Επήεν επήεν¹, έτον είνας βασιλέας και απάν’ στο κιφάλ’ν ατ’ είχ̌εν έναν κέρατον. Ο μαύρον εντρέπουτον και καν’νάν ’κ’ έλεεν ατο. Μανάχον ας τον περπέρ’ν ατ’, π’ εξούριζεν κι έκοφτεν τα μαλλία τ’, ’κ’ επόρεσεν να κρύφτ’ α̤το κι όνταν έρθεν σιφτέν να κόφτ’ τα μαλλία τ’, είπεν ατον: -Κά’ θα λέγω σε, άμα ωρι͜άσον καν’νάν λες ατο, κι αν ’κ’ έν’, κόφτω το κιφάλι σ’! Ατός πάλ’ ο μαύρον, -Χάσον!, είπεν, καμίαν λέγ’ ατο; Αλλομίαν είπεν ατον ο βασιλέας: -Αδαπάν’ στο κιφάλι μ’ έχω έναν κέρατον· απ’ εσέν ’κ’ επορώ να κρύφτ’ ατο. Άμα τέρεν, άλλο κανείς ’κι θα εξέρ’ α̤το. Ατός πα όμνυσεν κι ορκίστεν πως καν’νάν ’κι θα λέει ατο. Άμα ο περπέρτς έτον είνας άθρωπος, ξάι μυστικόν ’κ’ εκράν’νεν. Πώς να φτάει να λέει ατο; Πώς να μη ευτάει; Επήεν έσκαψεν έναν κουίν κι εσήβεν αφκά στο χώμαν κι επάτεσεν κι εκούιξεν «Ο βασιλέας έχ̌’ κέρατον!» κι επεκεί επήεν εδήβεν. Αλλομίαν εκεί στο χώμαν, ούμπαν αφκά εσήβεν κι είπεν ατο, εφύτρωσαν από ’πάν’ στάχι͜α και ετράνυναν. Κι επεκεί εδήβανε παιδία απ’ εκεί κέσ’ και έκαψαν τα στάχι͜α κι εποίκανε τσιμπόνι͜α. Αλλομίαν έπαιζαν τα τσιμπόνι͜α κι ατά έλεγαν: «Ο βασιλέας έχ̌’ κέρατον! Ο βασιλέας έχ̌’ κέρατον!». Αλλομίαν έμαθεν ατο όλον η πολιτεία, έμαθεν κι ο βασιλέας πως όλ’ εξέρ’ν’ ατο και πως τα τσιμπόνι͜α λέγ’ν’ ατο. ’Σ σο μίαν έστειλεν κι επήρεν τον περπέρ’ν ατ’ και είπεν ατον: - Αούτος ο λόγος ας στ’ εσέναν εξήβεν! Κανείς άλλος ’κ’ έξερεν ατο. Ελήγορα, πέ’ με πώς εποίκες και είπες ατο; Ατός πα είπεν ατον: -Αέτσ’ κι αέτσ’ εποίκα και εφύτρωσαν στάχι͜α και εποίκαν τσιμπόνι͜α τα παιδία και παίζ’νε και τα τσιμπόνι͜α λέγ’ν’ ατο. Οτότε ο βασιλέας εσ̌άσ̌εψεν και είπεν ατον: -Ατό του Θεού θέλημαν έτον· άμε δέβα στο καλό σ’!
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αδαπάν’ | εδώ πάνω | ||
| αέτσ’ | έτσι | ||
| άθρωπος | άνθρωπος | ||
| αλλομίαν | άλλη μια φορά | ||
| άμε | (προστ.) σύρε, πήγαινε | ||
| αούτος | αυτός | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| ατά | αυτά | ||
| ατός | αυτός | ||
| αφκά | κάτω | ||
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| εδήβανε | (για τόπο) πέρασαν, διέσχισαν (για χρόνο) πέρασαν | διαβαίνω | |
| εδήβεν | πήγε, διάβηκε, διέσχισε, ξεπέρασε | διαβαίνω | |
| είνας | ένας/μία | ||
| εκούιξεν | φώναξε, λάλησε, κάλεσε κπ ονομαστικά | ||
| έκοφτεν | έκοβε | ||
| εκράν’νεν | κρατούσε | ||
| έλεεν | έλεγε | ||
| ελήγορα | γρήγορα | ||
| έν’ | είναι | ||
| εντρέπουτον | ντρεπόταν | ||
| εξέρ’ | ξέρω/ει, γνωρίζω/ει | ||
| έξερεν | ήξερε | ||
| εξέρ’ν’ | ξέρουν, γνωρίζουν | ||
| εξήβεν | βγήκε | ||
| εξούριζεν | ξύριζε | ||
| επάτεσεν | πάτησε | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επήεν | πήγε | ||
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| εποίκαν | έκαναν, έφτιαξαν | ποιέω-ῶ | |
| εποίκανε | έκαναν, έφτιαξαν | ποιέω-ῶ | |
| εποίκες | έκανες, έφτιαξες | ποιέω-ῶ | |
| επόρεσεν | μπόρεσε | ||
| επορώ | μπορώ | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| εσ̌άσ̌εψεν | σάστισε, τα έχασε | şaşmak | |
| εσήβεν | μπήκε | ||
| έτον | ήταν | ||
| ετράνυναν | μεγάλωσαν, αναθρεύτηκαν | τρανόω-ῶ | |
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| έχ̌’ | έχει | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κά’ | κάτι | ||
| καμίαν | ποτέ | ||
| καν’νάν | κανέναν | ||
| κέσ’ | προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο | κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιφάλι | κεφάλι | ||
| κιφάλ’ν | κεφάλι | ||
| κουίν | πηγάδι, λάκκος, όρυγμα | kuyu | |
| κόφτ’ | κόβει | ||
| κόφτω | κόβω | ||
| κρύφτ’ | κρύβω/ει | ||
| λέγ’ν’ | λένε | ||
| μανάχον | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
| μίαν | μια φορά | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| όλ’ | όλοι/α | ||
| όνταν | όταν | ||
| ορκίστεν | ορκίστηκε | ||
| οτότε | τότε | ||
| ούμπαν | όπου κι αν | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παίζ’νε | παίζουν | ||
| πάλ’ | πάλι, ξανά | ||
| ’πάν’ | (απάν’) πάνω | ||
| πέ’ | (προστ.) πες | ||
| περπέρ’ν | μπαρμπέρη, κουρέα | barbiere | |
| περπέρτς | μπαρμπέρης, κουρέας | barbiere | |
| ’ς | (ας) από | ||
| σιφτέν | πρώτα, αρχικά | siftah/istiftāḥ | |
| σο μίαν | με τη μία (φορά), μονομιάς | ||
| τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
| χάσον | (προστ.) άφησε, διώξε | ||
| ωρι͜άσον | (προστ.) πρόσεξε, φύλαξε, φυλάξου |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αδαπάν’ | εδώ πάνω | ||
| αέτσ’ | έτσι | ||
| άθρωπος | άνθρωπος | ||
| αλλομίαν | άλλη μια φορά | ||
| άμε | (προστ.) σύρε, πήγαινε | ||
| αούτος | αυτός | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| ατά | αυτά | ||
| ατός | αυτός | ||
| αφκά | κάτω | ||
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| εδήβανε | (για τόπο) πέρασαν, διέσχισαν (για χρόνο) πέρασαν | διαβαίνω | |
| εδήβεν | πήγε, διάβηκε, διέσχισε, ξεπέρασε | διαβαίνω | |
| είνας | ένας/μία | ||
| εκούιξεν | φώναξε, λάλησε, κάλεσε κπ ονομαστικά | ||
| έκοφτεν | έκοβε | ||
| εκράν’νεν | κρατούσε | ||
| έλεεν | έλεγε | ||
| ελήγορα | γρήγορα | ||
| έν’ | είναι | ||
| εντρέπουτον | ντρεπόταν | ||
| εξέρ’ | ξέρω/ει, γνωρίζω/ει | ||
| έξερεν | ήξερε | ||
| εξέρ’ν’ | ξέρουν, γνωρίζουν | ||
| εξήβεν | βγήκε | ||
| εξούριζεν | ξύριζε | ||
| επάτεσεν | πάτησε | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επήεν | πήγε | ||
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| εποίκαν | έκαναν, έφτιαξαν | ποιέω-ῶ | |
| εποίκανε | έκαναν, έφτιαξαν | ποιέω-ῶ | |
| εποίκες | έκανες, έφτιαξες | ποιέω-ῶ | |
| επόρεσεν | μπόρεσε | ||
| επορώ | μπορώ | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| εσ̌άσ̌εψεν | σάστισε, τα έχασε | şaşmak | |
| εσήβεν | μπήκε | ||
| έτον | ήταν | ||
| ετράνυναν | μεγάλωσαν, αναθρεύτηκαν | τρανόω-ῶ | |
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| έχ̌’ | έχει | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κά’ | κάτι | ||
| καμίαν | ποτέ | ||
| καν’νάν | κανέναν | ||
| κέσ’ | προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο | κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιφάλι | κεφάλι | ||
| κιφάλ’ν | κεφάλι | ||
| κουίν | πηγάδι, λάκκος, όρυγμα | kuyu | |
| κόφτ’ | κόβει | ||
| κόφτω | κόβω | ||
| κρύφτ’ | κρύβω/ει | ||
| λέγ’ν’ | λένε | ||
| μανάχον | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
| μίαν | μια φορά | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| όλ’ | όλοι/α | ||
| όνταν | όταν | ||
| ορκίστεν | ορκίστηκε | ||
| οτότε | τότε | ||
| ούμπαν | όπου κι αν | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παίζ’νε | παίζουν | ||
| πάλ’ | πάλι, ξανά | ||
| ’πάν’ | (απάν’) πάνω | ||
| πέ’ | (προστ.) πες | ||
| περπέρ’ν | μπαρμπέρη, κουρέα | barbiere | |
| περπέρτς | μπαρμπέρης, κουρέας | barbiere | |
| ’ς | (ας) από | ||
| σιφτέν | πρώτα, αρχικά | siftah/istiftāḥ | |
| σο μίαν | με τη μία (φορά), μονομιάς | ||
| τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
| χάσον | (προστ.) άφησε, διώξε | ||
| ωρι͜άσον | (προστ.) πρόσεξε, φύλαξε, φυλάξου |
¹ Ανάλογο του «Μια φορά κι έναν καιρό»
