Ο Λευτέρτς κι η Κερεκή εύραν τ’ έναν τ’ άλλο. Οι δύος ατουν οκνά̤ρ’-οκνά̤ρ’, τεμέκ ας σην οκνίαν ατουν το πολλά, τον γάιδα̤ρον «τά̤τα̤» εκούιζαν ατον. Εθαρρείς κι εκείνο το τεμσίλ’, «ντο θα κάγουνταν δύο οσπίτα̤ ας κάεται έναν», για τ’ ατείντς είπαν α’. Είχαν κι έναν χτήνον κι έναν μουσκάρ’. Το μουσκάρ’ τ’ ευλογημένον, πολλά ζαντόν έτον. Σ’ έναν μερέαν ’κ’ εγίνουντουν. Όλον έτρεχ̌εν απάν’ κι αφκά, ελάγγευεν κι έμπαινεν σα κεπία κι εγουσ̌τούρευεν τα κοσσάρας. Κάποτε πα ύλαζεν α’ ο σ̌κύλον κι ετουρλάγγευεν κι άλλο πολλά. Για τ’ ατο, πάντα πα είχαν ατο δεμένον. Έναν ημέραν ελύεν τη κιφαλί’ αθε κι εδέκεν α’ ξαν σο τρέξιμον απέσ’ σα κεπία. Χορτοθερί’ μεσημέρτς, ζέστα̤ πολλά έτον και τοιν δύος ατουν πα, τον Λευτέρ’ και την Κερεκήν, εντώκεν ατ’ς σο τσ̌ίπ τ’ αφορισμένον η οκνία τουν. Είδαν το μουσκάρ’ λυμένον και λέει ο Λευτέρτς την γαρήν ατ’: -Νε κουτσ̌ή, κάτ’ ’κι πας δέντς ακείνο το χαϊβάν’. -Κια δέβα δέσον α’ εσύ, λέει ατον κι η Κερεκήν. Εγώ πάω, εσύ πας, τέρκεν επεφάσιξαν να βάλ’νε κάβλ’: Ήμποιος καλατσ̌εύ’ πρώτος, εκείνος ’α πάει δέν’ το μουσκάρ’. Εθα̤ρρείς κι ασ’ εκείν’ την στιγμήν οι δύ’ πα έραψαν τα στόματά τουν. Η Κερεκή εκλειδώθεν απέσ’ σ’ οσπίτ’. Τρί’ ημέρας ο Λευτέρτς επέγ̆’νεν σο παζάρ’ και νά̤ λαλίαν, νά̤ ’μιλίαν. Ήντσαν ερώτανεν ατον, ξάι τσ̌ογάπ’ ’κ’ εδίν’νεν ατον. Ερώταναν ατον, ντ’ ευτάει η γυναίκα σ’, κι εκείνος ξάι το στόμαν ατ’ ’κ’ ένοιεν. Σ’ ατό απάν’ έσυραν απάν’ ατ’ ιφτιράν, τεγεσίμ εσκότωσεν την γαρήν ατ’. Επίασαν ατον, εκουβάλεσαν ατον σο χεκιμά̤τ’, κι ερωτούν ατον ντ’ εποίκεν την γυναίκαν ατ’. Εκείνος ξαν το στόμαν ατ’ ’κι ανοί͜ει. Επήραν και ’α πάνε κρεμάν’ν’ α̤τον και ξαν ερωτούν ατον. Εκείνος, τη σ̌κύλ’ ο γιον, τιδέν ’κι λέει ξαν. Εθα̤ρρείς κι έραψαν το γαγγρωμένον ατ’. Εξέβεν ο τελάλτς να κουίζ’ το μιλέτ’, να πάνε σο κρέμαγμαν ατ’ και σίτα̤ επεράν’νεν ας σην μαχαλάν, έκ’σεν ατον η γαρή ατ’, η Κερεκή. Μίαν κι αλλομίαν ελάγγεψεν κι εσ’κώθεν και με τ’ έναν χόβ’ έτρεξεν κι επήεν σον τόπον μέρ’ καικά ’α ’κρέμαναν ατον και άμον το είδεν το σ̌κοινίν σην γούλαν ατ’ εβάρκιξεν -Άντρας ι-μ’ έν’, άντρας ι-μ’ έν’, μη κρεμάνετ’ α̤τον, ατός καν’νάν ’κι πειράζ’. Ατότες ο Λευτέρτς πα ένοιξεν τ’ άκλερον ατ’ και είπεν ατην: -Αρ’ εγαζάνεψα το κάβλ’. Δέβα ατώρα δέσον το μουσκάρ’.
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| α’ | (ατό) αυτό, το | ||
| ’α | θα | ||
| αθε | του/της | ||
| ακείνο | εκείνο | ||
| άκλερον | άκληρο, φτωχό, δύστυχο, ταλαίπωρο | ||
| αλλομίαν | άλλη μια φορά | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| ανοί͜ει | ανοίγει | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ασ’ | από | ||
| ατείντς | αυτούς | ||
| ατός | αυτός | ||
| ατότες | τότε | ||
| ατουν | τους | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αφκά | κάτω | ||
| αφορισμένον | αφορισμένο, αναθεματισμένο | ||
| βάλ’νε | βάλουν | ||
| γαρή | σύζυγος, γυναίκα | karı | |
| γαρήν | (αιτ.) γυναίκα | karı | |
| γούλαν | λαιμό | gula | |
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| δέν’ | δένω/ει | ||
| δέντς | δένεις | ||
| δέσον | (προστ.) δέσε | ||
| δύ’ | δύο | ||
| δύος | δύο | ||
| εβάρκιξεν | κραύγασε, θρήνησε γοερά | ||
| εγαζάνεψα | κέρδισα, απόκτησα πλούτο | kazanmak | |
| εδέκεν | έδωσε | ||
| εδίν’νεν | έδινε | ||
| εθαρρείς | θαρρείς, νομίζεις, υποθέτεις | ||
| εθα̤ρρείς | θαρρείς, νομίζεις | ||
| εκείν’ | εκείνοι/α | ||
| εκλειδώθεν | κλειδώθηκε κτ με κλειδαριά, (αμεταβ.) έκλεισε | ||
| εκούιζαν | φώναζαν, λαλούσαν, καλούσαν κπ ονομαστικά | ||
| έκ’σεν | άκουσε | ||
| ελάγγευεν | πηδούσε | लङ्घ (laṅgh) | |
| ελάγγεψεν | πήδηξε | लङ्घ (laṅgh) | |
| ελύεν | λύθηκε, έλιωσε | ||
| έν’ | είναι | ||
| ένοιεν | άνοιγε | ||
| ένοιξεν | άνοιξε | ||
| εντώκεν | χτύπησε | ||
| εξέβεν | βγήκε, ανέβηκε | ||
| επέγ̆’νεν | πήγαινε | ||
| επεράν’νεν | περνούσε | ||
| επήεν | πήγε | ||
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| ερώταναν | ρωτούσαν | ||
| ερώτανεν | ρωτούσε | ||
| ερωτούν | ρωτάνε | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| έσυραν | έσυραν, τράβηξαν, έριξαν | ||
| έτον | ήταν | ||
| εύραν | βρήκαν | ||
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| ζαντόν | τρελό | σάννας | |
| ζέστα̤ | ζέστη | ||
| ήμποιος | όποιος | ||
| ήντσαν | οποιοσδήποτε, όποιος / οποιονδήποτε, όποιον | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κάγουνταν | καίγονται | ||
| κάεται | καίγεται | ||
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| καλατσ̌εύ’ | μιλάω/ει, συνομιλώ/ει, συζητώ/άει | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| καν’νάν | κανέναν | ||
| κεπία | (ον.) κήποι, (αιτ.) κήπους | ||
| Κερεκή | Κυριακή | ||
| Κερεκήν | Κυριακή | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κι άλλο πολλά | περισσότερο, παραπάνω | ||
| κιφαλί’ | κεφαλιού | ||
| κοσσάρας | (πληθ.) κότες, (γεν.) κότας, οι κλώσσες (ιδιωμ.Νικόπολης) | ||
| κουίζ’ | φωνάζω/ει, λαλώ/εί, καλώ/εί κπ ονομαστικά | ||
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
| μαχαλάν | γειτονιά | mahalle/maḥalle | |
| μέρ’ | (μέρου, επιρρ.) πού, προς ορισμένο μέρος, όποιος | ||
| μερέαν | μεριά | ||
| μεσημέρτς | μεσημέρι | ||
| μίαν | μια φορά | ||
| μιλέτ’ | φυλή, έθνος | millet | |
| ’μιλίαν | ομιλία, μιλιά | ||
| μουσκάρ’ | μοσχάρι | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| οκνίαν | οκνηρία | ὀκνηρός < ὄκνος | |
| οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
| οσπίτα̤ | σπίτια | hospitium<hospes | |
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| σίτα̤ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| σ̌κύλ’ | (γεν.) σκύλου | ||
| τεμέκ | ώστε, δηλαδή | demek | |
| τιδέν | τίποτα | ||
| τουν | τους | ||
| τρί’ | τρεις | ||
| χαϊβάν’ | ζώο, μτφ. ανεγκέφαλος, ανάλγητος άνθρωπος | hayvan/ḥayvān | |
| Χορτοθερί’ | Ιουλίου | ||
| χτήνον | αγελάδα |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| α’ | (ατό) αυτό, το | ||
| ’α | θα | ||
| αθε | του/της | ||
| ακείνο | εκείνο | ||
| άκλερον | άκληρο, φτωχό, δύστυχο, ταλαίπωρο | ||
| αλλομίαν | άλλη μια φορά | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| ανοί͜ει | ανοίγει | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ασ’ | από | ||
| ατείντς | αυτούς | ||
| ατός | αυτός | ||
| ατότες | τότε | ||
| ατουν | τους | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αφκά | κάτω | ||
| αφορισμένον | αφορισμένο, αναθεματισμένο | ||
| βάλ’νε | βάλουν | ||
| γαρή | σύζυγος, γυναίκα | karı | |
| γαρήν | (αιτ.) γυναίκα | karı | |
| γούλαν | λαιμό | gula | |
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| δέν’ | δένω/ει | ||
| δέντς | δένεις | ||
| δέσον | (προστ.) δέσε | ||
| δύ’ | δύο | ||
| δύος | δύο | ||
| εβάρκιξεν | κραύγασε, θρήνησε γοερά | ||
| εγαζάνεψα | κέρδισα, απόκτησα πλούτο | kazanmak | |
| εδέκεν | έδωσε | ||
| εδίν’νεν | έδινε | ||
| εθαρρείς | θαρρείς, νομίζεις, υποθέτεις | ||
| εθα̤ρρείς | θαρρείς, νομίζεις | ||
| εκείν’ | εκείνοι/α | ||
| εκλειδώθεν | κλειδώθηκε κτ με κλειδαριά, (αμεταβ.) έκλεισε | ||
| εκούιζαν | φώναζαν, λαλούσαν, καλούσαν κπ ονομαστικά | ||
| έκ’σεν | άκουσε | ||
| ελάγγευεν | πηδούσε | लङ्घ (laṅgh) | |
| ελάγγεψεν | πήδηξε | लङ्घ (laṅgh) | |
| ελύεν | λύθηκε, έλιωσε | ||
| έν’ | είναι | ||
| ένοιεν | άνοιγε | ||
| ένοιξεν | άνοιξε | ||
| εντώκεν | χτύπησε | ||
| εξέβεν | βγήκε, ανέβηκε | ||
| επέγ̆’νεν | πήγαινε | ||
| επεράν’νεν | περνούσε | ||
| επήεν | πήγε | ||
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| ερώταναν | ρωτούσαν | ||
| ερώτανεν | ρωτούσε | ||
| ερωτούν | ρωτάνε | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| έσυραν | έσυραν, τράβηξαν, έριξαν | ||
| έτον | ήταν | ||
| εύραν | βρήκαν | ||
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| ζαντόν | τρελό | σάννας | |
| ζέστα̤ | ζέστη | ||
| ήμποιος | όποιος | ||
| ήντσαν | οποιοσδήποτε, όποιος / οποιονδήποτε, όποιον | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κάγουνταν | καίγονται | ||
| κάεται | καίγεται | ||
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| καλατσ̌εύ’ | μιλάω/ει, συνομιλώ/ει, συζητώ/άει | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| καν’νάν | κανέναν | ||
| κεπία | (ον.) κήποι, (αιτ.) κήπους | ||
| Κερεκή | Κυριακή | ||
| Κερεκήν | Κυριακή | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κι άλλο πολλά | περισσότερο, παραπάνω | ||
| κιφαλί’ | κεφαλιού | ||
| κοσσάρας | (πληθ.) κότες, (γεν.) κότας, οι κλώσσες (ιδιωμ.Νικόπολης) | ||
| κουίζ’ | φωνάζω/ει, λαλώ/εί, καλώ/εί κπ ονομαστικά | ||
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
| μαχαλάν | γειτονιά | mahalle/maḥalle | |
| μέρ’ | (μέρου, επιρρ.) πού, προς ορισμένο μέρος, όποιος | ||
| μερέαν | μεριά | ||
| μεσημέρτς | μεσημέρι | ||
| μίαν | μια φορά | ||
| μιλέτ’ | φυλή, έθνος | millet | |
| ’μιλίαν | ομιλία, μιλιά | ||
| μουσκάρ’ | μοσχάρι | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| οκνίαν | οκνηρία | ὀκνηρός < ὄκνος | |
| οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
| οσπίτα̤ | σπίτια | hospitium<hospes | |
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| σίτα̤ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| σ̌κύλ’ | (γεν.) σκύλου | ||
| τεμέκ | ώστε, δηλαδή | demek | |
| τιδέν | τίποτα | ||
| τουν | τους | ||
| τρί’ | τρεις | ||
| χαϊβάν’ | ζώο, μτφ. ανεγκέφαλος, ανάλγητος άνθρωπος | hayvan/ḥayvān | |
| Χορτοθερί’ | Ιουλίου | ||
| χτήνον | αγελάδα |