.
.
Λαογραφικά των Κοτυώρων | Από τη ζωή του Πόντου

Ο αγράμματον ο ποπάς

fullscreen
Σ’ έναν χωρίον όλ’ έταν αγράμματοι κι ο ποπάς ατουν πα αγράμματος. Την λειτουργίαν και τ’ ακολουθίας έλεγεν ατα αέτσ’ κι αέτσ’, όπως εθέλ’νεν. Κανείνας τιδέν ’κ’ εγνάευεν. Άντζ̌α εποίν’ναν τα σταυρούς και τα μετάνα̤ς. Προπάντων ας ση αποθαμενί’ την κανόναν ξάι χαπάρ’ ’κ’ είχ̌εν ο ποπάς. Για τ’ ατό και μόνον όσταν εποθάν’νεν κάποιος, επαίρ’νεν το λείμψανον απέσ’ σην εγκλεσίαν, ετσούπωνεν την πόρταν, επαίρ’νεν το θυμιαντόν σα χ̌έρα̤ τ’, εθύμα̤ζεν τον αποθαμένον ας σ’ έναν την μερέαν και ξαν ελάγγευεν αποπαγκέσ’ ατ’. Και όλον έλεγεν:
-Αν εποίκες καλά, να ηυρήκ’ς καλά, κι αν εποίκες κακά, να ηυρήκ’ς κακά. Πολλά λόγια κι άλλο είναι να λέγω σε άμα εγώ ’κ’ εξέρ’ ατα.

Οι χωρέτ’ εσέβαν σ’ έναν τ’ άλλο.
-Άτσ̌απα ντ’ ευτάει και ντό λέει ο ποπάς σην κανόναν τ’ αποθαμενί’;
Μίαν κι αλλομίαν επεφάσιξαν να αποθάν’ είνας ψεματικά, για να ελέπ’ και να ακούει ντο θα ευτάει ο ποπάς. Εσέγκαν την δουλείαν σην στράταν και, ουζάτμιαλουμ¹, εκουβάλεσαν ατον σην εγκλεσίαν. Σίτα̤ εποίν’νεν ο ποπάς τα τα̤λίμα̤ το είπαμε, ο ψεματικόν ο αποθαμένον ελάγγεψεν κι εσ’κώθεν αποπέσ’ ας σο σαντούκ’! Ο ποπάς εχπαράεν σην αρχήν, άμα ύστερα επίασεν ατον ας σην γούλαν, κι εντώκεν, εντώκεν, εσκότωσεν ατον και ξαν εσέγκεν ατον απέσ’ σο σαντούκ’. Ας τ’ εσυνορθίαξεν ατον κι υστέρ’, ένοιξεν την πόρταν και είπεν τοιν χωρέτ’ς:
-Να ’ίνουστουν ευλογημέν’! Μίαν κι άλλο τερέστε καλά, ας αποθάν’ καλά-καλά ο αποθαμένον, κι επεκεί φερέστ’ α̤τον. Ους να εφτάγ’ ατον κι αποθάν’ η ψ̌η μ’ εξέβεν...
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλευση
αέτσ’έτσι
αλλομίανάλλη μια φορά
άντζ̌αμόλις που, μετά βίας, τότε μόνο ancak
απέσ’μέσα
αποθαμενί’πεθαμένων, νεκρών
αποθαμένονπεθαμένος/ο
αποθάν’πεθαίνει
αποπαγκέσ’από πάνω πέρα
αποπέσ’από μέσα
ας σ’(ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα
ας σηναπ’ την ασό σην (από την)
ας σοαπ’ το ασό σο (από το)
ατααυτά
ατουντους
άτσ̌απαάραγε, αναρωτιέμαι acaba/ʿacebā
γούλανλαιμό gula
δουλείανδουλειά
εγκλεσίανεκκλησία
εθέλ’νενήθελε
είναςένας/μία
ελάγγευενπηδούσε लङ्घ (laṅgh)
ελάγγεψενπήδηξε लङ्घ (laṅgh)
ελέπ’βλέπει/βλέπω
ένοιξενάνοιξε
εντώκενχτύπησε
εξέβενβγήκε, ανέβηκε
εξέρ’ξέρω/ει, γνωρίζω/ει
επαίρ’νενέπαιρνε
επεκείαπό εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν
επίασενπιάστηκε
εποίκεςέκανες, έφτιαξες ποιέω-ῶ
εποίν’νανέκαναν, έφτιαχναν ποιέω-ῶ
εποίν’νενέκανε, έφτιαχνε ποιέω-ῶ
εσέβανμπήκαν
εσέγκανμπήκαν
εσέγκενέβαλε, εισήγαγε
εσ’κώθενσηκώθηκε
έτανήταν
ευτάεικάνει, φτιάχνει εὐθειάζω
εχπαράεν(αμτβ) τρόμαξε, ξαφνιάστηκε εκσπαράσσω
ηυρήκ’ςβρίσκεις
’ίνουστουνγίνεστε
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κανείναςκανένας
μερέανμεριά
μίανμια φορά
μίαν κι άλλοάλλη μια φορά
ξάικαθόλου
ξανπάλι, ξανά
όλ’όλοι/α
όστανόταν
ουςως, μέχρι
παπάλι, επίσης, ακόμα
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
ποπάςπαπάς
σαντούκ’σεντούκι, μπαούλο sandık/ṣandūḳ ,ʂundūq
σίτα̤καθώς, ενώ σόταν<εις όταν
τερέστε(προστ.) κοιτάξτε
τιδέντίποτα
υστέρ’στερνό, τελευταίο
χ̌έρα̤χέρια
χαπάρ’χαμπάρι, είδηση, μαντάτο haber/ḫaber
χωρέτ’χωριάτες, μτφ. απλοί άνθρωποι
ψεματικάψεύτικα, στα ψέματα
ψ̌ηψυχή
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλ.
αέτσ’έτσι
αλλομίανάλλη μια φορά
άντζ̌αμόλις που, μετά βίας, τότε μόνο ancak
απέσ’μέσα
αποθαμενί’πεθαμένων, νεκρών
αποθαμένονπεθαμένος/ο
αποθάν’πεθαίνει
αποπαγκέσ’από πάνω πέρα
αποπέσ’από μέσα
ας σ’(ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα
ας σηναπ’ την ασό σην (από την)
ας σοαπ’ το ασό σο (από το)
ατααυτά
ατουντους
άτσ̌απαάραγε, αναρωτιέμαι acaba/ʿacebā
γούλανλαιμό gula
δουλείανδουλειά
εγκλεσίανεκκλησία
εθέλ’νενήθελε
είναςένας/μία
ελάγγευενπηδούσε लङ्घ (laṅgh)
ελάγγεψενπήδηξε लङ्घ (laṅgh)
ελέπ’βλέπει/βλέπω
ένοιξενάνοιξε
εντώκενχτύπησε
εξέβενβγήκε, ανέβηκε
εξέρ’ξέρω/ει, γνωρίζω/ει
επαίρ’νενέπαιρνε
επεκείαπό εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν
επίασενπιάστηκε
εποίκεςέκανες, έφτιαξες ποιέω-ῶ
εποίν’νανέκαναν, έφτιαχναν ποιέω-ῶ
εποίν’νενέκανε, έφτιαχνε ποιέω-ῶ
εσέβανμπήκαν
εσέγκανμπήκαν
εσέγκενέβαλε, εισήγαγε
εσ’κώθενσηκώθηκε
έτανήταν
ευτάεικάνει, φτιάχνει εὐθειάζω
εχπαράεν(αμτβ) τρόμαξε, ξαφνιάστηκε εκσπαράσσω
ηυρήκ’ςβρίσκεις
’ίνουστουνγίνεστε
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κανείναςκανένας
μερέανμεριά
μίανμια φορά
μίαν κι άλλοάλλη μια φορά
ξάικαθόλου
ξανπάλι, ξανά
όλ’όλοι/α
όστανόταν
ουςως, μέχρι
παπάλι, επίσης, ακόμα
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
ποπάςπαπάς
σαντούκ’σεντούκι, μπαούλο sandık/ṣandūḳ ,ʂundūq
σίτα̤καθώς, ενώ σόταν<εις όταν
τερέστε(προστ.) κοιτάξτε
τιδέντίποτα
υστέρ’στερνό, τελευταίο
χ̌έρα̤χέρια
χαπάρ’χαμπάρι, είδηση, μαντάτο haber/ḫaber
χωρέτ’χωριάτες, μτφ. απλοί άνθρωποι
ψεματικάψεύτικα, στα ψέματα
ψ̌ηψυχή
Σημειώσεις
¹ ουζάτμιαλουμ (uzatmayalım): Ας μην το μακραίνουμε, κοντολογίς

Σημ. Ξ. Ξ. Παρόμοιο ανέκδοτο με ελαφρές παραλλαγές έχω ακούσει ότι υπάρχει και στην Ζάκυνθο, από τον Βασίλη Λούγαρη, δημοτικό υπάλληλο Δήμου Νέας Ιωνίας

Ποντιακός Στίχος - Pontian Lyrics 2025

Επικοινωνία: infoDUMMY@pontianlyrics.gr