Η Ταβάρα η Σόνα σην νύφεν ατ’ς την Σαλώναν πολλά γουγευτα̤ρία έτον. Τον γιον ατ’ς τον Πολυχρόν’ πάντα μαναχόν εφάζ’νεν ατον. Σο τραπέζ’ν ατ’ εβάλλ’νεν ας σ’ αμπάρ’ απέσ’ όλα̤ τα καλά και τα καλοσύνα̤ς. Εκείνε πάντα πριν να έρχουντουν ο γιος ατ’ς, έτρωεν με την νύφεν εντάμαν μουταράν. Κι επεκεί εκλείδωνεν κι έμπαινεν, εκλείδωνεν κι έβγαινεν. Η νύφε εζαπούνεψεν, η μάρσα, άμα ντό να ευτάει; Επήεν έναν ημέραν ση κυρού ατ’ς κι έφαγεν καλά-καλά και είπεν α’ την μάναν ατ’ς. Εκείνε πα η ευλοημέντσα, τη Θεού άνθρωπος: -Ποίσον υπομονήν, γιάβρουμ, είπεν ατην. Πολλά ’κ’ επήεν, ο άντρας ατ’ς εγνάεψεν τη μάνας ατ’ την προκοπήν και ενούνιξεν πως να ευτάει και να βάλ’ έναν τάξ’ απέσ’ σ’ οσπί’ν ατ’. Σην μάναν ατ’ πα είχ̌εν πολλά σαϊκούν και ’κ’ εθέλ’νεν να εχάλανεν την καρδίαν ατ’ς. Έναν πουρνόν επήγεν σ’ αργαστέρ’ν ατ’, κι αλλομούνον κέσ’ εκλώστεν ξαν οπίσ’ μετ’ έναν οκάν κρέας και λέει την μάναν ατ’ έναν παστάφ’: -Μάνα, έρθανε δύ’ φίλοι μ’ ας σην Κερασούνταν και ’α φέρ’ ατ’ς το μεσημέρ’ σ’ οσπίτ’, να τρώγομ’ εντάμαν· τέρεν και ποίσον έναν καρτοφλούν και γιοχάδες, να ευχαριστούμ’ ατ’ς. Έρθεν το μεσημέρ’ ο Πολυχρόντς σο φαγίν μαναχός και λέει την μάναν ατ’: -Την ευλογίαν ατουν, οι μισα̤φίρ’ είχανε ατσ̌ελέν δουλείαν κι επήγανε σην Βώναν. Είπανε με θα έρχουνταν το βράδον. Έγκα αβούτα τα παρπούνα̤. Τέρεν και καθάρτσον ατα, ντως ατα και ελίγον άλας και το βράδον βάλομ’ ατα σην σγάραν. ’α φέρω κι ολίγον κρασίν· ποισέστε κι έναν νισ̌αστί’ φούστορον και ας ευχαριστούμε τ’ ανθρώπ’ς. ’Κ’ εξέρετε ντο καλά παιδία είναι. Οπέρτς ας τ’ επήγα σην Κερασούνταν, οι δύος ατουν πα ντο θα εποίν’ναν εμε εσ̌άσ̌εψαν. Νά̤ισε, ελάτε ατώρα ας τρώγομε. -Εμείς εφάγαμε, γουρπάν’ -τ- σ’, είπεν η μάνα τ’. -Ελάτε, τζ̌άνουμ, ο χορτασμένον τρώει σεράντα βούκας κι άλλο, είπεν κι εκείνος. Ουζάτμιαλουμ¹, η μάνα τ’ ’κ’ εκάτσεν, άμα η Σαλώνα εγουρεύτεν σο τραπέζ’ και έναν κι έναν με τον άντραν ατ’ς έφαγεν. Η πεθερά τ’ς γουρτζ̌ανίζ’ τα δόντα̤, άμα ντο επορεί να ευτάει; Το βράδον επήρεν ο Πολυχρόντς το κρασίν, επήρεν κι έναν διάρικον ψωμίν και έναν οκάν Κιμισ̌χανάς απίδα̤ κι επήεν σ’ οσπίτ’. -Να γαμώ την μάναν ατουν, είπεν, εσέβεν ’κ’ εσέβεν σ’ οσπίτ’. Εσ’κώθαν κι έφυγαν οι μισα̤φίρ’. Επέρασεν το Κουρτζ̌ήν το παπόρ’ και είπανε να μη χάν’νε τον καιρόν ατουν. Κι άλλο καλλίον, φερέστε ατώρα ας τρώγομ’ ατα εμείς. -Εμείς έφαγαμε», είπεν η μάνα τ’. -Έφαγατε, ’κ’ έφαγατε, ελάτε σο τραπέζ’. Είπαμε, ο χορτασμένον σεράντα βούκας κι άλλο τρώει. Η μάνα τ’ ξαν ’κ’ εκάτσεν. Επίασεν ο Πολυχρόντς ας σο χ̌όρ’ την γαρήν ατ’ κι εκάτσεν ατην κα’. Επίασεν και τη μάνας ατ’ το τέκ’, άμα εκείνε εγέντον μαυρομόλυβον και ’κ’ εκάτσεν. Έναν κι έναν τ’ αντρόγυνον έφαγαν τα παρπούνα̤ κι έπαν τα κρασία, κι εκύλτσαν ύστερα το φούστορον και τ’ απίδα̤. Η μάνα τ’ ξάι στερέαν ’κ’ είχ̌εν. Έμπαινεν κι έβγαινεν αποφκακέσ’-αποφκακέσ’ έλεγεν: -’α σπάντς σ̌κύλ’ θαγατέρα, ’α χ̌έ͜εις αφκά τ’ ι-σ’. Ας τ’ εσ’κώθαν ας σο τραπέζ’, εκάτσαν ολίγον σην αυλήν κι επεκεί επήγαν εκοιμέθαν κα’. Πριν ας σα ξημερώματα εσ’κώθεν η Σόνα, ένοιξεν γάλα̤-γάλα̤ την οτάν τη γιου ατ’ς, έσ’κωσεν το γιοργάν’ ση νύφες τα ποδάρα̤ καικά κι εφέκεν...τ’ απουρπουνιζ’νόν ατ’ς. Ο Πολυχρόντς εγνάεψεν α’, άμα ξάι λαλίαν ’κ’ εποίκεν. Ας τ’ εξέβεν η μάνα τ’, εγνέφ’σεν την Σαλώναν και λέει ατην: -Ση πανταλονί μ’ την τσ̌όπα̤ έχω έναν σακούλ’ μετσ̌ιτιάδες· σούκ’ φέρεν ατα. Επήεν έγκεν ατα η νύφε κι ο Πολυχρόντς ένοιξεν κι έκχ̌’σεν ατα όλα̤ απάν’ σο σκατόν τη μάνας ατ’ κι εσκάλωσεν και λέει και γελά με την Σαλώναν. Έκ’σεν τα λαλίας και τα καλατσ̌ίας η μάνα τ’ κι έρθεν ερώτεσεν: -Ντ’ έπαθατε; Γιάμ’ η νύφε έχ̌εσεν αφκά τ’ ατ’ς; -Έλα, μάνα, έλα, είπεν ατην ο γιος ατ’ς. Η νύφε ας χ̌έζ’ και πάντα αγίκον σκατόν ας ευτάει. Για έλα τέρεν, τέρεν τα μετσ̌ιτιάδες! Εγώ απ’ ατώρα άλλο δουλείαν ’κ’ ευτάγω. Μάνα, εσύ μαείρεψον κι η νύφε ας τρώει και χ̌έζ’. Ηύραμε την τύχην εμουν! Εκείνε πα, εσταύρωσεν τα χ̌έρα̤ και ας ση χολοσποσίαν ατ’ς έμπαινεν κι έβγαινεν και αποφκακέσ’-αποφκακέσ’ έλεγεν: -Άλλος κώλος εποίκεν α’, άλλο κώλος εποίκεν α’. Άμα, πού να μαρτυρά ’το!
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| α’ | (ατό) αυτό, το | ||
| ’α | θα | ||
| αβούτα | αυτά | ||
| αγίκον | τέτοιο/α | ||
| άλας | αλάτι | ||
| ανθρώπ’ς | ανθρώπους | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αποφκακέσ’ | από κάτω πέρα | ||
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σα | απ’ τα | ασό σα (από τα) | |
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| ατα | αυτά | ||
| ατουν | τους | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| ατσ̌ελέν | βιαστικό, επείγον | acele/ʿacele | |
| ατώρα | τώρα | ||
| αφκά | κάτω | ||
| βούκας | (γεν. εν.) μπουκιάς, (ον./αιτ. πληθ.) μπουκιές | ||
| βράδον | βράδυ | ||
| γαρήν | (αιτ.) γυναίκα | karı | |
| γιάβρουμ | αγαπημένη μου, γιαβρί μου | yavrum | |
| γιάμ’ | μήπως, ή μη | ya/yā + μη | |
| γιοργάν’ | πάπλωμα | yorgan | |
| γιοχάδες | λεπτά φύλλα από ζυμάρι τα οποία ψήνονται στο «σατς» | ||
| γουρπάν’ | θυσία | kurban/ḳurbān | |
| δουλείαν | δουλειά | ||
| δύ’ | δύο | ||
| δύος | δύο | ||
| εβάλλ’νεν | έβαζε | ||
| εγέντον | έγινε | ||
| έγκα | έφερα | ||
| έγκεν | έφερε | ||
| εγνάεψεν | κατάλαβε | ||
| εγνέφ’σεν | ξύπνησε | ||
| εθέλ’νεν | ήθελε | ||
| εκάτσαν | κάθισαν | ||
| εκάτσεν | κάθισε | ||
| εκείνε | εκείνη | ||
| εκλώστεν | γύρισε, επέστρεψε | ||
| εκοιμέθαν | κοιμήθηκαν | ||
| έκ’σεν | άκουσε | ||
| έκχ̌’σεν | εξέχυσε, έχυσε, εξέβαλε | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| εμουν | μας | ||
| ένοιξεν | άνοιξε | ||
| εντάμαν | μαζί | ||
| εξέβεν | βγήκε, ανέβηκε | ||
| εξέρετε | ξέρετε, γνωρίζετε | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επήεν | πήγε | ||
| επίασεν | πιάστηκε | ||
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’ναν | έκαναν, έφτιαχναν | ποιέω-ῶ | |
| επορεί | μπορεί | ||
| έρθανε | ήρθαν | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| έρχουνταν | έρχονται | ||
| έρχουντουν | ερχόταν | ||
| ερώτεσεν | ρώτησε | ||
| εσ̌άσ̌εψαν | σάστισαν, τα έχασαν | şaşmak | |
| εσέβεν | μπήκε | ||
| εσκάλωσεν | ξεκίνησε, άρχισε, εκκίνησε ένα έργο/δουλειά | ||
| εσ’κώθαν | σηκώθηκαν | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| έσ’κωσεν | σήκωσε | ||
| έτον | ήταν | ||
| έτρωεν | έτρωγε | ||
| ευλοημέντσα | ευλογημένη | ||
| ευτάγω | κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| εφέκεν | άφησε | ||
| ηύραμε | βρήκαμε | ||
| θαγατέρα | κόρη, θυγατέρα | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κα’ | κάτω | ||
| καθάρτσον | (προστ.) καθάρισε | ||
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| καλατσ̌ίας | ομιλίες, συνομιλίες, συζητήσεις | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| καλλίον | (επίθ.) καλύτερο, (επίρ.) καλύτερα | ||
| καλοσύνα̤ς | καλοσύνες, καλές πράξεις | ||
| κέσ’ | προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο | κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε | |
| κυρού | πατέρα | ||
| λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
| λαλίας | λαλιές, φωνές, (γεν. ενικού) φωνής | ||
| μαναχόν | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
| μαναχός | μοναχός, μόνος | ||
| μάρσα | μαύρη, κακόμοιρη, καημένη | ||
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| μουταράν | πενιχρό μέσο, ψευτοδουλειά | müdârâ | |
| ντως | (προστ.) χτύπα | ||
| νύφε | νύφη | ||
| νύφεν | νύφη | ||
| νύφες | νύφης | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| οκάν | οθωμανική μονάδα μέτρησης μάζας (ισοδύναμη με 1,2829 κιλά) | okka | |
| ολίγον | λίγο | ||
| οπέρτς | πέρυσι | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
| οτάν | δωμάτιο | oda | |
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παπόρ’ | βαπόρι, καράβι | vapore | |
| ποδάρα̤ | πόδια | ||
| ποισέστε | (προστ.) κάνετε, φτιάξτε | ||
| ποίσον | (προστ.) κάνε, φτιάξε | ποιέω, ποιῶ | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πουρνόν | πρωί, πρωινό, επαύριον | ||
| σαϊκούν | ευυποληψία, σεβασμός | saygın | |
| σεράντα | σαράντα | ||
| σ̌κύλ’ | (γεν.) σκύλου | ||
| σούκ’ | (προστ.) σήκω | ||
| Ταβάρα | δαιμόνιο που προκαλούσε αίσθημα πνιγμού στον ύπνο, η Μόρα (ουσιαστικά η προσωποποίηση του φαινομένου της υπνικής παράλυσης), μτφ. εφιάλτης, ψυχοπλάκωμα | πιθ. εκ του αραβ. tafra=πηδάω | |
| τέκ’ | μόνο, ένα, μοναδικό | tek | |
| τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
| τζ̌άνουμ | ψυχή μου, αγαπημένε/η μου | canım<can/cān | |
| ’το | αυτό, το (προσωπική αντωνυμία) | ||
| τρώγομ’ | τρώμε | ||
| τρώγομε | τρώμε | ||
| τσ̌όπα̤ | τσέπη | cep/ceyb | |
| φέρ’ | φέρνω/ει | ||
| φέρεν | (προστ.) φέρε | ||
| φούστορον | ομελέτα | ||
| χ̌έζ’ | χέζει | ||
| χ̌έρα̤ | χέρια | ||
| χάν’νε | χάνουν, παύουν να έχουν, διώχνουν |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| α’ | (ατό) αυτό, το | ||
| ’α | θα | ||
| αβούτα | αυτά | ||
| αγίκον | τέτοιο/α | ||
| άλας | αλάτι | ||
| ανθρώπ’ς | ανθρώπους | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αποφκακέσ’ | από κάτω πέρα | ||
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σα | απ’ τα | ασό σα (από τα) | |
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| ατα | αυτά | ||
| ατουν | τους | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| ατσ̌ελέν | βιαστικό, επείγον | acele/ʿacele | |
| ατώρα | τώρα | ||
| αφκά | κάτω | ||
| βούκας | (γεν. εν.) μπουκιάς, (ον./αιτ. πληθ.) μπουκιές | ||
| βράδον | βράδυ | ||
| γαρήν | (αιτ.) γυναίκα | karı | |
| γιάβρουμ | αγαπημένη μου, γιαβρί μου | yavrum | |
| γιάμ’ | μήπως, ή μη | ya/yā + μη | |
| γιοργάν’ | πάπλωμα | yorgan | |
| γιοχάδες | λεπτά φύλλα από ζυμάρι τα οποία ψήνονται στο «σατς» | ||
| γουρπάν’ | θυσία | kurban/ḳurbān | |
| δουλείαν | δουλειά | ||
| δύ’ | δύο | ||
| δύος | δύο | ||
| εβάλλ’νεν | έβαζε | ||
| εγέντον | έγινε | ||
| έγκα | έφερα | ||
| έγκεν | έφερε | ||
| εγνάεψεν | κατάλαβε | ||
| εγνέφ’σεν | ξύπνησε | ||
| εθέλ’νεν | ήθελε | ||
| εκάτσαν | κάθισαν | ||
| εκάτσεν | κάθισε | ||
| εκείνε | εκείνη | ||
| εκλώστεν | γύρισε, επέστρεψε | ||
| εκοιμέθαν | κοιμήθηκαν | ||
| έκ’σεν | άκουσε | ||
| έκχ̌’σεν | εξέχυσε, έχυσε, εξέβαλε | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| εμουν | μας | ||
| ένοιξεν | άνοιξε | ||
| εντάμαν | μαζί | ||
| εξέβεν | βγήκε, ανέβηκε | ||
| εξέρετε | ξέρετε, γνωρίζετε | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επήεν | πήγε | ||
| επίασεν | πιάστηκε | ||
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’ναν | έκαναν, έφτιαχναν | ποιέω-ῶ | |
| επορεί | μπορεί | ||
| έρθανε | ήρθαν | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| έρχουνταν | έρχονται | ||
| έρχουντουν | ερχόταν | ||
| ερώτεσεν | ρώτησε | ||
| εσ̌άσ̌εψαν | σάστισαν, τα έχασαν | şaşmak | |
| εσέβεν | μπήκε | ||
| εσκάλωσεν | ξεκίνησε, άρχισε, εκκίνησε ένα έργο/δουλειά | ||
| εσ’κώθαν | σηκώθηκαν | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| έσ’κωσεν | σήκωσε | ||
| έτον | ήταν | ||
| έτρωεν | έτρωγε | ||
| ευλοημέντσα | ευλογημένη | ||
| ευτάγω | κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| εφέκεν | άφησε | ||
| ηύραμε | βρήκαμε | ||
| θαγατέρα | κόρη, θυγατέρα | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κα’ | κάτω | ||
| καθάρτσον | (προστ.) καθάρισε | ||
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| καλατσ̌ίας | ομιλίες, συνομιλίες, συζητήσεις | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| καλλίον | (επίθ.) καλύτερο, (επίρ.) καλύτερα | ||
| καλοσύνα̤ς | καλοσύνες, καλές πράξεις | ||
| κέσ’ | προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο | κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε | |
| κυρού | πατέρα | ||
| λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
| λαλίας | λαλιές, φωνές, (γεν. ενικού) φωνής | ||
| μαναχόν | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
| μαναχός | μοναχός, μόνος | ||
| μάρσα | μαύρη, κακόμοιρη, καημένη | ||
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| μουταράν | πενιχρό μέσο, ψευτοδουλειά | müdârâ | |
| ντως | (προστ.) χτύπα | ||
| νύφε | νύφη | ||
| νύφεν | νύφη | ||
| νύφες | νύφης | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| οκάν | οθωμανική μονάδα μέτρησης μάζας (ισοδύναμη με 1,2829 κιλά) | okka | |
| ολίγον | λίγο | ||
| οπέρτς | πέρυσι | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
| οτάν | δωμάτιο | oda | |
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παπόρ’ | βαπόρι, καράβι | vapore | |
| ποδάρα̤ | πόδια | ||
| ποισέστε | (προστ.) κάνετε, φτιάξτε | ||
| ποίσον | (προστ.) κάνε, φτιάξε | ποιέω, ποιῶ | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πουρνόν | πρωί, πρωινό, επαύριον | ||
| σαϊκούν | ευυποληψία, σεβασμός | saygın | |
| σεράντα | σαράντα | ||
| σ̌κύλ’ | (γεν.) σκύλου | ||
| σούκ’ | (προστ.) σήκω | ||
| Ταβάρα | δαιμόνιο που προκαλούσε αίσθημα πνιγμού στον ύπνο, η Μόρα (ουσιαστικά η προσωποποίηση του φαινομένου της υπνικής παράλυσης), μτφ. εφιάλτης, ψυχοπλάκωμα | πιθ. εκ του αραβ. tafra=πηδάω | |
| τέκ’ | μόνο, ένα, μοναδικό | tek | |
| τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
| τζ̌άνουμ | ψυχή μου, αγαπημένε/η μου | canım<can/cān | |
| ’το | αυτό, το (προσωπική αντωνυμία) | ||
| τρώγομ’ | τρώμε | ||
| τρώγομε | τρώμε | ||
| τσ̌όπα̤ | τσέπη | cep/ceyb | |
| φέρ’ | φέρνω/ει | ||
| φέρεν | (προστ.) φέρε | ||
| φούστορον | ομελέτα | ||
| χ̌έζ’ | χέζει | ||
| χ̌έρα̤ | χέρια | ||
| χάν’νε | χάνουν, παύουν να έχουν, διώχνουν |
¹ ουζάτμιαλουμ (uzatmayalım): Ας μην το μακραίνουμε, κοντολογίς