| Στιχουργοί | |
| Συνθέτες |
Τη Πόντου χάρτη εικόνισμαν έχω απάν’ σο κιφάλι μ’ Και τα βιβλία στοίβα είν’ σουμά σο μαξιλάρι μ’ Παίρω δεβάζω σα γραφάς τη Πόντου ιστορίαν Χ̌ιλιάδες χρόνα̤ προ και Χριστού τη γενεάς πορείαν ♫ Θαμάζω τ’ εμόν το μιλέτ’ ντ’ επέρασεν κι εποίκεν Τον Ξενοφώνταν έσωσεν και σοι τουσ̌μάντς ’κ’ εφήκεν Αναστορώ Μιθριδατών και Κομνηνών το βίον Παλαιολόγου τ’ υστερνού Αυτοκρατώρ’ το Θείον ♫ Σ’ Οθωμανού τ’ ολήμαυρα χρόνα̤, Πόντε μ’, ’σταυρώθες Κι ας σ’ Ατατούρκ τα θύματα με τ’ εμετέρτς ’κ’ εσώθες ♫ Κρού’νε σο νου μ’ τη Γιάσονα κι Ελλήνων εκστρατείας Ους τη Τρανού τ’ Αλέξανδρου π’ επάτεσεν Ασίας Νουνίζω και συγκρίν’ ατα μ’ είκοσ’ κι εικοσιδύο Ν’ αηλί τ’ Ελλήνων γενεάν όσταν ’κ’ ευτάει χωρίον ♫ Αμὰν ξένα συμφέροντα ένταν συνθήκη ειρήνης Κι ο Πόντον σον Αχέρονταν· ’μώ σε και το χαΐρι σ’! ♫ Σταυρόν ’φορτώθεν ο αητέντς και σύρ’ τον Γολγοθάν ατ’ Κι ολόϋρα ούλ’ το μιλέτ’ βαρκίζ’ και κλαίει απάν’ ατ’ Γαίμαν και δάκρυα ένταν ποτάμ’, τ’ ορμία είν’ ταφία Ας σοι Τουρκάντς και τοι τουσ̌μάντς και την Γενοκτονίαν ♫ Ους π’ έντον η ανταλλαγή, ο Πόντον ’ξεριζώθεν Η Παναΐα Σουμελά σο Βέρμιον εσπιτώθεν Πόντος, ανέσπαλτη πατρίδα μ’, τη χαμονής και σωτηρίας Άμον εσέν σο κόσμον ’κ’ είδα ούτε έκ’σα αΐκα ιστορίας Αχ, πατρίδα μ’!
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| αητέντς | αητός | ||
| αΐκα | τέτοια/ες | ||
| αμὰν | αμέσως, ευθύς, μονομιάς | hemen/hemān | |
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| αναστορώ | θυμάμαι, αναπολώ | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ατα | αυτά | ||
| βαρκίζ’ | κραυγάζει, θρηνεί γοερά | ||
| βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
| γαίμαν | αίμα | ||
| γενεάν | γενιά | ||
| γενεάς | γενιές | ||
| δεβάζω | διαβάζω, περνάω, πηγαίνω κπ/κτ κάπου | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| έκ’σα | άκουσα | ||
| εμετέρτς | ημέτερους, δικούς μου (ανθρώπους) | ἡμέτερος | |
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| ένταν | έγιναν | ||
| έντον | έγινε | ||
| επάτεσεν | πάτησε | ||
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| εφήκεν | άφησε | ||
| θαμάζω | θαυμάζω | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιφάλι | κεφάλι | ||
| κρού’νε | χτυπούν | κρούω | |
| κρού’νε σο νου μ’ | έρχονται στο νου μου/στη σκέψη μου | κρούω | |
| μιλέτ’ | φυλή, έθνος | millet | |
| ’μώ | (επιφ.) εκδήλωση έκπληξης, θαυμασμού ή δυσφορίας, βρε! σε καλό σου! | γαμώ | |
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| νουνίζω | σκέφτομαι | ||
| ολήμαυρα | ολόμαυρα | ||
| ορμία | ρυάκια, ρεματιές | ||
| όσταν | όταν | ||
| ούλ’ | όλοι | ||
| ους | ως, μέχρι | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| Παναΐα | Παναγιά | ||
| ποτάμ’ | ποτάμι | ||
| σοι | στους/στις, τους/τις | ||
| σουμά | κοντά | ||
| σύρ’ | σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει | ||
| ταφία | τάφοι, το νεκροταφείο | ||
| τοι | τους/τις | ||
| Τουρκάντς | Τούρκους | ||
| τουσ̌μάντς | εχθρούς | düşman/duşmān | |
| χαΐρι | καλοσύνη, εύνοια, χρησιμότητα | hayır/ḫayr | |
| χαμονής | χαμού | ||
| χρόνα̤ | χρόνια |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| αητέντς | αητός | ||
| αΐκα | τέτοια/ες | ||
| αμὰν | αμέσως, ευθύς, μονομιάς | hemen/hemān | |
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| αναστορώ | θυμάμαι, αναπολώ | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ατα | αυτά | ||
| βαρκίζ’ | κραυγάζει, θρηνεί γοερά | ||
| βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
| γαίμαν | αίμα | ||
| γενεάν | γενιά | ||
| γενεάς | γενιές | ||
| δεβάζω | διαβάζω, περνάω, πηγαίνω κπ/κτ κάπου | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| έκ’σα | άκουσα | ||
| εμετέρτς | ημέτερους, δικούς μου (ανθρώπους) | ἡμέτερος | |
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| ένταν | έγιναν | ||
| έντον | έγινε | ||
| επάτεσεν | πάτησε | ||
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| εφήκεν | άφησε | ||
| θαμάζω | θαυμάζω | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιφάλι | κεφάλι | ||
| κρού’νε | χτυπούν | κρούω | |
| κρού’νε σο νου μ’ | έρχονται στο νου μου/στη σκέψη μου | κρούω | |
| μιλέτ’ | φυλή, έθνος | millet | |
| ’μώ | (επιφ.) εκδήλωση έκπληξης, θαυμασμού ή δυσφορίας, βρε! σε καλό σου! | γαμώ | |
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| νουνίζω | σκέφτομαι | ||
| ολήμαυρα | ολόμαυρα | ||
| ορμία | ρυάκια, ρεματιές | ||
| όσταν | όταν | ||
| ούλ’ | όλοι | ||
| ους | ως, μέχρι | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| Παναΐα | Παναγιά | ||
| ποτάμ’ | ποτάμι | ||
| σοι | στους/στις, τους/τις | ||
| σουμά | κοντά | ||
| σύρ’ | σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει | ||
| ταφία | τάφοι, το νεκροταφείο | ||
| τοι | τους/τις | ||
| Τουρκάντς | Τούρκους | ||
| τουσ̌μάντς | εχθρούς | düşman/duşmān | |
| χαΐρι | καλοσύνη, εύνοια, χρησιμότητα | hayır/ḫayr | |
| χαμονής | χαμού | ||
| χρόνα̤ | χρόνια |
Το παρόν τραγούδι βρίθει πολλών νεολογισμών και «δάνειων» λέξεων απευθείας από την κοινή νέα ελληνική
