Ποντιακός Στίχος

Προβολή Τραγουδιού

Κατεβάστε τους στίχους σε PDF

Αγάπης Κουφατσ̌ή

Ιστορία και Λαογραφία της ΣαντάςΙστορία και Λαογραφία της Σαντάς

Καλλιτέχνες: Στάθης Αθανασιάδης


Τη Σαντάς η καταστροφή
έτον τρανόν κακόν -ι
Απάν’ ατ’ς πολλά έστειλεν
η Τουρκία στρατόν -ι

Εφτά στρατιώτ’ έρθανε
τη Σάββαν την ημέραν
Διορίαν εδέκανε
ατείν’ ως τη Δευτέραν

Η διορία πριν γομών’
εκχ̌ύαν σα χωρία
Μουαγιανιάν εποίν’νανε
να ’βρήκ’νε τα παιδία

Τον μιχτάρ’ εφοβέριζαν
κι εβάλλ’ναν φυλακήν -ι
«Εσέναν θα σκοτώνομε
αν ’κ’ ευτάς ατ’ς τι͜ασλίμ -ι»

Τ’ αγούρτς εμουν εσέγκανε
απέσ’ σην εκκλησίαν
Θέ μ’, χα! τρανόν κακόν
και χα! τυρι͜αννισίαν

Τα καντήλας ετσάκωσαν
κι εποίκανε κομμάτι͜α
Κι αγούρ’ εμουν ετέρ’νανε
με δι͜ακρωμέν’ ομμάτι͜α

Οι τσ̌ετέδες πα κάποτε
έσανε παλληκάρι͜α
Τώρα όλοι ατουν έφυγαν
κι εταράγαν σ’ ορμάνι͜α

’Δέκαν τον Κάλφαν άδειαν
τον κόσμον να χαλάνει
Κορίτσ̌ι͜α εψαλάφανεν
απέσ’ σην μαχαλάν -ι

Τα χτήνι͜α όλι͜α ’μάζεψεν
από ’πέσ’ σα μαντρία
Σα μουράτι͜α τ’ επλερώθεν
απέσ’ σ’ εφτά χωρία

Τον λαόν ετοπλάεψαν
ας όλια τα χωρία
Σοι Πισ̌τοφάντων έγκανε
να ’φτάγ’ν’ ατ’ς εξορίαν

Όνταν εμάς εξέγκανε
κι εδέβαμε τ’ ορμίν -ι
και όλτς εσέγκαν σην σειράν
απέσ’ σ’ έναν γιαζίν -ι
και ο στρατός εσάρεψεν
εμάς δεξ̌ι͜ά, ζεβρι͜ά -ι
’τότ’ ο λαός εθάρρεσεν
πως όλτς εμουν θα χάν’νε

Μάνα, βάλε με στο καλάθ’
το μολύβ’ να μη παίρ’ με
Έκλαιεν κι έλεεν ατο,
έναν μικρόν μωρόν -ι

Τρανοί αξιωματικοί
και η επιτροπή -ι
εκλώσκουσαν κι εποίν’νανε
εμάς καταγραφήν -ι

Δύ’ στρατιώται έρθανε
ας σην Κιμισ̌χανάν
κι ατείν’ για τ’ εμάς έγκανε
έναν καλόν χαπάρ’

Η Κιμισ̌χανά εράευεν
όλια τ’ εφτά χωρία
Στείλτ’ ατ’ς ας έρχουνταν κι αδά
θα ’φτάγ’ ατ’ς εξορίαν

Επεκαικά εσ’κώθαμε
και με τα δά̤κρυ͜α πάμε
Όλ’ πεινασμέν’, όλ’ διψασμέν’,
’λί εμάς, ντό θα ’φτάμε;

Νύχτα επήγαμε ση Κρώμ’
και οι Κρεμέτ’ σ̌ι͜ασ̌εύ’νε
Θέ’ μ’, Εσύ αδά πρόφτασον
κορίτσ̌ι͜α ψαλαφούνε

Η Χ̌ι͜ονάρα παλλήκαρος,
κορίτσ̌’ ατέ ’κ’ εδέκεν
Εστάθεν σην πόρταν απάν’
με τον Τούρκον εντώκεν

Από μακρά ετέρ’νανε
το σεΐρ’ οι Κρεμέτ’ -ι
Ντό τρανόν κακόν έπαθαν
αβούτειν’ οι Σαντέτ’ -ι!

Επεκαικά εχπάσταμε
για την Κιμισ̌χανάν -ι
Όλτς εμουν έγκαν κι εφέκαν
αφκά σο Ταλταπάν’ -ι

Εταγουτεύτεν ο λαός
κι αργατικά ευτάμε
Αδά πα ’κι θ’ αφήν’νε μας,
’λί εμάς, πού θα πάμε;

Ελάλεσανε τον λαόν
κι εξέγκαν σ’ Ερζερούμ -ι
Σα στράτας εχάθαν ημ’σοί,
μανίτσα μ’, χα! ζουλούμ’ -ι

Σ’ Ερζερούμ πα ’κ’ εφέκανε
μαζεμέντς ολουνούς -ι
Τ’ ημ’σούς ατουν ελάλεσαν
κι εξέγκαν σο Χουνούζ -ι

Σο Χουνούζ άλλ’ επέθαναν
και άλλ’ ψυχομαχ̌ούνε
και ας σ’ έρημον τη Σαντά
νερόπον ψαλαφούνε

Οι μανάδες επέθαναν
κι εκρέμ’σαν τα μωρόπα
και το γιαζίν τη Χουνουζί’
εγόμωσαν ταφόπα

Τα παλληκάρι͜α επέθαναν
κι εκρέμ’σαν τοι νυφάδας
κι αν τύχει κι ο κόσμον ιεύ’,
ν’ αηλί και τοι χ̌ι͜οράδας

Τα δά̤κρυ͜α τουν θα πλεθύν’νε,
θα γίν’ντανε ποτάμι͜α
Θα δεβάζ’νε κα’ τη Σαντά,
όλι͜α τ’ εφτά κομμάτι͜α

Ατώρα ας αφήνομε
όλεν την εξορίαν
και ας τερούμε ντ’ ευτάγ’νε
σ’ ορμάνι͜α τα παιδία

Όλοι ατουν ετοπλαεύταν
σ’ έναν σπέλεν αφκά -ι
Τα πάθη τ’ ατεινέτερον
έσαν πάρα πολλά -ι

Απάν’ ατουν η Τουρκία
’στειλεν πολλά στρατόν -ι
Έρημοι πώς εγλύτωσαν
απ’ ατού το κακόν -ι

Άμον χαλάζ’ τα μολύβι͜α
απάν’ ατουν εσύρ’ναν
και τα μωρά τουν έσπαζαν
ατείν’ αφκά σο σπέλεν

Οι μανάδες ατουν έλεγαν,
«παιδάντ’, εμάς ακούστεν!
Σπάξτεν τα χαταλόπα μουν
και εμάς γουρταρέψτεν»

Ο Τσιρίπ’ς εχαϊκούρευεν
απάν’ σ’ έναν λιθάρι
Ας σο τούρκικον το μολύβ’
εκρεμίεν αφκά -ι

Ν’ αηλί εμέν, να χα! εμέν
για τη Τσιρίπ’ το χάλι
Ας σην κιοβτάν’ ατ’ έκοψαν
κι επέραν το κιφάλι

Οι Τουρκάντ’ εχπαράγανε,
ατείν’ πάρα πολλά -ι
Όνταν επέραν το σπελέν
και είδαν τα μωρά -ι

Είπαν τ’ αξιωματικούς,
«απάν’ ατουν ’κι πάμε!
ατείν’ είν’ αποφασισμέν’
και όλτς εμουν θα χάν’νε!»
Γλωσσάρι
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλευση
αβούτειν’αυτοί
αγούρ’νέοι άνδρες
αγούρτςνέους άνδρες, εφήβους
αδάεδώ
αηλίαλίμονο ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός)
άμονσαν, όπως, καθώς ἅμα
απάν’πάνω
απέσ’μέσα
ας σ’(ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα
ατέαυτή
ατείν’αυτοί
ατεινέτερονδικό τους
ατούεκεί (σε τόπο ή σημείο που βρίσκεται σε κάποιο απόσταση)
ατουντους
ατ’ςαυτής, της
ατώρατώρα
αφήν’νεαφήνουν
αφήνομεαφήνουμε
αφκάκάτω
’βρήκ’νε(ευρήκ’νε) βρίσκουν
γιαζίνπεδιάδα, εξοχή, ύπαιθρος yazı
γίν’ντανεγίνονται
γομών’γεμίζω/ει
γουρταρέψτεν(προστ.) σώστε, διασώστε kurtarmak
δεβάζ’νεδιαβάζουν, περνούν, πηγαίνουν κπ/κτ κάπου
’δέκανέδωσαν
δι͜ακρωμέν’δακρυσμένοι
δύ’δύο
εβάλλ’νανέβαζαν
έγκανέφεραν
έγκανεέφεραν
εγόμωσανγέμισαν
εδέβαμε(για τόπο) περάσαμε, διασχίσαμε, (για χρόνο) περάσαμε διαβαίνω
εδέκανεέδωσαν
εδέκενέδωσε
εθάρρεσενεθάρρησε, πίστεψε, νόμισε
είν’(για πληθ.) είναι
έκλαιενέκλαιγε
εκλώσκουσανγυρνούσαν, επέστρεφαν
εκρεμίενγκρεμίστηκε
εκρέμ’σανγκρέμισαν, έριξαν κατά γης
εκχ̌ύανεκχύθηκαν, χύθηκαν, εξέρρευσαν εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω
ελάλεσανέβγαλαν λαλιά, κάλεσαν, αποκάλεσαν, προσκάλεσαν, οδήγησαν
ελάλεσανεέβγαλαν λαλιά, κάλεσαν, αποκάλεσαν, προσκάλεσαν, οδήγησαν
έλεενέλεγε
εμουνμας
εντώκενχτύπησε
εξέγκανέβγαλαν
εξέγκανεέβγαλαν
επέθανανπέθαναν
επεκαικάαπό εκεί πέρα
επέρανπήραν
επλερώθενπληρώθηκε, εκπληρώθηκε
εποίκανεέκαναν, έφτιαξαν ποιέω-ῶ
εποίν’νανεέκαναν, έφτιαχναν ποιέω-ῶ
εράευενέψαχνε, αναζητούσε aramak
έρθανεήρθαν
έρχουντανέρχονται
έσανήταν
έσανεήταν
εσάρεψεντύλιξε, περικύκλωσε, άρεσε sarmak
εσέγκανμπήκαν
εσέγκανεέβαλαν
εσ’κώθαμεσηκωθήκαμε
έσπαζανέσφαζαν
εστάθενστάθηκε, σταμάτησε
εσύρ’νανέσερναν, τραβούσαν, έριχναν
εταγουτεύτενσκορπίστηκε, διασκορπίστηκε dağıtmak
εταράγανταράχθηκαν, ανακατεύτηκαν, αναμίχθηκαν ταράσσω
ετέρ’νανεκοιτούσαν
έτονήταν
ετοπλαεύτανμαζεύτηκαν, συγκεντρώθηκαν toplamak
ετοπλάεψανμάζεψαν, συγκέντρωσαν toplamak
ετσάκωσανέσπασαν
ευτάγ’νεκάνουν, φτιάχνουν εὐθειάζω
ευτάμεκάνουμε, φτιάχνουμε εὐθειάζω
ευτάςκάνεις, φτιάχνεις εὐθειάζω
εφέκαναφήσαν
εφέκανεάφησαν
εχάθανχάθηκαν
εχαϊκούρευενέβγαζε κραυγή, φώναζε haykırmak
εχπαράγανετρόμαξαν, ξαφνιάστηκαν
εχπάσταμεαναχωρήσαμε, κινήσαμε για
εψαλάφανενζητούσε, αιτούνταν
ζεβρι͜άαριστερά
ζουλούμ’κακό, κτηνωδία, θηριωδία, φρικαλεότητα zulüm/ẓulm
ημ’σοίμισοί
ημ’σούςμισούς
Θέ(κλητ.) Θεέ
ιεύ’ταιριάζει uymak
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κα’κάτω
καντήλας(τη, γεν. ενικ.) καντήλας, (τα, ονομ. πληθ.) καντήλες
’κιδεν οὐκί<οὐχί
Κιμισ̌χανάνΑργυρούπολη του Πόντου Gümüşhane
κιφάλικεφάλι
’λίαλί, αλίμονο
μαζεμέντςμαζεμένους
μακρά(επιρρ.) μακριά, (επιθ.) μακρινά, απομακρυσμένα
μαχαλάνγειτονιά mahalle/maḥalle
μιχτάρ’(ον. πληθ.) κοινοτάρχες, (γεν. εν.) κοινοτάρχη muhtar/muḫtār
μουαγιανιάνέλεγχος, εξέταση muayene/muʿāyene
μουνμας
μουράτι͜αεπιθυμίες, πόθοι murat/murād
μωρόπαμωράκια, παιδάκια
ν’ αηλίαλίμονο μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός
νερόποννεράκι
νυφάδαςνύφες
όλ’όλοι/α
όλενόλη/ο, ολόκληρη/ο
όλιαόλα
όλτςόλους
ομμάτι͜αμάτια
όντανόταν
ορμάνι͜αδάση orman
ορμίνρυάκι, ρεματιά
παπάλι, επίσης, ακόμα
παιδάντ’παιδιά αγόρια
παιδίαπαιδιά
παίρ’παίρνω/ει
’πέσ’(απέσ’) μέσα
πλεθύν’νεπληθαίνουν, αυξάνονται
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
πρόφτασον(προστ.) πρόφτασε
ΣάββανΣάββατο Shabbat
Σαντέτ’οι έχοντες καταγωγή από την Σάντα
σεΐρ’θέαμα πρόσφορο για διασκέδαση (τερώ σεΐρ: κοιτώ κάτι παραμένοντας αμέτοχος) seyir/seyr
σ̌ι͜ασ̌εύ’νεσαστίζουν, τα έχουν χαμένα şaşmak
σοιστους/στις, τους/τις
σπάξτεν(προστ.) σφάξτε
σπέλενσπηλιά
στράτας(ονομ.) δρόμοι, (αιτ.) δρόμους
ταφόπα(υποκορ.) τάφοι
τερούμεκοιτάμε
τι͜ασλίμπαράδοση, υποβολή teslim/teslīm
τοιτους/τις
τουντους
τουρκάντ’Τούρκοι
τσ̌ετέδεςσυμμορίτες, άτακτες ομάδες οπλισμένων μουσουλμάνων υπότροπων κατάδικων çete<četa
τυρι͜αννισίαντυράννια, ταλαιπωρία
’φτάγ’(ευτάγω) κάνω, φτιάχνω εὐθειάζω
’φτάμεκάνουμε, φτιάχνουμε εὐθειάζω
χ̌ι͜οράδαςχήρες
χα!να!, ορίστε!, ιδού!
χαλάζ’χαλάζι
χάν’νεχάνουν, παύουν να έχουν, διώχνουν
χαπάρ’χαμπάρι, είδηση, μαντάτο haber/ḫaber
χαταλόπαμικρά μωρά/παιδιά ἀταλός
χτήνι͜ααγελάδες
χωρίαχωριά
ψαλαφούνεζητούν, αιτούνται
Σημειώσεις
Την εξορία της Σαντάς τραγούδησαν η Αγάπη Κουφατσ̌ή και η Μάγδα Καπανά (Καμπουρίδη) μαζί με την Μάγδα Τσιρίδου.
Και πρώτα της Αγάπης, της οποίας οι στίχοι είναι τεχνικώτεροι:
(Στάθης Αθανασιάδης)

Ποντιακός Στίχος - Pontian Lyrics 2024

Τραγούδια: 9056 | Albums/Singles: 1426 | Συντελεστές: 1837 | Λήμματα: 15689
Επικοινωνία: infoDUMMY@pontianlyrics.gr