Σα πρωτιζ’νά τα χρόνα̤ είνας Δεσπότ’ς εξέβεν σην περιοδείαν για τα καπνικά τ’. Επήεν σ’ έναν χωρίον. Οι μειζετέρ’ επήγαν σο χ̌όρ’ν ατ’ κι εκαλωσόρτσαν ατον. Ας το είπαν απ’ αδά κι απ’ ακεί κι υστέρ’ εγκάλεσαν τον ποπάν ατουν. -Πολλά βλαστημέας και ζαντωτός έν’, γέροντα, είπαν ατον. Τέρεν και στείλο μας είναν άλλον καλόν. -Καλά, είπεν ατ’ς ο Δεσπότ’ς, θα εξετάζω και ό,τι έν’ ανάγκη ’α ευτάγω. Τ’ άλλ’ την ημέραν ας σην λειτουργίαν κι υστέρ’, ο ποπάς επήρεν τον Δεσπότ’ κι επέγ̆’ναν σ’ οσπί’ν ατ’. Είστα̤ επεράν’ναν ας σο χωρίον απέσ’, σ’ έναν ορμόπον καικά είνας ’υναίκα εξέβεν έμπρα̤ τ’ και είπεν τον Δεσπότ’: -Να έχω την ευχ̌ή σ’, Άε μ’ Γέροντα, αστά ολίγον αδακά. Ο Δεσπότ’ς εστάθεν. Αλλομούνον έγκεν η γαρή έναν καλάθ’ με την κωσσούν και τ’ ωβά τ’ εκάτσεν ατην, και είπεν ξαν τον Δεσπότ’: -Αρ’ ατώρα ατλάεψον το καλάθ’ κι ας ευλογίγουνταν η κωσσού με τ’ ωβά. Ο ποπάς ’κ’ επόρεσεν άλλο να έστεκεν και είπεν: -Νε κουτσ̌ή, τσούνας θαγατέρα. Άλλο σκατόν ’κι ηύρες να έτρωγες και πεκλεττιρεύ’ς τον Δεσπότ’ για τα πουλία το θα ’φτάς; Εκλώστεν ύστερα σον Δεσπότ’ μερέαν και είπεν ατον: -Αρ’ αγίκα ελέπω εγώ και βλαστημώ, γέροντα, κι επεκεί λένε ο ποπάς βλαστημέας έν’, ο ποπάς τρελός έν’!
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| ’α | θα | ||
| αγίκα | τέτοια | ||
| αδά | εδώ | ||
| αδακά | εδώ κόντα | ||
| ακεί | εκεί | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| αστά | (προστ.) στάσου | ||
| ατουν | τους | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| γαρή | σύζυγος, γυναίκα | karı | |
| Δεσπότ’ | δεσπότη, επίσκοπο | ||
| έγκεν | έφερε | ||
| είναν | έναν, μία | ||
| είνας | ένας/μία | ||
| εκάτσεν | κάθισε | ||
| εκλώστεν | γύρισε, επέστρεψε | ||
| ελέπω | βλέπω | ||
| έμπρα̤ | μπροστά | ||
| έν’ | είναι | ||
| εξέβεν | βγήκε, ανέβηκε | ||
| επέγ̆’ναν | πήγαιναν | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επήεν | πήγε | ||
| επόρεσεν | μπόρεσε | ||
| εστάθεν | στάθηκε, σταμάτησε | ||
| ευτάγω | κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
| θαγατέρα | κόρη, θυγατέρα | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| κωσσού | κλώσσα | ||
| μειζετέρ’ | οι πρεσβύτεροι σε ηλικία | ||
| μερέαν | μεριά | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ολίγον | λίγο | ||
| ορμόπον | μικρό ρυάκι/μικρή ρεματιά | ||
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| ποπάν | παπά | ||
| ποπάς | παπάς | ||
| πρωτιζ’νά | πρώτα, αρχαία, παλαιά | ||
| στείλο | (προστ.) στείλε | ||
| τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
| τσούνας | σκύλας | κύων→κύαινα | |
| υστέρ’ | στερνό, τελευταίο | ||
| ’φτάς | (ευτάς) κάνεις, φτιάχνεις | εὐθειάζω | |
| χρόνα̤ | χρόνια | ||
| ωβά | αβγά |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| ’α | θα | ||
| αγίκα | τέτοια | ||
| αδά | εδώ | ||
| αδακά | εδώ κόντα | ||
| ακεί | εκεί | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| αστά | (προστ.) στάσου | ||
| ατουν | τους | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| γαρή | σύζυγος, γυναίκα | karı | |
| Δεσπότ’ | δεσπότη, επίσκοπο | ||
| έγκεν | έφερε | ||
| είναν | έναν, μία | ||
| είνας | ένας/μία | ||
| εκάτσεν | κάθισε | ||
| εκλώστεν | γύρισε, επέστρεψε | ||
| ελέπω | βλέπω | ||
| έμπρα̤ | μπροστά | ||
| έν’ | είναι | ||
| εξέβεν | βγήκε, ανέβηκε | ||
| επέγ̆’ναν | πήγαιναν | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επήεν | πήγε | ||
| επόρεσεν | μπόρεσε | ||
| εστάθεν | στάθηκε, σταμάτησε | ||
| ευτάγω | κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
| θαγατέρα | κόρη, θυγατέρα | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| κωσσού | κλώσσα | ||
| μειζετέρ’ | οι πρεσβύτεροι σε ηλικία | ||
| μερέαν | μεριά | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ολίγον | λίγο | ||
| ορμόπον | μικρό ρυάκι/μικρή ρεματιά | ||
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| ποπάν | παπά | ||
| ποπάς | παπάς | ||
| πρωτιζ’νά | πρώτα, αρχαία, παλαιά | ||
| στείλο | (προστ.) στείλε | ||
| τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
| τσούνας | σκύλας | κύων→κύαινα | |
| υστέρ’ | στερνό, τελευταίο | ||
| ’φτάς | (ευτάς) κάνεις, φτιάχνεις | εὐθειάζω | |
| χρόνα̤ | χρόνια | ||
| ωβά | αβγά |