Προβολή Τραγουδιού
Ο Ακρίτας ελευθερώνει τη γυναίκα του |
Καλλιτέχνες: Στάθης Αθανασιάδης
Ακρίτας όνταν έλαμνεν αφκά σην ποταμέαν, επήεν κι έρθεν κι έλασεν, εποίκεν πέντ’ αυλάκια επήεν κι έρθεν κι έσπειρεν εννέα κότι͜α σπόρον, εφτά σπορίδι͜α ’δέβασεν κι εκεί ήλες ’κ’ επέρεν κι άλλ’ εφτά κι άλλο αν δεβάζ’, εκεί ήλες ’κι παίρει Έρθεν πουλίν κι εγόνεψεν ση ζυγονί’ την άκραν, σ’κούται και καλοκάθεται ση ζυγονί’ την μέσην Οπίσ’, πουλίν, οπίσ’, πουλίν, μη τρως τη βουκεντρέαν Το λόγον ατ’ ’κ’ επλέρωσεν το βουκέντρ’ εκατήβεν και το πουλίν κελάηδησεν ανθρώπινον λαλίαν -Ακρίτα μου, ντό κάθεσαι; ντό στέκεις και περ’μένεις; Τα ένοικα σ’ εχάλασαν και την κάλη σ’ επέραν! Τ’ όλων καλλίον τ’ άλογο σ’ στρών’νε και καβαλκεύ’νε και τ’ άλλα τα καθώτερα σ’ στέκ’νε και χλιμιτίζ’νε και τα μικρά πουλόπα σου σύρ’ν ατα σα περβόλι͜α Κάρφωσεν το βουκέντριν ατ’ και έστεσεν τα βούδι͜α Όλι͜α τ’ όρνι͜α ’φοβέριζεν του Βάρα και του Πλάτα, τοι λύκους εφοβέριζεν να μη τρώγ’νε τα βούδι͜α, τ’ αλεπούς εφοβέριζεν να μη κλέφτ’νε το γύνιν, τα πουλιά εφοβέριζεν να μη τρώγ’νε τα σπόρι͜α Αφήν’ και πάει Ακρίτας μου, ο κρίαρον Ακρίτας, ευρήκ’ τα πόρτας ανοιχτά, τα παραθύρι͜α ακλείδι͜α Πάει ευρήκ’ τοι μαύρους ατ’, στέκ’νε και χλιμιτίζ’νε Σον Θόν εσουν, νε μαύροι μου, τσ’ εφτάν’ και κοντοφτάνει; Κανείς, κανείς ’κ’ ελάλεσεν, κανείς ’κι απελογέθεν και το γιαγούζιν τ’ άλογον λαλεί κι απολογάται: -Ας σα κρυφοταγίσματα σ’ εφτάνω, κοντοφτάνω! Απάν’ ατου ελάγγεψεν, εχπάστεν κι έχ̌’ και πάει Βιτσοκοπά τον μαύρον ατ’ να φτάν’, να κοντοφτάνει Ακρίτας μου ’κ’ επρόφτασεν, η κόρ’ έρθεν κι εδέβεν Μικρά πουλιά επέντεσεν απάν’ σο σταυροδρόμιν -Σον Θόν εσουν, μικρά πουλιά, αδά, χαράν εδέβεν; -Κάθαν ώραν χαράν δι͜αβαίν’, κάθαν ημέραν γάμος, κι άμον τ’ ατωρ’νόν τη χαράν άλλο χαράν ’κ’ εδέβεν Βιτσοκοπά τον μαύρον ατ’ να φτάν’, να κοντοφτάνει Ακρίτας μου ’κ’ επρόφτασεν, η κόρ’ έρθεν κι εδέβεν Επήεν κι εταγιανεύτεν ση Δέβας το γεφύρι Εκεί κάθονται Έλλενοι κι ατόναν φοβερίζ’νε -Δεβάστε με, νε Έλλενοι, ση Δέβα μ’ ας δι͜αβαίνω, ο μαύρο μ’ νιόν πουλάριν έν’, χωρίς ταγήν ’κι μένει, η κάλη μ’ νιόν κόρασ̌ον έν’, χωρίς εμέν ’κι στέκει -Το θάνατον ατ’ ’κι νουνίζ’, την κάλην ατ’ θυμάται -Αν κρούω και σκοτώνω σας θα λέγ’νε με φονέας ’Κι κρούω, ’κι σκοτώνω σας θα λέγ’νε εφοβέθεν Καλλίον ’κι σκοτώνω σας κι ας λέγ’νε εφοβέθεν Κλώσ̌κεται σύρ’ τον μαύρον ατ’ ας σο βαθύν λιμνίτζι, βιτσοκοπά τον μαύρον ατ’, να φτάν’, να κοντοφτάνει Ακρίτας μου ’κ’ επρόφτασεν, η κόρ’ απέσ’ εσέβεν, επήεν κι εταγιανεύτεν ση κάστρονος την πόρταν Ο μαύρον εχλιμίτιζεν, ο κάστρ’ όλον εσείεν Η κόρ’ επαραγνώρισεν, είπεν, «Έρθεν Ακρίτας!» Ανοίξετε με, νε πορτάρ’, ανοίξτεν ας εμπαίνω Ο μαύρο μ’ νιόν πουλάριν έν’ χωρίς ταγήν ’κι μένει η κάλη μ’ νιόν κόρασ̌ον έν’, χωρίς εμέν ’κι στέκει Ένοιξαν ατον οι πορτάρ’ εμπαίν’ απέσ’ Ακρίτας Άλλο σκαμνία δίγ’ν’ ατον, άλλο καυκία απλών’νε Και σο σκαμνίν ατ’ κάθεται και το καυκίν επέρεν -Σον Θό σ’, σον Θό σ’, Ακρίτα μου και μη πολυλογίζεις Αδά μεγάλον στράτευμαν εσέναν κυνηγεύει Έσυρεν το σπαθίτζιν ατ’ ας σο χρυσόν θεκάρι Χ̌ίλιους έμπρι͜α τ’ εσκότωσεν και μύριους απ’ οπίσ’ ατ’ Άλλους τρακόσ̌ους Βάραγγους ση Δέβας το γεφύρι Επέρεν την κόρ’ κι έφυεν εννιά νύχτας κι ημέρας, επήεν και εγόνεψεν σην παραποταμέαν Εβγάλλει ας σον κόλφον ατ’ ας όλια τα ενέας Για φά’, κόρη, πία, κόρη, κιοζι͜άτεψον τα στράτας Ακρίτας επεκούμπιξεν, έναν ύπνον επέρεν κι όνταν τερεί το πέραν κιάν’ φουσάτον κατηβαίνει Τα δά̤κρυ͜α τ’ς εκατήβαιναν σ’ Ακρίτα την καρδίαν Ακρίτας μου εγνέφιξεν ας σο γλυκύν τον ύπνον Κόρη, εκείν’ που έρχουνταν, κανέναν εγνωρίζεις; Έμπρου που έρ’ται ο κιρ-ατλής ομοι͜άζ’ να έν’ ο κύρη μ’ κι εκείν’ οι μαύροι αλογάντ’ ομοι͜άζ’ να είν’ τ’ αδέλφι͜α μ’ κι εκείν’ η γερανόφορος ομοι͜άζ’ να έν’ η μάνα μ’
Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
---|---|---|---|
αδά | εδώ | ||
άκραν | άκρη, αρχή | ||
αλογάντ’ | αυτοί που έχουν άλογα | ||
άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
ανοίξτεν | (προστ.) ανοίξτε | ||
απάν’ | πάνω | ||
απέσ’ | μέσα | ||
απολογάται | απαντά, αποκρίνεται | ||
ατα | αυτά | ||
ατλής | ιππέας, καβαλάρης | atlı | |
ατόναν | αυτόν | ||
ατωρ’νόν | τωρινό | ||
αφήν’ | αφήνει | ||
αφκά | κάτω | ||
βιτσοκοπά | χτυπάει με τη βίτσα, ρίχνει βιτσιά | βίτσα<veja (σλαβ.) + -κοπῶ | |
βούδι͜α | βόδια | ||
βουκεντρέαν | χτύπημα με ξύλινη βέργα (βουκέντρα) που χρησιμοποιούταν από τους αγρότες κατά τη διάρκεια οργώματος με βόδια και η οποία στη μία άκρη είχε μεταλλική βάση για να καθαρίζουν το αλέτρι και στην άλλη της άκρη ήταν αιχμηρή, ούτως ώστε να κεντρίζει τα βόδια | ||
βουκέντριν | (ή βουκέντρα) ξύλινη βέργα που χρησιμοποιούταν από τους αγρότες κατά τη διάρκεια οργώματος με βόδια και η οποία στη μία άκρη είχε μεταλλική βάση για να καθαρίζουν το αλέτρι και στην άλλη της άκρη ήταν αιχμηρή, ούτως ώστε να κεντρίζει τα βόδια | ||
γερανόφορος | αυτός/ή που φοράει γαλάζια ρούχα | ||
γιαγούζιν | αυτό που έχει μαύρο στιλπνό χρώμα | yağız | |
γλυκύν | γλυκιά/ό | ||
δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
δεβάζ’ | διαβάζει, περνάει, πηγαίνει κπ/κτ κάπου | ||
’δέβασεν | (εδέβασεν) διάβασε, πέρασε, πήγε κπ/κτ κάπου | ||
δεβάστε | (προστ.) οδηγήστε, περάστε, πηγαίνετε κπ/κτ κάπου | ||
δι͜αβαίν’ | (για τόπο) περνάει/ώ, διασχίζει/ω, (για χρόνο) περνάει/ώ | διαβαίνω | |
δι͜αβαίνω | (για τόπο) περνώ, διασχίζω, (για χρόνο) περνώ | διαβαίνω | |
δίγ’ν’ | δίνουν | ||
εγνέφιξεν | ξύπνησε | ||
εγόνεψεν | εγκαταστάθηκε, φώλιασε, προσγειώθηκε | konmak | |
εδέβεν | πήγε, διάβηκε, διέσχισε, ξεπέρασε | διαβαίνω | |
είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
εκατήβαιναν | κατέβαιναν | ||
εκατήβεν | κατέβηκε | ||
εκείν’ | εκείνοι/α | ||
ελάγγεψεν | πήδηξε | ||
ελάλεσεν | έβγαλε λαλιά, κάλεσε, αποκάλεσε, προσκάλεσε, οδήγησε | ||
έλαμνεν | όργωνε | λάμνω | |
έλασεν | όργωσε | λάμνω | |
Έλλενοι | Έλληνες | ||
εμπαίν’ | μπαίνει | ||
εμπαίνω | μπαίνω | ||
έμπρι͜α | μπροστά | ||
έμπρου | εμπρός, μπροστά | ||
έν’ | είναι | ||
ένοιξαν | άνοιξαν | ||
επεκούμπιξεν | ακούμπησε, στηρίχθηκε | ||
επέντεσεν | απάντησε, συνάντησε τυχαία | ||
επέραν | πήραν | ||
επέρεν | πήρε | ||
επήεν | πήγε | ||
επλέρωσεν | πλήρωσε, ολοκλήρωσε | ||
εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
επρόφτασεν | πρόφτασε | ||
έρθεν | ήρθε | ||
έρ’ται | έρχεται | ||
έρχουνταν | έρχονται | ||
εσέβεν | μπήκε | ||
εσείεν | σείστηκε | ||
εσουν | σας | ||
έστεσεν | έστησε | ||
έσυρεν | έσυρε, τράβηξε, έριξε | ||
εταγιανεύτεν | απόκαμε, ξέμεινε από αντοχές, πλησίασε τόσο ώστε να ακουμπάει | dayanmak | |
ευρήκ’ | βρίσκω/ει | ||
εφοβέθεν | φοβήθηκε | ||
εφτάν’ | φτάνει | ||
εφτάνω | φτάνω | ||
έφυεν | έφυγε | ||
έχ̌’ | έχει | ||
εχλιμίτιζεν | χλιμίντριζε | ||
εχπάστεν | αναχώρησε, κίνησε για | ||
ζυγονί’ | ζυγού | ||
ήλες | ήλιος | ||
θάνατον | θάνατος | ||
Θόν | θεό | ||
’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
καβαλκεύ’νε | καβαλάνε | ||
κάθαν | κάθε | ||
κάλη | η αγαπητή σύζυγος, η σύζυγος | ||
κάλην | την αγαπητή σύζυγο, σύζυγο | ||
καλλίον | (επίθ.) καλύτερο, (επίρ.) καλύτερα | ||
καυκία | κούπες | καῦκος | |
καυκίν | κούπα | καῦκος | |
’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
κιάν’ | και άνω, και εξής, και πέρα | ||
κιοζι͜άτεψον | (προστ.) παρακολούθησε, παρατήρησε, εξέτασε | gözetmek | |
κιρ-ατλής | καβαλάρης με σταχτί άλογο | kır atlı | |
κλέφτ’νε | κλέβουν | ||
κλώσ̌κεται | γυρίζει, επιστρέφει | ||
κόλφον | αγκαλιά, κόλπο, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, στήθος της γυναίκας | ||
κόρασ̌ον | κορίτσι | ||
κότι͜α | μονάδα μέτρησης για δημητριακά | ||
κρούω | χτυπώ | ||
λαλεί | βγάζει λαλιά, καλεί, αποκαλεί, προσκαλεί, οδηγεί | ||
λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
λέγ’νε | λένε | ||
νουνίζ’ | σκέφτεται | ||
νύχτας | (ον.πληθ.,τα) νύχτες | ||
όλια | όλα | ||
ομοι͜άζ’ | ομοιάζει, μοιάζει | ||
όνταν | όταν | ||
οπίσ’ | πίσω | ||
παραποταμέαν | παραποτάμιος τόπος | ||
περ’μένεις | περιμένεις | ||
πία | (προστ.) πιες | ||
πορτάρ’ | πορτιέρηδες, οι επιβλέποντες την είσοδο από κπ πόρτα | porta | |
πόρτας | (ονομ.πληθ.) πόρτες | porta | |
ποταμέαν | παραποτάμιος τόπος | ||
πουλόπα | πουλάκια | ||
σ’κούται | σηκώνεται | ||
σπορίδι͜α | γραμμές σποράς | ||
στέκ’νε | στέκουν | ||
στράτας | (ονομ.) δρόμοι, (αιτ.) δρόμους | ||
στρών’νε | στρώνουν, ζεύουν | ||
σύρ’ | σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει | ||
σύρ’ν | σέρνουν, τραβούν, ρίχνουν | ||
ταγήν | η τροφή ή το τάισμα των οικόσιτων ζώων | ||
τερεί | κοιτάει | ||
τοι | τους/τις | ||
τρώγ’νε | τρώνε | ||
τσ’ | (ως τση, άρθρο γεν. ενικού) του/της, (ως τσοι, άρθρο αιτ. πληθ.) τις, (ως ερωτημ. τσί;) ποιός; | ||
φά’ | (προστ.) φάε | ||
φοβερίζ’νε | φοβερίζουν | ||
φουσάτον | ασκέρι, μονάδα στρατού | fossatum=«στρατόπεδο, τάφρος» | |
χλιμιτίζ’νε | χλιμιντρίζουν |