Σ’ έναν χωρίον όλ’ έταν αγράμματοι κι ο ποπάς ατουν πα αγράμματος. Την λειτουργίαν και τ’ ακολουθίας έλεγεν ατα αέτσ’ κι αέτσ’, όπως εθέλ’νεν. Κανείνας τιδέν ’κ’ εγνάευεν. Άντζ̌α εποίν’ναν τα σταυρούς και τα μετάνα̤ς. Προπάντων ας ση αποθαμενί’ την κανόναν ξάι χαπάρ’ ’κ’ είχ̌εν ο ποπάς. Για τ’ ατό και μόνον όσταν εποθάν’νεν κάποιος, επαίρ’νεν το λείμψανον απέσ’ σην εγκλεσίαν, ετσούπωνεν την πόρταν, επαίρ’νεν το θυμιαντόν σα χ̌έρα̤ τ’, εθύμα̤ζεν τον αποθαμένον ας σ’ έναν την μερέαν και ξαν ελάγγευεν αποπαγκέσ’ ατ’. Και όλον έλεγεν: -Αν εποίκες καλά, να ηυρήκ’ς καλά, κι αν εποίκες κακά, να ηυρήκ’ς κακά. Πολλά λόγια κι άλλο είναι να λέγω σε άμα εγώ ’κ’ εξέρ’ ατα. Οι χωρέτ’ εσέβαν σ’ έναν τ’ άλλο. -Άτσ̌απα ντ’ ευτάει και ντό λέει ο ποπάς σην κανόναν τ’ αποθαμενί’; Μίαν κι αλλομίαν επεφάσιξαν να αποθάν’ είνας ψεματικά, για να ελέπ’ και να ακούει ντο θα ευτάει ο ποπάς. Εσέγκαν την δουλείαν σην στράταν και, ουζάτμιαλουμ¹, εκουβάλεσαν ατον σην εγκλεσίαν. Σίτα̤ εποίν’νεν ο ποπάς τα τα̤λίμα̤ το είπαμε, ο ψεματικόν ο αποθαμένον ελάγγεψεν κι εσ’κώθεν αποπέσ’ ας σο σαντούκ’! Ο ποπάς εχπαράεν σην αρχήν, άμα ύστερα επίασεν ατον ας σην γούλαν, κι εντώκεν, εντώκεν, εσκότωσεν ατον και ξαν εσέγκεν ατον απέσ’ σο σαντούκ’. Ας τ’ εσυνορθίαξεν ατον κι υστέρ’, ένοιξεν την πόρταν και είπεν τοιν χωρέτ’ς: -Να ’ίνουστουν ευλογημέν’! Μίαν κι άλλο τερέστε καλά, ας αποθάν’ καλά-καλά ο αποθαμένον, κι επεκεί φερέστ’ α̤τον. Ους να εφτάγ’ ατον κι αποθάν’ η ψ̌η μ’ εξέβεν...
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αέτσ’ | έτσι | ||
| αλλομίαν | άλλη μια φορά | ||
| άντζ̌α | μόλις που, μετά βίας, τότε μόνο | ancak | |
| απέσ’ | μέσα | ||
| αποθαμενί’ | πεθαμένων, νεκρών | ||
| αποθαμένον | πεθαμένος/ο | ||
| αποθάν’ | πεθαίνει | ||
| αποπαγκέσ’ | από πάνω πέρα | ||
| αποπέσ’ | από μέσα | ||
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| ατα | αυτά | ||
| ατουν | τους | ||
| άτσ̌απα | άραγε, αναρωτιέμαι | acaba/ʿacebā | |
| γούλαν | λαιμό | gula | |
| δουλείαν | δουλειά | ||
| εγκλεσίαν | εκκλησία | ||
| εθέλ’νεν | ήθελε | ||
| είνας | ένας/μία | ||
| ελάγγευεν | πηδούσε | लङ्घ (laṅgh) | |
| ελάγγεψεν | πήδηξε | लङ्घ (laṅgh) | |
| ελέπ’ | βλέπει/βλέπω | ||
| ένοιξεν | άνοιξε | ||
| εντώκεν | χτύπησε | ||
| εξέβεν | βγήκε, ανέβηκε | ||
| εξέρ’ | ξέρω/ει, γνωρίζω/ει | ||
| επαίρ’νεν | έπαιρνε | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επίασεν | πιάστηκε | ||
| εποίκες | έκανες, έφτιαξες | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’ναν | έκαναν, έφτιαχναν | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’νεν | έκανε, έφτιαχνε | ποιέω-ῶ | |
| εσέβαν | μπήκαν | ||
| εσέγκαν | μπήκαν | ||
| εσέγκεν | έβαλε, εισήγαγε | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| έταν | ήταν | ||
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| εχπαράεν | (αμτβ) τρόμαξε, ξαφνιάστηκε | εκσπαράσσω | |
| ηυρήκ’ς | βρίσκεις | ||
| ’ίνουστουν | γίνεστε | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κανείνας | κανένας | ||
| μερέαν | μεριά | ||
| μίαν | μια φορά | ||
| μίαν κι άλλο | άλλη μια φορά | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| όλ’ | όλοι/α | ||
| όσταν | όταν | ||
| ους | ως, μέχρι | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| ποπάς | παπάς | ||
| σαντούκ’ | σεντούκι, μπαούλο | sandık/ṣandūḳ ,ʂundūq | |
| σίτα̤ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| τερέστε | (προστ.) κοιτάξτε | ||
| τιδέν | τίποτα | ||
| υστέρ’ | στερνό, τελευταίο | ||
| χ̌έρα̤ | χέρια | ||
| χαπάρ’ | χαμπάρι, είδηση, μαντάτο | haber/ḫaber | |
| χωρέτ’ | χωριάτες, μτφ. απλοί άνθρωποι | ||
| ψεματικά | ψεύτικα, στα ψέματα | ||
| ψ̌η | ψυχή |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αέτσ’ | έτσι | ||
| αλλομίαν | άλλη μια φορά | ||
| άντζ̌α | μόλις που, μετά βίας, τότε μόνο | ancak | |
| απέσ’ | μέσα | ||
| αποθαμενί’ | πεθαμένων, νεκρών | ||
| αποθαμένον | πεθαμένος/ο | ||
| αποθάν’ | πεθαίνει | ||
| αποπαγκέσ’ | από πάνω πέρα | ||
| αποπέσ’ | από μέσα | ||
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| ατα | αυτά | ||
| ατουν | τους | ||
| άτσ̌απα | άραγε, αναρωτιέμαι | acaba/ʿacebā | |
| γούλαν | λαιμό | gula | |
| δουλείαν | δουλειά | ||
| εγκλεσίαν | εκκλησία | ||
| εθέλ’νεν | ήθελε | ||
| είνας | ένας/μία | ||
| ελάγγευεν | πηδούσε | लङ्घ (laṅgh) | |
| ελάγγεψεν | πήδηξε | लङ्घ (laṅgh) | |
| ελέπ’ | βλέπει/βλέπω | ||
| ένοιξεν | άνοιξε | ||
| εντώκεν | χτύπησε | ||
| εξέβεν | βγήκε, ανέβηκε | ||
| εξέρ’ | ξέρω/ει, γνωρίζω/ει | ||
| επαίρ’νεν | έπαιρνε | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επίασεν | πιάστηκε | ||
| εποίκες | έκανες, έφτιαξες | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’ναν | έκαναν, έφτιαχναν | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’νεν | έκανε, έφτιαχνε | ποιέω-ῶ | |
| εσέβαν | μπήκαν | ||
| εσέγκαν | μπήκαν | ||
| εσέγκεν | έβαλε, εισήγαγε | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| έταν | ήταν | ||
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| εχπαράεν | (αμτβ) τρόμαξε, ξαφνιάστηκε | εκσπαράσσω | |
| ηυρήκ’ς | βρίσκεις | ||
| ’ίνουστουν | γίνεστε | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κανείνας | κανένας | ||
| μερέαν | μεριά | ||
| μίαν | μια φορά | ||
| μίαν κι άλλο | άλλη μια φορά | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| όλ’ | όλοι/α | ||
| όσταν | όταν | ||
| ους | ως, μέχρι | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| ποπάς | παπάς | ||
| σαντούκ’ | σεντούκι, μπαούλο | sandık/ṣandūḳ ,ʂundūq | |
| σίτα̤ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| τερέστε | (προστ.) κοιτάξτε | ||
| τιδέν | τίποτα | ||
| υστέρ’ | στερνό, τελευταίο | ||
| χ̌έρα̤ | χέρια | ||
| χαπάρ’ | χαμπάρι, είδηση, μαντάτο | haber/ḫaber | |
| χωρέτ’ | χωριάτες, μτφ. απλοί άνθρωποι | ||
| ψεματικά | ψεύτικα, στα ψέματα | ||
| ψ̌η | ψυχή |
¹ ουζάτμιαλουμ (uzatmayalım): Ας μην το μακραίνουμε, κοντολογίς Σημ. Ξ. Ξ. Παρόμοιο ανέκδοτο με ελαφρές παραλλαγές έχω ακούσει ότι υπάρχει και στην Ζάκυνθο, από τον Βασίλη Λούγαρη, δημοτικό υπάλληλο Δήμου Νέας Ιωνίας