.
.
Λαογραφικά των Κοτυώρων | Από τη ζωή του Πόντου

Εγώ άρρωστος ’κ’ είμαι

fullscreen
Ο Τίγκον ο Νικόλας εκακάδεψεν κι έπεσεν σο κρεβάτ’. Έστρευεν το κιφάλ’ν ατ’ επόν’νεν, ετρόμαζεν και τα τσ̌εγκέδες ατ’ εντούν’ναν σ’ έναν τ’ άλλο κιάν’. Δύο τρία γιοργάνα̤ έσυρεν απάν’ ατ’ η μάνα τ’ η Κερεκή, για να μη ριγά κι εκείνος ξαν ετουρτούριζεν κι εγόγγυζεν, εθά̤ρρ’νες ’α ’βγών’ η ψ̌η ατ’. Πρώτην φορήν επίασεν ατον ο ψύχον και ας σον φόβον ατ’ ερώτεσεν την μάναν ατ’: 
-Γιάμ’ αποθάνω, μάνα;
-Χριστός κι ώρα καλή, είπεν ατον κι εκείνε. Εσύ τ’ αποθάντς, εγώ ας αποθάνω! ’δέν πα ’κι έ͜εις.

Τρία τέσσερα ώρας επυρά̤ντσεν ατον ο ψύχον και σο βράδον απάν’ εφέκεν ατον. Ο Τίγκον πολλά πειραχτήριον έτον. Εσέγκεν την δα̤βολσύναν σο νουν ατ’. Εσ’κώθεν ας σο κρεβάτ’ χωρίς να ελέπ’ α̤τον η μάνα τ’, επίασεν ας σην αυλήν είναν πετεινόν, εχτούπ’σεν όλα̤ τα φτελτά τ’ κι εφέκεν μανάχον τα φτερά τ’, εσέγκεν ατον σ’ έναν καρσάν’ αφκά σην οτάν ατ’ απέσ’ και ξαν έπεσεν σο κρεβάτ’ν ατ’ κιάν’. Απουρβαδί’ η μάνα τ’ εφέκεν ατον να κοιμάται κι εκείνε εκάθουντουν με τοιν άλλτς τοιν ’σπιτα̤νούς σ’ άλλ’ την οτάν κι έπλεκεν ορτάρα̤. Σα μεσάνυχτα κέσ’ ενύσταξεν κι εσ’κώθεν να πάει κοιμάται κα’. Εσέβεν σην οτάν μέρ’ εκοιμούντουν ο Νικόλας, έσβησεν το φως, έψ̌εν την καντήλαν κι εσκάλωσεν να ’φτάει την ευχ̌ήν ατ’ς. Αλλομίαν ο Νικόλας εσ’κώθεν γάλα̤ γάλα̤, έσ’κωσεν το καρσάν’ και αμὰν ξαν εσέβεν σο κρεβάτ’ν ατ’. Ο πετεινόν αναχάπαρα εντώκεν «πρα-πρα» τα φτερά τ’ κι έτρεξεν σα ποδάρα̤ τη Κερεκής κέσ’. Εθά̤ρρεσεν η μάρσα έρθεν ο άγγελον να παίρ’ την ψ̌ην ατ’ς, ελύγαν τα τσ̌ικάρα̤ τ’ς κι εβάρκιξεν:
-Γουρπάν’ -τ- σ’, μετ’ εμέν δουλείαν ’κ’ έ͜εις. Εγώ άρρωστος ’κ’ είμαι!
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλευση
’αθα
αλλομίανάλλη μια φορά
άλλτςάλλους
αμὰναμέσως, ευθύς, μονομιάς hemen/hemān
αναχάπαρααπροειδοποίητα, ξαφνικά στερ. αν- + haber/ḫaber
απάν’πάνω
απέσ’μέσα
αποθάντςπεθάνεις
αποθάνωπεθαίνω
ας σηναπ’ την ασό σην (από την)
ας σοαπ’ το ασό σο (από το)
ας σοναπ’ τον ασό σον (από τον)
ατ’ςαυτής, της
αφκάκάτω
βράδονβράδυ
γιάμ’μήπως, ή μη ya/yā + μη
γουρπάν’θυσία kurban/ḳurbān
’δέντίποτα
δουλείανδουλειά
έ͜ειςέχεις
εβάρκιξενκραύγασε, θρήνησε γοερά
είνανέναν, μία
εκείνεεκείνη
εκοιμούντουνκοιμόταν
ελέπ’βλέπει/βλέπω
ελύγανέλιωσαν
εντούν’νανχτυπούσαν
εντώκενχτύπησε
επίασενπιάστηκε
επόν’νενπονούσε
έρθενήρθε
ερώτεσενρώτησε
εσέβενμπήκε
εσέγκενέβαλε, εισήγαγε
εσκάλωσενξεκίνησε, άρχισε, εκκίνησε ένα έργο/δουλειά
εσ’κώθενσηκώθηκε
έσ’κωσενσήκωσε
έσυρενέσυρε, τράβηξε, έριξε
έτονήταν
ετρόμαζενέτρεμε
εφέκενάφησε
έψ̌ενάναψε
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κα’κάτω
καρσάν’αβαθής σκάφη που έριχναν το γάλα και μάζευαν μετά το καϊμάκι
ΚερεκήΚυριακή
ΚερεκήςΚυριακής
κέσ’προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε
’κιδεν οὐκί<οὐχί
κιάν’και άνω, και εξής, και πέρα
κιφάλ’νκεφάλι
μανάχον(έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά
μάρσαμαύρη, κακόμοιρη, καημένη
μέρ’(μέρου, επιρρ.) πού, προς ορισμένο μέρος, όποιος
μετ’μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος)
ξανπάλι, ξανά
οτάνδωμάτιο oda
παπάλι, επίσης, ακόμα
παίρ’παίρνω/ει
ποδάρα̤πόδια
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
ριγάκρυώνει, τρέμει από το κρύο
τσ̌ικάρα̤σπλάχνα, σωθικά ciğer/ciger
’φτάει(ευτάει) κάνει, φτιάχνει εὐθειάζω
ψ̌ηψυχή
ψ̌ηνψυχή
ώραςώρες
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλ.
’αθα
αλλομίανάλλη μια φορά
άλλτςάλλους
αμὰναμέσως, ευθύς, μονομιάς hemen/hemān
αναχάπαρααπροειδοποίητα, ξαφνικά στερ. αν- + haber/ḫaber
απάν’πάνω
απέσ’μέσα
αποθάντςπεθάνεις
αποθάνωπεθαίνω
ας σηναπ’ την ασό σην (από την)
ας σοαπ’ το ασό σο (από το)
ας σοναπ’ τον ασό σον (από τον)
ατ’ςαυτής, της
αφκάκάτω
βράδονβράδυ
γιάμ’μήπως, ή μη ya/yā + μη
γουρπάν’θυσία kurban/ḳurbān
’δέντίποτα
δουλείανδουλειά
έ͜ειςέχεις
εβάρκιξενκραύγασε, θρήνησε γοερά
είνανέναν, μία
εκείνεεκείνη
εκοιμούντουνκοιμόταν
ελέπ’βλέπει/βλέπω
ελύγανέλιωσαν
εντούν’νανχτυπούσαν
εντώκενχτύπησε
επίασενπιάστηκε
επόν’νενπονούσε
έρθενήρθε
ερώτεσενρώτησε
εσέβενμπήκε
εσέγκενέβαλε, εισήγαγε
εσκάλωσενξεκίνησε, άρχισε, εκκίνησε ένα έργο/δουλειά
εσ’κώθενσηκώθηκε
έσ’κωσενσήκωσε
έσυρενέσυρε, τράβηξε, έριξε
έτονήταν
ετρόμαζενέτρεμε
εφέκενάφησε
έψ̌ενάναψε
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κα’κάτω
καρσάν’αβαθής σκάφη που έριχναν το γάλα και μάζευαν μετά το καϊμάκι
ΚερεκήΚυριακή
ΚερεκήςΚυριακής
κέσ’προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε
’κιδεν οὐκί<οὐχί
κιάν’και άνω, και εξής, και πέρα
κιφάλ’νκεφάλι
μανάχον(έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά
μάρσαμαύρη, κακόμοιρη, καημένη
μέρ’(μέρου, επιρρ.) πού, προς ορισμένο μέρος, όποιος
μετ’μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος)
ξανπάλι, ξανά
οτάνδωμάτιο oda
παπάλι, επίσης, ακόμα
παίρ’παίρνω/ει
ποδάρα̤πόδια
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
ριγάκρυώνει, τρέμει από το κρύο
τσ̌ικάρα̤σπλάχνα, σωθικά ciğer/ciger
’φτάει(ευτάει) κάνει, φτιάχνει εὐθειάζω
ψ̌ηψυχή
ψ̌ηνψυχή
ώραςώρες

Ποντιακός Στίχος - Pontian Lyrics 2025

Επικοινωνία: infoDUMMY@pontianlyrics.gr