Ο Μουθούγκ’ς ο Παναέτας έτον προσκαλεσμένος με τον γιον ατ’ τον Λάμπον σον ψαλμόν τη σχωρεμένονος τη Νικόλα τη Ποπαλαζάρ’. Παρασ̌κευήν ημέραν έρθεν ατ’ς το προσκάλεσμαν για τη Σάββα. Την Παρασ̌κευή το βράδον οι δύος ατουν πα τίποτα ’κ’ έφαγαν για να πεινούνε καλά-καλά. Εξέρανε οι Ποπαλαζαράντ’ τ’ έταν ζεγκίν και θα είχαν καλά φαγία. Τη Σάββα απουρπουνού σ̌ίρσ̌ιμα εσ’κώθαν οι δύος πα, έπαν απ’ έναν καϊβέν, για να μη λιγούνταν ας σην πείναν, κι επήγαν σην εγκλεσίαν. Ας σην απόλυσην και ύστερα επήγαν με τ’ ούλτς εντάμαν σ’ οσπίτ’ τη Ποπαλαζάρ’. Πολλά ’κ’ επήεν εγούρεψαν τα τραπέζα̤ κι εκάτσαν όλ’ τριγύλ’-τριγύλ’. Ο Μουθούγκ’ς ο Παναέτας επήρεν σουμά τ’ το γιον ατ’ τον Λάμπον, για να τερεί ατον γιάμ’ ’κι τρώει πολλά. Οι ’σπιτα̤νοί κι οι συγγενοί ατουν εκουβάλ’ναν λογιών-λογιών καλά φαγία. Τανωμένον σ̌ουρβάν, πλιγούρα̤, γιαχνίν με τα καρτόφα̤ και με το κρέας, μακαρίναν, τυρία, ελαίας, κατά το συνήθειον. Αρ’ εσκάλωσαν το φάσιμον κι ο Λάμπον ας τ’ έφαγεν εικοσπέντε-τριάντα βούκας κέσ’, επήρεν κι έπεν έναν ποτήρ’ νερόν. Εσπίχτεν ο Παναέτας κι εδέκεν ατον έναν μουστέαν, απ’ αφκακέσ’ ας σο τραπέζ’ για να μη ελέπ’ν’ ατον. -Ντό κρού’ς με, πάτερα; είπεν ατον ο γιος ατ’. -Νέπε, τσούνας κουτάβ’, μη πίντς νερόν και κόπεται η έρεξη σ’, είπεν ατον κι ο κύρ’ς ατ’. -Κια πατέρα, εγώ πίνω για ν’ ανοί͜ει την έρεξη μ’. Αρ’ εσπίχτεν, ξαν ο Παναέτας κι εδέκεν ατον άλλ’ έναν μουστέαν κι άλλο δυνατόν. -Την ευλογία σ’ να λελεύω, πάτερα, ξαν γιατί κρού’ς με; λέει ατον ο γιος ατ’. -Κι αμ’, σ̌κύλ’ υιέ, γιατί ’κ’ έλεγες μ’ ατο κι άλλ’ έμπρ’ καικά; είπεν ο Μουθούγκ’ς κι εκατακύλτσεν εκείνος πα έναν ποτήρ’ νερόν...
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| ανοί͜ει | ανοίγει | ||
| απουρπουνού | κατά το πρωί, πρωινιάτικα | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| ατουν | τους | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| αφκακέσ’ | κάτω πέρα | ||
| βούκας | (γεν. εν.) μπουκιάς, (ον./αιτ. πληθ.) μπουκιές | ||
| βράδον | βράδυ | ||
| γιάμ’ | μήπως, ή μη | ya/yā + μη | |
| δύος | δύο | ||
| εγκλεσίαν | εκκλησία | ||
| εγούρεψαν | έστησαν | kurmak | |
| εδέκεν | έδωσε | ||
| εκάτσαν | κάθισαν | ||
| εκουβάλ’ναν | κουβαλούσαν | ||
| ελαίας | (τα) ελιές, (τη) ελιάς | ||
| ελέπ’ν’ | βλέπουν | ||
| έμπρ’ | (έμπρου) εμπρός, μπροστά | ||
| εντάμαν | μαζί | ||
| έπεν | ήπιε | ||
| επήεν | πήγε | ||
| έρεξη | όρεξη | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| εσκάλωσαν | ξεκίνησαν, άρχισαν, εκκίνησαν ένα έργο/δουλειά | ||
| εσ’κώθαν | σηκώθηκαν | ||
| εσπίχτεν | σφίχτηκε | ||
| έταν | ήταν | ||
| έτον | ήταν | ||
| ζεγκίν | πλούσιο/α | zengin/sengīn | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| κέσ’ | προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο | κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κόπεται | κόβεται | ||
| κρού’ς | χτυπάς | κρούω | |
| κύρ’ς | κύρης, πατέρας | ||
| λελεύω | χαίρομαι | ||
| λιγούνταν | επιθυμούν κτ σφοδρά, χάνουν τις αισθήσεις τους, λιποθυμούν | ||
| μακαρίναν | είδος ζυμαρικού | makarna<maccherone | |
| μουστέαν | γροθιά | muşta/muşte | |
| νέπε | βρε! | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| όλ’ | όλοι/α | ||
| οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
| ούλτς | όλους | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| πίντς | πίνεις | ||
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| σ̌κύλ’ | (γεν.) σκύλου | ||
| σουμά | κοντά | ||
| σ̌ουρβάν | σούπα από ξεφλουδισμένο και χοντροκομμένο σιτάρι ή κριθάρι | çorba/şūrbā | |
| συγγενοί | συγγενείς | ||
| τανωμένον | το αρτυσμένο με τάνιν φαγητό (ιδίως σούπες, τάνιν= το γιαούρτι που απομένει μετά την αφαίρεση του βουτύρου) | Թան (tan)=λιώνω, ρέω | |
| τερεί | κοιτάει | ||
| τριγύλ’ | τριγύρω | ||
| τσούνας | σκύλας | κύων→κύαινα | |
| υιέ | γιε | υἱός |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| ανοί͜ει | ανοίγει | ||
| απουρπουνού | κατά το πρωί, πρωινιάτικα | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| ατουν | τους | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| αφκακέσ’ | κάτω πέρα | ||
| βούκας | (γεν. εν.) μπουκιάς, (ον./αιτ. πληθ.) μπουκιές | ||
| βράδον | βράδυ | ||
| γιάμ’ | μήπως, ή μη | ya/yā + μη | |
| δύος | δύο | ||
| εγκλεσίαν | εκκλησία | ||
| εγούρεψαν | έστησαν | kurmak | |
| εδέκεν | έδωσε | ||
| εκάτσαν | κάθισαν | ||
| εκουβάλ’ναν | κουβαλούσαν | ||
| ελαίας | (τα) ελιές, (τη) ελιάς | ||
| ελέπ’ν’ | βλέπουν | ||
| έμπρ’ | (έμπρου) εμπρός, μπροστά | ||
| εντάμαν | μαζί | ||
| έπεν | ήπιε | ||
| επήεν | πήγε | ||
| έρεξη | όρεξη | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| εσκάλωσαν | ξεκίνησαν, άρχισαν, εκκίνησαν ένα έργο/δουλειά | ||
| εσ’κώθαν | σηκώθηκαν | ||
| εσπίχτεν | σφίχτηκε | ||
| έταν | ήταν | ||
| έτον | ήταν | ||
| ζεγκίν | πλούσιο/α | zengin/sengīn | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| κέσ’ | προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο | κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κόπεται | κόβεται | ||
| κρού’ς | χτυπάς | κρούω | |
| κύρ’ς | κύρης, πατέρας | ||
| λελεύω | χαίρομαι | ||
| λιγούνταν | επιθυμούν κτ σφοδρά, χάνουν τις αισθήσεις τους, λιποθυμούν | ||
| μακαρίναν | είδος ζυμαρικού | makarna<maccherone | |
| μουστέαν | γροθιά | muşta/muşte | |
| νέπε | βρε! | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| όλ’ | όλοι/α | ||
| οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
| ούλτς | όλους | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| πίντς | πίνεις | ||
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| σ̌κύλ’ | (γεν.) σκύλου | ||
| σουμά | κοντά | ||
| σ̌ουρβάν | σούπα από ξεφλουδισμένο και χοντροκομμένο σιτάρι ή κριθάρι | çorba/şūrbā | |
| συγγενοί | συγγενείς | ||
| τανωμένον | το αρτυσμένο με τάνιν φαγητό (ιδίως σούπες, τάνιν= το γιαούρτι που απομένει μετά την αφαίρεση του βουτύρου) | Թան (tan)=λιώνω, ρέω | |
| τερεί | κοιτάει | ||
| τριγύλ’ | τριγύρω | ||
| τσούνας | σκύλας | κύων→κύαινα | |
| υιέ | γιε | υἱός |