.
.
Λαογραφικά των Κοτυώρων | Από τη ζωή του Πόντου

Ο δίκαιον ο σύντεκνον

fullscreen
Σα πρώτα τα ζαμάνα̤ έτον είνας χερίφ’ς και η γυναίκα τ’ εποίκεν έναν μωρόν. Εψαλάφαναν ο είνας και ο άλλος να βαφτίζ’ν’ α’. Ο χερίφ’ς είπεν την γυναίκαν ατ’:
-Καν’νάν ’κι θα δίγω το μωρόν να βαφτίζ’ α̤’, ήντσαν έν’ δίκαιος, είπεν, εκείνον ’α ’φτάγω σύντεκνον.

Έναν ημέραν είστα̤ εκάθουντουν σ’ οσπίτ’, έρθεν εντώκεν σην πόρταν ατ’ είνας άνθρωπος. Ένοιξαν ατον.
-Εσύ ποίος είσαι και ντό θέλτς; είπαν ατον.
-Έρθα, είπεν κι εκείνος, να βαφτίζω το μωρόν εσουν. Εγώ είμαι ο Θεγόν.
-’κι δίγω σε το μωρόν, είπεν ατον ο χερίφ’ς. Εσύ είσαι άδικος άνθρωπος. Τ’ άλλτς ευτάς ζεγκίντς, τ’ άλλτς ευτάς εφτεχούς, τ’ άλλτς ευτάς έμορφους, τ’ άλλτς ευτάς άσ̌κεμους, τεμέκ δηλαδής είσαι άδικος. Εγώ άδικον άνθρωπον ’κι δίγω να βαφτίζ’ το μωρό μ’.
Αέτσ’ πα εχάτεψεν τον Θεόν.

Μετά κάμποσα ημέρας έρθεν είνας άλλος εντώκεν σην πόρταν ατ’ κι εψαλάφεσεν να βαφτίζ’ το μωρόν.
-Εσύ πα ποίος είσαι; είπεν ατον.
-Εγώ, είπεν κι εκείνος, είμαι ο δά̤βολον, είπεν.
-Χάθ’ απ’ ατουκέσ’, είπεν ατον, εσύ άδικος και κακός είσαι! Ευτάς τα κακοσύνα̤ς και τα κακουργήματα, διαβάλλτς τ’ ανθρώπ’ς και βάλλτς ατ’ς σ’ έναν τ’ άλλο. Εγώ εσέν σύντεκνον ’κ’ ευτάγω σε.
Εχάτεψεν κι εκείνον.

Μετά κάμποσον καιρόν έρθαν σην πόρταν είνας άλλος. Ένοιξαν ατον.
-Καλώς όρισες
-Καλώς ηύραμε. Έρθα, είπεν, να ψαλαφώ το μωρόν εσουν να βαφτίζ’ α’, είπεν.
-Μίαν, είπεν ατον κι ο χερίφ’ς, πέει με ποίος είσαι κι επεκεί ’α δίγω σε και βαφτί͜εις το μωρό μ’, είπεν.
-Εγώ είμαι ο Μουχαήλτς ο Αρχάγγελον, είπεν, πη παίρω τα ψ̌ήα, είπεν.
-Χα! είπεν, εσύ είσαι δίκαιος άνθρωπος. Νά̤ ζεγκίντς τερείς, νά̤ εφτεχούς. Τ’ ολωνών τα ψ̌ήα παίρτς. Εσέν ’α δίγω σε και βαφτί͜εις το μωρό μ’, είπεν ατον.

Εβάφτιξεν το μωρόν ατ’, κι εγένταν κουμπάρ’.

-Τέ, ατώρα, σύντεκνε, είπεν ατον, έπαρ’ έναν τσ̌άνταν σα χ̌όρα̤ σ’ και ινά̤ναι γιατρός. Άμον το κουίζ’νε σε σ’ είναν άρρωστον και εμπαίντς απέσ’ σην οτάν κι ελέπ’ς με κάθομαι σ’ άρρωστονος το κιφάλ’ καικά, ατότε, είπεν, πέει ατ’ς «εγώ ’α προσπαθώ άμα ήντα̤ν ευτάτε, ο άρρωστον εσουν ’κι πιστεύω να ’ίνεται καλά». Άμον το ελέπ’ς με σα ποδάρα̤ τ’ καικά, ατότε είπεν, νερόν πα να τσαγλαύ’ς μετ’ ολίγον ζάχαρην και δί’ς ατον, αμὰν ’α ’ίνεται καλά.

Έλα-έλα ο σύντεκνον εέντον άνθρωπος. Εκέρδιξεν πολλά παράες. Είνας γιατρός, είνας γιατρός, καλός γιατρός - επαραγγείλ’ναν ατον ας σα χωρία. Επλούτανεν ο χερίφ’ς. Όλα̤ τα καλά και τα καλοσύνα̤ς σ’ οσπί’ν ατ’.

Επέρασαν έπεγι αρκετά χρόνα̤ και έναν ημέραν εφανερώθεν ατον ο σύντεκνος  ατ’. Έρθεν να παίρ’ την ψ̌ην ατ’!

Επαρακάλεσεν ατον:
-Αμάν, σύντεκνε, εσύ εξέρτς, δος με δεκαπέντε ημέρες διορίαν ας πάγω σ’ οσπίτ’ κι επεκεί έλα έπαρ’ την ψ̌η μ’.
Εσ’κώθεν επήεν σ’ οσπίτ’. Λέει την γυναίκαν ατ’:
-Γάρη, το και το, ο σύντεκνο μ’ έρθεν να παίρ’ την ψ̌η μ’. Εγώ ατώρα ’α φεύω απ’ αδά ας σον κόσμον, είπεν, και ’α πάγω ’ίνομαι ανεγνώριμος, να μη ηυρήκ’ με και παίρ’ την ψ̌η  μ’ ο σύντεκνο μ’.

Το είπεν α’ και τ’ εποίκεν α’ έναν έτον. Αμὰν έλειψεν τα κατσία τ’ μανέας, εφόρεσεν πα̤λά̤ λώματα κι επήεν σ’ έναν άλλον κόσμον. Αρ’ επέρασαν τα δεκαπέντε ημέρας, έρθεν ηύρεν ατον ο Μουχαήλ Αρχάγγελον, εντώκεν ατον απάν’ σ’ ωμία τ’ και είπεν ατον:
-Σύντεκνε, έρθα, ετελέθεν η διορία.
-Ντό σύντεκνε, είπεν ατον κι εκείνος, εσύ πα ποίος είσαι και απόθεν κέσ’ εγνωρί͜εις με;
 -Έλα, σύντεκνε, εσύ εξέρτς το είμαι δίκαιος άνθρωπος. Ήντα̤ν εθέλ’νες πα εδέκα σ’ α’. Εθέλεσες να ’κρύφκουσ’νε, άμα ατά σ’ εμέν κέσ’ ’κι περάν’νε.
-Ν’ αηλί εμέν, σύντεκνε, είπεν ατον κι ο χερίφ’ς, ας τ’ εγνώρτσες με κι ύστερ’, άλλο παράες ’κ’ ευτάει το κρύψιμο μ’. Ας πάγω σ’ οσπίτ’ και οπουρνά έλα έπαρ’ την ψ̌η μ’.

Αέτσ’ πα επήεν σ’ οσπί’ν ατ’ κι έρθεν τ’ άλλ’ την ημέραν ο σύντεκνος ατ’ κι επήρεν την ψ̌ην ατ’...
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλευση
α’(ατό) αυτό, το
α̤’(α̤τό) αυτό, το
’αθα
αδάεδώ
αέτσ’έτσι
αηλίαλίμονο ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός)
άλλτςάλλους
αμὰναμέσως, ευθύς, μονομιάς hemen/hemān
άμονσαν, όπως, καθώς ἅμα
ανθρώπ’ςανθρώπους
απάν’πάνω
απέσ’μέσα
απόθεναπό που, από όπου
αρ’εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha ἄρα
άρρωστονοςάρρωστου
ας σααπ’ τα ασό σα (από τα)
ας σοναπ’ τον ασό σον (από τον)
άσ̌κεμουςάσχημους/ες
ατάαυτά
ατότετότε
ατ’ςαυτής, της
ατώρατώρα
βάλλτςβάζεις
γάρη(κλητ.) Ε! γυναίκα karı
δά̤βολονδιάβολο
δίγωδίνω
δί’ςδίνεις
δοςδώσε
εγέντανέγιναν
εγνωρί͜ειςγνωρίζεις
εγνώρτσεςγνώρισες
εδέκαέδωσα
εέντονέγινε
εθέλεσεςθέλησες
εθέλ’νεςήθελες
είνανέναν, μία
είναςένας/μία
ελέπ’ςβλέπεις
έμορφουςόμορφους/ες
εμπαίντςμπαίνεις
έν’είναι
ένοιξανάνοιξαν
εντώκενχτύπησε
εξέρτςξέρεις, γνωρίζεις
έπαρ’(προστ.) πάρε
έπεγιαρκετές/αρκετοί/αρκετά, ένα μεγάλο ποσοστό, ένας μεγάλος αριθμός epey
επεκείαπό εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν
επήενπήγε
εποίκενέκανε, έφτιαξε ποιέω-ῶ
έρθαήρθα
έρθανήρθαν
έρθενήρθε
εσ’κώθενσηκώθηκε
εσουνσας
ετελέθεν(αμτβ.) τελείωσε, εξαντλήθηκε, μτφ. πέθανε
έτονήταν
ευτάγωκάνω, φτιάχνω εὐθειάζω
ευτάεικάνει, φτιάχνει εὐθειάζω
ευτάςκάνεις, φτιάχνεις εὐθειάζω
ευτάτεκάνετε, φτιάχνετε εὐθειάζω
εφανερώθενφανερώθηκε, αποκαλύφθηκε
εφόρεσενφόρεσε ρούχα
εχάτεψενέδιωξε atmak
εψαλάφεσενζήτησε, αιτήθηκε
ζαμάνα̤χρόνια
ζεγκίντςπλούσιος zengin/sengīn
ήντα̤νοτιδήποτε, ό,τι
ήντσανοποιοσδήποτε, όποιος / οποιονδήποτε, όποιον
ηύραμεβρήκαμε
ηυρήκ’βρίσκω/ει
θέλτςθέλεις
’ίνεταιγίνεται
’ίνομαιγίνομαι
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
καικάπρος τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά
καλοσύνα̤ςκαλοσύνες, καλές πράξεις
καν’νάνκανέναν
κατσίαπρόσωπο, μέτωπο
κέσ’προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε
’κιδεν οὐκί<οὐχί
κιφάλ’κεφάλι
κουίζ’νεφωνάζουν, λαλούνε, καλούνε κπ ονομαστικά
λώματαρούχα λῶμα/λωμάτιον
μανέαςκαπνιές
μετ’μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος)
μετά(με αιτιατική) συνοδεία, μαζί με
μίανμια φορά
ν’ αηλίαλίμονο μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός
ολίγονλίγο
οπουρνάπρωί, κατά το πρωί της επόμενης μέρας, αύριο
οσπίτ’σπίτι hospitium<hospes
οτάνδωμάτιο oda
παπάλι, επίσης, ακόμα
παίρ’παίρνω/ει
παίρτςπαίρνεις
παίρωπαίρνω
πέει(προστ.) πες
περάν’νεπερνάνε
πηπου
ποδάρα̤πόδια
ποίος(ερωτημ.) ποιός, (αναφ.αντων.) όποιος
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
τεμέκώστε, δηλαδή demek
τερείςκοιτάς
φεύωφεύγω
’φτάγω(ευτάγω) κάνω, φτιάχνω εὐθειάζω
χα!να!, ορίστε!, ιδού!
χάθ’(προστ.) χάσου
χερίφ’ςάνθρωπος, άντρας herif/ḥarīf
χρόνα̤χρόνια
χωρίαχωριά
ψαλαφώζητώ, αιτούμαι
ψ̌ηψυχή
ψ̌ήαψυχές, η περιοχή του στέρνου, τα εσώψυχα
ψ̌ηνψυχή
ωμίαώμοι
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλ.
α’(ατό) αυτό, το
α̤’(α̤τό) αυτό, το
’αθα
αδάεδώ
αέτσ’έτσι
αηλίαλίμονο ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός)
άλλτςάλλους
αμὰναμέσως, ευθύς, μονομιάς hemen/hemān
άμονσαν, όπως, καθώς ἅμα
ανθρώπ’ςανθρώπους
απάν’πάνω
απέσ’μέσα
απόθεναπό που, από όπου
αρ’εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha ἄρα
άρρωστονοςάρρωστου
ας σααπ’ τα ασό σα (από τα)
ας σοναπ’ τον ασό σον (από τον)
άσ̌κεμουςάσχημους/ες
ατάαυτά
ατότετότε
ατ’ςαυτής, της
ατώρατώρα
βάλλτςβάζεις
γάρη(κλητ.) Ε! γυναίκα karı
δά̤βολονδιάβολο
δίγωδίνω
δί’ςδίνεις
δοςδώσε
εγέντανέγιναν
εγνωρί͜ειςγνωρίζεις
εγνώρτσεςγνώρισες
εδέκαέδωσα
εέντονέγινε
εθέλεσεςθέλησες
εθέλ’νεςήθελες
είνανέναν, μία
είναςένας/μία
ελέπ’ςβλέπεις
έμορφουςόμορφους/ες
εμπαίντςμπαίνεις
έν’είναι
ένοιξανάνοιξαν
εντώκενχτύπησε
εξέρτςξέρεις, γνωρίζεις
έπαρ’(προστ.) πάρε
έπεγιαρκετές/αρκετοί/αρκετά, ένα μεγάλο ποσοστό, ένας μεγάλος αριθμός epey
επεκείαπό εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν
επήενπήγε
εποίκενέκανε, έφτιαξε ποιέω-ῶ
έρθαήρθα
έρθανήρθαν
έρθενήρθε
εσ’κώθενσηκώθηκε
εσουνσας
ετελέθεν(αμτβ.) τελείωσε, εξαντλήθηκε, μτφ. πέθανε
έτονήταν
ευτάγωκάνω, φτιάχνω εὐθειάζω
ευτάεικάνει, φτιάχνει εὐθειάζω
ευτάςκάνεις, φτιάχνεις εὐθειάζω
ευτάτεκάνετε, φτιάχνετε εὐθειάζω
εφανερώθενφανερώθηκε, αποκαλύφθηκε
εφόρεσενφόρεσε ρούχα
εχάτεψενέδιωξε atmak
εψαλάφεσενζήτησε, αιτήθηκε
ζαμάνα̤χρόνια
ζεγκίντςπλούσιος zengin/sengīn
ήντα̤νοτιδήποτε, ό,τι
ήντσανοποιοσδήποτε, όποιος / οποιονδήποτε, όποιον
ηύραμεβρήκαμε
ηυρήκ’βρίσκω/ει
θέλτςθέλεις
’ίνεταιγίνεται
’ίνομαιγίνομαι
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
καικάπρος τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά
καλοσύνα̤ςκαλοσύνες, καλές πράξεις
καν’νάνκανέναν
κατσίαπρόσωπο, μέτωπο
κέσ’προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε
’κιδεν οὐκί<οὐχί
κιφάλ’κεφάλι
κουίζ’νεφωνάζουν, λαλούνε, καλούνε κπ ονομαστικά
λώματαρούχα λῶμα/λωμάτιον
μανέαςκαπνιές
μετ’μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος)
μετά(με αιτιατική) συνοδεία, μαζί με
μίανμια φορά
ν’ αηλίαλίμονο μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός
ολίγονλίγο
οπουρνάπρωί, κατά το πρωί της επόμενης μέρας, αύριο
οσπίτ’σπίτι hospitium<hospes
οτάνδωμάτιο oda
παπάλι, επίσης, ακόμα
παίρ’παίρνω/ει
παίρτςπαίρνεις
παίρωπαίρνω
πέει(προστ.) πες
περάν’νεπερνάνε
πηπου
ποδάρα̤πόδια
ποίος(ερωτημ.) ποιός, (αναφ.αντων.) όποιος
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
τεμέκώστε, δηλαδή demek
τερείςκοιτάς
φεύωφεύγω
’φτάγω(ευτάγω) κάνω, φτιάχνω εὐθειάζω
χα!να!, ορίστε!, ιδού!
χάθ’(προστ.) χάσου
χερίφ’ςάνθρωπος, άντρας herif/ḥarīf
χρόνα̤χρόνια
χωρίαχωριά
ψαλαφώζητώ, αιτούμαι
ψ̌ηψυχή
ψ̌ήαψυχές, η περιοχή του στέρνου, τα εσώψυχα
ψ̌ηνψυχή
ωμίαώμοι

Ποντιακός Στίχος - Pontian Lyrics 2025

Επικοινωνία: infoDUMMY@pontianlyrics.gr