.
.
Λαογραφικά των Κοτυώρων | Από τη ζωή του Πόντου

Ο ποπά-Τραντάφυλλον και τα μαλλία

fullscreen
Ο ποπά-Τραντάφυλλον αγράμματος άνθρωπος έτονε. Άμα τα δεβάσματα τ’ όλα̤ σην εντέλειαν. Κι επεκεί σο χεκιμέτ’ όλ’ εποίν’ναν ατον τρανόν σαϊκούν. Έτονε έξαρχος και πάντα όσταν επέγ̆’νεν σον Καϊμακάμ’, εμίλανεν έξυπνα και στοχασμένα. Έτον και πολλά μασχαρά̤νος και ετοιμόλογος και με τοιν μειζέτερους πάντα έλεγαν και εγέλαναν. Έναν ημέραν ο σ’χωρεμένον ο Γλυκύς και δύο νομάτ’ κι άλλο ας σην δωδεκάραν ενούντσαν να ευτάν’ ατον τιζ̌ά̤ν. Ο Δεσπότ’ς έτον σην περιοδείαν και ο ποπά-Τραντάφυλλον έτον έξαρχος ατ’. Επήγαν ηύραν ατον σο γραφείον τη Μητρόπολης και ας τ’ εκαλάτσ̌εψαν απ’ αδά κι απ’ ακεί κι υστέρ’, είπαν ατον:
-Εσύ γράμματα ’κ’ εξέρτς και πώς υπογράφ’ς τα χαρτία σο χεκιμέτ’!
-Έχω το μεχίρι μ’, είπεν κι εξέγκεν έδειξεν ατ’ς το μεχίρ’ν ατ’.
-Ναι, άμα όσταν έν’ ανάγκη να υπογράφ’ς κέλα, πώς ευτάς; είπαν ατον ξαν. -Τσ̌άνουμ, ατόσον-ατόσον εξέρω και βάλλω την υπογραφή μ’, είπεν ατ’ς κι επήρεν το κοντύλ’ κι έγραψεν την υπογραφήν ατ’ σ’ έναν χαρτίν. 

Ο Γλυκύς επήρεν με τρόπον το χαρτίν κι επήγεν με τοιν άλλτς εντάμαν έγραψεν απάν’ σην υπογραφήν ατ’ έναν ομόλογον, για πέντε χρυσά λίρας. Σ’ ομόλογον απέσ’ έγραφτεν «...το αντίτιμον ελήφθη εις έρια της αρεσκείας μου κτλ.». Ο ποπά-Τραντάφυλλον ξάι χαπάρ’ ’κ’ επήρεν. Ας σα τρία μήνας κι υστέρ’ έρθεν ο Δεσπότ’ς σην Ορτούν. Μετά έναν εβδομάδαν επήγεν ο Γλυκύς με τ’ άλλτς τοιν δύ’ς εντάμαν σον Δεσπότ’, έδειξαν ατον τ’ ομόλογον κι επαρακάλεσαν ατον να κουίζ’ τον ποπά-Τραντάφυλλον να πλερών’ το χρέος ατ’. Ο Δεσπότ’ς ολίγον επειράεν. 

Ενούντσεν, έξαρχος άνθρωπος, γιατί να ρούζ’ ατόσον μικρός εμπροστά σοιν κοσμικούς. Έστειλεν τον καβάζ’ν ατ’ να πάει κουίζ’ α̤τον. Εκείν’ την ώραν ο ποπάς έτρωεν και ο καβάης λέει ατον:
-Πάτερ’, αγλήγορα θέλ’ -τ- σε ο Δεσπότ’ς.
Ο ποπά-Τραντάφυλλον ζατού φυσικά χωρίς ουδάρ’ τιδέν ’κ’ έλεγεν.
-Ας αναμέν’ ολίγον, ’κ’ έσπασεν, είπεν τον καβάζ’.
Επήεν αλλομίαν σην Μητρόπολην και ελέπ’ εκεί τοπλαεμέντς όλτς. Ας τ’ εφίλεσεν τη Δεσπότ’ το χ̌όρ’ κι υστέρ’, ο Δεσπότ’ς έδειξεν ατον τ’ ομόλογον κι ερώτεσεν ατον ήσυχα-ήσυχα:
-Αυτή η υπογραφή δική σου είναι;
Ο ποπά-Τραντάφυλλον εδέβασεν τ’ ομόλογον, είδεν και την υπογραφήν ατ’ και είπεν:
-Μάλιστα, γέροντα, τ’ εμόν έν’ η υπογραφή.
-Καλά μα, η προθεσμία πέρασε. Και ούτε πλήρωσες, ούτε τους είπες τίποτε.

Ο ποπά-Τραντάφυλλον χωρίς ξάι να σ̌ασ̌ιρεύ’ α̤’ και χωρίς να στέκ’ και νουνίζ’, είπεν ατον:
-Τ’ εμά τα μαλλία μανάχον ’κ’ εκανείντανε, γέροντα, ενεμείν’να κι εσέν, για να κόφτομε εντάμαν τα μαλλία μουν και δίγω το χρέος ι-μ’. Τ’ ά̤ρ’ παράγγειλον ατώρα να φέρ’νε έναν ψαλίδ’ κι ας κόφτομε και δίγομ’ ατα.

Εσ̌άσ̌εψαν κι επέμ’ναν όλ’ α̤τουν. Εκείνο το βράδον ο Γλυκύς εποίκεν έναν τραπέζ’ κι έφαγαν κι έπαν όλ’ εντάμαν κι εποίκαν τόκα με τον ποπά-Τραντάφυλλον.
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλευση
α̤’(α̤τό) αυτό, το
αγλήγοραγρήγορα
αδάεδώ
ακείεκεί
αλλομίανάλλη μια φορά
άλλτςάλλους
αναμέν’περιμένει
απάν’πάνω
απέσ’μέσα
ας σααπ’ τα ασό σα (από τα)
ας σηναπ’ την ασό σην (από την)
ατααυτά
ατόσοντόσο
ατ’ςαυτής, της
ατώρατώρα
βάλλωβάζω
βράδονβράδυ
Δεσπότ’δεσπότη, επίσκοπο
δίγομ’δίνουμε
δίγωδίνω
δύ’ςδύο
εγέλανανγελούσαν
εδέβασεν(για τόπο) πέρασε, διέσχισε, (για χρόνο) πέρασε διαβαίνω
εκαλάτσ̌εψανμίλησαν, συνομίλησαν, συζήτησαν keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας)
εκείν’εκείνοι/α
ελέπ’βλέπει/βλέπω
εμάδικά μου
εμόνδικός/ή/ό μου ἐμοῦ
εμπροστάμπροστά, πρωτύτερα
έν’είναι
ενεμείν’ναπερίμενα, ανέμενα
ενούντσανσκέφτηκαν
ενούντσενσκέφτηκε
εντάμανμαζί
εξέγκενέβγαλε
εξέρτςξέρεις, γνωρίζεις
επέγ̆’νενπήγαινε
επεκείαπό εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν
επέμ’ναναπόμειναν
επήενπήγε
εποίκανέκαναν, έφτιαξαν ποιέω-ῶ
εποίκενέκανε, έφτιαξε ποιέω-ῶ
εποίν’νανέκαναν, έφτιαχναν ποιέω-ῶ
έρθενήρθε
ερώτεσενρώτησε
εσ̌άσ̌εψανσάστισαν, τα έχασαν şaşmak
έσπασενέσκασε, εξερράγη
έτονήταν
έτονεήταν
έτρωενέτρωγε
ευτάν’κάνουν, φτιάχνουν εὐθειάζω
ευτάςκάνεις, φτιάχνεις εὐθειάζω
εφίλεσενφίλησε
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κέλακιόλας
κουίζ’φωνάζω/ει, λαλώ/εί, καλώ/εί κπ ονομαστικά
κόφτομεκόβουμε
λίραςλίρες
μανάχον(έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά
μετά(με αιτιατική) συνοδεία, μαζί με
μήνας(τα) μήνες
μουνμας
νομάτ’άνθρωποι, άτομα ὀνόματοι
νουνίζ’σκέφτεται
ξάικαθόλου
ξανπάλι, ξανά
όλ’όλοι/α
ολίγονλίγο
όλτςόλους
όστανόταν
ουδάρ’(ιδιωμ.αναγραμμ. ουράδιν) ουρά
πλερών’πληρώνει, εκπληρώνει
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
ποπάπαπά
ποπάςπαπάς
ρούζ’πέφτει, ρίχνει, μτφ. αναλογεί
σαϊκούνευυποληψία, σεβασμός saygın
σ̌ασ̌ιρεύ’σαστίζει, τα έχει χαμένα şaşırmak
σ’χωρεμένονσυγχωρεμένο, μακαρίτη
τιδέντίποτα
τόκατο να σηκώνεις το ποτήρι για την τιμή/υγεία κπ πίνοντας toka<tocca, toccare
τραντάφυλλοντριαντάφυλλο
τσ̌άνουμψυχή μου, αγαπημένε/η μου canım<can/cān
υστέρ’στερνό, τελευταίο
φέρ’νεφέρνουν
χαπάρ’χαμπάρι, είδηση, μαντάτο haber/ḫaber
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλ.
α̤’(α̤τό) αυτό, το
αγλήγοραγρήγορα
αδάεδώ
ακείεκεί
αλλομίανάλλη μια φορά
άλλτςάλλους
αναμέν’περιμένει
απάν’πάνω
απέσ’μέσα
ας σααπ’ τα ασό σα (από τα)
ας σηναπ’ την ασό σην (από την)
ατααυτά
ατόσοντόσο
ατ’ςαυτής, της
ατώρατώρα
βάλλωβάζω
βράδονβράδυ
Δεσπότ’δεσπότη, επίσκοπο
δίγομ’δίνουμε
δίγωδίνω
δύ’ςδύο
εγέλανανγελούσαν
εδέβασεν(για τόπο) πέρασε, διέσχισε, (για χρόνο) πέρασε διαβαίνω
εκαλάτσ̌εψανμίλησαν, συνομίλησαν, συζήτησαν keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας)
εκείν’εκείνοι/α
ελέπ’βλέπει/βλέπω
εμάδικά μου
εμόνδικός/ή/ό μου ἐμοῦ
εμπροστάμπροστά, πρωτύτερα
έν’είναι
ενεμείν’ναπερίμενα, ανέμενα
ενούντσανσκέφτηκαν
ενούντσενσκέφτηκε
εντάμανμαζί
εξέγκενέβγαλε
εξέρτςξέρεις, γνωρίζεις
επέγ̆’νενπήγαινε
επεκείαπό εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν
επέμ’ναναπόμειναν
επήενπήγε
εποίκανέκαναν, έφτιαξαν ποιέω-ῶ
εποίκενέκανε, έφτιαξε ποιέω-ῶ
εποίν’νανέκαναν, έφτιαχναν ποιέω-ῶ
έρθενήρθε
ερώτεσενρώτησε
εσ̌άσ̌εψανσάστισαν, τα έχασαν şaşmak
έσπασενέσκασε, εξερράγη
έτονήταν
έτονεήταν
έτρωενέτρωγε
ευτάν’κάνουν, φτιάχνουν εὐθειάζω
ευτάςκάνεις, φτιάχνεις εὐθειάζω
εφίλεσενφίλησε
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κέλακιόλας
κουίζ’φωνάζω/ει, λαλώ/εί, καλώ/εί κπ ονομαστικά
κόφτομεκόβουμε
λίραςλίρες
μανάχον(έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά
μετά(με αιτιατική) συνοδεία, μαζί με
μήνας(τα) μήνες
μουνμας
νομάτ’άνθρωποι, άτομα ὀνόματοι
νουνίζ’σκέφτεται
ξάικαθόλου
ξανπάλι, ξανά
όλ’όλοι/α
ολίγονλίγο
όλτςόλους
όστανόταν
ουδάρ’(ιδιωμ.αναγραμμ. ουράδιν) ουρά
πλερών’πληρώνει, εκπληρώνει
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
ποπάπαπά
ποπάςπαπάς
ρούζ’πέφτει, ρίχνει, μτφ. αναλογεί
σαϊκούνευυποληψία, σεβασμός saygın
σ̌ασ̌ιρεύ’σαστίζει, τα έχει χαμένα şaşırmak
σ’χωρεμένονσυγχωρεμένο, μακαρίτη
τιδέντίποτα
τόκατο να σηκώνεις το ποτήρι για την τιμή/υγεία κπ πίνοντας toka<tocca, toccare
τραντάφυλλοντριαντάφυλλο
τσ̌άνουμψυχή μου, αγαπημένε/η μου canım<can/cān
υστέρ’στερνό, τελευταίο
φέρ’νεφέρνουν
χαπάρ’χαμπάρι, είδηση, μαντάτο haber/ḫaber

Ποντιακός Στίχος - Pontian Lyrics 2025

Επικοινωνία: infoDUMMY@pontianlyrics.gr