.
.
fullscreen
Είνας Τούρκος γυρευός κάθαν ημέραν έρχουντουν κι ελάσκουντουν σα Ορωμαίικα τα μαχαλάδες κι εψαλάφανεν ελεημοσύνα̤ν. Σ’ όποιον πόρταν εντούνεν έλεγεν «ετέν πουλούρ¹». Δηλαδής, ήντα̤ν ευτάς θα ηυρήκ’ς α’ (ας σον Θεόν). Ασ’ όλα̤ τ’ οσπίτα̤ εδίν’ναν ατον λωματικά, φελία ψωμίν κι ήντα̤ν έτον. Έναν ημέραν εντώκεν σην πόρταν τη Τσ̌οβούλας κι εσκάλωσεν την χαβάν ατ’, «ετέν πουλούρ, ετέν πουλούρ». Σ’ ατό την πόρταν ο Τούρκον ταχτικά επέγ̆’νεν. Η μάρσα η Τσ̌οβούλα πα, πάντα κάτ’ εδίν’νεν ατον. 

Καν’νάν γυρευόν οπίσ’ ’κ’ έκλωθεν. Σην ξενιτείαν άγουρον είχ̌εν.
-Ο Θεός ας φέρ’ α’ εμπροστά τ’, έλεγεν.
Άμα, αβού τη φορήν όσταν έκ’σεν το «ετέν πουλούρ», πολλά άσ̌κεμον έρθεν ατην.
-Ανάθεμά σε και τον Τούρκο σ’, είπεν, εσύ δί’ς ατον ελεημοσύνα̤ν κι εκείνος λέει σε, «ετέν πουλούρ».
Τα λόγια τ’ άμον κατάραν έρθαν ατην. Ο άγουρος ατ’ς σην στράταν ηυρίγουντουν. Ημέραν με την ημέραν ενεμείν’νεν ατον.

Αν εντούνεν η κατάρα απάν’ ατ’; Τη τσ̌ατραφίλ’ η κατάρα πϊάν’.
-Ανάθεμά σε και το σ̌κυλί σ’, είπεν απέσ’ σον νουν ατ’ς. Αρ’ ας ευτάγω εγώ έναν δουλείαν και τέρ’ εσύ.
Ας σο φουρνίν ζεστά ψωμία εξέγκεν έτονε. Αρπάζ’ αμὰν έναν κολοπόθον, φοσίζ’ απέσ’ το φαρμάκ’ και δί’ ατο τον Τούρκον. Ο γυρευόν σο κιντίν απάν’ επήρεν τον δρόμον σο χ̌όρ’. Τ’ οσπί’ν ατ’ ας σην πολιτείαν έξ’ έτον. Έφτασεν σο μεσοστράτ’ έτονε. 

Απ’ αντίκρυ έρχουντουν είνας χερίφ’ς. Ορωμαίος έτον. Ας σο πρωί επορπά’νεν και τ’ αζούχ’ν ατ’ ετελέθεν. Είδεν την τορπάν τη γυρευού γομάτον ψωμία κι επαρακάλεσεν να πουλεί ατον ολίγον ψωμίν. Ο Τούρκον ενούντσεν, ζατού όλα̤ τα ψωμία ας σ’ Ορωμαίικα τ’ οσπίτα̤ επήρεν ατα, εδέκεν ατον έναν κολοπόθον χωρίς παράες. Ο Νικόλας -τ’ Ορωμαίονος τ’ όνομαν ατό έτονε- είπεν ατον «ευχαριστώ» και επήρεν ξαν την στράταν σο χ̌όρ’. Είστα̤ έτρωεν και είστα̤ επέγ̆’νεν. Όσταν εσέβεν απέσ’ σ’ οσπίτ’, η γαρή τ’, τα μωρά τ’, η μάνα τ’ εντώκαν κι εγκαλά̤σταν ατον. Ετσ̌ιλτούρεψαν ας σην χαράν ατουν. Η γυναίκα τ’ χωρίς να χάν’ καιρόν, επήεν έβαλεν να ζεσταίν’ νερόν, για να πλύν’ το κιφάλ’ν ατ’. Ετοιμάεν το νερόν και, τόμου κι εσ’κώθεν ο Νικόλας να λούσ̌κεται, ετέρεσεν ζαλίεται και σα ποδάρα̤ απάν’ να στέκ’ ’κ’ επορεί. Πολλά ’κ’ επήεν έρθεν ατον έναν τρανόν στενοχωρίαν, τεμέκ δηλαδή ’α ’βγών’ η ψ̌η ατ’. Εσ’κώθαν όλ’ σο ποδάρ’, ετοπλαύτεν η γειτονία, εσκάλωσαν τα δεβάσματα και τα γιατρικά, άμα ο Νικόλας χαμένος. Ερωτούν ατον ντ’ έπαθεν και τιδέν ’κ’ εξέρ’ να λέει. Μανάχον πριν να εβγαίν’ η ψ̌η ατ’, σο παραλάλεμαν ατ’ απάν’ είπεν:
-Ας σ’ εκείνον...τον...γυρευόν...τον Τούρκον...τ’ επήρα...κι έφαγα...το...κολόθ’...
Άλλο τίποτα ’κ’ επόρεσεν να έλεγεν· επαρεδέβαν τ’ ομμάτα̤ τ’!

-Ούι, ν’ αηλί εμέν την άκλερον, εβάρκιξεν η γαρή ατ’ κι εσκάλωσεν τα μοιρολόγια, με τα χ̌έρα̤ μ’ πώς έφαγά σε, ξενιτέα μ’ κι αροθυμα̤μένε μ’! Ούι ν’ αηλί εμέν την κορώναν! ’α φαρμάκωνα τον Τούρκον κι εφαρμάκωσα εσέν, ήλε μ’ και παρ’γορία μ’! Ανάθεμά σε, Τούρκε, πως εξέβεν ο λόγο σ’ «ετέν πουλούρ, ετέν πουλούρ!»
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλευση
α’(ατό) αυτό, το
’αθα
αβού(ιδιωμ. Νικόπολης) αυτόν/ή/ό, έτσι
άγουροννέος άνδρας
άγουροςνέος άνδρας
αηλίαλίμονο ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός)
άκλερονάκληρο, φτωχό, δύστυχο, ταλαίπωρο
αμὰναμέσως, ευθύς, μονομιάς hemen/hemān
άμονσαν, όπως, καθώς ἅμα
απάν’πάνω
απέσ’μέσα
αρ’εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha ἄρα
ας σ’(ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα
ας σηναπ’ την ασό σην (από την)
ας σοαπ’ το ασό σο (από το)
ας σοναπ’ τον ασό σον (από τον)
ασ’από
άσ̌κεμονάσχημο, κακότροπο
ατααυτά
ατουντους
ατ’ςαυτής, της
γαρήσύζυγος, γυναίκα karı
γομάτονγεμάτο/η
γυρευόνεπαίτη(ς), ζητιάνο(ς)
γυρευόςεπαίτης, ζητιάνος
γυρευούεπαίτη, ζητιάνου
δί’δίνει
δί’ςδίνεις
δουλείανδουλειά
εβάρκιξενκραύγασε, θρήνησε γοερά
εβγαίν’βγαίνει
εδέκενέδωσε
εδίν’νανέδιναν
εδίν’νενέδινε
είναςένας/μία
έκ’σενάκουσε
εμπροστάμπροστά, πρωτύτερα
ενεμείν’νενπερίμενε, ανέμενε
ενούντσενσκέφτηκε
εντούνενχτυπούσε
εντώκανχτύπησαν
εντώκενχτύπησε
έξ’έξω ή ο αριθμός έξι
εξέβενβγήκε, ανέβηκε
εξέγκενέβγαλε
εξέρ’ξέρω/ει, γνωρίζω/ει
επαρεδέβανπαραπέρασαν, ξεπεράστηκαν παρά + διαβαίνω
επέγ̆’νενπήγαινε
επήενπήγε
επορείμπορεί
επόρεσενμπόρεσε
έρθανήρθαν
έρθενήρθε
έρχουντουνερχόταν
ερωτούνρωτάνε
εσέβενμπήκε
εσκάλωσανξεκίνησαν, άρχισαν, εκκίνησαν ένα έργο/δουλειά
εσκάλωσενξεκίνησε, άρχισε, εκκίνησε ένα έργο/δουλειά
εσ’κώθανσηκώθηκαν
εσ’κώθενσηκώθηκε
ετελέθεν(αμτβ.) τελείωσε, εξαντλήθηκε, μτφ. πέθανε
ετέρεσενκοίταξε
έτονήταν
έτονεήταν
έτρωενέτρωγε
ευτάγωκάνω, φτιάχνω εὐθειάζω
ευτάςκάνεις, φτιάχνεις εὐθειάζω
εφαρμάκωσαφαρμάκωσα
εψαλάφανενζητούσε, αιτούνταν
ζαλίεταιζαλίζεται
ήντα̤νοτιδήποτε, ό,τι
ηυρήκ’ςβρίσκεις
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κάθανκάθε
καν’νάνκανέναν
κιντίναπόγευμα, δείλι ikindi
κιφάλ’νκεφάλι
κολόθ’καρβέλι ψωμιού ή κεφάλι τυριού
λούσ̌κεταιλούζεται
μανάχον(έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά
μάρσαμαύρη, κακόμοιρη, καημένη
μαχαλάδεςγειτονιές mahalle/maḥalle
μεσοστράτ’μέση του δρόμου
ν’ αηλίαλίμονο μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός
ξανπάλι, ξανά
ξενιτέαξενιτεμένου, (κλητ.) ξενιτεμένε!
όλ’όλοι/α
ολίγονλίγο
ομμάτα̤μάτια
οπίσ’πίσω
οσπίτ’σπίτι hospitium<hospes
οσπίτα̤σπίτια hospitium<hospes
όστανόταν
παπάλι, επίσης, ακόμα
παραλάλεμανπαραμιλητό
παρ’γορίαπαρηγοριά
πλύν’πλένω/ει
ποδάρ’πόδι
ποδάρα̤πόδια
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
τεμέκώστε, δηλαδή demek
τέρ’(προστ.) κοίταξε
τιδέντίποτα
τόμουευθύς ως, μόλις, άμα
φέρ’φέρνω/ει
φουρνίνφούρνος
χ̌έρα̤χέρια
χάν’χάνει, παύει να έχει, διώχνει
χερίφ’ςάνθρωπος, άντρας herif/ḥarīf
ψ̌ηψυχή
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλ.
α’(ατό) αυτό, το
’αθα
αβού(ιδιωμ. Νικόπολης) αυτόν/ή/ό, έτσι
άγουροννέος άνδρας
άγουροςνέος άνδρας
αηλίαλίμονο ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός)
άκλερονάκληρο, φτωχό, δύστυχο, ταλαίπωρο
αμὰναμέσως, ευθύς, μονομιάς hemen/hemān
άμονσαν, όπως, καθώς ἅμα
απάν’πάνω
απέσ’μέσα
αρ’εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha ἄρα
ας σ’(ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα
ας σηναπ’ την ασό σην (από την)
ας σοαπ’ το ασό σο (από το)
ας σοναπ’ τον ασό σον (από τον)
ασ’από
άσ̌κεμονάσχημο, κακότροπο
ατααυτά
ατουντους
ατ’ςαυτής, της
γαρήσύζυγος, γυναίκα karı
γομάτονγεμάτο/η
γυρευόνεπαίτη(ς), ζητιάνο(ς)
γυρευόςεπαίτης, ζητιάνος
γυρευούεπαίτη, ζητιάνου
δί’δίνει
δί’ςδίνεις
δουλείανδουλειά
εβάρκιξενκραύγασε, θρήνησε γοερά
εβγαίν’βγαίνει
εδέκενέδωσε
εδίν’νανέδιναν
εδίν’νενέδινε
είναςένας/μία
έκ’σενάκουσε
εμπροστάμπροστά, πρωτύτερα
ενεμείν’νενπερίμενε, ανέμενε
ενούντσενσκέφτηκε
εντούνενχτυπούσε
εντώκανχτύπησαν
εντώκενχτύπησε
έξ’έξω ή ο αριθμός έξι
εξέβενβγήκε, ανέβηκε
εξέγκενέβγαλε
εξέρ’ξέρω/ει, γνωρίζω/ει
επαρεδέβανπαραπέρασαν, ξεπεράστηκαν παρά + διαβαίνω
επέγ̆’νενπήγαινε
επήενπήγε
επορείμπορεί
επόρεσενμπόρεσε
έρθανήρθαν
έρθενήρθε
έρχουντουνερχόταν
ερωτούνρωτάνε
εσέβενμπήκε
εσκάλωσανξεκίνησαν, άρχισαν, εκκίνησαν ένα έργο/δουλειά
εσκάλωσενξεκίνησε, άρχισε, εκκίνησε ένα έργο/δουλειά
εσ’κώθανσηκώθηκαν
εσ’κώθενσηκώθηκε
ετελέθεν(αμτβ.) τελείωσε, εξαντλήθηκε, μτφ. πέθανε
ετέρεσενκοίταξε
έτονήταν
έτονεήταν
έτρωενέτρωγε
ευτάγωκάνω, φτιάχνω εὐθειάζω
ευτάςκάνεις, φτιάχνεις εὐθειάζω
εφαρμάκωσαφαρμάκωσα
εψαλάφανενζητούσε, αιτούνταν
ζαλίεταιζαλίζεται
ήντα̤νοτιδήποτε, ό,τι
ηυρήκ’ςβρίσκεις
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κάθανκάθε
καν’νάνκανέναν
κιντίναπόγευμα, δείλι ikindi
κιφάλ’νκεφάλι
κολόθ’καρβέλι ψωμιού ή κεφάλι τυριού
λούσ̌κεταιλούζεται
μανάχον(έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά
μάρσαμαύρη, κακόμοιρη, καημένη
μαχαλάδεςγειτονιές mahalle/maḥalle
μεσοστράτ’μέση του δρόμου
ν’ αηλίαλίμονο μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός
ξανπάλι, ξανά
ξενιτέαξενιτεμένου, (κλητ.) ξενιτεμένε!
όλ’όλοι/α
ολίγονλίγο
ομμάτα̤μάτια
οπίσ’πίσω
οσπίτ’σπίτι hospitium<hospes
οσπίτα̤σπίτια hospitium<hospes
όστανόταν
παπάλι, επίσης, ακόμα
παραλάλεμανπαραμιλητό
παρ’γορίαπαρηγοριά
πλύν’πλένω/ει
ποδάρ’πόδι
ποδάρα̤πόδια
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
τεμέκώστε, δηλαδή demek
τέρ’(προστ.) κοίταξε
τιδέντίποτα
τόμουευθύς ως, μόλις, άμα
φέρ’φέρνω/ει
φουρνίνφούρνος
χ̌έρα̤χέρια
χάν’χάνει, παύει να έχει, διώχνει
χερίφ’ςάνθρωπος, άντρας herif/ḥarīf
ψ̌ηψυχή
Σημειώσεις
¹ ετέν πουλούρ (τουρκ. eden bulur): ό,τι κάνεις θα το βρεις (μπροστά σου)

Ποντιακός Στίχος - Pontian Lyrics 2025

Επικοινωνία: infoDUMMY@pontianlyrics.gr