυναίκα που χήρεψε), μτφ. καημένη | κορώνη | |
| κουμουλι͜άζ’ | μαζεύει, στοιβάζει | cumulare | |
| Κουσπιδή | (σημ. Kozandere) χωριό της περιοχής Ματσούκας | ||
| κόψον | (προστ.) κόψε | ||
| κρούω | χτυπώ | ||
| κυλίουν | κυλάνε | ||
| ’κχ̌ύν’ | εκχύνει, χύνει, εκβάλλει | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| κωφά | κουφά | ||
| λαλεί | βγάζει λαλιά, καλεί, αποκαλεί, προσκαλεί, οδηγεί | ||
| λαλία | λαλιά, φωνή | ||
| λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
| λέγ’νε | λένε | ||
| λιθάρι͜α | λιθάρια, πέτρες | ||
| μαναχούς | μονάχους | ||
| μασχαρεύω | αστειεύομαι, διακωμωδώ | maskara/masḫara | |
| μεθυσίαν | μεθύσι, μέθη | ||
| μερών’ | μερώνει, ξημερώνει | ||
| μεσανυχτί’ | την ώρα του μεσονυχτίου | ||
| μήνας | (τα) μήνες | ||
| μοθοπώρ’ | φθινόπωρο | ||
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| νασάν | χαρά σε | ||
| νέικα | νεαρά, νεανικά | ||
| νηχούς | ήχους | ||
| νουνίζ’νε | σκέφτονται | ||
| νύφε | νύφη | ||
| όλεν | όλη/ο, ολόκληρη/ο | ||
| όλια | όλα | ||
| όνεμαν | όνομα | ||
| όνταν | όταν | ||
| οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| πάγ’νε | πηγαίνουν, έφυγαν, πάνε | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παίζ’ | παίζω/παίζει | ||
| παΐρι͜α | πλαγιές βουνού, κατωφέρειες | bayır | |
| παλαλά | τρελά, τρέλες | ||
| παναΰρι͜α | πανηγύρια | ||
| παπόρι͜α | βαπόρια, καράβια | vapore | |
| παρχάρ’ | ορεινός τόπος θερινής βοσκής | ||
| παρχαρεύω | παραθερίζω σε θερινό βοσκότοπο (παρχάρι) | ||
| πασ̌κεί | μπας και είναι, μήπως είναι | πᾶς καί ἔνι | |
| πατουρεύω | εμβυθίζω, πνίγω, μτφ. καταστρέφω, μτφ. χρεωκοπώ | batırmak | |
| Πέφτ’ | Πέμπτη | ||
| πίνομε | πίνουμε | ||
| πόρτας | (ονομ.πληθ.) πόρτες | porta | |
| ποτάμ’ | ποτάμι | ||
| ποταμάκρ’ | όχθη ποταμιού | ||
| πουγαλεμένον | σκασμένο/η, βαριεστημένο/η, στενοχωρημένο/η | bunalma | |
| ρακίν | αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī | |
| ρακόπον | (υποκορ.) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī + -όπον | |
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
| ραχ̌ίν | βουνό, ράχη | ||
| ρδουβάνι | ξύλινο αγγείο μέσα στο οποίο φτιάχνεται το βούτυρο από γάλα ή γιαούρτι | ||
| Σάββαν | Σάββατο | Shabbat | |
| σα̤ρίνια | δροσερά | serin | |
| σεράντα | σαράντα | ||
| σ̌ι͜αλι͜ακιάζ’ | δεματιάζει, κάνει φορτίο ξύλων ή χόρτων | şelek<շալակ (shalag)=πλάτη, ράχη, μτφ. φορτίο | |
| σι͜αρίνια | δροσερά | serin/serigün | |
| σκοτία | σκοτάδι | ||
| σκοτούνταν | σκοτώνονται | ||
| σουμαδεμένον | αρραβωνιασμένο/η | ||
| σπεντάμ’ | το δέντρο σφένδαμος ή σφεντάμι | σφένδαμνος | |
| στέρι͜α | ακλόνητα, σταθερά, σιγά, αργά και καθαρά | ||
| στέρι͜α-στέρι͜α | σταθερά, σιγά-σιγά | ||
| στεφανούμαι | στεφανώνομαι | ||
| σύρομε | σέρνουμε, τραβάμε, ρίχνουμε | ||
| ταλεύω | ορμώ, χιμώ, βυθίζομαι | dalmak | |
| τελείν’νταν | τελειώνουν, εξαντλούνται | ||
| Τετράδ’ | Τετάρτη | ||
| τογρία | αληθινά, ίσια, ευθεία, σωστά | doğru | |
| ’τον | αυτόν | ||
| τραβωδείς | τραγουδάς | ||
| τραβωδίας | τραγούδια | ||
| τραβωδούμε | τραγουδάμε | ||
| τραβωδώ | τραγουδώ | ||
| τραγωδούν | τραγουδάνε | ||
| Τρίτ’ | Τρίτη | ||
| τρώγ’ | τρώω | ||
| τρώγομε | τρώμε | ||
| τσερίζ’νε | σκίζουν, ξεσκίζουν | ||
| τυρι͜αννισία | τυράννια, ταλαιπωρία | ||
| φοάσαι | φοβάσαι | ||
| φοούμαι | φοβάμαι | ||
| φοτά | μέρος γυναικείας ενδυμασίας που έμπαινε πάνω από το λαχόρι, το ζωνάρι το οποίο έδεναν οι γυναίκες τριγωνικά στη μέση τους πάνω από τη ζιπούνα, γεν. ποδιά | futa | |
| φωτίας | (γεν.ενικ.) φωτιάς, (ον.πληθ., τα) φωτιές | ||
| χ̌αίρουνταν | χαίρονται | ||
| χώρας | ξένος/η/ο/οι γενικά, οι/το/τα μη οικείο/α, ξενιτειάς | ||
| χωρίζ’νε | χωρίζουν, ξεδιαλέγουν | ||
| ωτία | αυτιά |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αβούτ’ | αυτό/ή, αυτοί/ές/ά | ||
| αβούτα | αυτά | ||
| αδά | εδώ | ||
| αέτσ’ | έτσι | ||
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| αλάτι͜α | έλατα | ||
| αλήγορα | γρήγορα | ||
| αναλλάζ’νε | φοράνε τα καλά/γιορτινά ρούχα | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| απομέν’νε | απομένουν | ||
| αραευτήν | αναζητητή, κάποιον να με γυρέψει | aramak | |
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ασ̌ι͜ούχ’ς | ασίκης, τροβαδούρος | aşık/ʿāşiḳ | |
| άστρι͜α | άστρα | ||
| ατά | αυτά | ||
| ατα | αυτά | ||
| ατείν’ | αυτοί | ||
| ατού | εκεί (σε τόπο ή σημείο που βρίσκεται σε κάποιο απόσταση) | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| άψον | (προστ.) άναψε | ||
| βαθέα | βαθιά | ||
| βούτορον | βούτυρο | ||
| βραδι͜ανόν | το βράδυ | ||
| γεράτε | γερνάτε | ||
| γιολτζ̌ήδες | ταξιδιώτες, οδοιπόροι | yolcu | |
| γυρεύω | επαιτώ, ζητιανεύω | ||
| δέν’ | δένω/ει | ||
| δεντρού | δέντρου | ||
| δι͜αβαίν’ν’ | (για τόπο) περνάνε, διασχίζουν, (για χρόνο) περνάνε | διαβαίνω | |
| δι͜αβαίν’νε | (για τόπο) περνούν, διασχίζουν, (για χρόνο) περνούν (γενικότερα) περνούν, παύουν, τελειώνουν | διαβαίνω | |
| εβγάλλ’ | βγάζω/ει | ||
| εβόρας | σκιές, δροσερά μέρη | ||
| εβράδυνεν | βράδιασε | ||
| εγάπεσα | αγάπησα | ||
| εγέννεσεν | γέννησε | ||
| εγέντονε | έγινε | ||
| εγέρασα | γέρασα | ||
| εγνεφίζ’ | ξυπνάει | ||
| εγροικάς | καταλαβαίνεις | ||
| ειδιάναι | (απαρέμφ.) είχα δει | ||
| είμες | είμαστε | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| εκειάν’ | εκεί πάνω | ||
| εκράτ’νεν | κρατούσε | ||
| εκχ̌ύουσαν | εκχύνονταν, χύνονταν, εξέρρεαν | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| ελάσκουμ’νε | περιφερόμουν, τριγυρνούσα, περιπλανιόμουν | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| έλεεν | έλεγε | ||
| εμά | δικά μου | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| έν’ | είναι | ||
| επέθανεν | πέθανε | ||
| επεθάν’να | πέθαινα | ||
| επέταναν | πετούσαν | ||
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’νε | έκανε, έφτιαχνε | ποιέω-ῶ | |
| έρθαμε | ήρθαμε | ||
| ερχίνεσα | άρχισα | ||
| έρχουν | έρχονται | ||
| έσαριλάευες | ξάνθαινες, κιτρίνιζες (τα φύλλα) | sarılaşmak | |
| εσέγκε | έβαλε | ||
| εσείν | εσείς | ||
| εσ̌κυλογέρασαν | παραγέρασαν | ||
| έτον | ήταν | ||
| ευτάγω | κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
| εφήκεν | άφησε | ||
| εφκιαρόπο | μελαγχολία, στενοχώρια, έγνοια, άγχος | efkâr/efkār | |
| έχ’νε | έχουνε | ||
| θάνατον | θάνατος | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καλλίον | (επίθ.) καλύτερο, (επίρ.) καλύτερα | ||
| καμίαν | ποτέ | ||
| καν’νάν | κανέναν | ||
| καπάνια | λόφοι | kaban/kabā/կապա (gaba) | |
| καρδόπο | καρδούλα | ||
| κατάρατε | καταραμένε! | ||
| κείμες | κειτόμαστε, ξαπλώνουμε | ||
| κείνταν | κείτονται, ξαπλώνουν | ||
| κείται | κείτεται, ξαπλώνει | ||
| Κερεκήν | Κυριακή | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιάν’ | και άνω, και εξής, και πέρα | ||
| κοιμίζ’νε | κοιμίζουν, αποκοιμίζουν | ||
| κοιμούμες | κοιμόμαστε | ||
| κοινωνίζ’νε | κοινωνούν, λαμβάνουν/δίνουν τη Θεία Κοινωνία | ||
| κόρδας | χορδές | ||
| κορτσόπα | κοριτσάκια | ||
| κορώνα | (ή κορόνα) κουρούνα, μτφ. προσφώνηση γυναίκας (για γυναίκα που χήρεψε), μτφ. καημένη | κορώνη | |
| κουμουλι͜άζ’ | μαζεύει, στοιβάζει | cumulare | |
| Κουσπιδή | (σημ. Kozandere) χωριό της περιοχής Ματσούκας | ||
| κόψον | (προστ.) κόψε | ||
| κρούω | χτυπώ | ||
| κυλίουν | κυλάνε | ||
| ’κχ̌ύν’ | εκχύνει, χύνει, εκβάλλει | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| κωφά | κουφά | ||
| λαλεί | βγάζει λαλιά, καλεί, αποκαλεί, προσκαλεί, οδηγεί | ||
| λαλία | λαλιά, φωνή | ||
| λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
| λέγ’νε | λένε | ||
| λιθάρι͜α | λιθάρια, πέτρες | ||
| μαναχούς | μονάχους | ||
| μασχαρεύω | αστειεύομαι, διακωμωδώ | maskara/masḫara | |
| μεθυσίαν | μεθύσι, μέθη | ||
| μερών’ | μερώνει, ξημερώνει | ||
| μεσανυχτί’ | την ώρα του μεσονυχτίου | ||
| μήνας | (τα) μήνες | ||
| μοθοπώρ’ | φθινόπωρο | ||
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| νασάν | χαρά σε | ||
| νέικα | νεαρά, νεανικά | ||
| νηχούς | ήχους | ||
| νουνίζ’νε | σκέφτονται | ||
| νύφε | νύφη | ||
| όλεν | όλη/ο, ολόκληρη/ο | ||
| όλια | όλα | ||
| όνεμαν | όνομα | ||
| όνταν | όταν | ||
| οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| πάγ’νε | πηγαίνουν, έφυγαν, πάνε | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παίζ’ | παίζω/παίζει | ||
| παΐρι͜α | πλαγιές βουνού, κατωφέρειες | bayır | |
| παλαλά | τρελά, τρέλες | ||
| παναΰρι͜α | πανηγύρια | ||
| παπόρι͜α | βαπόρια, καράβια | vapore | |
| παρχάρ’ | ορεινός τόπος θερινής βοσκής | ||
| παρχαρεύω | παραθερίζω σε θερινό βοσκότοπο (παρχάρι) | ||
| πασ̌κεί | μπας και είναι, μήπως είναι | πᾶς καί ἔνι | |
| πατουρεύω | εμβυθίζω, πνίγω, μτφ. καταστρέφω, μτφ. χρεωκοπώ | batırmak | |
| Πέφτ’ | Πέμπτη | ||
| πίνομε | πίνουμε | ||
| πόρτας | (ονομ.πληθ.) πόρτες | porta | |
| ποτάμ’ | ποτάμι | ||
| ποταμάκρ’ | όχθη ποταμιού | ||
| πουγαλεμένον | σκασμένο/η, βαριεστημένο/η, στενοχωρημένο/η | bunalma | |
| ρακίν | αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī | |
| ρακόπον | (υποκορ.) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī + -όπον | |
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
| ραχ̌ίν | βουνό, ράχη | ||
| ρδουβάνι | ξύλινο αγγείο μέσα στο οποίο φτιάχνεται το βούτυρο από γάλα ή γιαούρτι | ||
| Σάββαν | Σάββατο | Shabbat | |
| σα̤ρίνια | δροσερά | serin | |
| σεράντα | σαράντα | ||
| σ̌ι͜αλι͜ακιάζ’ | δεματιάζει, κάνει φορτίο ξύλων ή χόρτων | şelek<շալակ (shalag)=πλάτη, ράχη, μτφ. φορτίο | |
| σι͜αρίνια | δροσερά | serin/serigün | |
| σκοτία | σκοτάδι | ||
| σκοτούνταν | σκοτώνονται | ||
| σουμαδεμένον | αρραβωνιασμένο/η | ||
| σπεντάμ’ | το δέντρο σφένδαμος ή σφεντάμι | σφένδαμνος | |
| στέρι͜α | ακλόνητα, σταθερά, σιγά, αργά και καθαρά | ||
| στέρι͜α-στέρι͜α | σταθερά, σιγά-σιγά | ||
| στεφανούμαι | στεφανώνομαι | ||
| σύρομε | σέρνουμε, τραβάμε, ρίχνουμε | ||
| ταλεύω | ορμώ, χιμώ, βυθίζομαι | dalmak | |
| τελείν’νταν | τελειώνουν, εξαντλούνται | ||
| Τετράδ’ | Τετάρτη | ||
| τογρία | αληθινά, ίσια, ευθεία, σωστά | doğru | |
| ’τον | αυτόν | ||
| τραβωδείς | τραγουδάς | ||
| τραβωδίας | τραγούδια | ||
| τραβωδούμε | τραγουδάμε | ||
| τραβωδώ | τραγουδώ | ||
| τραγωδούν | τραγουδάνε | ||
| Τρίτ’ | Τρίτη | ||
| τρώγ’ | τρώω | ||
| τρώγομε | τρώμε | ||
| τσερίζ’νε | σκίζουν, ξεσκίζουν | ||
| τυρι͜αννισία | τυράννια, ταλαιπωρία | ||
| φοάσαι | φοβάσαι | ||
| φοούμαι | φοβάμαι | ||
| φοτά | μέρος γυναικείας ενδυμασίας που έμπαινε πάνω από το λαχόρι, το ζωνάρι το οποίο έδεναν οι γυναίκες τριγωνικά στη μέση τους πάνω από τη ζιπούνα, γεν. ποδιά | futa | |
| φωτίας | (γεν.ενικ.) φωτιάς, (ον.πληθ., τα) φωτιές | ||
| χ̌αίρουνταν | χαίρονται | ||
| χώρας | ξένος/η/ο/οι γενικά, οι/το/τα μη οικείο/α, ξενιτειάς | ||
| χωρίζ’νε | χωρίζουν, ξεδιαλέγουν | ||
| ωτία | αυτιά |
