.
.
Λαογραφικά των Κοτυώρων | Από τη ζωή του Πόντου

Το κερίν κι ο δά̤βολον

fullscreen
Ογδόντα χρόνα̤ εμπροστά, σην Ορτούν απέσ’ άμον τον Κωτάνον τον Τεκιρίτς είνας κι άλλος Χριστιανός ’κ’ ευρίουντουν. Τα Κερεκία και τ’ εξέργατα πάντα επέγ̆’νεν σην εγκλεσίαν και σ’ όλτς τοιν Άοις, με την σειράν, έφτυνεν κερίν. Άμα καμίαν πα προκοπήν ’κ’ είχ̌εν. Να περισσεύ’ δέκα γορόσ̌α -λόγος που φέρ’ α̤’-  και να ευτάει κάτ’ για το κορτσόπον ατ’ ’κ’ επόρ’νεν. Επουγαλεύτεν, ο μαύρον, κι έναν Κερεκήν είπεν εκείνος εκείνον:
-Για ας άφτω οσήμερον έναν κερίν ση δα̤βόλ’ τ’ όνομαν. Ας τερούμε ντο θα γίνεται. Ίσως ν’ αλλάζ’ η τύχη μουν.
Είπεν κι εποίκεν α’. Άμον το εσέβεν σην εγκλεσίαν, επήρεν ας σο παγκάρ’ είκοσ’ παρών κερίν και τα ίσα επήεν σ’ Άε-Χαραλάμπονος την εικόναν αφκά, έψ̌εν κι ετάκεψεν το κερίν ση δα̤βόλ’ τ’ όνομαν. Άμα κανείναν πα τιδέν ’κ’ είπεν. Πού να λέει ατο! Φογάται. Τίποτα αν ’κ’ εποίν’ναν ατον, ’α ’βλαστήμαναν, εβλαστήμαναν, θα ’ποίν’ναν ατον κουρίν. Το βράδον έφαγεν καλά-καλά τα φασούλα̤, έψαλεν ολίγον το «Άγιος ο Θεός» και το «Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε» κι εντώκεν το κιφάλ’ σο μαξιλάρ’.

Σο μέρωμαν απάν’, πριν ας σα πρώτα τα πετεινολάλα̤ ελέπ’ έναν όρωμαν: Έρθεν ο δά̤βολον σον ύπνον ατ’, ευχαρίστεσεν ατον για το κερίν π’ έψ̌εν σ’ όνομαν ατ’, κι είπεν ατον να ψαλαφά ήντα̤ν θέλ’. Ο Κωτάνον ο πουγαλεμένον, τη παράς καμμένος έτονε, παράες εψαλάφεσεν. Αρ’ επήρεν ατον ο δά̤βολον κι επήεν, επήεν, επήεν, εστάθεν σ’ έναν παχτζ̌άν’ απέσ’, έδειξεν ατον έναν τόπον και είπεν ατον να αχταλεύ’. Ας τ’ εχτάλεψεν ολίγον, ετσ̌αρτίλτσαν τα χρυσά τα λίρας και τα πεντόλιρα. Ο Κωτάνον αμὰν εγόμωσεν τα τσ̌όπα̤ς ατ’ και τα κόλφα̤ τ’. Άμα, έταν κι άλλα και τ’ ομμάτ’ν ατ’ εκεί επέμ’νεν. Ο δά̤βολον εγνάεψεν α’ και είπεν ατον:
-Εγώ ατώρα ’α φύγομαι, εσύ δέβα σ’ οσπίτ’, ευκαίρα ατά τ’ επήρες και ξαν έλα, έπαρ’ και τ’ άλλα.
-Φογούμαι, είπεν ατον ο Κωτάνον, γιάμ’ ’κι ηυρήκω τον τόπον όσταν ’α κλώσκομαι.
-Ξάι μη φογάσαι, είπεν ατον κι ο δά̤βολον, χ̌έσον αδακά και σον γυρισμόν χωρίς να δυσκολεύκεσαι θα ηυρήκ’ς αβούτο τον τόπον, είπεν κι εγέντον άφαντος ο δά̤βολον.

Αρ’ ο Κωτάνον σην χαράν ατ’ απάν’ εγόμωσεν ατα αφκάτ’ ατ’.

Πολλά ’κ’ επήεν εγνέφ’σεν η γαρή ατ’. Η μάρσα ας σον βρώμον να στέκ’ ’κ’ επορεί. Αμὰν εγνάεψεν τ’ εποίκεν ατα ο άντρας ατ’ς απάν’ ατ’, εκούντεσεν κι εγνέφ’σεν ατον κι επεκεί ερώτεσεν ατον:
-Ντ’ έπαθες, νέπε Κώτα; Επεβρώτσες έναν μέρος, αέτσ’ ομά̤ζ’. Για σούκ’ άν’, σούκ’, σούκ’. Εσυνάντεψες!
Επετσιγκώθεν μίαν κι αλλομίαν ο κουρεμένον κι αναχάπαρα ελάγγεψεν κι εσ’κώθεν κι εβάρκιξεν:
-Ανάθεμά σε, δά̤βολε, τ’ εποίκες με την δουλείαν!
Ας το είπεν ύστερα την μεσελέν ας σην αρχήν ως το τέλος την ’υναίκαν ατ’, ελάιξεν η χ̌ιλά̤κλερος το κιφάλ’ κι είπεν ατον:
-’αμώ σε, αφοξέν! Καλά έπαθες. Σον δά̤βολον πα κερίν άφκεται κι εμπιστοσύνην ’ίνεται;
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλευση
α’(ατό) αυτό, το
α̤’(α̤τό) αυτό, το
’αθα
αβούτοαυτό
αδακάεδώ κόντα
αέτσ’έτσι
αλλομίανάλλη μια φορά
αμὰναμέσως, ευθύς, μονομιάς hemen/hemān
άμονσαν, όπως, καθώς ἅμα
’αμώ(επιφ.) εκδήλωση έκπληξης, θαυμασμού ή δυσφορίας, βρε! σε καλό σου! γαμώ
άν’άνω, πάνω, άνωθεν
αναχάπαρααπροειδοποίητα, ξαφνικά στερ. αν- + haber/ḫaber
απάν’πάνω
απέσ’μέσα
αρ’εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha ἄρα
ας σααπ’ τα ασό σα (από τα)
ας σηναπ’ την ασό σην (από την)
ας σοαπ’ το ασό σο (από το)
ας σοναπ’ τον ασό σον (από τον)
ατάαυτά
ατααυτά
ατ’ςαυτής, της
ατώρατώρα
αφκάκάτω
αφκάτ’από κάτω αφκάτου
άφκεται(παθ.) ανάβει
άφτωανάβω
βράδονβράδυ
γαρήσύζυγος, γυναίκα karı
γιάμ’μήπως, ή μη ya/yā + μη
δά̤βολονδιάβολο
δέβα(προστ.) πήγαινε
δουλείανδουλειά
εβάρκιξενκραύγασε, θρήνησε γοερά
εγέντονέγινε
εγκλεσίανεκκλησία
εγνάεψενκατάλαβε
εγνέφ’σενξύπνησε
εγόμωσενγέμισε μτφ. διέδωσε φήμες
είναςένας/μία
ελάγγεψενπήδηξε लङ्घ (laṅgh)
ελάιξενκούνησε, έσεισε
ελέπ’βλέπει/βλέπω
εμπροστάμπροστά, πρωτύτερα
εντώκενχτύπησε
έπαρ’(προστ.) πάρε
επέγ̆’νενπήγαινε
επεκείαπό εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν
επέμ’νεναπόμεινε
επήενπήγε
εποίκενέκανε, έφτιαξε ποιέω-ῶ
εποίκεςέκανες, έφτιαξες ποιέω-ῶ
εποίν’νανέκαναν, έφτιαχναν ποιέω-ῶ
επορείμπορεί
επόρ’νενμπορούσε
επουγαλεύτενέσκασε, βαρέθηκε, στενοχωρέθηκε bunalmak
έρθενήρθε
ερώτεσενρώτησε
εσέβενμπήκε
εσ’κώθενσηκώθηκε
εστάθενστάθηκε, σταμάτησε
έτανήταν
έτονεήταν
ευκαίρα(προστ.) άδειασε
ευτάεικάνει, φτιάχνει εὐθειάζω
εχτάλεψενέσκαψε
εψαλάφεσενζήτησε, αιτήθηκε
έψ̌ενάναψε
ήντα̤νοτιδήποτε, ό,τι
ηυρήκ’ςβρίσκεις
’ίνεταιγίνεται
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
καμίανποτέ
κανείνανκανένα
ΚερεκήνΚυριακή
’κιδεν οὐκί<οὐχί
κιφάλ’κεφάλι
κόλφα̤η αγκαλιά, ο κόλπος, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, το στήθος της γυναίκας
κορτσόπονκοριτσάκι
κουρίνκομμάτι κορμού δέντρου
λίραςλίρες
μάρσαμαύρη, κακόμοιρη, καημένη
μέρωμανξημέρωμα
μεσελένυπόθεση, ζήτημα, πρόβλημα mesele/mesʾele
μίανμια φορά
μουνμας
νέπεβρε!
ξάικαθόλου
ξανπάλι, ξανά
ολίγονλίγο
όλτςόλους
ομμάτ’νμάτι
όρωμανόνειρο
οσήμερονσήμερα
οσπίτ’σπίτι hospitium<hospes
όστανόταν
παπάλι, επίσης, ακόμα
’ποίν’νανέκαναν, έφτιαχναν ποιέω-ῶ
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
πουγαλεμένονσκασμένο/η, βαριεστημένο/η, στενοχωρημένο/η bunalma
σούκ’(προστ.) σήκω
τερούμεκοιτάμε
τιδέντίποτα
φέρ’φέρνω/ει
φογάσαιφοβάσαι
φογάταιφοβάται
φογούμαιφοβάμαι
χ̌έσον(προστ,) χέσε
χρόνα̤χρόνια
ψαλαφάζητάει, αιτείται
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλ.
α’(ατό) αυτό, το
α̤’(α̤τό) αυτό, το
’αθα
αβούτοαυτό
αδακάεδώ κόντα
αέτσ’έτσι
αλλομίανάλλη μια φορά
αμὰναμέσως, ευθύς, μονομιάς hemen/hemān
άμονσαν, όπως, καθώς ἅμα
’αμώ(επιφ.) εκδήλωση έκπληξης, θαυμασμού ή δυσφορίας, βρε! σε καλό σου! γαμώ
άν’άνω, πάνω, άνωθεν
αναχάπαρααπροειδοποίητα, ξαφνικά στερ. αν- + haber/ḫaber
απάν’πάνω
απέσ’μέσα
αρ’εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha ἄρα
ας σααπ’ τα ασό σα (από τα)
ας σηναπ’ την ασό σην (από την)
ας σοαπ’ το ασό σο (από το)
ας σοναπ’ τον ασό σον (από τον)
ατάαυτά
ατααυτά
ατ’ςαυτής, της
ατώρατώρα
αφκάκάτω
αφκάτ’από κάτω αφκάτου
άφκεται(παθ.) ανάβει
άφτωανάβω
βράδονβράδυ
γαρήσύζυγος, γυναίκα karı
γιάμ’μήπως, ή μη ya/yā + μη
δά̤βολονδιάβολο
δέβα(προστ.) πήγαινε
δουλείανδουλειά
εβάρκιξενκραύγασε, θρήνησε γοερά
εγέντονέγινε
εγκλεσίανεκκλησία
εγνάεψενκατάλαβε
εγνέφ’σενξύπνησε
εγόμωσενγέμισε μτφ. διέδωσε φήμες
είναςένας/μία
ελάγγεψενπήδηξε लङ्घ (laṅgh)
ελάιξενκούνησε, έσεισε
ελέπ’βλέπει/βλέπω
εμπροστάμπροστά, πρωτύτερα
εντώκενχτύπησε
έπαρ’(προστ.) πάρε
επέγ̆’νενπήγαινε
επεκείαπό εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν
επέμ’νεναπόμεινε
επήενπήγε
εποίκενέκανε, έφτιαξε ποιέω-ῶ
εποίκεςέκανες, έφτιαξες ποιέω-ῶ
εποίν’νανέκαναν, έφτιαχναν ποιέω-ῶ
επορείμπορεί
επόρ’νενμπορούσε
επουγαλεύτενέσκασε, βαρέθηκε, στενοχωρέθηκε bunalmak
έρθενήρθε
ερώτεσενρώτησε
εσέβενμπήκε
εσ’κώθενσηκώθηκε
εστάθενστάθηκε, σταμάτησε
έτανήταν
έτονεήταν
ευκαίρα(προστ.) άδειασε
ευτάεικάνει, φτιάχνει εὐθειάζω
εχτάλεψενέσκαψε
εψαλάφεσενζήτησε, αιτήθηκε
έψ̌ενάναψε
ήντα̤νοτιδήποτε, ό,τι
ηυρήκ’ςβρίσκεις
’ίνεταιγίνεται
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
καμίανποτέ
κανείνανκανένα
ΚερεκήνΚυριακή
’κιδεν οὐκί<οὐχί
κιφάλ’κεφάλι
κόλφα̤η αγκαλιά, ο κόλπος, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, το στήθος της γυναίκας
κορτσόπονκοριτσάκι
κουρίνκομμάτι κορμού δέντρου
λίραςλίρες
μάρσαμαύρη, κακόμοιρη, καημένη
μέρωμανξημέρωμα
μεσελένυπόθεση, ζήτημα, πρόβλημα mesele/mesʾele
μίανμια φορά
μουνμας
νέπεβρε!
ξάικαθόλου
ξανπάλι, ξανά
ολίγονλίγο
όλτςόλους
ομμάτ’νμάτι
όρωμανόνειρο
οσήμερονσήμερα
οσπίτ’σπίτι hospitium<hospes
όστανόταν
παπάλι, επίσης, ακόμα
’ποίν’νανέκαναν, έφτιαχναν ποιέω-ῶ
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
πουγαλεμένονσκασμένο/η, βαριεστημένο/η, στενοχωρημένο/η bunalma
σούκ’(προστ.) σήκω
τερούμεκοιτάμε
τιδέντίποτα
φέρ’φέρνω/ει
φογάσαιφοβάσαι
φογάταιφοβάται
φογούμαιφοβάμαι
χ̌έσον(προστ,) χέσε
χρόνα̤χρόνια
ψαλαφάζητάει, αιτείται

Ποντιακός Στίχος - Pontian Lyrics 2025

Επικοινωνία: infoDUMMY@pontianlyrics.gr