.
.
Λαογραφικά των Κοτυώρων | Από τη ζωή του Πόντου

Ο Τελή-Τουρμουής κι ο Κιρκόρτς

fullscreen
Τ’ Ορτούς οι ζαντοί πα πολλά τσ̌ιμπουσ̌λoύδες έταν. Άμα σ’ όλτς ατουν ανάμεσα ο Τελή-Τουρμούης ξεχωριστός έτον. Εφόρ’νεν κι εσ̌κεπάγουντουν καλά. Το φέσ’ν ατ’ παντοτεινά γαλιπλα̤εμένον ση σ’χωρεμένονος τη Χάιτα τη Κώστη το μαγαζίν. Το παστόν ατ’ πάντα σα χ̌έρα̤ τ’, άμον εφέντης. Εκάθουντουν σα καϊβέδες, εσυζήτανεν απ’ αδά κι απ’ ακεί με τοιν τρανούς και τοιν ζεγκίντς κι εποίν’νεν ατ’ς κι εγέλαναν.

Όλ’ εγάπαναν ατον κι εδίν’ναν ατον το χασ̌λουκόπον ατ’: άλλος έναν, άλλος δύο, άλλος πέντε γορόσ̌α· ολίγα ’κ’ επαίρ’νεν. Αέτσ’ πα ο Τελή-Τουρμούης τον εαυτόν ατ’ κιπάρ-γερινέ επαίρ’νεν ατον¹. Ας σον εαυτόν ατ’ ξάι χαπάρ’ ’κ’ είχ̌εν και τ’ άλλ’ τοι ζαντούς εγάιρευεν. Κάποτε όσταν ετυχαιν’νεν τον Κιρκόρ σο παζάρ’, εκούιζεν ατον:
-Κέλ πουριά, κιόπεκ, πεσ̌ιμέ κέλ²!
Επαίρ’νεν ατον, κι εμπροστά εκείνος κι αποπίσ’ ο Κιρκόρτς, επέγ̆’νεν σ’ Αντρέα το φουρνίν:
-Άντρια, βέρ σ̌ου κιοπεγέ πίρ εκμέκ³, έλεγεν τον φουρουντζ̌ήν.
Ο Κιρκόρτς επαίρ’νεν το ψωμίν, κι εντούνεν δυνατά το κατσίν ατ’ με το χ̌όρ’ν ατ’ άμον τεμελλάχ.
-Άιτε, κιόπεκ, τσ̌άπουκ εβινέ κέτ⁴, έλεγεν ατον ξαν ο Τελή-Τουρμούης.

Ο Κιρκόρτς εδίν’νεν α’ στράταν. Εβγάλλ’νεν ύστερα ο Τελή-Τουρμούης εδίν’νεν τον φουρουντζ̌ήν τα δύο γορόσ̌α, ετέρνεν τον Κιρκόρ αποπίσ’ είστα̤ επέγ̆’νεν ζαρωμένα-ζαρωμένα, κι έλεγεν:
-Ζαβαλλού τσ̌οτζούκ, τσ̌όκ ατζίορουμ⁵!

Αέτσ’ πα οι Ορτουλούδες, όντες έλεπαν είναν εφτωχόν να πουλεί ψεύτικα αγαλούκια, έλεγαν:
-Παίδια σουν, η ζαντία εβδομήντα λογιών έν’. Για τέρεν ατον: ο Τελή-Τουρμούης κι ατός διαφοράν έχ’νε;
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλευση
α’(ατό) αυτό, το
αδάεδώ
αέτσ’έτσι
άιτεάντε haydi<hayde
ακείεκεί
άμονσαν, όπως, καθώς ἅμα
αποπίσ’από πίσω
ας σοναπ’ τον ασό σον (από τον)
ατόςαυτός
ατουντους
ατ’ςαυτής, της
εβγάλλ’νενέβγαζε
εγέλανανγελούσαν
εδίν’νανέδιναν
εδίν’νενέδινε
είνανέναν, μία
εκούιζενφώναζε, λαλούσε, καλούσε κπ ονομαστικά
έλεπανέβλεπαν
εμπροστάμπροστά, πρωτύτερα
έν’είναι
εντούνενχτυπούσε
επαίρ’νενέπαιρνε
επέγ̆’νενπήγαινε
εποίν’νενέκανε, έφτιαχνε ποιέω-ῶ
έτανήταν
έτονήταν
εφόρ’νενφορούσε
εφτωχόνφτωχό
έχ’νεέχουνε
ζαντίατρέλα σάννας
ζεγκίντςπλούσιος zengin/sengīn
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κατσίνπρόσωπο, μέτωπο
ξάικαθόλου
ξανπάλι, ξανά
όλ’όλοι/α
όλτςόλους
όντεςόταν
όστανόταν
παπάλι, επίσης, ακόμα
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
σουνσας
τελήτρελού deli
τέρεν(προστ.) κοίταξε
τοιτους/τις
φουρνίνφούρνος
χ̌έρα̤χέρια
χαπάρ’χαμπάρι, είδηση, μαντάτο haber/ḫaber
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλ.
α’(ατό) αυτό, το
αδάεδώ
αέτσ’έτσι
άιτεάντε haydi<hayde
ακείεκεί
άμονσαν, όπως, καθώς ἅμα
αποπίσ’από πίσω
ας σοναπ’ τον ασό σον (από τον)
ατόςαυτός
ατουντους
ατ’ςαυτής, της
εβγάλλ’νενέβγαζε
εγέλανανγελούσαν
εδίν’νανέδιναν
εδίν’νενέδινε
είνανέναν, μία
εκούιζενφώναζε, λαλούσε, καλούσε κπ ονομαστικά
έλεπανέβλεπαν
εμπροστάμπροστά, πρωτύτερα
έν’είναι
εντούνενχτυπούσε
επαίρ’νενέπαιρνε
επέγ̆’νενπήγαινε
εποίν’νενέκανε, έφτιαχνε ποιέω-ῶ
έτανήταν
έτονήταν
εφόρ’νενφορούσε
εφτωχόνφτωχό
έχ’νεέχουνε
ζαντίατρέλα σάννας
ζεγκίντςπλούσιος zengin/sengīn
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κατσίνπρόσωπο, μέτωπο
ξάικαθόλου
ξανπάλι, ξανά
όλ’όλοι/α
όλτςόλους
όντεςόταν
όστανόταν
παπάλι, επίσης, ακόμα
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
σουνσας
τελήτρελού deli
τέρεν(προστ.) κοίταξε
τοιτους/τις
φουρνίνφούρνος
χ̌έρα̤χέρια
χαπάρ’χαμπάρι, είδηση, μαντάτο haber/ḫaber
Σημειώσεις
¹ τον εαυτόν ατ’ κιπάρ-γερινέ επαίρ’νεν ατον: θεωρούσε τον εαυτό του ευγενή, κύριο
² (τουρκ.) (Gel buraya köpek, peşime gel!): Έλα εδώ, σκυλί, ακολούθησέ με! 
³ (τουρκ.) (Ver şu köpeğe bir ekmek): Δώσε στο σκυλί αυτό ένα ψωμί
⁴ (τουρκ.) (Haydi köpek çabuk evine git): Εμπρός, σκυλί, γρήγορα σπίτι σου
⁵ (τουρκ.) (Zavallı çocuk, çok acıyorum!): Καημένο παιδί, πολύ το λυπάμαι!

Ποντιακός Στίχος - Pontian Lyrics 2025

Επικοινωνία: infoDUMMY@pontianlyrics.gr