Ογδόντα χρόνα̤ εμπροστά, σην Ορτούν απέσ’ άμον τον Κωτάνον τον Τεκιρίτς είνας κι άλλος Χριστιανός ’κ’ ευρίουντουν. Τα Κερεκία και τ’ εξέργατα πάντα επέγ̆’νεν σην εγκλεσίαν και σ’ όλτς τοιν Άοις, με την σειράν, έφτυνεν κερίν. Άμα καμίαν πα προκοπήν ’κ’ είχ̌εν. Να περισσεύ’ δέκα γορόσ̌α -λόγος που φέρ’ α̤’- και να ευτάει κάτ’ για το κορτσόπον ατ’ ’κ’ επόρ’νεν. Επουγαλεύτεν, ο μαύρον, κι έναν Κερεκήν είπεν εκείνος εκείνον: -Για ας άφτω οσήμερον έναν κερίν ση δα̤βόλ’ τ’ όνομαν. Ας τερούμε ντο θα γίνεται. Ίσως ν’ αλλάζ’ η τύχη μουν. Είπεν κι εποίκεν α’. Άμον το εσέβεν σην εγκλεσίαν, επήρεν ας σο παγκάρ’ είκοσ’ παρών κερίν και τα ίσα επήεν σ’ Άε-Χαραλάμπονος την εικόναν αφκά, έψ̌εν κι ετάκεψεν το κερίν ση δα̤βόλ’ τ’ όνομαν. Άμα κανείναν πα τιδέν ’κ’ είπεν. Πού να λέει ατο! Φογάται. Τίποτα αν ’κ’ εποίν’ναν ατον, ’α ’βλαστήμαναν, εβλαστήμαναν, θα ’ποίν’ναν ατον κουρίν. Το βράδον έφαγεν καλά-καλά τα φασούλα̤, έψαλεν ολίγον το «Άγιος ο Θεός» και το «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε» κι εντώκεν το κιφάλ’ σο μαξιλάρ’. Σο μέρωμαν απάν’, πριν ας σα πρώτα τα πετεινολάλα̤ ελέπ’ έναν όρωμαν: Έρθεν ο δά̤βολον σον ύπνον ατ’, ευχαρίστεσεν ατον για το κερίν π’ έψ̌εν σ’ όνομαν ατ’, κι είπεν ατον να ψαλαφά ήντα̤ν θέλ’. Ο Κωτάνον ο πουγαλεμένον, τη παράς καμμένος έτονε, παράες εψαλάφεσεν. Αρ’ επήρεν ατον ο δά̤βολον κι επήεν, επήεν, επήεν, εστάθεν σ’ έναν παχτζ̌άν’ απέσ’, έδειξεν ατον έναν τόπον και είπεν ατον να αχταλεύ’. Ας τ’ εχτάλεψεν ολίγον, ετσ̌αρτίλτσαν τα χρυσά τα λίρας και τα πεντόλιρα. Ο Κωτάνον αμὰν εγόμωσεν τα τσ̌όπα̤ς ατ’ και τα κόλφα̤ τ’. Άμα, έταν κι άλλα και τ’ ομμάτ’ν ατ’ εκεί επέμ’νεν. Ο δά̤βολον εγνάεψεν α’ και είπεν ατον: -Εγώ ατώρα ’α φύγομαι, εσύ δέβα σ’ οσπίτ’, ευκαίρα ατά τ’ επήρες και ξαν έλα, έπαρ’ και τ’ άλλα. -Φογούμαι, είπεν ατον ο Κωτάνον, γιάμ’ ’κι ηυρήκω τον τόπον όσταν ’α κλώσκομαι. -Ξάι μη φογάσαι, είπεν ατον κι ο δά̤βολον, χ̌έσον αδακά και σον γυρισμόν χωρίς να δυσκολεύκεσαι θα ηυρήκ’ς αβούτο τον τόπον, είπεν κι εγέντον άφαντος ο δά̤βολον. Αρ’ ο Κωτάνον σην χαράν ατ’ απάν’ εγόμωσεν ατα αφκάτ’ ατ’. Πολλά ’κ’ επήεν εγνέφ’σεν η γαρή ατ’. Η μάρσα ας σον βρώμον να στέκ’ ’κ’ επορεί. Αμὰν εγνάεψεν τ’ εποίκεν ατα ο άντρας ατ’ς απάν’ ατ’, εκούντεσεν κι εγνέφ’σεν ατον κι επεκεί ερώτεσεν ατον: -Ντ’ έπαθες, νέπε Κώτα; Επεβρώτσες έναν μέρος, αέτσ’ ομά̤ζ’. Για σούκ’ άν’, σούκ’, σούκ’. Εσυνάντεψες! Επετσιγκώθεν μίαν κι αλλομίαν ο κουρεμένον κι αναχάπαρα ελάγγεψεν κι εσ’κώθεν κι εβάρκιξεν: -Ανάθεμά σε, δά̤βολε, τ’ εποίκες με την δουλείαν! Ας το είπεν ύστερα την μεσελέν ας σην αρχήν ως το τέλος την ’υναίκαν ατ’, ελάιξεν η χ̌ιλά̤κλερος το κιφάλ’ κι είπεν ατον: -’αμώ σε, αφοξέν! Καλά έπαθες. Σον δά̤βολον πα κερίν άφκεται κι εμπιστοσύνην ’ίνεται;
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| α’ | (ατό) αυτό, το | ||
| α̤’ | (α̤τό) αυτό, το | ||
| ’α | θα | ||
| αβούτο | αυτό | ||
| αδακά | εδώ κόντα | ||
| αέτσ’ | έτσι | ||
| αλλομίαν | άλλη μια φορά | ||
| αμὰν | αμέσως, ευθύς, μονομιάς | hemen/hemān | |
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| ’αμώ | (επιφ.) εκδήλωση έκπληξης, θαυμασμού ή δυσφορίας, βρε! σε καλό σου! | γαμώ | |
| άν’ | άνω, πάνω, άνωθεν | ||
| αναχάπαρα | απροειδοποίητα, ξαφνικά | στερ. αν- + haber/ḫaber | |
| απάν’ | πάνω | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ας σα | απ’ τα | ασό σα (από τα) | |
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| ας σον | απ’ τον | ασό σον (από τον) | |
| ατά | αυτά | ||
| ατα | αυτά | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αφκά | κάτω | ||
| αφκάτ’ | από κάτω | αφκάτου | |
| άφκεται | (παθ.) ανάβει | ||
| άφτω | ανάβω | ||
| βράδον | βράδυ | ||
| γαρή | σύζυγος, γυναίκα | karı | |
| γιάμ’ | μήπως, ή μη | ya/yā + μη | |
| δά̤βολον | διάβολο | ||
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| δουλείαν | δουλειά | ||
| εβάρκιξεν | κραύγασε, θρήνησε γοερά | ||
| εγέντον | έγινε | ||
| εγκλεσίαν | εκκλησία | ||
| εγνάεψεν | κατάλαβε | ||
| εγνέφ’σεν | ξύπνησε | ||
| εγόμωσεν | γέμισε μτφ. διέδωσε φήμες | ||
| είνας | ένας/μία | ||
| ελάγγεψεν | πήδηξε | लङ्घ (laṅgh) | |
| ελάιξεν | κούνησε, έσεισε | ||
| ελέπ’ | βλέπει/βλέπω | ||
| εμπροστά | μπροστά, πρωτύτερα | ||
| εντώκεν | χτύπησε | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| επέγ̆’νεν | πήγαινε | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επέμ’νεν | απόμεινε | ||
| επήεν | πήγε | ||
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| εποίκες | έκανες, έφτιαξες | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’ναν | έκαναν, έφτιαχναν | ποιέω-ῶ | |
| επορεί | μπορεί | ||
| επόρ’νεν | μπορούσε | ||
| επουγαλεύτεν | έσκασε, βαρέθηκε, στενοχωρέθηκε | bunalmak | |
| έρθεν | ήρθε | ||
| ερώτεσεν | ρώτησε | ||
| εσέβεν | μπήκε | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| εστάθεν | στάθηκε, σταμάτησε | ||
| έταν | ήταν | ||
| έτονε | ήταν | ||
| ευκαίρα | (προστ.) άδειασε | ||
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| εχτάλεψεν | έσκαψε | ||
| εψαλάφεσεν | ζήτησε, αιτήθηκε | ||
| έψ̌εν | άναψε | ||
| ήντα̤ν | οτιδήποτε, ό,τι | ||
| ηυρήκ’ς | βρίσκεις | ||
| ’ίνεται | γίνεται | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καμίαν | ποτέ | ||
| κανείναν | κανένα | ||
| Κερεκήν | Κυριακή | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιφάλ’ | κεφάλι | ||
| κόλφα̤ | η αγκαλιά, ο κόλπος, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, το στήθος της γυναίκας | ||
| κορτσόπον | κοριτσάκι | ||
| κουρίν | κομμάτι κορμού δέντρου | ||
| λίρας | λίρες | ||
| μάρσα | μαύρη, κακόμοιρη, καημένη | ||
| μέρωμαν | ξημέρωμα | ||
| μεσελέν | υπόθεση, ζήτημα, πρόβλημα | mesele/mesʾele | |
| μίαν | μια φορά | ||
| μουν | μας | ||
| νέπε | βρε! | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ολίγον | λίγο | ||
| όλτς | όλους | ||
| ομμάτ’ν | μάτι | ||
| όρωμαν | όνειρο | ||
| οσήμερον | σήμερα | ||
| οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
| όσταν | όταν | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| ’ποίν’ναν | έκαναν, έφτιαχναν | ποιέω-ῶ | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πουγαλεμένον | σκασμένο/η, βαριεστημένο/η, στενοχωρημένο/η | bunalma | |
| σούκ’ | (προστ.) σήκω | ||
| τερούμε | κοιτάμε | ||
| τιδέν | τίποτα | ||
| φέρ’ | φέρνω/ει | ||
| φογάσαι | φοβάσαι | ||
| φογάται | φοβάται | ||
| φογούμαι | φοβάμαι | ||
| χ̌έσον | (προστ,) χέσε | ||
| χρόνα̤ | χρόνια | ||
| ψαλαφά | ζητάει, αιτείται |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| α’ | (ατό) αυτό, το | ||
| α̤’ | (α̤τό) αυτό, το | ||
| ’α | θα | ||
| αβούτο | αυτό | ||
| αδακά | εδώ κόντα | ||
| αέτσ’ | έτσι | ||
| αλλομίαν | άλλη μια φορά | ||
| αμὰν | αμέσως, ευθύς, μονομιάς | hemen/hemān | |
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| ’αμώ | (επιφ.) εκδήλωση έκπληξης, θαυμασμού ή δυσφορίας, βρε! σε καλό σου! | γαμώ | |
| άν’ | άνω, πάνω, άνωθεν | ||
| αναχάπαρα | απροειδοποίητα, ξαφνικά | στερ. αν- + haber/ḫaber | |
| απάν’ | πάνω | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ας σα | απ’ τα | ασό σα (από τα) | |
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| ας σον | απ’ τον | ασό σον (από τον) | |
| ατά | αυτά | ||
| ατα | αυτά | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αφκά | κάτω | ||
| αφκάτ’ | από κάτω | αφκάτου | |
| άφκεται | (παθ.) ανάβει | ||
| άφτω | ανάβω | ||
| βράδον | βράδυ | ||
| γαρή | σύζυγος, γυναίκα | karı | |
| γιάμ’ | μήπως, ή μη | ya/yā + μη | |
| δά̤βολον | διάβολο | ||
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| δουλείαν | δουλειά | ||
| εβάρκιξεν | κραύγασε, θρήνησε γοερά | ||
| εγέντον | έγινε | ||
| εγκλεσίαν | εκκλησία | ||
| εγνάεψεν | κατάλαβε | ||
| εγνέφ’σεν | ξύπνησε | ||
| εγόμωσεν | γέμισε μτφ. διέδωσε φήμες | ||
| είνας | ένας/μία | ||
| ελάγγεψεν | πήδηξε | लङ्घ (laṅgh) | |
| ελάιξεν | κούνησε, έσεισε | ||
| ελέπ’ | βλέπει/βλέπω | ||
| εμπροστά | μπροστά, πρωτύτερα | ||
| εντώκεν | χτύπησε | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| επέγ̆’νεν | πήγαινε | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επέμ’νεν | απόμεινε | ||
| επήεν | πήγε | ||
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| εποίκες | έκανες, έφτιαξες | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’ναν | έκαναν, έφτιαχναν | ποιέω-ῶ | |
| επορεί | μπορεί | ||
| επόρ’νεν | μπορούσε | ||
| επουγαλεύτεν | έσκασε, βαρέθηκε, στενοχωρέθηκε | bunalmak | |
| έρθεν | ήρθε | ||
| ερώτεσεν | ρώτησε | ||
| εσέβεν | μπήκε | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| εστάθεν | στάθηκε, σταμάτησε | ||
| έταν | ήταν | ||
| έτονε | ήταν | ||
| ευκαίρα | (προστ.) άδειασε | ||
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| εχτάλεψεν | έσκαψε | ||
| εψαλάφεσεν | ζήτησε, αιτήθηκε | ||
| έψ̌εν | άναψε | ||
| ήντα̤ν | οτιδήποτε, ό,τι | ||
| ηυρήκ’ς | βρίσκεις | ||
| ’ίνεται | γίνεται | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καμίαν | ποτέ | ||
| κανείναν | κανένα | ||
| Κερεκήν | Κυριακή | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιφάλ’ | κεφάλι | ||
| κόλφα̤ | η αγκαλιά, ο κόλπος, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, το στήθος της γυναίκας | ||
| κορτσόπον | κοριτσάκι | ||
| κουρίν | κομμάτι κορμού δέντρου | ||
| λίρας | λίρες | ||
| μάρσα | μαύρη, κακόμοιρη, καημένη | ||
| μέρωμαν | ξημέρωμα | ||
| μεσελέν | υπόθεση, ζήτημα, πρόβλημα | mesele/mesʾele | |
| μίαν | μια φορά | ||
| μουν | μας | ||
| νέπε | βρε! | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ολίγον | λίγο | ||
| όλτς | όλους | ||
| ομμάτ’ν | μάτι | ||
| όρωμαν | όνειρο | ||
| οσήμερον | σήμερα | ||
| οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
| όσταν | όταν | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| ’ποίν’ναν | έκαναν, έφτιαχναν | ποιέω-ῶ | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πουγαλεμένον | σκασμένο/η, βαριεστημένο/η, στενοχωρημένο/η | bunalma | |
| σούκ’ | (προστ.) σήκω | ||
| τερούμε | κοιτάμε | ||
| τιδέν | τίποτα | ||
| φέρ’ | φέρνω/ει | ||
| φογάσαι | φοβάσαι | ||
| φογάται | φοβάται | ||
| φογούμαι | φοβάμαι | ||
| χ̌έσον | (προστ,) χέσε | ||
| χρόνα̤ | χρόνια | ||
| ψαλαφά | ζητάει, αιτείται |