.
.
Λαογραφικά των Κοτυώρων | Από τη ζωή του Πόντου

Το φτωχοκόριτσον - βασίλισσα

fullscreen
Σα πρώτα τα ζαμάνα̤ και σ’ άργυρα τα χρόνα̤ έτον έναν φτωχόν κορίτσ’. Ους το βράδον έκλωθεν την τσ̌άρχαν κι εποίν’νεν μασούρα̤. Έναν ημέραν σίτ’ έκλωθεν επείνασεν. Τιδέν ’κ’ είχ̌εν να έτρωγεν κέλα, εσ’κώθεν εθόλωσεν τα σαχτάρα̤, ένοιξεν τ’ οτζ̌άκ’, έβαλεν αφκά τη σαχταρί’ το ζουμάρ’, εσέγκεν απάν’ έναν-δύο καστανί’ φύλλα κι έψ̌εν απάν’ τ’ άψιμον για να ψέσ̌κεται και τρώει.

Αλλομούνον έρθεν είνας γοτσ̌αμάνος γυρευός, εντώκεν την πόρταν ατ’ς κι εψαλάφεσεν ατην ολίγον ψωμίν.

Είπεν ατον κι εκείνε:
-Τάγη, ’κ’ έχω ψωμίν να δίγω σε, άμα αν θέλτς να αναμέντς ολίγον, ας ψεσ̌κεται η πίτα̤ και δίγω σε. Έλα κάθκα αδακά.
Ενέμ’νεν ελίτσ̌ικον ο γοτσ̌αμάνον, επήεν το κορίτσ’ ανοί͜ει τ’ αψίματα να εβγάλλ’ την πίτα̤ν κι ας σο τερεί, ντό τερεί; Εξέβεν αποφκά ας σ’ οτζ̌άκ’ έναν φουντάρ’ καθαρόν ψωμίν. Ετσάκωσεν εδέκεν τον γοτσ̌αμάνον κι επήρεν έφαγεν κι εκείνε. Ο γοτσ̌αμάνον ας τ’ έφαγεν και ύστερα εδέκεν ατην την ευχ̌ήν ατ’ και είπεν ατην:
-Βασίλισσα να ’ίνεσαι!

Εκείν’ την ώραν επεράν’νεν απ’ εκέσ’ τη βασιλέα ο γιον με την δωδεκάραν, έκ’σεν την ευχ̌ήν τη γέρονος κι εκλώστεν κι ετέρεσεν τ’ ανθρώπ’ς ατ’ κι εγέλασεν - τεμέκ δηλαδής αβούτος ο γοτσ̌αμάνον πα ντό λέει;

Τ’ οσπίτ’ τη κουτσ̌ής έτον απάν’ σην στράταν και κάθαν ημέραν τη βασιλέα ο γιον επεράν’νεν απ’ εκέσ’ καλκια̤σμένος απάν’ σ’ άλογον κι επέγ̆’νεν σ’ άβ’. Πάντα πα εσύρ’νεν λόγια την κουτσ̌ήν άμον κοροϊδίαν.

Πολλά ’κ’ επήεν εσουμαδεύτεν τη βασιλέα ο γιον. Επέρασεν ξαν τ’ άλλ’ την ημέραν ας ση κουτσ̌ής και λέει ατην:
-Φτωχοκόριτσον, εσουμαδεύτα.
Είπεν ατον κι εκείνε:
-Να είσαι καλορίζικος και καλότυχος, και έκλωθεν την τσ̌άρχαν ατ’ς.

Έρθεν ο καιρός κι εγυναίκ’σεν τη βασιλέα ο γιον. Εποίκαν σεράντα ημέρας και σεράντα νύχτας γάμον. Ατώρα τη βασιλέα ο γιον ’α πάει κείται κα’, ’α παέι σην οτάν ατ’, κι η νύφε τέλα̤ κακά. Νουνίζ’νε οι ανθρώπ’ α̤τ’ ντ’ ’α ευτάνε ατώρα· ντ’ ’α λένε τη βασιλέα τον γιον. Είπανε:
-Ας πάμε φέρομε εκείνο το φτωχοκόριτσον και κείται με τη βασιλέα τον γιον και μη λέγομ’ ατον το έν’ η νύφε κακά.

Επήεν αλλομίαν εκείνος πα σην οτάν ατ’ και την νύχταν εσέγκεν σην γούλαν τη κουτσ̌ής έναν χρυσόν κορδόν’ με τα φιλιρία. Άμα ξάι ’κ’ εγνώρτσεν ατεν σην σκοτίαν. Πρωί-πρωί πριν να σ’κούται τη βασιλέα ο γιον, επήραν οι ανθρώπ’ α̤τ’ την κουτσ̌ήν κι επήραν ατην κι επήγαν σ’ οσπί’ν ατ’ς, για να μη αγναύ’ α̤’ εκείνος.

Εκάτσεν ξαν το φτωχοκόριτσον και κλώθ’ την τσ̌άρχαν ατ’ς. Αλλομούνον ’κέσ’ τη βασιλέα ο γιον εκάλκεψεν να πάει σ’ άβ’ και είστα̤ επεράν’νεν ας σ’ οσπίτ’ τη κουτσ̌ής εστάθεν και είπεν ατην:
-Φτωχοκόριτσον, εγυναίκ’σα.
Μίαν πα ας το τερεί, ντό τερεί; Το βραδυσ’νόν το κορδόν’ με τα φιλιρία, σην γούλαν τη κουτσ̌ής. Ατότες έρθεν κι επέμ’νεν. Πάει σ’ οσπίτ’ και λέει το και το. Οι ανθρώπ’ α̤τ’ άλλο ’κ’ επόρεσαν να έκρυφταν την αρρώστιαν τη γυναικός ατ’ και είπαν ατον την ορθίαν:
-Βασιλέα πολυχρόν’, η βασιλεία σ’ να έν’ καλά. Ετέρεσαμε η βασίλισσα έν’ πολλά κακά και για να μη στεναχορεύομε σε επήγαμε έγκαμε το φτωχοκόριτσον σην οτά σ’. 
-Αγλήγορα δεβάτε φερέστ’ α̤την, είπεν κι εκείνος κι εποίκεν γενιτά̤ν σεράντα ημέρας και σεράντα νύχτας γάμον κι αέτσ’ πα εξέβεν τη γοτσ̌αμάνονος η προφητεία, επίασεν η ευχ̌ή ατ’ κι εγέντον το φτωχοκόριτσον βασίλισσα.

Εμείς αδά κι εκείν’ εκεί κι εμείς κι άλλο καλλίον.
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλευση
α̤’(α̤τό) αυτό, το
’αθα
αβούτοςαυτός
αγλήγοραγρήγορα
αδάεδώ
αδακάεδώ κόντα
αέτσ’έτσι
αλλομίανάλλη μια φορά
άμονσαν, όπως, καθώς ἅμα
αναμέντςπεριμένεις
ανθρώπ’άνθρωποι
ανθρώπ’ςανθρώπους
ανοί͜ειανοίγει
απάν’πάνω
αποφκάαπό κάτω
ας σ’(ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα
ας σοαπ’ το ασό σο (από το)
ατεναυτήν
ατότεςτότε
ατ’ςαυτής, της
ατώρατώρα
αφκάκάτω
αψίματαφωτιές
άψιμονφωτιά
βράδονβράδυ
γέρονοςγέρου
γούλανλαιμό gula
γυρευόςεπαίτης, ζητιάνος
δεβάτεπηγαίνετε
δίγωδίνω
εβγάλλ’βγάζω/ει
εγέντονέγινε
έγκαμεφέραμε
εγνώρτσενγνώρισε
εδέκενέδωσε
εθόλωσενθόλωσε
είναςένας/μία
εκάλκεψενκαβάλησε
εκάτσενκάθισε
εκείν’εκείνοι/α
εκείνεεκείνη
εκέσ’εκεί
εκλώστενγύρισε, επέστρεψε
έκρυφτανέκρυβαν
έκ’σενάκουσε
έν’είναι
ένοιξενάνοιξε
εντώκενχτύπησε
εξέβενβγήκε, ανέβηκε
επέγ̆’νενπήγαινε
επέμ’νεναπόμεινε
επεράν’νενπερνούσε
επήενπήγε
επίασενπιάστηκε
εποίκανέκαναν, έφτιαξαν ποιέω-ῶ
εποίκενέκανε, έφτιαξε ποιέω-ῶ
εποίν’νενέκανε, έφτιαχνε ποιέω-ῶ
επόρεσανμπόρεσαν
έρθενήρθε
εσέγκενέβαλε, εισήγαγε
εσ’κώθενσηκώθηκε
εσουμαδεύτααρραβωνιάστηκα
εσουμαδεύτεναρραβωνιάστηκε
εστάθενστάθηκε, σταμάτησε
εσύρ’νενέσερνε, τραβούσε, έριχνε
ετέρεσενκοίταξε
έτονήταν
ευτάνεκάνουν, φτιάχνουν εὐθειάζω
εψαλάφεσενζήτησε, αιτήθηκε
έψ̌ενάναψε
ζαμάνα̤χρόνια
θέλτςθέλεις
’ίνεσαιγίνεσαι
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κα’κάτω
κάθανκάθε
κάθκα(προστ.) κάθισε
καλκια̤σμένοςαυτός που είναι καβάλα σε κτ (άλογο)
καλλίον(επίθ.) καλύτερο, (επίρ.) καλύτερα
καστανί’κάστανων
κείταικείτεται, ξαπλώνει
κέλακιόλας
κλώθ’κλώθω/ει, γυρνώ/άει
κουτσ̌ήνκόρη
κουτσ̌ήςκόρης
μίανμια φορά
νουνίζ’νεσκέφτονται
νύφενύφη
νύχτας(ον.πληθ.,τα) νύχτες
ξάικαθόλου
ξανπάλι, ξανά
ολίγονλίγο
ορθίαναλήθεια, σωστό, ορθό
οσπίτ’σπίτι hospitium<hospes
οτάδωμάτιο oda
οτάνδωμάτιο oda
ουςως, μέχρι
παπάλι, επίσης, ακόμα
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
σαχτάρα̤στάχτες στάχτη<στάζω
σεράντασαράντα
σίτ’καθώς, ενώ σόταν<εις όταν
σκοτίανσκοτάδι
σ’κούταισηκώνεται
τεμέκώστε, δηλαδή demek
τερείκοιτάει
τιδέντίποτα
τσ̌άρχανκύκλο, (επιρρ.) κυκλικά çark<çarḫ και çakrá (σανσκρ.)
φιλιρίαφλουριά
χρόνα̤χρόνια
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλ.
α̤’(α̤τό) αυτό, το
’αθα
αβούτοςαυτός
αγλήγοραγρήγορα
αδάεδώ
αδακάεδώ κόντα
αέτσ’έτσι
αλλομίανάλλη μια φορά
άμονσαν, όπως, καθώς ἅμα
αναμέντςπεριμένεις
ανθρώπ’άνθρωποι
ανθρώπ’ςανθρώπους
ανοί͜ειανοίγει
απάν’πάνω
αποφκάαπό κάτω
ας σ’(ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα
ας σοαπ’ το ασό σο (από το)
ατεναυτήν
ατότεςτότε
ατ’ςαυτής, της
ατώρατώρα
αφκάκάτω
αψίματαφωτιές
άψιμονφωτιά
βράδονβράδυ
γέρονοςγέρου
γούλανλαιμό gula
γυρευόςεπαίτης, ζητιάνος
δεβάτεπηγαίνετε
δίγωδίνω
εβγάλλ’βγάζω/ει
εγέντονέγινε
έγκαμεφέραμε
εγνώρτσενγνώρισε
εδέκενέδωσε
εθόλωσενθόλωσε
είναςένας/μία
εκάλκεψενκαβάλησε
εκάτσενκάθισε
εκείν’εκείνοι/α
εκείνεεκείνη
εκέσ’εκεί
εκλώστενγύρισε, επέστρεψε
έκρυφτανέκρυβαν
έκ’σενάκουσε
έν’είναι
ένοιξενάνοιξε
εντώκενχτύπησε
εξέβενβγήκε, ανέβηκε
επέγ̆’νενπήγαινε
επέμ’νεναπόμεινε
επεράν’νενπερνούσε
επήενπήγε
επίασενπιάστηκε
εποίκανέκαναν, έφτιαξαν ποιέω-ῶ
εποίκενέκανε, έφτιαξε ποιέω-ῶ
εποίν’νενέκανε, έφτιαχνε ποιέω-ῶ
επόρεσανμπόρεσαν
έρθενήρθε
εσέγκενέβαλε, εισήγαγε
εσ’κώθενσηκώθηκε
εσουμαδεύτααρραβωνιάστηκα
εσουμαδεύτεναρραβωνιάστηκε
εστάθενστάθηκε, σταμάτησε
εσύρ’νενέσερνε, τραβούσε, έριχνε
ετέρεσενκοίταξε
έτονήταν
ευτάνεκάνουν, φτιάχνουν εὐθειάζω
εψαλάφεσενζήτησε, αιτήθηκε
έψ̌ενάναψε
ζαμάνα̤χρόνια
θέλτςθέλεις
’ίνεσαιγίνεσαι
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κα’κάτω
κάθανκάθε
κάθκα(προστ.) κάθισε
καλκια̤σμένοςαυτός που είναι καβάλα σε κτ (άλογο)
καλλίον(επίθ.) καλύτερο, (επίρ.) καλύτερα
καστανί’κάστανων
κείταικείτεται, ξαπλώνει
κέλακιόλας
κλώθ’κλώθω/ει, γυρνώ/άει
κουτσ̌ήνκόρη
κουτσ̌ήςκόρης
μίανμια φορά
νουνίζ’νεσκέφτονται
νύφενύφη
νύχτας(ον.πληθ.,τα) νύχτες
ξάικαθόλου
ξανπάλι, ξανά
ολίγονλίγο
ορθίαναλήθεια, σωστό, ορθό
οσπίτ’σπίτι hospitium<hospes
οτάδωμάτιο oda
οτάνδωμάτιο oda
ουςως, μέχρι
παπάλι, επίσης, ακόμα
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
σαχτάρα̤στάχτες στάχτη<στάζω
σεράντασαράντα
σίτ’καθώς, ενώ σόταν<εις όταν
σκοτίανσκοτάδι
σ’κούταισηκώνεται
τεμέκώστε, δηλαδή demek
τερείκοιτάει
τιδέντίποτα
τσ̌άρχανκύκλο, (επιρρ.) κυκλικά çark<çarḫ και çakrá (σανσκρ.)
φιλιρίαφλουριά
χρόνα̤χρόνια

Ποντιακός Στίχος - Pontian Lyrics 2025

Επικοινωνία: infoDUMMY@pontianlyrics.gr