Σα πρώτα τα ζαμάνα̤ έτον είνας ρεντσ̌ιπά̤ρτς και κάθαν Θεού ημέραν επέγ̆’νεν σο χωράφ’ν ατ’ κέσ’ κι έκαμνεν. Έναν ημέραν σίτ’ έλαμνεν το χωράφ’ν ατ’, εντώκεν σο μακέλ’ν ατ’ ’κειάν έναν παρχάτσ̌’. Ας τ’ ανοί͜ει α’ και τερεί, ντό τερείς; Απέσ’ γομάτον φιλιρία. Ο χερίφ’ς ολίγον εξαπέσ’ έτον, είδεν ατα και χάμ εχάρεν, χάμ εφογώθεν. Έσ’κωσεν το κιφάλ’ν ατ’ και τερεί είνας καλκια̤σμένος σ’ άλογον πάει σην στράταν. Εκούξεν ατον. Σίτ’ εκλώστεν τ’ έρχουντουν εκείνος, επουσ̌μάνεψεν και τσ̌αΐζ’ α̤τον: -Δέβα, δέβα, ’δέν ’κι θέλω σε. Κι επεκεί ξαν εκλώστεν κουίζ’ α̤τον: -Έλα, έλα! Είπεν κι ο χερίφ’ς: -Γι’ ας πάγω τερώ αβούτος ντο άνθρωπος έν’, τρελός μη έν’; Άμον τ’ επήεν εκαικά έδειξεν ατον το παρχάτσ̌’ και είπεν ατον: -Για τέρεν αβούτα, ντό να εφτάγ’ ατα; Ο χερίφ’ς ξάι λαλίαν ’κ’ εποίκεν. Εκατήβεν ας σ’ άλογον ατ’, εγόμωσεν τα λίρας σο χούρτσ̌’ν ατ’ εφέκεν ατον τ’ εύκαιρον το παρχάτσ̌’, εφτέρνιξεν τ’ άλογον κι εδέβεν πλαν. Ο ρεντσ̌ιπά̤ρτς ατώρα ντ’ ’α ’φτάει; Έτρεξεν σ’ οσπίτ’ν ατ’ και είπεν την γυναίκαν ατ’: -Τό και τό δουλείαν έρθεν σο κιφάλι μ’, γάρη. Η γυναίκα τ’ πολλά έξυπνος, άμον τσ̌αζού έτον. Όσον αχούλ’ έλειπεν ας σον άντραν ατ’ς, ατόσα πολλά δα̤βολσύνα̤ς έξερεν εκείνε. Τα παπόρα̤ εποίν’νεν κι ίζευαν. Αμὰν σ̌απούρτ-σ̌ουπούρτ εφόρτσεν κι εσ̌κέπαξεν τα κορίτσ̌α τ’ς, εφόρεσεν κι εκείνε, εκάλκεψαν τ’ άλογα κι επήγαν ηύραν τον χερίφ’ σ’ έναν χάν’ απέσ’. Ατός άμον τ’ είδεν ατ’ς, (το χούρτσ̌’ γομάτον φιριλία ο̤ϊλέ-για) «απόψ’ ’α γιασ̌αύω» είπεν εκείνος εκείνον. -Πώς λένε σας; ερώτεσεν την μάναν τη κοριτσίων. -Ίντζ̌ελεϊμ, έν’ ο είνας, Πέντζ̌ελεϊμ, έν’ η άλλε και Χαντάοϊναϊμ¹ είμαι εγώ, είπεν ατον κι εκείνε. Εγνωρίσταν κέλα αμὰν, εκάτσαν κι έφαγαν κι έπαν κι έρθανε σο κέφ’. Επέρασεν η ώρα, εκοιμέθεν κι επέμ’νεν ο χερίφ’ς. Χόρ-χόρ κοιμάται. Ατέ αμὰν εσ’κώθεν, επήρεν το χούρτσ̌’ με τα φιλιρία, εδέκεν κι έναν βούραν τον χαντζ̌ήν, εκάλκεψεν με τα κορίτσ̌α τ’ς κι εκλώστεν σο χωρίον ατ’ς. Εσ’κώθεν απουρπουνού ο χερίφ’ς, τερεί το χούρτσ̌’ πουδέν ’κ’ έν’. Εγνάεψεν τ’ επήραν α’ τα κορίτσ̌α με την μάναν ατουν κι ερώτεσεν τον χαντζ̌ήν: -Μέρ’ είν’, είπεν ατον, η Ίντζ̌ελεϊμ, η Πέντζ̌ελεϊμ, και η Χαντάοϊναϊμ¹; -Εγώ, είπεν ατον κι ο χαντζ̌ής, νά̤ Ίντζ̌ελεϊμ, νά̤ Πέντζ̌ελεϊμ, νά̤ χαντά-οϊναΐμ εξέρω. Το χάνι μ’ έν’ εύκαιρον και τρανόν, όσον θέλτς χόρεψον...
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| α’ | (ατό) αυτό, το | ||
| ’α | θα | ||
| αβούτα | αυτά | ||
| αβούτος | αυτός | ||
| άλλε | άλλη | ||
| αμὰν | αμέσως, ευθύς, μονομιάς | hemen/hemān | |
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| ανοί͜ει | ανοίγει | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| απουρπουνού | κατά το πρωί, πρωινιάτικα | ||
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σον | απ’ τον | ασό σον (από τον) | |
| ατα | αυτά | ||
| ατέ | αυτή | ||
| ατός | αυτός | ||
| ατουν | τους | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αχούλ’ | μυαλό | akıl/ʿaḳl | |
| βούραν | χούφτα | vola=η παλάμη του χεριού ή το πέλμα του ποδιού | |
| γάρη | (κλητ.) Ε! γυναίκα | karı | |
| γομάτον | γεμάτο/η | ||
| δα̤βολσύνα̤ς | διαβολιές, πανουργίες, κατεργαριές | ||
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| ’δέν | τίποτα | ||
| δουλείαν | δουλειά | ||
| εγνάεψεν | κατάλαβε | ||
| εγνωρίσταν | γνωρίστηκαν | ||
| εγόμωσεν | γέμισε μτφ. διέδωσε φήμες | ||
| εδέβεν | πήγε, διάβηκε, διέσχισε, ξεπέρασε | διαβαίνω | |
| εδέκεν | έδωσε | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| είνας | ένας/μία | ||
| εκαικά | εκεί κοντά ακριβώς, εκεί κάτω | ||
| εκάλκεψαν | καβάλησαν | ||
| εκάλκεψεν | καβάλησε | ||
| εκατήβεν | κατέβηκε | ||
| εκάτσαν | κάθισαν | ||
| εκείνε | εκείνη | ||
| εκλώστεν | γύρισε, επέστρεψε | ||
| εκοιμέθεν | κοιμήθηκε | ||
| εκούξεν | φώναξε, λάλησε, κάλεσε κπ ονομαστικά | ||
| έλαμνεν | όργωνε | λάμνω | |
| έν’ | είναι | ||
| εντώκεν | χτύπησε | ||
| εξαπέσ’ | έξω-μέσα, μτφ. εντελώς | ||
| έξερεν | ήξερε | ||
| επέγ̆’νεν | πήγαινε | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επέμ’νεν | απόμεινε | ||
| επήεν | πήγε | ||
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’νεν | έκανε, έφτιαχνε | ποιέω-ῶ | |
| επουσ̌μάνεψεν | μετάνιωσε | pişman olmak<paşmān | |
| έρθανε | ήρθαν | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| έρχουντουν | ερχόταν | ||
| ερώτεσεν | ρώτησε | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| έσ’κωσεν | σήκωσε | ||
| έτον | ήταν | ||
| εύκαιρον | (ουδ.) άδειο, αδειανό, (αρσ.) ανόητο, κουφιοκέφαλο | ||
| εφέκεν | άφησε | ||
| εφογώθεν | φοβήθηκε | ||
| εφόρεσεν | φόρεσε ρούχα | ||
| εφόρτσεν | φόρεσε | ||
| εφτέρνιξεν | τρύπησε το άλογο ελαφρά για να τρέξει, έτρεψε σε φυγή, έφυγε με καλπασμό, (για άλογο) κάλπασε, ξιπάστηκε | ||
| εχάρεν | χάρηκε | ||
| ζαμάνα̤ | χρόνια | ||
| θέλτς | θέλεις | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κάθαν | κάθε | ||
| καλκια̤σμένος | αυτός που είναι καβάλα σε κτ (άλογο) | ||
| ’κειάν | εκεί πάνω | ||
| κέλα | κιόλας | ||
| κέσ’ | προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο | κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε | |
| κέφ’ | κέφι | keyif/keyf | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιφάλι | κεφάλι | ||
| κιφάλ’ν | κεφάλι | ||
| κουίζ’ | φωνάζω/ει, λαλώ/εί, καλώ/εί κπ ονομαστικά | ||
| λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
| λίρας | λίρες | ||
| μέρ’ | (μέρου, επιρρ.) πού, προς ορισμένο μέρος, όποιος | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ολίγον | λίγο | ||
| οσπίτ’ν | σπίτι | hospitium<hospes | |
| παπόρα̤ | βαπόρια, καράβια | vapore | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πουδέν | πουθενά | ||
| ρεντσ̌ιπά̤ρτς | αγρότης, γεωργός | rençper/rencber | |
| σίτ’ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| τερεί | κοιτάει | ||
| τερείς | κοιτάς | ||
| τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
| τερώ | κοιτώ | ||
| τσ̌αζού | μάγισσα, δόλια γυναίκα, ανακατώστρα | cazû (οθωμ.περιόδου)<cadı/cādū | |
| τσ̌αΐζ’ | φωνάζω/ει, επιπλήττω/ει | ||
| φιλιρία | φλουριά | ||
| φιριλία | φλουριά | ||
| ’φτάει | (ευτάει) κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| χάν’ | χάνει, παύει να έχει, διώχνει | ||
| χερίφ’ς | άνθρωπος, άντρας | herif/ḥarīf | |
| χόρεψον | (προστ.) χόρεψε | ||
| χούρτσ̌’ | είδος σάκου, φτιαγμένος από καραβόπανο ή δέρμα και ο οποίος συνήθως φέρεται στην ράχη των ζώων ιππασίας | hurç<ḫurc | |
| χούρτσ̌’ν | είδος σάκου, φτιαγμένος από καραβόπανο ή δέρμα και ο οποίος συνήθως φέρεται στην ράχη των ζώων ιππασίας | hurç<ḫurc |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| α’ | (ατό) αυτό, το | ||
| ’α | θα | ||
| αβούτα | αυτά | ||
| αβούτος | αυτός | ||
| άλλε | άλλη | ||
| αμὰν | αμέσως, ευθύς, μονομιάς | hemen/hemān | |
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| ανοί͜ει | ανοίγει | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| απουρπουνού | κατά το πρωί, πρωινιάτικα | ||
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σον | απ’ τον | ασό σον (από τον) | |
| ατα | αυτά | ||
| ατέ | αυτή | ||
| ατός | αυτός | ||
| ατουν | τους | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αχούλ’ | μυαλό | akıl/ʿaḳl | |
| βούραν | χούφτα | vola=η παλάμη του χεριού ή το πέλμα του ποδιού | |
| γάρη | (κλητ.) Ε! γυναίκα | karı | |
| γομάτον | γεμάτο/η | ||
| δα̤βολσύνα̤ς | διαβολιές, πανουργίες, κατεργαριές | ||
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| ’δέν | τίποτα | ||
| δουλείαν | δουλειά | ||
| εγνάεψεν | κατάλαβε | ||
| εγνωρίσταν | γνωρίστηκαν | ||
| εγόμωσεν | γέμισε μτφ. διέδωσε φήμες | ||
| εδέβεν | πήγε, διάβηκε, διέσχισε, ξεπέρασε | διαβαίνω | |
| εδέκεν | έδωσε | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| είνας | ένας/μία | ||
| εκαικά | εκεί κοντά ακριβώς, εκεί κάτω | ||
| εκάλκεψαν | καβάλησαν | ||
| εκάλκεψεν | καβάλησε | ||
| εκατήβεν | κατέβηκε | ||
| εκάτσαν | κάθισαν | ||
| εκείνε | εκείνη | ||
| εκλώστεν | γύρισε, επέστρεψε | ||
| εκοιμέθεν | κοιμήθηκε | ||
| εκούξεν | φώναξε, λάλησε, κάλεσε κπ ονομαστικά | ||
| έλαμνεν | όργωνε | λάμνω | |
| έν’ | είναι | ||
| εντώκεν | χτύπησε | ||
| εξαπέσ’ | έξω-μέσα, μτφ. εντελώς | ||
| έξερεν | ήξερε | ||
| επέγ̆’νεν | πήγαινε | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επέμ’νεν | απόμεινε | ||
| επήεν | πήγε | ||
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’νεν | έκανε, έφτιαχνε | ποιέω-ῶ | |
| επουσ̌μάνεψεν | μετάνιωσε | pişman olmak<paşmān | |
| έρθανε | ήρθαν | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| έρχουντουν | ερχόταν | ||
| ερώτεσεν | ρώτησε | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| έσ’κωσεν | σήκωσε | ||
| έτον | ήταν | ||
| εύκαιρον | (ουδ.) άδειο, αδειανό, (αρσ.) ανόητο, κουφιοκέφαλο | ||
| εφέκεν | άφησε | ||
| εφογώθεν | φοβήθηκε | ||
| εφόρεσεν | φόρεσε ρούχα | ||
| εφόρτσεν | φόρεσε | ||
| εφτέρνιξεν | τρύπησε το άλογο ελαφρά για να τρέξει, έτρεψε σε φυγή, έφυγε με καλπασμό, (για άλογο) κάλπασε, ξιπάστηκε | ||
| εχάρεν | χάρηκε | ||
| ζαμάνα̤ | χρόνια | ||
| θέλτς | θέλεις | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κάθαν | κάθε | ||
| καλκια̤σμένος | αυτός που είναι καβάλα σε κτ (άλογο) | ||
| ’κειάν | εκεί πάνω | ||
| κέλα | κιόλας | ||
| κέσ’ | προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο | κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε | |
| κέφ’ | κέφι | keyif/keyf | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιφάλι | κεφάλι | ||
| κιφάλ’ν | κεφάλι | ||
| κουίζ’ | φωνάζω/ει, λαλώ/εί, καλώ/εί κπ ονομαστικά | ||
| λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
| λίρας | λίρες | ||
| μέρ’ | (μέρου, επιρρ.) πού, προς ορισμένο μέρος, όποιος | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ολίγον | λίγο | ||
| οσπίτ’ν | σπίτι | hospitium<hospes | |
| παπόρα̤ | βαπόρια, καράβια | vapore | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πουδέν | πουθενά | ||
| ρεντσ̌ιπά̤ρτς | αγρότης, γεωργός | rençper/rencber | |
| σίτ’ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| τερεί | κοιτάει | ||
| τερείς | κοιτάς | ||
| τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
| τερώ | κοιτώ | ||
| τσ̌αζού | μάγισσα, δόλια γυναίκα, ανακατώστρα | cazû (οθωμ.περιόδου)<cadı/cādū | |
| τσ̌αΐζ’ | φωνάζω/ει, επιπλήττω/ει | ||
| φιλιρία | φλουριά | ||
| φιριλία | φλουριά | ||
| ’φτάει | (ευτάει) κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| χάν’ | χάνει, παύει να έχει, διώχνει | ||
| χερίφ’ς | άνθρωπος, άντρας | herif/ḥarīf | |
| χόρεψον | (προστ.) χόρεψε | ||
| χούρτσ̌’ | είδος σάκου, φτιαγμένος από καραβόπανο ή δέρμα και ο οποίος συνήθως φέρεται στην ράχη των ζώων ιππασίας | hurç<ḫurc | |
| χούρτσ̌’ν | είδος σάκου, φτιαγμένος από καραβόπανο ή δέρμα και ο οποίος συνήθως φέρεται στην ράχη των ζώων ιππασίας | hurç<ḫurc |
¹ Ίντζ̌ελεϊμ (İnceleyim): να εξετάσω, να ερευνήσω Πέντζ̌ελεϊμ (Pençeleyim): να αρπάξω με τα νύχια, να κατασπαράξω Χαντάοϊναϊμ (handa oynayım): να χορέψω στο χανί