.
.
Λαογραφικά των Κοτυώρων | Από τη ζωή του Πόντου

Κρωμέτ’κα τραγωδίας

fullscreen
Αγάπα, κόρ’, μ’ εντρέπεσαι
και φόγον μη φογάσαι
κι εσέν π’ έ͜ει σε τη σ̌κύλ’ ο γιον
ας κάθεται κι ερι͜άει σε

Αγάπα με, τσούνας κουτάβ’,
φά’ με, πουλόπο μ’, φά’ με
Όθεν κέσ’ θα πας λάσ̌κεσαι,
έπαρ’ κι εμέν κι ας πάμε

Αγάπ’ είχα κι εχάσα ’την
και με την αμελεία μ’
Σα ξένα χ̌έρα̤ ’λέπ’ ατην
και τρώγω την καρδία μ’

Αγάπη έχ̌’ κρύα νερά,
κρύα πεγαδομμάτα̤
Πη επορεί και πίν’ α̤τα
εκείνος παίρ’ μουράτα̤

Αγάπην πη ’κ’ εγάπεσεν
και ’κ’ έκ’σεν σεβτάς λόγια
Εμοι͜άζ’ εκείνα τα ραχ̌ι͜ά
το στέκ’νε πάντα αχλόια

Α-Γιώργη μ’ κι άε-Θόδωρε μ’,
με τ’ άσπρον τ’ αλογόπον
Έπαρ’ με κι άμε κρέμ’σο με
σ’ εγάπ’ς ι-μ’ τ’ αγκαλόπον

Αδά σον κατακέφαλον
λιθάρα̤ θα κυλίζω
Ατού σα μὲσα σ’ τα λεγνά
τα χ̌έρα̤ μ’ θα τυλίζω

Αδά σ’ οσπίτ’ το έρθαμε
θα ’φτάμε εμείς πάλον
Να ζει η νύφε κι ο γαμπρόν
κι ο νέον ο κουμπάρον

Αδά ραχ̌ίν κι ακεί ραχ̌ίν,
σην μέσην χαμελέτα̤
’α ρούζω και φουρκίγομαι,
τη μάνα μ’ ’δέν μη λέτε

Άε-Νικόλα, πρόφτασον,
γλύτωσον το καράβιν
Εκεί απέσ’ η κάλη μ’ έν’,
φογούμαι κάτ’ παθάνει

Αέτσ’ έν’, ρίζα μ’, αέτσ’ έν’,
αέτσ’ άμον το λέγω
Την ώραν το ’κ’ ελέπω σε
κάθομαι κά’ και κλαίω

Ακείνα τα πετούμενα,
τ’ ουρανού τα πουλόπα
Έκατσαν κι εζωγράφ’σανε
τ’ ομματί’ σ’ τα πλουμόπα

Ακείνα τ’ άστρα̤ τ’ ουρανού
να ’ταν λεφτοκαρόπα
Θα ’βάλλ’ν’ ατα σην τσ̌όπα̤ μου,
θα ’κόμπωνα κορτσόπα

Ακείν’ το πέραν το ραχ̌ίν
πότε θα πρασινίζει;
Θα παίρ’ τ’ αρνί μ’ τα πρόγατα
κι εκέσ’ θα πάει βοσ̌κίζει

Ακείν’ το πέραν το ραχ̌ίν
πότε θα λιμανεύει;
Να πετά το σαρούν τ’ αρνί μ’
κι εκεί να παρχαρεύει

Ακεί σο πέραν το ραχ̌ίν
εβγαίν’ κρύον νερόπον
Θα πάει φέρ’ με επεκεί νερόν
τ’ εμόν το τρυγονόπον

Άλλο ’κι πάγω σο παρχάρ’
κι άλλο ’κι παρχαρεύω
Άλλο ’κι λέγω και γελώ
κι άλλο ’κι μασχαρεύω

Άλλο ποπάς ’κι γίνομαι,
σο ιερόν ’κ’ εμπαίνω
Σίτα̤ θα ψάλλω, τραγωδώ,
σ̌ασ̌εύω κι απομένω

Άλλο σ’ οσπίτι σ’ ’κ’ έρχομαι,
σην αύλα̤ σ’ ’κι δα̤βαίνω
Άλλεν κόρην εγάπεσα
κι εσέν θ’ απιδα̤βαίνω

Άμον εμέν είν’ τ’ εφτωχά
τα λόγια ντο θα λέγω
Σα ξένα ντο υπόφερα
νουνίζ’ ατα και κλαίγω

Άμον εσέν ’κι ηυρίεται
σ’ εννέα μαχαλάδες
Για τ’ εσέν εσκοτώθανε
εφτά νομάτ’ γιοσμάδες

Άμον ήλος εφάνθες με
κι άμον αητός εδέβες
Κι ούσνα εκαλοτέρ’να σε
ραχ̌ία επεδέβες

Άμον τα μήλα σο κλαδίν
τα τσιτσία σ’ λαΐσκουν
Όνταν κείσαι ανάσ̌κελα,
πώς ’κι φογάσαι γλύσκουν!

Ανάθεμα και τα μακρά
και τ’ απιδεβασέας
Κλάψο με, τρυγονίτσα μου,
το είμαι ξενιτέας

Ανάθεμα και τα μακρά
το ’κι πάει η λαλία
Τ’ ομμάτα̤ μ’ εσκοτείνεψαν
ας σην αροθυμίαν
Ανάθεμα την θάλασσαν
π’ ευτάει την χωρισίαν
Έκαψεν και -ν- εμάντσε με
τ’ αγάπ’ς αροθυμία

Ανάθεμα και την σεβτάν,
άμον καρφίν καρφούται
Άμον λαμπάδαν καίεται,
καμίαν ’κι λαρούται
Και πώς να σύρτς και παίρτς ατο,
η καρδία σ’ ματούται

Ανάθεμα και την σεβτάν,
τ’ ολίγον πα κανείται
Άμον λαμπάδαν καίεται,
καμίαν ’κι τελούται

Ανάθεμα και το Πατούμ
και την Ναβαρωσσίαν
Ατά τα δύο ενούντανε
κι ευτάν’ την ξενιτείαν/χωρισίαν

Ανάθεμα κι ανάθεμα,
διπλά -ν- ανάθεμα σε
Τ’ ομμάτα̤ μ’ αραεύ’νε σε,
η ψ̌η μ’ αροθυμά σε

Ανάθεμα κι ανάθεμα,
κι ανάθεμα να λέγω
Εσάρεψε με το μεράκ’
κάθομαι κά’ και κλαίω

Ανάθεμα κι ανάθεμα
κι ανάθεμα τ’ αγίκον
Το κρεβατόπο μ’ εύκαιρον,
το μαξιλάρ’ καρίπ’κον

Ανάθεμα κι ανάθεμα
κι ανάθεμα το σόι σ’
Έκαψεν και -ν- εμάντσε με
το τσ̌ιλβελίν το πόι σ’

Ανάθεμα κι ανάθεμα,
κόρη, τ’ εσόν τον κύρη
Ντο υποφέρ’ ολίγα είν’
κι άλλα πολλά να σύρει

Ανάθεμα κι ανάθεμα,
κόρη, τ’ εσόν την μάναν
’Κ’ εφέκε με να ’χάρουμ’νε
και μετ’ εσέν εντάμαν

Ανάθεμα κι ανάθεμα
τη κεμεντζ̌ές τ’ ωτία
Ευτάνε με και λάσκομαι
μεσάνυχτα, σκοτία
Να κόπουνταν τα κόρδας ι-σ’,
ν’ απομέντς σην σκοτίαν
Κορτσόπον, να ’γονούσ̌ευα
μετ’ εσέν σην σκοτίαν

Ανάθεμα κι ανάθεμα
το πέραν κιάν’ τ’ αλάτα̤
Ατά πα μαρτυρούν ατο
ντο ’κ’ επήρα μουράτα̤

Ανάθεμα κι ανάθεμα
το πέραν κιάν’ τ’ οξέας
Εκείνα πα ’γροικούν ατο
το είμαι ξενιτέας

Ανάθεμα σε, θάλασσα,
να κόπεσαι λιβάδα̤
Να έρχουνταν οι ξενιτά̤ρ’,
να χ̌αίρουνταν νυφάδα̤

Ανάθεμα σε, κοσσάρα,
πη ταρά͜εις τα κεπία
Εσέν μεζέν θα ’φτάνε σε
τη χώρας τα παιδία

Ανάθεμα σε, νε κουτσ̌ή,
κι εσύ ντ’ άγνεσσα είσαι;
Αφήντς εμέν το παλληκάρ’,
πας μαναχ̌έσσα κείσαι

Ανάθεμα σε, νε κουτσ̌ή,
νε τσ̌ακλα̤ρομματία μ’
Ας σ’ ομματί’ σ’ το τέρεμαν
εκάεν η καρδία μ’

Ανάθεμα σε, νε κουτσ̌ή,
και διπλαναθεμά σε
Τ’ εσόν αγάπ’ εποίκε με
ζαντόν και δαιμονέαν
Και σα ραχ̌ία λάσκομαι
και σα κοιλάδα̤ μένω
κι ήμπα̤ν παραβραδά̤σκομαι,
κόρη, σον κόλφο σ’ μένω

Ανάθεμα σε, σ̌κύλ’ κουτάβ’,
γαϊδάρ’ γεννεμασέαν
Εμάτσα σε το φίλεμαν 
και τα σκοτεινα̤σέας

Ανάθεμα τη γενεά σ’,
αλάι μαλάι το σόι σ’
Έκαψεν και -ν- εμάντσε με
το τσ̌ιλβελίν το πόι σ’

Ανάθεμα την κεμεντζ̌έ σ’,
γιατί ’κι παίζ’ τογρούγια
να τραγουδούν και χ̌αίρουνταν
τα νέικα τα παιδία;

Ανάθεμα την κεμεντζ̌έ σ’,
γιατί ’κ’ εβγάλ’ λαλίαν
να εγνεφίζ’ και κουμουλά̤ζ’
όλον την γειτονίαν;

Ανάθεμα την μάνα σου,
ας έν’ και ποπαδία
’Κ’ εφέκε με να ’λέπω σε
την εβδομάδαν μίαν

Ανάθεμα την μάνα σου
και την αφορισμέντσαν
’Κ’ εφέκε με να ’λέπω σε
μίαν αναλλαγμέντσαν

Ανάθεμα τη μάνα σου,
την τσούναν την Εβραίισσαν
’Κ’ εφέκε με τα ’χάρουμ’νε
και μετ’ εσέν την νέισσαν

Ανάθεμα ’τον π’ έχτιζεν
τη ξενιτά̤ς τον δρόμον
Ορωμαίος π’ αν έτονε
νά̤ πίστ’ είχ̌εν, νά̤ νόμον

Αναστενάζω, βγαίν’ αχνός
και μέσα βράζ’ ο πόνος
Κι όποιος μας εξεχώρισε
να μη τον βρίσκει χρόνος

Αν εκακοτραγώδεσα
να είμαι σ’χωρεμένος
Τσ̌αχάλ’κον παλληκάρ’ είμαι
και τη σεβτάς καμένος

Άνοιξον, κόρη, άνοιξον,
άνοιξον ας εμπαίνω
Ας ελέπω σε μαναχόν
και ας πάγω δα̤βαίνω

Άνοιξον, κόρη, άνοιξον,
άνοιξον, μη κοιμάσαι
Εγώ θα πάγω σα μακρά,
εμέν να εθυμάσαι

Αντώντς όνταν επέθανεν
σα χ̌έρα̤ τ’ είχ̌εν μήλα
Κλαίν’ ατον τ’ άστρα̤ τ’ ουρανού
και τη δεντρού τα φύλλα

Απ’ αδά ους τ’ εσέτερα
πορτόπα είναι δέκα
Την ὼρα μ’ και τ’ εγκόλπιο μ’
σ’ εσέτερα εφέκα

Απάν’ σην πόρταν έστεκες
κι εκράν’νες τ’ ανοιγάρα̤
Μ’ εβγαίντς απάν’ σο παραστάρ’,
μαραίντς τα παλληκάρα̤
Πότε θ’ αξιών’ ο Θεός
να γίνομες ζευγάρα̤;

Απάν’ σην πόρταν έστεκες,
πάντα εμέν ετέρ’νες
Εμέν όνταν ’κ’ εγάπανες
το μαντίλι μ’ ντ’ επαίρ’νες;

Απέσ’ σ’ άψιμον καίγομαι
και -ν- η βρούλα σαρεύ’ με
Κι η κόρ’ τερεί από μακρά
και ’κ’ έρ’ται γουρταρεύ’ με

Απέσ’ σ’ άψιμον καίγομαι,
κανείς ’κι γουρταρεύ’ με
κι αγάπ’ τερεί από μακρά
κι η βρούλα αποσαρεύ’ με

Απ’ όθεν κέσ’ θα έρχομαι
κανείς ’κι πρέπ’ να ξέρει
Πουλίν πετούμενον θά ’ρ’ται,
εσέν χαπάρ’ θα φέρει

Από μάνας ’κ’ εγέλασα
κι από κυρού ’κ’ εχάρα
Κι από τη χώρας το παιδίν
καλόν ημέραν ’κ’ είδα

Απόψ’ είδα σε σ’ όρωμα μ’,
εγώ πα -ν- εχπαράγα
Σον ουρανόν επέτανα,
σα λίβα̤ εταράγα

Απόψ’ είδα σε σ’ όρωμα μ’
κι ας σην χαρά μ’ ντ’ εποίν’να!
Το μαξιλάρι μ’ εύκαιρον
εγκαλά̤στα κι εφίλ’να

Απόψ’ είδα σε σ’ όρωμα μ’
κι ας σην χαρά μ’ εγνέφ’σα
Εράεψα και ’κ’ ηύρα σε,
πολλά δα̤κρόπα έκχ̌’σα

Απόψ’ η νύχτα ’δίπλασεν
κι ο φέγγον επιάστεν
Κι ατό τη τσούνας το κουτάβ’
έξ’ επαραβραδά̤στεν
Τ’ εμόν τη παραδείσ’ το πουλίν
σα ξένα εβραδά̤στεν

Απόψ’ και σα μεσάνυχτα
έρθεν η Πελιστέρα
Εκούξεν και -ν- εγνέφ’σε με
κι είπε με «καλησπέρα»

Απόψ’ και σα μεσάνυχτα
ο φέγγον μαρμαρίζει
Έναν κορτσόπον έμορφον
την καρδά̤ μ’ τυραννίζει

Αργαστερόπον ένοιξα,
θα πουλώ πορτοκάλα̤
Όλα̤ χαλάλ’ να ’ίν’ντανε
ατού σ’ εσά τα κάλλα̤

Αρ’ είπαμε τα ψέματα,
ας λέγομε κι αλήθα̤
Ο πεντικόν εγέννεσεν
κι εποίκεν κολογκύθα̤

Αρ’ είπα σε το τερτόπο μ’
κι αρ’ είπα σε το χάλι μ’
Πασ̌κείμ’ τό είπα σ’ έπαρεν
τον νουν ας σο κιφάλι μ’;

Αρ’ έρθεν η Σαρακοστή,
’α τρώγομε κοχλίδα̤
Κι ατού σ’ άσπρα τα δάχτυλα σ’
ιγεύ’νε δαχτυλίδα̤

Αρ’ η χ̌όρα πη ’κ’ έντρισεν
σον Άδ’ θα πάει κλαιμέντσα
Ας το ’κ’ εθέλεσεν ν’ αντρίζ’
να έν’ αφορισμέντσα

Αρνί μ’, έλ’ ας χορεύομε
και μη κρεμάντς τα χ̌είλα̤ σ’
Ανοίεται το στομόπο σ’
και φαίν’νταν τα γριντζίλα̤ σ’

Αρνί μ’, έρθεν ο καλοκαίρτς,
πώς θα καλοκαιρά̤ζω;
Η σεβτά σ’ έν’ πολλά τρανόν
και πώς να ταγιανίζω;

Αρνί μ’, θα ’φτάγω παλαλά
κι ας λέν’ επαλαλώθεν
Ας σην σεβτάν π’ ερρώστεσεν
καμίαν ’κ’ ελαρώθεν

Αρνί μ’, τα μάγ’λα σ’ να φιλώ,
τα χ̌είλα̤ σ’ να βουκούμαι
Ατού σ’ άσπρον το καρδόπο σ’
να κείμαι και κοιμούμαι

Αρνί μ’, το δαχτυλίδι σου
και το χαλκωματένον
Εγώ ατό ’κι αλλάζ’ ατο 
σ’ έναν μαλαματένον

Αρνόπο μ’, έρθεν άνοιξη,
θα ’βγαίνεις σα ραχ̌ία
Θα πίντς τα κρύα τα νερά,
θα σύρτς την μαναχ̌ίαν

Αρνόπο μ’, εροθύμεσα,
στείλο με το μαντίλι σ’
Ας έμ’ πουλίν να ’πέτανα
κι έρχουμ’ σο παραθύρι σ’

Αρνόπο μ’, όντες πας σ’ ορμάν’
κι ευτάς το σ̌ελεκόπο σ’
τα φύλλα/δέντρα ’κ’ ερωτούνε σε
«μέρ’ έν’ τ’ άλλο εσ̌όπο σ’;»

Αρνόπο μ’, φόρ’, ανάλλαξον
κι ας πάμε πορπατούμε
Ατώρα ’μείς θα χ̌αίρουμες,
πασ̌κείμ’ πάντα θα ζούμε;

Ας είχα χ̌ίλα̤ πρόγατα
και πεντακόσ̌’ αρνόπα
Ας είχα την εϊγάπη μου
ση Κρωμί’ τα ραχ̌όπα

Ας έμ’νε είνας δά̤βολος
με τρία κωδωνόπα
Θα ’λάσκουμ’νε μεσανυχτί’
κι εγνέφιζα κορτσόπα

Ας έμ’ πουλίν κι επέτανα
κι έρχουμ’ σο παραθύρι σ’
Εγώ κι εσύ ντο λέγομε
μη λες ατα τον κύρη σ’

Άσπρα φορείς, άσπρα αναλλά͜εις,
άσπρον έν’ το καρδόπο σ’
Ας έμ’ τη σπαλερί’ σ’ τ’ αστάρ’
κι εκείμ’ν’ απάν’ σο ψ̌όπο σ’

Ας σα ποταμολάλλατσ̌α
να έν’ το μαξιλάρι μ’
Να κάθομαι και λέγω σε
ντ’ εδέβαν ’ς σο κιφάλι μ’

Ας όλα̤ τα πετούμενα
ο ψύλλον έχ̌’ τη χάρην
Κοιμάται με τα κόρασ̌α
σαν νέον παλληκάριν

Άστρα̤ μ’, τον φέγγον πέτ’ ατον
τον κόπον ατ’ μη χάνει
Η τρυγόνα μ’ έν’ έμορφος,
τον τόπον ατ’ πϊάνει

Άστρα̤ μ’, ντό ποργελάτε με,
την νύχταν το γυρίζω
Σεβτάν έχω σο καρδόπο μ’
και πώς να ταγιανίζω;

Ας τρώγομε και πίνομε
κι εμείς ας τραγωδούμε
Σον κόσμον έν’ και θάνατος
κι εμείς πάντα ’κι ζούμε

Ας τρώγομε και πίνομε
και ας ευτάμε κέφα̤
Κι αδά σον ψεύτικον κόσμον
ας ζούμ’ άμον αδέλφα̤

Ας τρώγομε και πίνομε
και ας κείμες και κοιμούμες
Αβούτ’ ο κόσμον ψεύτικον
κι εμείς γιολτσ̌ήδες είμες

Ατά τα μαύρα τ’ ομμάτα̤ σ’
τ’ άστρα̤ πώς κατηβάζ’νε!
Πόσα καρδόπα έκαψαν
και πόσα αναστενάζ’νε;

Ατά τ’ ομμάτα̤ σ’ πη ελέπ’
πώς να μη παλαλούται,
πώς να μη ρούζ’ σα στρώματα
κι άλλο να μη λαρούται;

Ατό τ’ εσόν το πρόσωπον,
ατά τ’ εσά τ’ ομμάτα̤
τογραύ’νε το καρδόπο μου
κι ευτάν’ ατο κομμάτα̤

Ατό τ’ ομματοτέρεμα σ’
όσον το πάει θα παίρ’ με
Θα τσ̌ατεύ’ με σ’ έναν πελά̤ν,
σ’ έναν κακόν θα φέρ’ με

Ατό το μαύρον το σπαλέρ’
και ντό πολλά ιεύ’ σε!
Από Θεού να κάεται,
κόρη, πη θ’ αβλαεύ’ σε

Αφκά σο σπαλερόπο σου
κείνταν δύο πουλόπα
Φτελτά και φτουλτά ’κ’ έγκανε,
έγκανε κουδουκόπα

Αφκά σο σπαλερόπο σου
ντό είν’ ατά το κείνταν;
Κιμισ̌χανάς μηλόπα είν’,
εμέν κι εσέν κανείνταν

Αφκά σο σπαλερόπο σου
φύτρωσαν δύ’ απμέλα̤
Εποίκαν δύο βοτρύδα̤
γλυκέα, άμον μέλα̤

Αφσέστε με ας χάρομαι,
άλλο τιδέν μη λέτε
Να ξέρετ’ αν ’κι στέκετε
τα υστερνά θα κλαίτε

Αφσέστε με σο νούνιγμαν,
ση κιφαλί’ μ’ τα πόνα̤
Τα κορτσόπα τ’ εγάπανα
να ζούνε πολλά χρόνα̤

Αχ, εγκλεσόπον έμορφον,
κι εσύ μοναστηρόπον,
όσον δα̤βαίν’ απ’ εμπροστά σ’
χ̌αίρεται το καρδόπο μ’

Αχ, ουρανέ, ντ’ εποίκα σε
και ’κι χαρεντερί͜εις με;
Σο έμορφον τον τόπο μου
’κι παίρτς και πας κρεμί͜εις με!

Αχ, ουρανέ, ντ’ εποίκα σε
κι ατόσον βασανί͜εις με;
και σα καρίπ’κα τα μέρα̤
εσύ πάντα κλαινί͜εις με!

Αχπάσκομαι και σα μακρά,
σην ξενιτά̤ν θα πάγω
και πώς θ’ αποχωρίγομες
’κ’ εξέρω ντο θα ’φτάγω

Αχπάσκομαι σην ξενιτά̤ν,
γιά έλα ας φιλώ σε
κι εκείνε εκλώστεν είπε με
«μη πας, αροθυμώ σε»

Αχπάσκομαι σην ξενιτά̤ν,
κορτσόπα, ’δέν ’κι λέτε;
Απιδα̤βαίνω τα ραχ̌ι͜ά,
κάθουστουν κα’ και κλαίτε

Αχπάσκομαι σην ξενιτά̤ν,
σα μὲσα μ’ φυσ̌εκόπα
Απ’ οπίσ’ ι-μ’ πα -ν- έκλαιγαν
τη μαχαλάς κορτσόπα

Αχπάσκομαι σην Ρουσίαν,
σιφτέν τιδέν ’κι λέγω
Απιδα̤βαίνω το ραχ̌ίν,
κάθομαι κα’ και κλαίγω

Αχπάσκομαι σον πόλεμον,
ο Θεός να ελά̤ με
Αν ίσως και νικίουμαι
ο κόσμος θα γελά με

Αχπάσκομες και ’κι πάμε,
χ̌αίρουνταν οι νυφάδες
και πώς θ’ αποχωρίγουνταν
άμον εμάς γιοσμάδες;

Βάλεν α’, κόρη, βάλεν α’,
βάλεν α’ σο ποτήριν
Φαρμάκ’ να δί’ς με/να έν’
πίν’ ατο για τ’ εσόν το χατίριν

Βάλεν και δος με έναν ρακίν,
ας πίν’ ατο σην υεία σ’
Κι έλα πέει με το τέρτι σου
ντ’ έ͜εις απέσ’ σην καρδία σ’

Βάλεν την τάπλαν ζαρωτά
κι έβγα -ν- απάν’ σο δώμαν
κι πέει με «καλώς όρισες»
με το γλυκόν το στόμα σ’

Βασιλέας θα ’ίνομαι,
τον κόσμον θα ορίζω
κι ο κύρη σ’ αν ’κι στρέφκεται,
τ’ οσπίτ’ν ατ’ θα κολλίζω

Βαστώ την δα̤ρμενεία σου,
εγέντον τρία χρόνα̤
Άλλο πα ’κ’ εταγιάνεψα,
επλέθυναν τα πόνα̤

Βρέχει βρεχ̌ήν, ’κι βρέχκουμαι,
διψώ, νερόν ’κι πίνω
Κορτσόπον, ας σα χ̌έρα̤ σου
φαρμάκ’ να δί’ς με πίνω

Γαμπρέ, τ’ ομμάτα̤ σ’ άνοιξον,
κανείς να μη γελά σε
Η νύφε τσ̌αζουλούκ’ ευτάει,
φογούμαι ’κι αγαπά σε

Γαρα̤κιόλ’¹, φύσα, τάραξον,
ποίσον αγρα̤νεμίαν
Θα ξενιτεύω, τρυγόνα μ’,
θα σύρτς αροθυμίαν

Γαρσ̌ού-γαρσ̌ού χορεύομε,
τερούμε τ’ έναν τ’ άλλο
Κι ακόμαν τιδέν ’κ’ είπα σε,
’α λέγω σ’ έναν κι άλλο

Για κόψον το ταφόπο μου,
τέσσερα - πέντε πήχεις
Κούντα και κρέμ’σο με απέσ’,
να βλαστημώ την τύχη σ’

Γιά μάισσα έν’ π’ εποίκε σε,
γιά μαϊσσωμένον είσαι
Σα μέρα̤ τ’ ανεγνώριμα
πώς ινανεύ’ς και κείσαι;

Για πέει, κόρη, και γέλασον
άμον τ’ εποίν’νες πρώτα
Εσύ την χώραν μη τερείς,
την καρδία σ’ ερώτα

Για σ̌κίσον το καρδόπο μου,
τέρεν απέσ’ ντο έχει
Αν έν’ οφίδιν, σκότα ’το
κι αν έν’ ήλος ας λάμπει

Για τέρ’, μάνα, για τέρ’, μάνα,
τα σύννεφα πως πάνε
Κι οι τουσ̌μάν’ απ’ ολόγερα
ας τερούνε και σπάν’νε

Για τ’ εσέν πίνω το ρακίν
και για τ’ εσέν μεθύζω
Και για τ’ εσέναν, σ̌κύλ’ κουτάβ’,
την ψ̌η μ’ να λές με δίγω

Για τ’ εσέν σύρω βάσανα,
για τ’ εσέν σύρω πόνα̤
Για τ’ εσέναν σην φυλακήν
θα κείμαι πέντε χρόνα̤

Για την τρυγόνα μ’ όνταν λέν’
και όνταν αναφέρ’νε
χ̌ίλα̤ μαχ̌αίρα̤ δίστομα
την καρδά̤ μ’ τογραεύ’νε

Γίνομαι κάστρα να πατώ,
χωρία να χαλάνω
Γίνομαι, τρυγονίτσα μου,
σον κόλφο σ’ να χαλάνω

Γιοσμάς και τσ̌αμουρόχτιστος,
φορεί και την κουκούλαν
Σιλαχλούς κι αρματωμένος
λαγγεύ’ απέσ’ σην βρούλαν

Γουρπάν’ εγώ να ’ίνομαι
σ’ αΐκα μαύρα ομμάτα̤
Σ’ ατά τιδέν ’κι ταγιανίζ’,
όλα̤ γίν’νταν κομμάτα̤

Γουρπάν’ σ’ ομμάτα̤ σ’ τ’ έμορφα
ντο τερούν και γελούνε
Ας σ’ έμορφον το τέρεμα σ’
φογούμαι γιάμ’ πονούνε

Γράφτω γράμμαν και στείλω σε
γομάτον χ̌αιρετίας
Ολόγερα τα δά̤κρα̤ μου
κι απέσ’ τ’ αροθυμίας

Γράφτω γράμμαν και στείλω σε
με το πουλίν, τ’ αηδόνι
και με την θάλασσαν χαρτίν
και με το χελιδόνι

Γράφτω γράμμαν και στείλω σε,
χτυπώ απάν’ την βούλαν
Ακόμαν τιδέν ’κ’ είπα σε
κι εκρέμασες την γούλαν

Δέντρα̤ μ’, ντό πρασινίζετε,
ποτάμα̤ ντό βοάτε;
Γουρπάν’ σ’ οσπίτ’ τ’ εμπαίν’ κι εβγαίν’,
την οτάν το κοιμάται

Δεντρόπο μ’, ντ’ εκιτρίνιζαν
κι εκχ̌ύουνταν τα φύλλα σ’;
γιατί ακόμαν ’κ’ έρθαμε
ση μοθοπώρ’ τα μήνας

Δευτέρα, Τρίτ’, Τετράδ’ και Πέφτ’,
Παρασ̌κευή δουλεύω
Τη Σάββα όλα̤ τρώγ’ ατα,
τη Κερεκή γυρεύω

Δευτέρα, Τρίτ’, Τετράδ’ και Πέφτ’,
σα τέσσερα ημέρας
εκόμπωσα κι εφίλεσα,
θεία μ’, την θαγατέρα σ’

Δα̤σ̌κεύ’ς, δα̤σ̌κεύ’ς, καλόγερε,
και ποίος αφοκράται
Αγίκον πλάσμαν νόστιμον
τσ’ έν’ πη ’κι θα λυπάται

Δύο κορτσόπα έμορφα
στέκ’νε και καλατσ̌εύ’νε
Θα̤ρρούνε είμαι δά̤βολος
κι εμέν ’κι γιανασ̌εύ’νε

Δύο νυφόπα λούσκουνταν
ση θάλασσας την άκραν
Ο είνας με τα λίντζ̌α παίζ’
κι άλλε κλαίει με τα δά̤κρα̤

Δώδεκα μήνας άρρωστος
και κείμαι σα κρεβάτα̤
κι ας σα τυραννισίας ι-μ’
’κι φέρ’ απάν’ ομμάτα̤

Εβράδυνεν κι οσήμερον,
ο κόσμος ’α κοιμάται
Ο σεβταλούς ξάι ’κι ησυχάζ’,
φορεί και πάει και χάται

Εγούρεψαμε τον χορόν
κι όλα̤ είμες παιδόπα
Ελάτε κι εσείς κορτσόπα
και νέα νυφαδόπα/ μ’ ερά̤ζετε τρυπόπα

Εγούρεψαμε το τραπέζ’,
φαγία και ποτία
Νασάν εκείνεν την μάναν
π’ έχ̌’ έμορφα κορίτσα

Εγούρεψαμε το τραπέζ’,
φαγία και ποτία
Η θαγατέρα σ’ ας κεράζ’
να ’λέπομ’ ατην, θεία

Εγώ αγαπώ σε κι έρχομαι
κι εσύ παραμερί͜εις με
Ντόσιλεγον καρδίαν έ͜εις
σίτα̤ γελώ κλαινί͜εις με

Εγώ γράμματα ’κ’ έμαθα
και δέσκαλος ’κ’ εκάτσα
Το σεβταλούκ’ το δυνατόν
τα κορτσόπα εμάτσα

Εγώ είμαι τη μάνας ι-μ’
το λαλαχ̌άρ’ τ’ αρνόπον
Σον κόλφο σ’ έχω μερτικόν,
σο κρεβατόπο σ’ τόπον
Εχώρτσεν και -ν- εποίκε μ’
έμορφον παλληκαρόπον

Εγώ είμαι ραχ̌όπουλον
σην δείσαν μαθεμένον
Σ’ έναν κορτσόπον έμορφον
είμαι σουμαδεμένον

Εγώ είμ’ εκείνο το πουλίν
τ’ εβγάλλ’ τα τραγωδίας
Κορτσόπον, αν ’κι παίρτς εμέν
θα ’φτάγω σε μαγίας

Εγώ εσέν εγάπανα
κι εσύ εμέν ’κ’ εθέλ’νες
Εγώ εποίν’να παλαλά
κι εσύ σεΐρ’ ετέρ’νες

Εγώ όνταν έμ’νε μικρός
εγάπανα τ’ αρνόπα
Ατώρα εμεγάλωσα
και αγαπώ κορτσόπα

Εγώ πεκιάρτς θα λάσκομαι 
και ’κι θα υναικίζω
Εγώ κορτσόπα έμορφα
θέ να χαρεντερίζω

Εγώ το κρασίν πίν’ ατο
πασ̌κεί για μεθυσίαν;
Πίν’ ατο για το γιαρόπο μ’
και για τυραννισίαν
Πίν’ ατο για το τερτόπο μ’
κι ας σην τυραννισία μ’

Εγώ το ρακίν πίν’ ατο
και με τα πενηντάρα̤
Σουμά σα ξημερώματα
και σα πετεινολάλα̤

Είδα σ’ οψέ κι οσήμερον,
είδα σε με γυαλία
Μη κλαις, κορτσόπον, λέγω σε,
μη κλαις τεβεκελία

Είδα σ’ οψέ κι οσήμερον,
είδα σε τ’ άε-Λία
Είδα σ’ ομορφανάλλαχτον
και με τα φιλιρία

Είδα τ’ ομμάτα̤ σ’, είδα ’τα,
είδα ’τα δα̤κρυσμένα
Φογούμαι γιάμ’ εντώκε σε
η μάνα σ’ για τ’ εμένα

Είνας κουτσ̌ή χ̌ιλέμορφος
έκαψεν την καρδία μ’
και ’κ’ επορώ να λέγ’ ατην
«έλ’ ας φιλώ σε μίαν»

Είνας περδίκα κελαηδεί
αδά σην ποταμέαν
Νασάν πη πάει ηυρήκ’ -ι- α̤την
την νύχταν σην φωλέαν

Έϊ, ουρανέ, άλλο μη βρέ͜εις,
τσακούνταν τα λιθάρα̤
Τ’ εμά τα δά̤κρα̤ κανείνταν
να θρέφ’νε τα χορτάρα̤

Έϊ, ουρανέ, έϊ, ποιητή,
για ποίσον έναν θάμαν
Δος με τη ήλ’ την δύναμην
κι αψιματένον κάμαν

Έϊ, ουρανέ, έϊ, ποιητή,
χαμέλυνον και κρίσον
Εμέν και την τρυγόνα μου
σ’ έναν μερέος ποίσον

Έϊ, ουρανέ μ’, χαμέλυνον,
να ’λέπ’ς τα αδικίας
ντο γίν’ντανε απάν’ τη γης
και καίν’ πολλά καρδίας

Εκάγα, μάνα μ’, εκάγα,
εκάγα κι εμανίγα
Είδα το σ̌κυλοκούταβον
και ξαν ετυραννίγα

Εκάεν και το Τσ̌άμπασ̌ιν
κι επέμ’ναν τα τουβάρα̤
Επήγαν σο χουρτάρεμαν
τ’ Ορτούς τα παλληκάρα̤

Έλα, αρνί μ’, έλα, πουλί μ’,
έλα, μη τυραννί͜εις με
Έλα, η ψ̌η μ’ ολίγον έν’,
εβγαίν’ κι άλλο ’κι ηυρήκ’ς με

Έλα, κάθκα σα γόνατα μ’,
ας πλέκω τα μαλλία σ’
Αποκουμπία το σπαλέρ’ -τ- σ’
κι ας φαίνετ’ η καρδία σ’

Έλα, κόρη, σα ήμαρτα,
ποίσον δύο μετάνα̤ς
Άνοιξον τα χ̌ερόπα σου
κι έπαρ’ με σην αγκάλα̤ σ’

Έλα να ποδεδίζω σε,
μετ’ εμέν έλα-έλα
Σα μὲσα σ’ να τυλίγουμαι,
τέρ’ με και χαμογέλα

Έλα να ποδεδίζω σε,
κόκκινον πιπερόπο μ’
Για έλα έμπα σον χορόν,
σο δεξ̌όν το χ̌ορόπο μ’

Έλα να ποδεδίζω σε,
μικρέσσα τρανταφύλλα
Στρώσον το κρεβατόπο μου
με γερανέας φύλλα

Έλα να ποδεδίζω σε,
το μικρόν το στομόπο σ’
Και ντό νόστιμα καλατσ̌εύ’!
Να λελεύω το ψ̌όπο σ’!

Έλα, πουλί μ’, έλα, αρνί μ’,
έλα, μη τυραννί͜εις με
Ντίλεγον καρδά̤ν έ͜εις εσύ,
σίτα̤ γελώ κλαινί͜εις με
Σ’ αγκαλόπο μ’ ετράνυνες
κι ατώρα ’κ’ εγνωρί͜εις με

Ελάστα όλα̤ τα ραχ̌ι͜ά
και όλα̤ τα χωρία
Τ’ αρνί μ’ κανείς ’κ’ εμοίαζεν
να παίρ’ν’ αροθυμίαν

Έλα, τ’ εμόν τσ̌αχάλαινα,
έλα, τ’ εμόν παλάλα
Άνοιξον τα χ̌ερόπα σου
κι έπαρ’ με σην αγκάλα̤ σ’

Εμάτσα τ’ ομματόπα μου
καν’νάν να μη τερούνε
Όνταν ελέπ’νε την αγάπ’
πώς να χαμογελούνε;

Εμέναν πη κατηγορεί
και πη καταφρονεί με
Κανείς κορίτσ’ μη δίν’νε με,
κανείς γαμπρόν μ’ ευτάει με

Εμέν η μάνα μ’ είπε με
μεγάλον δα̤ρμενείαν
«η έμορφας όνταν περάν’
την στράταν ατ’ς ερία»

Εμέν η μάνα μ’ είπε με
«την νύχταν μη κοιμάσαι
οπουρνά πας σην ξενιτά̤ν,
η νύφ’ αροθυμά σε»

Εμέν η μάνα μ’ είπε με
«υιέ μ’, γουρπάν’ σα κάλλα̤ σ’
Τα πελιστέρα̤ κελαηδούν
σ’ έρημον την αγκάλα̤ σ’»

Εμέν και το γιαρόπο μου
σ’ έναν οτάν να ’βάλλ’ναν
Να ’χάν’νταν τ’ ανοιγάρα̤ θε
κι εμάς να ενεσπάλλ’ναν

Εμέν κι εσέν π’ εχώριζεν,
γιάρι μ’, να παλαλούται
Μαναστήρα̤ να λάσ̌κεται
και ξάι να μη λαρούται

Εμέν κι εσέν π’ εχώριζεν
να ’λέπ’ τον ήλον αίμαν
Να ’λέπ’ την θάλασσαν θολόν,
την γην σκοτεινα̤σέαν

Εμέν ’κι πρέπ’ να τραγωδώ,
κρασίν, ρακίν να πίνω
Εμέν πρέπ’ τ’ αναστέναγμαν,
πικρά δά̤κρα̤ να ’κχ̌ύνω

Εμέν «Ορτουλού» λένε με,
κανείναν ’κι φογούμαι
Ση Σιναλούς την Παναγιάν
θα πάγω στεφανούμαι

Εμέν «Ορτουλού» λένε με,
Τάς̌-πασ̌ης παλληκάριν
Τη Εύχαρην εφίλεσα -ν-
απάν’ σο μαξιλάριν

Έμορφος και παντέμορφος,
νασάν την μάναν π’ έ͜ει σε
Νασάν κι εκείν’ το παλληκάρ’
το θα κερδαίν’ και παίρ’ -τ- σε

Εμπροστά σ’ βάλεν ’μάραντα,
σον κόλφο σ’ πορτοκάλα̤
Ατού σ’ άσπρον το καρδόπο σ’
βάλεν τα παλληκάρα̤

Έναν και μαναχόν είσαι
και τίναν θα κανείσαι;
Να φιλώ σε, μαραίνεσαι,
να δάκω σε, τελείσαι

Εντρέπομαι να λέγω σε
«κορτσόπον, αγαπώ σε»
Πασ̌κείμ’ τό, ’κ’ εγροικάς ατο;
Πάντα πυκνοτερώ σε

Εξέβα σα ψηλά ραχ̌ι͜ά,
κουίζω και σ̌υρίζω
Ανάθεμα την μάνα σου,
εσέν να ποδεδίζω

Εξέρτς όντας εκάθουμ’νες
σο κάθεν τ’ αχ̌ορών’ -ι
Επαρακάλ’νες κι έλεες
«Θέ μ’, να μη ξημερώνει!»

Επέταξεν το χελιδόν’
και -ν- έφαγεν την μύαν
Μικρός έμ’νε και ’κ’ έξερα
να ’φίλ’να σ’ αλλομίαν

Έρθα, πουλί μ’, έρθα, αρνί μ’,
έρθα σην γειτονία σ’
Κανείς ’κι κουίζ’ τ’ όνομα σ’
ν’ ακούω την λαλία σ’

Έρθεν, αρνόπο μ’, άνοιξη,
ένοιξαν τα τσ̌ιτσ̌έκια
Επήρα το μαρτίν σ’ ωμί μ’,
σα μὲσα μ’ τα φυσ̌έκια

Ερχίνεσα να τραγωδώ,
μερών’ και ’κι τελούνταν
Τα λόγια μ’ ολοστρόγγυλα
και σο σ̌κοινίν ’κι κείνταν

Εσέναν π’ επαλάλωσεν,
αρνί μ’, να παλαλούται
Να ογραεύ’ σ’ έναν πελά̤ν
κι άλλο να μη λαρούται

Εσέν η μάνα π’ εποίν’νεν,
κατ’ εποίν’νεν άλλ’ έναν
Εποίκεν εσέν μαναχόν
κι εχαρεντέρτσεν είναν

Εσέν, ρακόπον, πίνω σε
πασ̌κείμ’ για μεθυσίαν;
Πίνω σε για τ’ εφκιαρόπο μ’
κι ας σην τυραννισία μ’

Εσέν η μάνα π’ εποίκεν
χρυσόν έν’ η κοιλία τ’ς
Εποίκε σε παμτέμορφον
ασ’ όλα̤ τα παιδία τ’ς

Εσέν κι εμέν π’ εχώρτσανε
ψωμίν να μη χορτάζ’νε
Κάθαν βραδήν σ’ οσπίτα̤ τουν
λείμψανα να μονάζ’νε

Εσέν το κομμενόχρονον
να βάλ’ -τ- σε κα’ η μάνα σ’
ντ’ επέγ̆’νες εμαρτύρανες
τ’ εκείμ’νε σην αγκάλα̤ σ’

Εσύ ας είσαι πρόγατον
κι εγώ ας είμ’ τ’ αρνόπο σ’
Ας έρχομαι, βυζάλτσο με
ας σ’ άσπρον το καρδόπο σ’

Εσύ εμέν πώς έλεγες
«χώραν ’κι καλατσ̌εύω»;
Είδα σε με τ’ ομματόπα μ’,
τον Θεό σ’ ’κι ινανεύω!

Εσύ είσαι κρύον νερόν,
νασάν τον διψασμένον
Νασάν πη κείται μετ’ εσέν
και σ’κούται νυσταγμένον

Εσύ είσαι παντέμορφος,
ούλ’ για τ’ εσέναν λένε
και τ’ ομμάτα̤ σ’ τα πλουμιστά
το καρδόπο μ’ μαραίν’νε

Εσύ είσαι τ’ εμόν αγάπ’
και η παντοτεινέσσα
Τρανύνον και θα παίρω σε,
είσαι ακόμαν μικρέσσα

Εσύ η κοκκινόφορος
ντό πολλά ’περ’φανεύτες!
Αρ’ έμαθα και σα σουμά,
ρίζα μ’, τ’ εσουμαδεύτες

Εσύ, π’ έ͜εις τ’ ήλ’ τα κόκκινα,
τη φέγγονος τ’ ασπρότα̤ς
Εσέν πη έχ̌’, τη σ̌κύλ’ ο γιον,
πρέπ’ να κλειδών’ τα πόρτας

Εσύ πη είσαι έμορφος
γιατί ’κ’ ευτάς το ψ̌όπο μ’;
Εκεί σον κόσμον όνταν πας
χαζούρ να έν’ ο τόπο σ’

Εσύ που είσαι έμορφος,
έχεις περηφανείαν
Μη τυραννί͜εις το ψ̌όπο μου,
’κι ρού͜ει σε κοινωνίαν

Έσυρα το λεβόρβορον
κι εντώκα ’γώ εμέναν
Κι ας σο καρδόπο μ’ έτρεξεν
άμον ποτάμ’ το γαίμαν

Εσύ στρόγγυλα κι έμορφε,
σον ήλον μη κοιμάσαι
Παίρ’ ο ήλον το πρόσωπ’ σ’,
μαραίνεσαι και χάσαι

Εσύ την έμορφον πη έ͜εις,
ντό θα ευτάς το κάζι;
Βάλεν ατην απέσ’ στη μέσ’
κι ο κόσμος ας φωτάζει

Εσύ το κομμενόχρονον
και το καταραμένον,
γιατί ’κι ’κχ̌ύντς κρύον νερόν
σην καρδά̤ μ’ το καμμένον

Ετοιμάστες, πουλόπο μου,
Θεόν πη ’κι φογάσαι
’α πας και σον πνευματικόν
πώς θα ’ξομολογάσαι;

Εφόρεσες κι ενέλλαξες
κι εσέβες σα μαβία
Μ’ εβγαίντς απάν’ σο κατωθύρ’,
παλαλώντς τα παιδία

Εφόρεσες το τραπολόζ’
να φαίνεσαι παχ̌έσσα
Αφήντς κι εμέν το παλληκάρ’
και κείσαι μαναχέσσα

Εφτά και πέντε, δώδεκα,
και τρία, δεκαπέντε!
Θειίτσα μ’, το κορτσόπο σου
σο κιφαλόπο μ’ τ’ έγκεν!

Εχάσα την τρυγόνα μου
και με την αμελεία μ’
Σα ξένα χ̌έρα̤ ελέπ’ ατην
και τρώγω την καρδία μ’

Έχτισα το τσιγαρόπο μ’
και θέλ’ άψιμον ν’ άφτω
Τον πεθερό μ’, την πεθερά μ’,
σ’ έναν ταφίν να θάφτω

Ζάχαρην εψαλάφεσα,
είπε με «σο σακίν έν’»
Σον κόλφον ατ’ς εχάλασα,
είπε με «τ’ εσά ’κ’ είναι»

Ζυάστ’, κορτσόπον, ας τερώ
πόσα οκάδας είσαι
Ελέπ’ς πως εταπείνωσες
γιατί μανάχον κείσαι!

Ζωγράφε μ’, π’ εζωγράφιζες
τον κάθεν τον α-Γέρη
Ζωγράφ’σον την τρυγόνα μου
και τ’ ομμάτα̤ μ’ ας παίρει

Η θάλασσα φουρτούνα έτον
και το παπόρ’ επέγ̆’νεν
Εκλώστα ’πίσ’ κι ετέρεσα
το γιαρόπο μ’ επέμ’νεν

Η κάλη μ’ κείται άρρωστος,
εγώ σύρω τα πόνα̤
Χριστέ μ’, κόψον και δος ατην
τ’ ημ’σα τ’ εμά τα χρόνα̤

Η καρδά̤ μου έν’ γεραλούν
κι η ψ̌η μ’ φαρμακωμένον
και η ζωή μ’ αποτονύ
ασ’ όλα̤ τελεμένον

Η κεμεντζ̌έ μ’ κοκκύμελον,
το τοξάρι μ’ ιτέαν
Κλάψο με, μάνα μ’, κλάψο με
κι εμέν τον ξενιτέαν

Η κόρ’ επήεν σο λουτρόν,
επήεν και ’κ’ επήεν
Ερρούξεν απέσ’ σο νερόν
κι άμον σ̌εκέρ’ ελύεν

Η κοσσαρίτσα ώβασεν,
επήρα και τ’ ωβόν ατ’ς
Να λελεύω την πεθερά μ’
πη θα δί’ με τον γιον ατ’ς

Η μάνα μ’ καταράται με
κι ο κύρη μ’ πάντα λέει με
«Αβούτ’ η Μαύρη Θάλασσα
να σ̌κίεται και παίρ’ με»

Η ξενιτά̤ και η σεβτά
είναι τρανόν τερτόπον
Πη επορεί να σύρ’ α̤τα
κλώθ’ α̤τα σο ρακόπον

Η ξενιτά̤ κι ο θάνατον,
η ζήσ’ και η αγάπη
Σα τρία ευρέθεν γιατρικόν,
σο τέταρτον φαρμάκι

Η ξενιτά̤ κι ο θάνατον,
τα δύο έναν είναι
Εζύαξαν κι ετέρεσαν
η ξενιτά̤ βαρύν έν’

Η ξενιτά̤ ’κι σύρκεται,
να λελεύω σε, θεία!
’Κι σύρκεται, ’κι σύρκεται
τ’ αγάπ’ς αροθυμία

Η Ορτουλούσσα έμορφος,
τιμά τον πεθερόν ατ’ς
Τα μάγ’λα τ’ς είναι κόκκινα,
λελεύω τον Θεόν/Χριστόν ατ’ς

Η πεθερά μ, εδώκε με
ασημή ταπακέραν
Εκλίστεν κα’ και είπε με
«έπαρ’ την θαγατέρα μ’»

Η πεθερά μ’ εποίκε με
έναν ζευγάρ’ τοζλούκια
κι εμέν γαμπρόν εποίκε με
με πολλά χαβασλούκια

Η τάπλα σ’ έν’ βερεσιέν,
τα φιλιρόπα σ’ ξένα
και τ’ έμορφα τα μαλλόπα σ’
πώς είναι μεταξένια

Θάλασσα, ’κι φογούμαι σε,
φαρδέσσα και πλατέσσα
Μόνον τ’ εμόν το μυστικόν
κανείναν να μη λές α’

Θάλασσα, Μαύρη Θάλασσα,
φουρτούνα και αντάρα
Ας έξερα ποίος έτον
π’ εδέκε σε κατάραν

Θάλασσα, ’κι φογούμαι σε,
βαθέα θα ταλεύω
Παπόρα̤ ντο χωρίζ’νε μας
όλα̤ θα πατουρεύω

Θ’ αποθάνω ψεματικά,
’α τερώ πολλά κλαις με
Τα μυστικά το είπα σε
θα τερώ, όλα̤ λες με;

Θεέ μ’, ποίσον κατακλυσμόν
και κάψον τοιν τζ̌αζούδες
Κι ας κοιμούνταν οι έμορφοι
και όλ’ οι σεβταλούδες

Θεία, μη τυραννίεσαι,
θα παίρω το κορίτσι σ’,
αν έν’ ολίγον έμορφον,
αν δί’ς με και τ’ οσπίτι σ’

Θειίτσα μ’, ποδεδίζω σε,
φιλώ τα ποδαρόπα σ’
Ποίσο με έναν πετεινόν
απέσ’ σα νοσσακόπα σ’

Θειίτσα μ’, σο παχτσ̌όπο σου
κελαηδούνε πουλόπα
Γουρπάν’ σ’ ομμάτα̤ τ’ς τ’ έμορφα
τ’ έχ’νε απέσ’ πλουμόπα

Θειίτσα μ’, το κορτσόπο σου
και το παρελεπμένον
δος α’ εμλεν τον εφτωχόν
και τον πουγαλεμένον

Θειίτσα μ’, το κορτσόπο σου
κι ατέν την Μυροφόραν
Μη στείλτς ατην σο πανηγύρ’,
ζελεύ’ ατην η χώρα

Θειίτσα μ’, το κορτσόπο σου
γιατί ’κι καλατσ̌εύ’ με
Εγώ πεκιάρτς κι ατέ κουτσ̌ή,
γιατί ’κι θέλ’ να παίρ’ με;

Θήκον την κούφαν το πεγάδ’
και τέρεν πως γομούται
’Κχ̌ύσον ατο σο καρδόπο μ’
και τέρεν πως στεγνούται

Θυμίωμαν να σκουντουλίζ’
τη μάνας ι-σ’ το ψ̌όπον
Πώς εγροίκ’σεν και -ν- εποίκεν
άμον εσέν κορτσόπον;

Καίομαι, μάνα μ’, καίομαι,
θα̤ρρείς ας σο πιπέρι
Ν’ αηλί εκείνον π’ α̤γαπά
και ’κ’ επορεί να παίρει

Καίομαι, μάνα μ’, καίομαι,
καίομαι και βρουλίζω
Σην καρδά̤ μ’ έχω άψιμον
και πώς να ταγιανίζω;

Κάμνω και δίγω σο ρακίν,
παρόπον ’κι απομέν’ με
κι ατώρα η τρυγόνα μου
κλαίγει και αναμέν’ με

Κανείς ’κι κουίζ’ τ’ όνομα σ’
ν’ ακούω την λαλία σ’
Τ’ ομμάτα̤ μ’ εσκοτείνεψαν
ας σην αροθυμία σ’

Κανείται ντ’ επειράντσες με,
νε σ̌κύλ’ καταραμένον
Έναν πουρνόν σην αύλα̤ σου
θα ’βρήκ’ς μ’ αποθαμένον

Κατήβ’ αφκά και άνοιξον,
έβγα -ν- απάν’ και κλείδα
κι αν ερωτά σε η μάνα σ’
πέ’ ατην «καν’νάν ’κ’ είδα»

Κι εμέν η μάνα μ’ είπε με
«βάλεν απάν’ φασούλα̤» 
Εγώ ατά ’κι τρώγ’ ατα,
να γίν’ντανε γουρζούλα̤

Κι εμέν η μάνα μ’ είπε με
απέσ’ ση Πελαγίας
«υιέ μ’, θα γυναικίζω σε,
Αυγούστί’ Παναγίας»

’Κ’ εξέρω ντο εποίκα σε,
ζαρομματά͜εις, τερείς με
Σ’ αγκαλόπο μ’ ετράνυνες
κι ατώρα ’κ’ εγνωρί͜εις με

Κέρεκη, Κερεκίτσα μου,
παντέμορφε νυφίτσα
Εσύ είσαι καλόν κορίτσ’,
η μάνα σ’ έν’ τσουνίτσα

Κέρεκη, Κερεκίτσα μου,
χ̌όρα̤ και κουτουλίτσα
Τ’ εμόν το κρίμαν και τ’ εσόν
να έχ̌’ α’ η μανίτσα σ’

Κι ανάθεμα τον π’ έλεγεν
«τ’ εμόν τ’ όνομαν Γιάκγο»
Με τ’ έμορφα τα κορτσόπα
θα εμπαίνω σον πιάγκον

Κόκκινα μάγ’λα πη φιλεί
πάντα θα λείχ̌’ τα χ̌είλα̤ τ’
Γεραλαεύ’ την γλώσσαν ατ’
και ματών’ τα γριντζίλα̤ τ’

Κόρ’, απ’ αδά σ’ εσέτερα
εκατόν έξ’ κονάκια
Γράφτω γράμμαν και στείλω σε
με τα χελιδονάκια

Κόρη, έλα σ’ εμέτερα,
η μάνα μ’ θα λέει σε
Θα γαντουρεύ’, θα γαντουρεύ’
και μετ’ εμέν θα θήκ’ σε

Κόρη, με τ’ έναν φίλεμαν
το μάγ’λο σ’ ’κι τελούται
Τ’ έναν το μάγ’λο σ’ δος εμέν,
τ’ άλλο εσέν κανείται

Κόρη, μη πυκνοδέντς και λύντς
τη λετσ̌εκί’ σ’ τα τέκια
Εμέν τσ̌αλούμα̤ μη πουλείς,
εγώ ντ’ εποίκα εφέκα

Κόρη μ’, τα κανακέματα σ’,
αλάϊ-μαλάϊ τα κάλλα̤ σ’
Τα πελιστέρα̤ κελαηδούν
σ’ έρημον την αγκάλα̤ σ’

Κόρη, ντ’ εποίκα τη μάνα σ’
κι ατέν ’μέν καταράται;
Να ρούζ’ απέσ’ σην θάλασσαν
και να πατεύ’ και χάται

Κόρη, πέει με τον ζωγράφον
π’ εζωγράφ’σεν εσέναν
Ας δίγ’ ατον τ’ εμέκια του,
ας ζωγραφίζ’ άλλ’ έναν

Κόρη, τα σουμαδέματα σ’
ακούω, κάτ’ παθάνω
Όνταν ακούω τ’ άντρισμα σ’
ατότες θ’ αποθάνω

Κόρη, την μάνα σ’ πέει ατην
άλλο μη καταράται
Εγώ γαμπρός να ’ίνομαι,
εμέναν ας ευχάται

Κορτσόπα, ντό τερείτε με
και ντό χαμογελάτε;
Σεβτάν έχω σο καρδόπο μ’,
τσ̌αχάλ’κα, ’κ’ εγροικάτε
Σεβτάν ντο έν’ ’κ’ εξέρετε,
τσ̌αχάλ’κα, ’κ’ εγροικάτε

Κορτσόπα, τρία, τέσσερα,
σον χορόν τιζεμένα
Κρού’νε τ’ έναν τ’ άλλο ισ̌μάρ’
και λένε για τ’ εμένα

Κορτσόπο μ’, σην αγκάλα̤ σου
ντό είν’ ατά το κείνταν;
Κιουμιουσ̌χανάς μηλόπα είν’,
εμέν κι εσέν κανείνταν

Κορτσόπο μ’, τα μαλλόπα σου
απέσ’ σην καρδά̤ μ’ κείνταν
Στερέα μ’ καταρούμ’ ατα,
ζευγάρα̤ ’φίδα̤ γίν’νταν

Κορτσόπον απαρ’γόρευτον,
πώς να παρηγορώ σε;
Άψιμον πϊάν’ σην καρδά̤ σ’,
πώς να κατηγορώ σε;

Κορτσόπον δωδεκάχρονον,
σην στράτα μ’ απεντώ σε
Να ’ίνεσαι τραντάφυλλον
σο χ̌όρι μ’ να κρατώ σε

Κορτσόπον δωδεκάχρονον,
το τραπολόζ’ ζωμένον
Κλίσκομαι κα’, φιλώ -γ- ατο,
’κι θέλ’ τ’ αφορισμένον

Κορτσόπον, είσαι έμορφον,
νασάν πη απεντά σε
Νασάν π’ ηυρήκ’ σε μαναχόν,
φιλεί, φιλεί, χορτά͜ει σε!

Κορτσόπον, είσαι έμορφον,
νασάν την μάναν π’ έ͜ει σε
Νασάν εκείν’ το παλληκάρ’
ντο θα κερδαίν’ και παίρ’ -τ- σε

Κορτσόπον, εροθύμεσα
τ’ ομμάτα̤ σ’ να ελέπω
Μουδέ τ’ ομμάτα̤ σ’ μαναχόν,
το πόι σ’ πα να ελέπω

Κορτσόπον, κάτ’ θα λέγω σε,
κάτ’ θα παρακαλώ σε
Τ’ ημ’σόν την ψ̌η μ’ ας δίγω σε
και μίαν ας φιλώ σε

Κορτσόπον, κούσ̌ουρα κάθκα,
φαίνεται η μαντζάνα σ’
Πολλά έμορφον π’ αν έτονε
φάσον ατο τη μάνα σ’

Κορτσόπον, ντό να λέγω σε
και πώς να ’φχαριστώ σε;
Τ’ ημ’σόν την ψ̌η μ’ ας δίγω σε
και τ’ άλλ’ ας εχρωστώ σε

Κορτσόπον, όντες πας σ’ ορμάν’
κι ευτάς το σ̌ελεκόπο σ’
Τα δέντρα ’κ’ ερωτούνε σε
«μέρ’ έν’ το ζευγαρόπο σ’»

Κορτσόπον, πέει και γέλασον
άμον τ’ εποίν’νες πρώτα
Κανείνος καρδά̤ν μ’ ερωτάς,
το καρδόπο σ’ ερώτα

Κορτσόπον, σο στεφάνωμα σ’
’α κρούγω τα καμπάνας
Εσύ κι εγω ντο λέγομε
μη λες ατα την μάνα σ’

Κορτσόπον, το φιστάνι σου
έχ̌’ τ’ ουρανού το χρώμαν
Εγώ αν ’κι θα παίρω σε,
να μη τρώει σε το χώμαν

Κόρ’, χ̌όραν να ελέπω σε,
κουτούλαν, ματωμέντσαν
Να κλαις και να φτουλίεσαι,
να πας τ’ αντρού καμμέντσα

Κρύον νερόν, κρύον νερόν
κι απόθεν κατεβαίνεις;
Κι από κρεμούς κρεμίζομαι
και στέρα̤ κατηβαίνω

«Κωνσταντινίκα» λένε με
και «Κωνσταντίν’» ακούω
Απλώνω τα ξερόχ̌ερα μ’
κι απάν’ σ’ έμορφα κρούγω

Λαλώ, λαλώ και ’κι λαλείς,
να κόπετ’ η λαλία σ’
κι ας σον Θεόν να ’βρήκ’ς ατο
με την περηφανεία σ’

Λέγω σε, κόρη, λέγω σε,
λέγω σε το τερτόπο μ’
Κι αν αγαπάς με πέ’ ατο,
μη τρώγω το καρδόπο μ’

Λελεύω, ποδεδίζω σε,
νόστιμον νοσσακόπο μ’
Για έλα-έλα μετ’ εμέν
κι ας τσ̌ιλτουρεύ’ το ψ̌όπο μ’

Λελεύω σε, θειίτσα μου,
πλύνω τα ποδαρόπα σ’
Έπαρ’ κι εμέν τον πετεινόν
απέσ’ σα νοσσακόπα σ’

Λελεύω σε, κορτσόπο μου,
πλύνω τα ποδαρόπα σ’
Νασάν πη κείται μετ’ εσέν
και λύν’ τα σπαλερόπα σ’

Λελεύω σε, λελεύω σε,
για έλα, έλα, έλα
Σα μὲσα σ’ να τυλίγουμαι
κι εσύ τέρ’ με και γέλα

Λελεύω σε, λελεύω σε,
και ντό πολλά αγαπώ σε!
Ο πρόσωπος ι-σ’ παρλαεύ’,
’κ’ επορώ να τερώ σε

Λελεύω σε, λελεύω σε,
κι εσύ ντ’ άγνεσσα είσαι!
Αφήντς εμέν το παλληκάρ’
και μαναχέσσα κείσαι

Λελεύω σε, λελεύω σε,
κι εσύ ντ’ έμορφος είσαι!
Για δείξο με τ’ οσπίτι σου
και πέει μ’ απόθεν είσαι

Λελεύω σε, λελεύω σε,
κόκκινον πιπερόπον
Να ’ίνομαι, να ’ίνομαι
τ’ εσόν κατωθυρόπον/
σ’ ωτί σ’ σκουλαρικόπον

Λελεύω σε, λελεύω σε,
λελεύω σ’ αλλομίαν
Σα μὲσα σ’ να τυλίγουμαι
την εβδομάδαν μίαν

Λελεύω σε τραντάφυλλον
και Παναγίας δά̤κρον
Η μύρα σ’ ’κι χορτάεται,
ευωδία σ’ ’κι χάται

Λελεύω τα στομόχ̌ειλά σ’
κι όνταν χαμογελούυνε
Θα έρχομαι φιλώ -γ- ατα,
ας σον Θεόν φογούμαι

Λελεύω τα χ̌ερόπα σου,
κοντά και πιτσ̌ιμλία
Πώς ’κι γουγεύ’ς και βάλλτς ατα
και σα νερά τα κρύα

Λελεύω τ’ ομματόπα σου,
άμον φώσα̤ πϊάν’νε
Τα μάγ’λα σ’ πα ποίος φιλεί
τα χ̌είλα̤ τ’ συμπϊάν’νε

Λένε με «κατ’ ’κι τραγωδείς;»
κι εγώ λαλόπον ’κ’ έχω
Λένε με «κατ’ ’κι χ̌αίρεσαι;»,
το τρυγονόπο μ’ ’κ’ έχω

Μάνα, κι αν είμαι το παιδί σ’
κι αν είσαι η μανίτσα μ’
αράεψον και -ν- ηύρηκον
σ’ εμέν κο̤ρά̤ν νυφίτσαν

Μάνα, κι αν είσαι η μάνα μ’
κι αν είμαι το παιδόπο σ’,
εδέβαν τα νεότητα μ’,
γυναίκ’σο με οφέτος

Μάνα, μάνα, κακότυχος,
μάνα, γιατί ’κι τσ̌ί͜εις με;
Μάνα μ’, ας σο νυφόπο σου
γιατί ν’ αποχωρί͜εις με

Μάνα, μάνα μ’, χαΐναινα,
μάνα μ’, πολλά κακέσσα
Η μαναχ̌ία αν έν’ καλόν
πήσ’ κα’ συ μαναχέσσα

Μάνα μ’, έρθεν η άνοιξη
κι εξέβαν τα τσουντζούνας
και τ’ έμορφα τα κορτσόπα
φορούνε τα ζουπούνας

Μάνα μ’, ντ’ είχ̌ες κι εποίν’νες με
σο Τσ̌άμπασ̌ιν τσ̌οπάνον,
ση Τσ̌αϊρί’ την μαχαλάν
ψάλτην και τραγωδά̤νον;

Μάνα, πονεί το κιφάλι μ’,
ταράζ’ και το καρδόπο μ’
και συντρομάζ’ν τα γόνατα μ’
και πάει να βγαίν’ το ψ̌όπο μ’

«Μαρία» λέν’ την Παναγιά,
«Μαρία» λέν’ κι εσένα
Όλοι φιλούν την Παναγιάν
κι εγώ φιλώ εσέναν

Με το να είμαι εφτωχός,
με το να ’κ’ έχω μάναν,
κορτσόπον, θα πεσλέυω σε
με τη πουλί’ το γάλαν

Με το να είμαι ορφανός,
με το να ’κ’ έχω βίον,
κορτσόπον, θα πεσλεύω σε
κι ας σον κύρη σ’ καλλίον

Μικρίτσ̌’κον τσ̌εβαΐρ-τασ̌ιν,
έλα κάθκα σο γιάνι μ’
ας λέγω σε τα τερτόπα
ντ’ εδέβαν σο κιφάλι μ

Μικρίτσ̌’κον τσ̌εβαΐρ-τασ̌ιν,
εχάλασες την υεία σ’
Ποίος θα σύρ’ την καμονή σ’
και την αροθυμία σ’

Να είχαν κι έιναν πεθεράν
άμον την Λαζαρίναν
κι η θυγατέρα τ’ς έκοφτεν
ψιλόν την μακαρίναν

Να έμ’νε είνας δά̤βολος
με τρία κωδωνόπα,
να ’λάσκουμ’νε μεσάνυχτα
να ’γνέφιζα κορτσόπα

Ν’ αηλί εμέν, μανίτσα μου,
πονεί το ποδαρόπο μ’
και ’κ’ επορώ να πορπατώ
και παγώ με τ’ αρνόπο μ’

Ν’ αηλί εμέν, ν’ αηλί εμέν,
ν’ αηλί εμέν. μανίτσα
Έκαψεν το καρδόπο μου
άπιστος τρυγονίτσα

Ν’ αηλί εμέν π’ εγέρασα
κι έσπρυναν τα μαλλία μ’
Εδέβαν τα νεότητα μ’,
τ’ έρημον η καρδία μ’

Ν’ αηλί εμέν, το καρδόπο μ’
όσον το πάει φουσκώνει
Τρανόν γερόπον έφερεν
και γιατρικόν ’κι σ’κώνει

Ν’ αηλί εμέν τον μαναχόν/
τον ορφανόν/μανίτσα μου,
σον κόσμον καν’νάν ’κ’ έχω
Αν τρώει με ο λύκον σο ραχ̌ίν
αραευτήν πα ’κ’ έχω

Ν’ αηλί εμέν τον μογατσ̌ίρ’,
τ’ οσπίτι μ’ εκολλίεν
κι έναν έμορφον κορτσόπον
σην γούλα μ’ ετυλίεν

Να ποδεδίζω π’ έπλασεν
ατό την εμορφίαν,
π’ έστεκεν κι εζωγράφιζεν
ατό την εμορφίαν

Νασάν εκείνον το πουλίν
το ’κ’ έχτισεν φωλέαν
Νά̤ έχτισεν, νά̤ χάλασεν,
μήδ’ εκαρδοπονά̤εν

Νασάν εσάς, ψηλά ραχ̌ι͜ά,
πάντα χλωροφοράτε
Δάβαίν’νε χρόνα̤ και καιρούς,
καμίαν ’κι γεράτε

Νασάν εσάς, ψηλά ραχ̌ι͜ά,
σην ξενιτά̤ν ’κι πάτε,
σεβτάν ’κι αποχωρίγουστουν,
σ’ έναν τόπον γεράτε

Νασάν εσέν, τη γήλ’ τ’ ομμάτ’
ντο κείσ’ αφκά σα λίβα̤
Ελέπ’ς ομμάτα γαλανά,
ελέπ’ς μαύρα οφρύδα̤

Ο ήλον μαραίν’ ’μάραντα
και πράσινα χορτάρα̤
Η κόρ’ μαραίν’ και παλαλών’
έμορφα παλληκάρα̤

Ο κόλφος ατ’ς παράδεισον,
νασάν π’ εμπαίν’ και κείται
Το στόμαν ατ’ς χρυσόν καυκίν,
νασάν που βάλλ’ και πίνει

Ο κύρη μ’ λέει με «πάντρεψον»,
η μάνα μ’ λέει «γυναίκ’σον,
έπαρεν ορφανόν κορίτσ’
κι ατό πα χαρεντέρτσον»

Ο κύρη σ’ έν’ ο παλαλόν
κι η μάνα σ’ η παλάλα
Πώς εγροίκ’σαν κι εποίκανε
άμον εσέν φραντάλαν;

Ο κύρ’ -τ- σ’ να ρούζ’ σην θάλασσαν
κι η μάνα σ’ να ουρνάται
κι εσύ πα με το γιαρόπο σ’
εντάμαν να ψοφάτε

Όλα̤ τα γράμματ’ έμαθα
και δέσκαλος ’κ’ εκάτσα
Τα έμορφα τα κορτσόπα
το σεβταλούκ’ εμάτσα

Όλα̤ τα μαντιλόπα μου
σα δά̤κρα̤ απέσ’ βάφτω
κι όνταν λέω «τρυγόνα μου!»
τον κόσμον όλον βλάφτω

Όλον ο κόσμος πρασινίζ’
κι η καρδά̤ μου μαυρίζει
Ατό ποίος το μαύρισε
να μη τραβήξει χρόνον

Ομμάτα̤ κι ομματόφρυδα
και πρόσωπον φεγγάριν
Νασάν πη κείται μετ’ εσέν
και σ’ έναν μαξιλάριν

Ο ουρανόν αν έν’ χαρτίν
κι η γη μελανοκούτιν,
εγώ εσέν θα παίρω σε
Γιατί ’κι κόφ’ς τ’ ομούτιν;

Ο ουρανόν ελίβωσεν
κι η γη ετσ̌αμουρώθεν
κι ας σην αγάπ’ π’ ερρώστεσεν
καμίαν ’κ’ ελαρώθεν

Ο ουρανόν ελίβωσεν,
το ποτάμ’ εθολώθεν
Την Καληψών εφίλεσα,
το στόμα μ’ εμελώθεν

Ο ουρανόν κι η θάλασσα
κι η γη κι όλα̤ τα πάντα
Έλα, πουλόπο μ’, μετ’ εμέν,
πασ̌κείμ’ θα ζούμε πάντα

Ο ουρανόν αν έν’ χαρτίν
κι η θάλασσα μελάνι,
να έγραφτα τα τερτόπα μ’,
εκείνο πα ’κ’ εφτάνει/
τ’ εδέβαν σο κιφάλι μ’

Ο πεθερό μ’ εκράν’νε με
κι η πεθερά μ’ εντούνεν
κι η άπιστος η νισ̌αλού μ’
τα μαλλόπα μ’ εσύρνεν

Ο πεθερό μ’ εχάρτσε με
κόκκινον ταπακέραν
Επαρακάλ’νεν κι έλεγεν
«έπαρ’ την θαγατέρα μ’»

Ο πετεινόν όντας κουίζ’
τα κοσσάρας λαλούνε
Τρία κορτσόπα έμορφα
εμέν παρακαλούνε

Ο σεβταλούς ο άνθρωπον
καμίαν ’κι κοιμάται
Σ’κούται και τα μεσάνυχτα,
φορεί και πάει και χάται

Όσταν επέγ̆’νες σην Γεϊλέν
γιατί εμέν ’κ’ ελάλ’νες;
Καλά ντο ’κ’ έρθα μετ’ εσέν,
τ’ ημ’σόν την ψ̌η μ’ θα ’βγάλλ’νες

Ούλ’ περιμέν’ν’ την άνοιξην
κι η κόρ’ το μοθοπώριν
Τ’ άθα̤ ανθούν την άνοιξην
κι η κόρ’ το μοθοπώριν

Πάει ο ποπάς, πάει ο ποπάς,
πάει κι η ποπαδία
Πάγω κι εγώ το παλληκάρ’,
φιλώ την Παναγίαν

Πάει ο ποπάς, πάει ο ποπάς
φιλέι την Παναγίαν
Πάγω κι εγώ το παλληκάρ’,
φιλώ την ποπαδίαν

Παλληκαράκι έμορφον,
με το πουρμά μουστάκι
Εσέν τραβά η ξενιτά̤
κι εμέναν το φαρμάκι

Παπορόπον, πας κι έρχ̌εσαι,
καμίαν ’κι κοιμάσαι
Το γιαρόπο μου αν ’κι φέρτς
σον κρεμόν να πας χάσαι

Πάω, να πάω ’κ’ επορώ,
κάθομαι κα’ και κλαίω
Τερώ την μάνα σ’ την τζ̌αζούν,
χ̌ίλα̤ κατάρας λέγω

Πάω, να πάω ’κ’ επορώ
κι απάν’ σον πάγον πάω
Κι εγώ αδακέσ’ ’κι γίνομαι,
σην Ρουσίαν θα πάγω

Ποίον ραχ̌ίν κρατεί βρεχ̌ήν,
ποία δεντρόπα χ̌ι͜όνα̤;
Ποίον καρδίαν θα βαστά
τέσσερα, πέντε χρόνια

Πολλά κορτσόπα αγάπεσα,
πολλά νυφόπα είδα
Κι άμον εσέν, τρυγόνα μου,
σον κόσμον άλλεν ’κι ηύρα

Πολλά κορτσόπα ’κ’ έντρισαν
με το πολλά την προίκαν
Και αρ’ ατείν’ οι χ̌ι͜οράδες
παταλμονήν εποίκαν

Πολλά πουλία κελαηδούν 
να γίν’νταν χελιδόνα̤
Λύεται το καρδόπο μου
πως λύουνταν τα χ̌ι͜όνα̤

Πολλά ψηλά πα μη πετάς,
τρώνε σε τα καρτάλα̤
Πέταξον κι έλα γόνεψον
σ’ έρημον την αγκάλα̤ μ’

Ποπά, ποπά, καλόγερε,
ποπά καταραμένε,
’ξομολογάς τα κορτσόπα
κι άλλο ’κι μασχαρεύ’νε

Πόσα ρακόπα έπιγα
και πόσα μαυροζώμα̤;
Πόσα σπαλέρα̤ έλυσα
και πόσα βρακοζώνα̤;

Πού πας, πού πας, νε Μάραντε,
κι εμέν τίναν αφήνεις;
-Αφήνω σε τον κύρη μου,
την μάνα μ’ την καλέσσαν

Ραχ̌όπα τ’ επορπάτεσα,
κρύα νερόπα τ’ έπα
Όσον δα̤βαίντς κι αντιδα̤βαίντς
’κχ̌ύσον δύο δα̤κρόπα

Ρώτα, τρυγόνα μ’, τα πουλά̤
τό λέγ’ν’ ατα αηδόνα̤
Ντ’ ευτάγει και -ν- ο έταιρον
ας σα πικρά τα πόνα̤

Σα δύο σπίτ’ ανάμεσα
χορόν και λαϊστέραν
Κι εγώ τηνάν εγάπανα
έκουεν «Πελιστέρα»

Σα παρχαρόπα πορπατώ
και σα χωρόπα μένω
Σα σταυροστράτα̤ κάθομαι,
τ’ αρνόπα μ’ αναμένω

Σα Πλάτανα ελίβωσεν, 
σην Τραπεζούνταν βρέχ̌ει
Φογούμαι θ’ αποθάνω εγώ
κι η μάνα μ’ άλλο ’κ’ έχ̌ει

Σα ψηλασέας λάσκομαι,
σα χαμελά γυρίζω
και σο τοπόπον ντο πατείς
την πόδα σ’ εγνωρίζω

Σεβτάν έχω, σεβτάν πουλώ
και σεβταλούς γυρίζω
Σεβτάν έχω σο καρδόπο μ’
και πώς θα ταγιανίζω;

Σεβτάν έχω, σεβτάν πουλώ
και σεβταλούς γυρίζω
Τα έμορφα τα κορτσόπα
δάκω και τσουρμουλίζω

Σεβτάν έχω, σεβτάν πουλώ,
σεβτάν κουμανταρίζω
Τον σεβταλούν τον άνθρωπον
και ντό πολλά νουνίζω!

Σεράντα μήλα κόκκινα
και τρία πορτοκάλα̤
Ανάθεμα σ’ Αμερική
που τρως τα παλληκάρα̤

Σεράντα ποταμόνερα
κι εφτά ραχ̌ία χ̌ι͜όνα̤
’κ’ επόρεσαν να εχάν’ναν
τη καρδά̤ς ι-μ’ τα πόνα̤

Ση θάλασσας το πέλαγον
θα χτίζω εγώ το μνήμα μ’
Θα ρούζω και φουρκίγομαι,
θα έ͜εις εσύ το κρίμαν

Σην γούλα σ’ να κρεμάγομαι,
ση φιλιρί’ σ’ τον τόπον
Σα μὲσα σ’ να τυλίγομαι
άμον φιδί’ γιαβρόπον

Σην ζουπούνα σ’ να γίνομαι
κουμπίν μαλαματένον
Να κείμαι σ’ αγκαλόπο σου
το μαργαριταρένον

Σην θάλασσαν απάν’ καικά
τ’ ο̤ρτέκια ’ίν’νταν κάζα̤
’α παίρω σε και φύγομαι,
εξέρω τα πογάζα̤

Σην θάλασσαν φουρτούνα έν’
και το παπόρ’ επέγ̆’νεν
Τ’ αρνόπο μ’ σην Ανατολήν
εσ̌άσ̌εψεν κι επέμ’νεν

Σην θάλασσαν φουρτούνα έν’
και το παπόρ’ εχάθεν
Τ’ αρνόπο μ’ πα οσήμερον
σ’ ομμάτα̤ μ’ ξάι ’κ’ εφάνθεν

Σην ξενιτά̤ν πη αρρωσταίν’
ο Θεός να ελά̤ ’τον!
Οι γιατροί ’κι λαρών’ν’ ατον,
Α’έρτς ’κι βοηθά ’τον

Σην πόρταν απάν’ έστεκες
κι εσύ εμέν ετέρ’νες
Εσύ εμέν αν ’κι θα παίρτς,
το μαντίλι μ’ ντ’ έπαιρ’νες;

Σην Ποζ-Τεπέ οπίσ’ καικά
κοσσάρας και παπία
’α παίρω σε και φύγομαι,
’κ’ εξέρω τα τρυπία

Σην Ποζ-Τεπέ οπίσ’ καικά
χαρτώματα τσερίζ’νε
Τη Ρουσίας τα κορτσόπα
αβράκωτα γυρίζ’νε

Σίτα̤ χορεύομε χορόν,
τερούμε τ’ έναν τ’ άλλο
Καματεροί και φρόνιμοι,
παίρομε τ’ έναν τ’ άλλο

Σίτ’ στέκω κάπως γίνομαι,
σίτ’ στέκω κάτ’ παθάνω
Σίτ’ στέκω κρούει τ’ αρνί μ’ σον νου μ’
και πάω ν’ αποθάνω

Σκάλωσον τα τραγωδόπα
κι απ’ έναν-έναν γράψον
και τ’ έμορφα τα κορτσόπα
τ’ έναν φίλ’ τ’ άλλο δάκ’σον

Σκοτία έν’, ’κ’ ελέπω σε,
το λαλόπο σ’ ακούω
Απλώνω τα ξερόχ̌ερα μ’,
απέσ’ σην καρδά̤ σ’ κρού’ω

Σ̌κυλόπιστος να ’ίνεται
ατέ τ’ εμόν η κάλη
Λέει με «δέβα σην ξενιτά̤ν»
με τ’ αβούτο το χάλι

Σο δαβρίν ατ’ εκούμπιξεν, 
έναν ύπνον επήρεν
Κι όνταν εσ’κώθεν τον πουρνόν
πουδέν πρόγατα ’κι ηύρεν

Σον Άε-Λίαν αφκά κιάν’
θερίζ’ τ’ εμόν τ’ αρνόπον
και ντ’ έμορφα και νόστιμα
κρατεί το καγανόπον

Σον κόσμον πη ’κ’ εγάπεσεν,
φιλίαν πη ’κ’ εποίκεν,
χα̤ιβάν’ έρθεν κι επέρασεν,
γαλαπαλούχ’ εποίκεν

Σον ουρανόν δύο άστρα̤
ντ’ έμορφα παρλαεύ’νε
Αβούτα τ’ εμά τ’ ομμάτα̤
πάντα ’σέν αραεύ’νε

Σον ουρανόν εκρέμασαν
έναν χρυσόν γαντάριν
Εκεί ζυάζ’νε τ’ έμορφους
με το μαργαριτάριν

Σον ουρανόν επέταναν
σεράντα πελιστέρα̤
Τ’ άλλ’ άσπρα, τ’ άλλα κόκκινα,
τ’ άλλα ζωγραφισμένα

Σον ουρανόν ’κειάν κρέμουνταν
ζευγάρα̤ τερεζία
Την νισ̌αλού μ’ θα ’φτάγ’ ατην
ζωνάρα̤ και καζία

Σο παραθύρ’ κρεμάεται
κοσσάρας πατσ̌ακόπον
Έλα, πουλί μ’, έλα, αρνί μ’,
πήσ’ κα’ σο κρεβατόπο μ’

Σο φαγοπότ’ εκάθουμ’νε
και κάμποσα παιδία
Έσ̌κισεν κι έρθεν ηύρε με
τ’ εσόν αροθυμία

Στείλο με το μαντίλι σου
ας έν’ και λερωμένον
Σπογγίζω τα δα̤κρόπα μου
κι ευτάγ’ ατο πλυμένον

Στερέα μ’, εροθύμεσα,
καν’νάν τιδέν ’κι λέγω
Το νάζι μ’ σα δά̤κρα̤ μ’ δα̤βαίν’,
κάθομαι κα’ και κλαίγω

Στερέα μ’, εροθύμεσα,
στείλο με το μαντίλι σ’
Ας έμ’ πουλίν κι επέτανα
κι έρχουμ’ σο παραθύρι σ’

Στρώσον το κρεβατόπο σου
αρ’ όσον εχωρούμε
και ας ευτάμε την σεβτάν
αρ’ όσον επορούμε

Συλλογισμένα πορπατώ,
τα χ̌έρα̤ μ’ σταυρωμένα
Κανείς κακόν να μη παθάν’,
πουλί μ’, άμον εμένα

Σ’ Υπαπαντής την μαχαλάν
είν’ έμορφα κορτσόπα
Ο είνας έτον έμορφος,
εγέλανεν βαρέα
Η άλλ’ έτον κι άλλ’ έμορφος
κι έτον κοντογουλία
κι άλλε έτον χ̌ιλέμορφος
κι έτον σουμαδεμέντσα

Σύρω το καϊκόπο μου
και σου γιαλού την άκραν
Στείλο με το μαντίλι σου
να βάλ’ απάν’ την μάρκαν

Τα δάχτυλα σ’ ’κι αροθυμώ,
το δαχτυλίδι σ’ έχω
Ας σα μαλλόπα σ’ τα ξανθά
λίγα σην τσ̌όπα̤ μ’ έχω

Τ’ άλλα τα τέρτα̤ έρχουνταν
και τ’ άλλα παγιατών’νε
Κι εσέν θα θήκ’νε σο κρεβάτ’
κι εμέν θα θανατών’νε

Τ’ αρνί μ’ ελιγοθύμεσεν,
σην αγκάλα̤ μ’ ερρούξεν
Αρ’ μη κατηγοράτ’ α̤το,
τσ̌αχάλ’κον έν’, ’κ’ εγροίκ’σεν

Τ’ αρνί μ’ επαρακάλ’να ’το
κι ατό εποίν’νεν νάζα̤
Τα δά̤κρα̤ ’θε ’κατήβαιναν
Καλομηνά χαλάζα̤

Τ’ αρνί μ’ επαρεξέγκα ’το
και ους την Λειβαδίαν
Κλώσκομαι και τερώ -γ- ατο,
τερεί με μερακλία
Εγώ ατό ’κ’ εφίλεσα
κι έφαγα την καρδία μ’

Τ’ αρνί μ’ όντες επέθανεν
σα χ̌έρα̤ τ’ς ’κράτ’νεν μήλα
Κλαίν’ ατεν τ’ άστρα̤ τ’ ουρανού
και τη δεντρού τα φύλλα

Τ’ αρνόπο μ’ κείται άρρωστον
και ση θανάτ’ τα χάλα̤
Αρρωστικά θα φέρ’ ατο
και Γιάφας πορτοκάλα̤

Τ’ αρνόπο μ’ κείται άρρωστον
κι εγώ σύρω τα πόνα̤
Θεέ μ’, να κόφ’ς και δί’ς ατο
τ’ εμά τ’ ημ’σα τα χρόνα̤

Τ’ αρνόπο μ’ φορεί κόκκινα
και κάποτε μαβία
Όνταν εβγαίν’ σ’ εξώπορτον
παλαλών’ τα παιδία

Τ’ άστρα̤ με τ’ άστρα̤ πολεμούν,
ο ήλον με τον φέγγον
Ο κόσμος με τον κόσμον ατ’
κι εγώ με την Ελέγκων

Τα στράτας ’κι βαρά̤σκομαι,
τα γόνατα μ’ ’κι τσ̌ίζω
Θα πάγω και θα έρχομαι,
την καρδία σ’ θα χτίζω

Τα τέρτα̤ και τα βάσανα,
πουλί μ’, εγώ ντο είδα,
έγραψα και -ν- εγόμωσα
έναν εφημερίδαν

Τα τραγωδίας λόγια είν’,
κοιλίαν ’κι γομών’νε
Παρηγορούνε τοιν πεκιάρτς,
κορτσόπα παλαλών’νε

Τα τραγωδίας τα καλά,
πάσ̌κ’ έχ’ ατα γραμμένα;
Αφκά σην γλώσσα μ’ κείντανε,
κουβάρα̤ τυλιγμένα

Τα τραγωδίας τ’ έμορφα
τ’ έναν πέει τ’ άλλον άκ’σον
Και τ’ έμορφα τα κορτσόπα
τ’ έναν φίλ’ τ’ άλλο δάκ’σον

Τα τραγωδίας τ’ έμορφα
κοιλίαν ’κι γομών’νε
Χαρεντερίζ’νε κορτσόπα,
παιδία παλαλών’νε

Τ’ εμόν η καρδά̤ γεραλούν,
άμον αυλακί’ αυλάκια
Ας σ’ έναν τρέχ’νε γαίματα
κι ας σ’ άλλο τα φαρμάκια

Τ’ εμόν η καρδά̤ γεραλούν,
αν κλαίω θα ματούται
Θα ’ίνεται τρανόν γεράν
κι άλλο ’κι θα λαρούται

Τ’ εμόν τ’ αρνίν επέθανεν,
σην κόλασην επήεν
Πασ̌κεί κλαίω τ’ επέθανεν;
Κλαίω τ’ εκολατίεν!

Τ’ έναν το χ̌όρι μ’ σ’ άψιμον
και τ’ άλλο σην φωτίαν
Θα καίγομαι, θα σπάγομαι,
θα παίρω την Σοφίαν

Τέρεν, αρνί μ’, τέρεν, πουλί μ’,
τα σύννεφα πως πάνε
Κι οι τουσ̌μάν’ απ’ ολόγυρα
ας τερούνε και σπάν’νε

Τερώ-τερώ ολόγερα,
τερώ σην γειτονία σ’
Τερώ, πουδέν ’κι φαίνεσαι
και κλαίγ’ από καρδίας

Τσ̌ίζω σε, πουλί μ’, τσ̌ίζω σε,
τσ̌ίζω σε και πονώ σε
Παίρω σε σ’ αγκαλόπο μου
κι αν αρρωσταίντς, τερώ σε

Τη γέρονος το φίλεμαν
σ̌αχλά̤ριν και μιξά̤ριν
Τη νέονος το φίλεμαν
μόσκον και μυρωδίαν

Την άσπρον πάν’ τα κόκκινα,
την κόκκινον τα άσπρα
Την κόρην την μελαχρινήν
όλα̤ τ’ αναλλαγάδα̤

Την έμορφον ούλ’ αγαπούν,
σαεύ’νε το χατίρ’ν ατ’ς
Τη άσ̌κεμον κανείς ’κι θέλ’
κι όλ’ βλαστημούν τον κύρ’ν ατ’ς

Τη νέονος το φίλεμαν
έμνοστον και σ̌εκέρ’ έν’
Τη γέρονος το φίλεμαν
μιξά̤ρ’ έν’ και σ̌αφλά̤ρ’ έν’

Τη ξενιτείας το ραχ̌ίν
σ’ ωμία μ’ εχαλάεν
Έρθεν τ’ αρνόπο μ’ να δα̤βαίν’,
είδε με κι εχπαράεν

Τη ποπαδίας το τιουφέγκ’
ας σον κώλον γομούται
Την θαγατέραν ατ’ς πη παίρ’
καμίαν ’κι κομπούται

Τη προσωπί’ μ’ το ίδρωμαν
και τ’ ομματί’ μ’ τα δά̤κρα̤
Γίν’νταν ποτάμα̤ και νερά
και πάν’ σα θαλασσάκρα̤

Τη Ρουσίας τα κορτσόπα
πολλά αγαπούν τα στύπα
Φιλείς ατα απέσ’ σο στόμαν
και λένε σε «σπασίπα»

Τη σεβταλού το καρδόπον
έχει δύο αυλάκια
Ας σ’ έναν τρέχ’νε γαίματα
κι ας σ’ άλλο τα φαρμάκια

Τη τοξαρί’ σ’ το σύρσιμον,
τη δαχτυλί’ σ’ ο χτύπον
εσέγκανε με σην σεβτάν
εγ’ ακόμαν μικρίτσ̌’κον

Το δαχτυλίδι σου φορώ
και τ’ όνομα σου λέγω
Την ώραν το ’κ’ ελέπω σε
κάθομαι κα’ και κλαίγω

Το δαχτυλίδ’ τ’ εδέκε με
και το χαλκωματένον
ας σο χατίρ’ -τ- σ’ ’κι αλλάζ’ ατο
και σο μαλαματένον

Το κάστανον θέλει νερόν
και το καρύδι μέλι
κι η κόρη θέλει φίλεμαν 
πρωί και μεσημέρι

Τ’ ομματοτσ̌ατσ̌α σ’ είν’ πολλά,
τ’ οφρύδα̤ σ’ είν’ ολίγα
Αρ’ είδα ξαν τον πρόσωπο σ’
κι άμον σ̌εκέρ’ ελύγα

Τ’ ομμάτα̤ μ’ αραεύ’νε σε
κι η ψ̌η μ’ αροθυμά σε
Πότε θ’ αξιών’ ο Θεός
μετ’ εμέν να κοιμάσαι;
Και τ’ έρημον το καρδόπο μ’
και ντο πολλά αγαπά σε
Ας έπλανε με ο Θεός
σον τόπον το κοιμάσαι

Τ’ ομμάτα̤ σ’ ας σον ουρανόν
αστρόπα κατηβάζ’νε
Πόσα καρδόπα έκαψες
και πόσα αναστενάζ’νε;

Τ’ ομμάτα̤ τ’ς είν’ ολήμαυρα,
τ’ οφρύδα̤ τ’ς είν’ τσ̌ατμάδες
Για τ’ ατέν μαχ̌αιρά̤γουνταν
τη Ορτούς οι γιοσμάδες

Τον κόσμον επορπάτεσα,
την Ρουσίαν εγύρτσα
Εχάσα την τρυγόνα μου, 
ντ’ εγέντονε ’κ’ εγροίκ’σα

Τον ουρανόν χρωστώ την ψ̌η μ’,
τον Άδην το κορμόπο μ’
Κι εσέν, κορτσόπον, ντ’ εχρωστώ
και τυρα̤ννί͜εις το ψ̌όπο μ’

Τον σεβταλούν τον άνθρωπον
να μη κακολογάτε
Εδέβεν σο κιφάλι μου,
την νύχταν ’κι κοιμάται

Το πασ̌ιπόρτι μ’ έτοιμον
κι ο ναύλος ι-μ’ δοσμένον
Και για τ’ εμέν η ξενιτά̤
ας έν’ αφορισμένον

Το πογιόπο σ’ έν’ τσ̌ιλβελίν,
σελβίν, κυπαρρισόπον
Ση κρεβατί’ σ’ το γιάν’ καικά
ποίσον κι εμέναν τόπον

Τ’ ορμία και τ’ ορμόχ̌ειλα
εγομώθαν βαΐα
Θα κόφτω την τρυγόνα μου
ζουπούνας σεβαΐα

Τ’ ορμία και τ’ ορμόχ̌ειλα
όλα̤ είν’ κλεφτερούτσας
’α παίρω σε και φύγομαι,
’α φάζω σε στουπίτσας

Τ’ ορμία ’μοιρολόγαναν,
τ’ αρνόπο μ’ ετραγώδ’νεν
και με τα τραγωδίας ατ’ς 
την καρδά̤ μ’ επαρ’γόρ’νεν

Τ’ ορμία πίν’ν’ τα δά̤κρα̤ μου,
τ’ ορμάνα̤ την λαλία μ’
Εσύ πα πώς θα χ̌αίρεσαι
μετ’ ατό την καρδίαν;

Το σεβταλούκ’ πη θέλ’ να ’φτάει
θα έν’ πολλά τεχνίτες
Να παίρ’ κάτας πορπάτεμαν,
να έν’ άμον τσ̌ιχρίτες

Το σεβταλούκ’ το έρημον
το έχ̌’ την δυσκολίαν
Ους να τρανύντς και παίρω σε
ασπρύν’νε τα μαλλία μ’

Τ’ οσπίτι μ’ καινουρόχτιστον,
καράβ’ αρματωμένον
Τα χ̌είλα̤ μ’ λένε και γελούν,
η καρδά̤ μ’ ματωμένον

Τ’ οσπίτι μ’ καινουρόχτιστον
κι απέσ’ σα λειβαδόπα
Τ’ εμόν την καρδά̤ν έκαψαν
τ’ έμορφα τα κορτσόπα

Τ’ οσπίτι μ’ καινουρόχτιστον
κι απέσ’ αρματωμένον
Τ’ εμόν η καρδά̤ γεραλούν,
τ’ εσόν έν’ ματωμένον

Τ’ οσπίτι σ’ ετριγύλιξα
και σην αυλή σ’ εκάτσα
κι εσύ την πόρταν ’κ’ ένοιξες
και με τα δά̤κρα̤ α̤χπάστα

Τούρκικον το πορπάτεμα σ’,
ρωμαίικον η θωρέα σ’
Μίαν κι άλλο ας έλεπα
σο γιάν’ την εμποδέα σ’

Τραγώδ’, αρνί μ’, τραγώδ’, πουλί μ’,
κι εγώ -ν- ας αφοκρούμαι
Σύρον τα λόγια τη σεβτάς
κι εγώ -ν- ας παλαλούμαι
Τραγώδ’ εσύ το παλληκάρ’
κι εγώ -ν- ας αφοκρούμαι

’Τραγώδεσα, ’τραγώδεσα
κι εκόπεν το λαλόπο μ’
Κι αν αγαπάς με πέει μ’ ατο,
μη τρώγω το καρδόπο μ’

Τρυγόνα μ’, αραεύ’νε με,
θα στείλ’νε με σ’ ασκέριν
Με τη Θεού τα πουλόπα
θα στείλω σε χαπέριν
Κι αν πάγω πριν να ’λέπω σε,
πουλόπο μ’, να έ͜εις υείαν,
να λες «γιαρόπον έχω ’γώ
σην τσ̌όλ’ την ξενιτείαν»

Τρυγόνα μ’, εροθύμεσα,
καν’νάν τιδέν ’κι λέγω
Το νάζι μ’ σα δά̤κρα̤ μ’ δα̤βαίν’,
κάθομαι κα’ και κλαίω

Τρυγόνα μ’, σουμαδεύκεσαι
σα ξένα τα χωρία
Πασ̌κεί τό ’κ’ είν’ να παίρ’νε σε
σην μαχαλάν παιδία;

Το τραπολόζι σ’ κόκκινον,
η φοτά σ’ γερανέον
Κι ατό τ’ ομματοτέρεμα σ’
Τούρκον ευτάει Ρωμαίον

Τσ̌όλα̤ να γίν’νταν τα μακρά,
έρημον ξενιτείαν
Τ’ ομμάτα̤ μ’ εσκοτείνεψαν
ας σην αροθυμίαν

Τσ̌οπάνε, ντό γιοσμάς είσαι;
Νασάν πη έ͜ει σε άντραν!
Άφ’ς ατα κι έλα μετ’ εμέν,
τα πρόγατα σ’ ’κι χάν’νταν

Το φίλεμαν έν’ έμορφον,
σπογγί͜εις ατο και χάται
Το δάκ’σιμον έν’ άσ̌κεμον,
μαυρύν’ κι άλλο ’κι χάται

Υείας και χ̌αιρετίσματα
τ’ αρνί μ’ τ’ αρματωμένον
Αν ερωτά και για τ’ εμέν,
η καρδά̤ μ’ ματωμένον

Υμνώ και κατακαίγομαι
σ’ ομματόπα μ’ τα δύο
Σο σκότωμαν να φέρ’νε με
εσέν ’κι παραδίω

Φορίστ’ α̤την, σ̌κεπάστ’α̤την,
εμείς αγληγορούμε
Και το τσ̌ατίρ’ν ατ’ς έν’ μικρόν
κι απέσ’ πα ’κ’ εχωρούμε

«Φουρούλ-φουρούλ» πάντα φυσά
τη θάλασσας αέρας
Στερέα μ’, επαρούσ̌εψεν
μετ’ εμέν ο πατέρα σ’

Χωρίς αέραν το πουλίν,
χωρίς νερόν τ’ οψάριν
Χωρίς αγάπ’ ’κι γίνεται
κορίτσ’ και παλληκάριν/
κανέναν παλληκάριν

Ψηλά ραχ̌ία πράσινα,
δεντρόπα φυλλωμένα
Γιά φέρ’τε την αγάπη μου,
γιά πάρ’τε με κι εμέναν
Κλίστε κα’ τα κλαδόπα σουν
και κλάψτε για τ’ εμέναν

Ψηλά ραχ̌ι͜ά χ̌ι͜ονίγουνταν,
κλώσκουνταν λιμανεύ’νε
Αρνί μ’, τα κάλλα̤ σ’ λύγουνταν,
εσέναν ’κι απομέν’νε

Ψηλά τα παραθύρα̤ σου,
σην φως απέσ’ κάτ’ είδα
’Κ’ εξέρω τ’ αρνί μ’ έτονε,
’κ’ εξέρω επαρείδα

Ψηλά τα παραθύρα̤ σου,
συρμένα τα περτέδες
’Κ’ εξέρω ακόμαν κάθεσαι,
’κ’ εξέρω εκοιμέθες

Ως ατώρα έμ’νε πεκιάρτς
κι ατώρα εγυναίκ’σα
Κι εγώ για τ’ έναν κορτσόπον
τα λόγια όλα̤ έκ’σα
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλευση
α’(ατό) αυτό, το
’αθα
αβλαεύ’κυνηγάει avlamak
αβούτ’αυτό/ή, αυτοί/ές/ά
αβούτααυτά
αβούτοαυτό
αγάπ’ςαγάπης
αγίκοντέτοιο/α
αγκαλόποαγκαλίτσα
αγκαλόποναγκαλίτσα
αγληγορούμεβιαζόμαστε
άγνεσσασπουδαία, θαυμαστή, αλλόκοτη, παράξενη ἀγνώς (άγνωστος)<ἀ- + γιγνώσκω
αδάεδώ
αδακέσ’εδώ γύρω, κάπου εδώ
αδέλφα̤αδέλφια
αδικίας(τα, πληθ.) αδικίες
Α’έρτςαϊ-Γιώργης
αέτσ’έτσι
αηλίαλίμονο ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός)
άθα̤άνθη
αΐκατέτοια/ες
ακείεκεί
ακείν’εκείνα
άκρανάκρη, αρχή
άκ’σον(προστ.) άκουσε
αλάι μαλάιόλo/α μαζί, εξολοκλήρου alay malay
άλλεάλλη
άλλενάλλη
αλλομίανάλλη μια φορά
αλογόποναλογάκι
άμε(προστ.) σύρε, πήγαινε
άμονσαν, όπως, καθώς ἅμα
αναλλά͜ειςφοράς τα καλά/γιορτινά σου ρούχα
αναλλαγμέντσανντυμένη με τα καλά/γιορτινά της ρούχα
ανάλλαξον(προστ.) φόρεσε τα καλά/γιορτινά σου ρούχα
αναμέν’περιμένει
αναστενάζ’νεαναστενάζουν
ανεγνώριμαμη γνώριμα, άγνωστα, ξένα
ανοίεταιανοίγεται
άνοιξον(προστ.) άνοιξε
αντρίζ’παντρεύει, παντρεύεται
αντρούάντρα
αξιών’αξιώσει
απάν’πάνω
απεντάαπαντάει, συναντάει
απεντώσυναντώ, προϋπαντώ, αποκρίνομαι
απέσ’μέσα
απιδα̤βαίνωφεύγω, αφήνω πίσω, προσπερνώ, ξεπερνώ από + διαβαίνω
αποθαμένονπεθαμένος/ο
αποθάνωπεθαίνω
απόθεναπό που, από όπου
αποκουμπία(προστ.) ξεκούμπωσε
απομέν’απομένει
απομέν’νεαπομένουν
απομέντςαπομένεις
αποτονύαπό εδώ και πέρα από του νυν
αποχωρίγομεςαποχωριζόμαστε
αποχωρίγουνταναποχωρίζονται
αρ’εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha ἄρα
αραεύ’νεψάχνουν, αναζητούν, γυρεύουν aramak
αραευτήναναζητητή, κάποιον να με γυρέψει aramak
αράεψον(προστ.) ψάξε, αναζήτησε, γύρεψε aramak
αργαστερόπον(υποκορ.) εργαστήριο, αργαλειός
αρματωμένονεξοπλισμένο, οπλισμένο
αρνόπααρνάκια
αρνόποαρνάκι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας
αρνόποναρνάκι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας
αροθυμάνοσταλγεί
αροθυμίανοσταλγία
αροθυμίαννοσταλγία
αροθυμίας(γεν.) νοσταλγίας, (πληθ.) νοσταλγίες
αροθυμώνοσταλγώ
αρρωσταίντςαρρωσταίνεις
αρρωστικάεδέσματα σπάνια που ζητάει ασθενής ή που δίνονται σε αυτόν
ας σ’(ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα
ας σααπ’ τα ασό σα (από τα)
ας σηναπ’ την ασό σην (από την)
ας σοαπ’ το ασό σο (από το)
ας σοναπ’ τον ασό σον (από τον)
ασ’από
άσ̌κεμονάσχημο, κακότροπο
ασπρύν’νεασπρίζουν
αστάρ’φόδρα, υπόστρωμα astar/āster
αστρόπααστεράκια
ατάαυτά
ατααυτά
ατέαυτή
ατείν’αυτοί
ατέναυτήν
ατεναυτήν
ατόσοντόσο
ατότεςτότε
ατούεκεί (σε τόπο ή σημείο που βρίσκεται σε κάποιο απόσταση)
ατ’ςαυτής, της
ατώρατώρα
αύλα̤αυλή
αυλακί’αυλακιού
αφήντςαφήνεις
αφκάκάτω
αφοκράταιαφουγκράζεται
αφορισμένοναφορισμένο, αναθεματισμένο
αφορισμέντσααφορισμένη, αναθεματισμένη
άφ’ς(προστ.) άφησε
αφσέστεαφήστε
άφτωανάβω
αχλόιαχωρίς χλόη, ξερά
αχπάσκομαιαναχωρώ, φεύγω, κινώ για
αχπάσκομεςαναχωρούμε, φεύγουμε, κινούμε για
άψιμονφωτιά
βαθέαβαθιά
βάλεν(προστ.) βάλε
βάλλ’βάζω/ει
’βάλλ’ν’έβαζα, τοποθετούσα
’βάλλ’νανέβαζαν
βάλλτςβάζεις
βαρέαβαριά, συχνά, πολύ
βασανί͜ειςβασανίζεις
βάφτωεμβαπτίζω, βυθίζω εντός υγρού
’βγάλλ’νεςέβγαζες
βίοντο βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου
βοτρύδα̤τσαμπιά
βουκούμαιβάζω μπουκιά στο στόμα, μπουκώνω
βραδήνβράδυ
βρέ͜ειςβρέχεις
βρεχ̌ήνβροχή
’βρήκ’ς(ευρήκ’ς) βρίσκεις
βρούλαφλόγα brûler
βρούλανφλόγα brûler
βρουλίζωαναδίδω φλόγα, φλέγομαι, καίγομαι brûler
βυζάλτσο(προστ.) θήλαξε
γαϊδάρ’(γεν.) γαϊδάρου
γαίμαναίμα
γαίματααίματα
γαντουρεύ’ξεγελάω/ει, εξαπατάω/ει, κοροϊδεύω/ει kandırmak
γαρσ̌ούαπέναντι karşı
γέλασον(προστ.) γέλασε
γενεάγενιά
γεννεμασέανγέννημα, γόνος
γεραλαεύ’πληγώνει, τραυματίζει yaralamak
γεραλούνπληγωμένο, τραυματισμένο yaralı
γεράνπληγή, τραύμα yara
γερανέονκυανό, γαλάζιο
γεράτεγερνάτε
γέρονοςγέρου
γιάείτε, ή ya/yā
γιαβρόπονμωράκι, μικρούλι, παιδάκι yavru + -όπον
γιάμ’μήπως, ή μη ya/yā + μη
γιάν’πλάι, πλευρά yan
γιανασ̌εύ’νεπλησιάζουν, πλευρίζουν yanaşmak
γιάνιπλάι, πλευρό yan
γιάριαγαπητός/ή/ό, αγάπη yâr
γιαρόπο(υποκορ.) αγαπητός/ή/ό, αγάπη yâr
γίν’ντανγίνονται
γίν’ντανεγίνονται
γιολτσ̌ήδεςταξιδιώτες, οδοιπόροι yolcu
γιοσμάδεςκομψοί, λεβέντες νέοι yosma
γιοσμάςκομψός, λεβέντης νέος yosma
γλυκέα(επιρρ.) γλυκά
γλύσκουνσυνθλίβονται, λιώνουν
γλύτωσον(προστ.) γλύτωσε
γομάτονγεμάτο/η
γομούταιγεμίζει, βουρκώνει, κομπιάζει
γομών’νεγεμίζουν, μτφ. κομπιάζουν
γόνεψον(προστ.) εγκαταστήσου, φώλιασε, προσγειώσου konmak
’γονούσ̌ευα(εγονούσ̌ευα) μιλούσα, συνομιλούσα konuşmak
γουγεύ’ςλυπάσαι, φείδεσαι, τσιγκουνεύεσαι, θυσιάζεις kıymak
γούλαλαιμός gula
γούλανλαιμό gula
γουρζούλα̤φαρμάκια, δηλητηριασμένα φαγητά, δυσκολοχώνευτα/βαριά για το στομάχι
γουρπάν’θυσία kurban/ḳurbān
γουρταρεύ’γλυτώνω/ει κτ/κπ από, διασώζω/ει kurtarmak
γράψονγράψε
γριντζίλα̤ούλα
’γροικούν(εγροικούν) καταλαβαίνουν
γυναικίζωβρίσκω γυναίκα, νυμφεύομαι
γυρεύωεπαιτώ, ζητιανεύω
γυρίζ’νεγυρίζουν
δα̤βαίν’(για τόπο) περνάει, διασχίζει, (για χρόνο) περνάει (γενικότερα) περνάει, παύει, τελειώνει διαβαίνω
δα̤βαίντς(για τόπο) περνάς, διασχίζεις, (για χρόνο) περνάς διαβαίνω
δα̤βαίνω(για τόπο) περνώ, διασχίζω, (για χρόνο) περνώ (γενικότερα) περνώ, παύω, τελειώνω διαβαίνω
δά̤κρα̤δάκρυα
δα̤κρόπα(υποκορ.) δάκρυα
δάκ’σον(προστ.) δάγκωσε
δάκωδαγκώνω
δα̤ρμενείασυμβουλή, νουθεσία μσν. ὁρμηνεύω < αρχ. ἑρμηνεύω
δα̤ρμενείανσυμβουλή, νουθεσία μσν. ὁρμηνεύω < αρχ. ἑρμηνεύω
δα̤σ̌κεύ’ςκατηχείς
δαχτυλί’δαχτυλιού
δαχτυλίδα̤δαχτυλίδια
δέβα(προστ.) πήγαινε
δείσανομίχλη δεῖσα=υγρασία, λάσπη, βρωμιά
’δέντίποτα
δεντρόπαδεντράκια
δεντρόποδεντράκι
δεντρούδέντρου
δέσκαλοςδάσκαλος
δί’δίνει
δίγ’δίνω
δίγωδίνω
δίν’νεδίνουν
’δίπλασεν(αμεταβ.) διπλασιάστηκε, (μεταβ.) διπλασίασε
δί’ςδίνεις
δοςδώσε
δύ’δύο
δώμανδωμάτιο, χωμάτινη επίπεδη στέγη των σπιτιών
έ͜ειέχει
έ͜ειςέχεις
έβγα(προστ.) βγες
εβγαίν’βγαίνει
εβγαίντςβγαίνεις
εβγάλ’βγάλει
εβγάλλ’βγάζω/ει
εβραδά̤στενβραδιάστηκε
εβράδυνενβράδιασε
εβραίισσανεβραία
εγάπανααγαπούσα
εγάπανεςαγαπούσες
εγάπεσααγάπησα
εγάπεσεναγάπησε
εγάπ’ςαγάπης
εγέννεσενγέννησε
εγέντονέγινε
εγέντονεέγινε
εγέρασαγέρασα
εγκαλά̤στααγκάλιασα, πήρα στην αγκαλιά μου
έγκανεέφεραν
έγκενέφερε
εγκλεσόπονεκκλησάκι
εγκόλπιοφυλαχτό που κρεμιέται στο λαιμό και φτάνει περίπου στο μέσο του στήθους
εγνεφίζ’ξυπνάει
εγνέφιζαξυπνούσα
εγνέφ’σαξύπνησα
εγνέφ’σεξύπνησε
εγνωρί͜ειςγνωρίζεις
εγομώθανγέμισαν
εγόμωσαγέμισα
εγούρεψαμεστήσαμε kurmak
εγροικάςκαταλαβαίνεις
εγροικάτεκαταλαβαίνετε
εγροίκ’σακατάλαβα
εγροίκ’σανκατάλαβαν
εγροίκ’σενκατάλαβε
εγύρτσαγύρισα
εδέβαν(για τόπο) πέρασαν, διέσχισαν, (για χρόνο) πέρασαν διαβαίνω
εδέβενπήγε, διάβηκε, διέσχισε, ξεπέρασε διαβαίνω
εδέβεςπέρασες, έφυγες, διάβηκες διαβαίνω
εδέκεέδωσε
εδώκεέδωσε
εζωγράφ’σανεζωγράφισαν
εζωγράφ’σενζωγράφισε
εθέλεσενθέλησε
εθέλ’νεςήθελες
εθολώθενθόλωσε
εϊγάπηαγάπη
είμεςείμαστε
είν’(για πληθ.) είναι
είνανέναν, μία
είναςένας/μία
εκάγακάηκα
εκάενκάηκε
εκάθουμ’νεκαθόμουν
εκάθουμ’νεςκαθόμασταν
εκακοτραγώδεσακακοτραγούδησα, τραγούδησα άσχημα
εκαλοτέρ’νακαλοκοιτούσα, ξανακοιτούσα
εκάτσακάθισα
εκείμ’ν’κειτόμουν, ξάπλωνα
εκείμ’νεκειτόμουν, ξάπλωνα
εκείν’εκείνοι/α
εκείνεεκείνη
εκείνενεκείνη
εκέσ’εκεί
εκλίστενέκλινε, έσκυψε
εκλώσταγύρισα, επέστρεψα
εκλώστενγύρισε, επέστρεψε
εκοιμέθεςκοιμήθηκες
εκολατίενκολάστηκε
εκολλίενπήρε φωτιά, καταστράφηκε ολοσχερώς
εκόμπωσαξεγέλασα, εξαπάτησα, μτφ. σαγήνευσα κομβόω
εκόπενκόπηκε
έκουενάκουγε
εκούξενφώναξε, λάλησε, κάλεσε κπ ονομαστικά
έκοφτενέκοβε
εκράν’νεςκρατούσες
έκ’σαάκουσα
έκ’σενάκουσε
έκχ̌’σαεξέχυσα, έχυσα, εξέβαλα εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω
εκχ̌ύουντανχυνώντουσαν
ελά̤λυπάται κπ/κτ, δείχνει ελεημοσύνη, μτφ. τσιγκουνεύεται ἐλεέω-ἐλεῶ
ελάλ’νεςέβγαζες λαλιά, καλούσες, αποκαλούσες, προσκαλούσες, οδηγούσες
ελαρώθενγιατρεύτηκε, θεραπεύτηκε
ελάσταπεριφέρθηκα, τριγύρισα, περιπλανήθηκα ἀλάομαι/ηλάσκω
έλεεςέλεγες
ελέπ’βλέπει/βλέπω
έλεπαέβλεπα
ελέπ’νεβλέπουνε
ελέπ’ςβλέπεις
ελέπωβλέπω
ελίβωσενσυννέφιασε
ελιγοθύμεσενλιποθύμησε
ελύγαέλιωσα
ελύενλύθηκε, έλιωσε
έμ’ήμουν
εμάδικά μου
εμανίγαμαύρισα/μουντζουρώθηκα από την καπνιά, καταστράφηκα, κατακάηκα μέχρι καπνιάς
εμάντσεμαύρισε/μουντζούρωσε από την καπνιά, κατέστρεψε, κατέκαψε μέχρι καπνιάς
εμαρτύρανεςμαρτυρούσες, κατέδιδες
εμάτσαέμαθα κτ σε κπ, δίδαξα μαθίζω
εμέκιακόποι, μόχθοι, προσπάθειες emek
εμελώθενμελώθηκε
εμέτεραδικά μας ἡμέτερος
έμ’νεήμουν
έμνοστοννόστιμο
εμοι͜άζ’ομοιάζει, μοιάζει
εμοίαζενέμοιαζε
εμόνδικός/ή/ό μου ἐμοῦ
έμορφαόμορφα
εμορφίανομορφιά
έμορφοιόμορφοι/ες
έμορφονόμορφο
έμορφοςόμορφος/η
έμορφουςόμορφους/ες
έμπα(προστ.) μπες
εμπαίν’μπαίνει
εμπαίνωμπαίνω
εμποδέαποδιά
εμπροστάμπροστά, πρωτύτερα
έν’είναι
έναν κι άλλοάλλο ένα, ένα ακόμη
ενέλλαξεςφόρεσες καλά/γιορτινά ρούχα
ενεσπάλλ’νανξεχνούσαν
ένοιξαάνοιξα
ένοιξανάνοιξαν
ένοιξεςάνοιξες
εντάμανμαζί
εντούνενχτυπούσε
εντρέπεσαιντρέπεσαι
έντρισανπάντρεψαν
έντρισενπαντρεύτηκε, βρήκε άντρα (για γυναίκα)
εντώκαχτύπησα
εντώκεχτύπησε
έξ’έξω ή ο αριθμός έξι
εξέβαβγήκα, ανέβηκα, μτφ. προέκυψα
εξέβανβγήκαν
έξεραήξερα
εξέρετεξέρετε, γνωρίζετε
εξέρτςξέρεις, γνωρίζεις
εξώπορτονεξώπορτα
έπαήπια
επαίρ’νεςέπαιρνες
επαλαλώθεντρελάθηκε
επαλάλωσεντρέλανε
έπαρ’(προστ.) πάρε
επαραβραδά̤στενπαραβραδιάστηκε
επαρακάλ’ναπαρακαλούσα
επαρακάλ’νενπαρακαλούσε
επαρακάλ’νεςπαρακαλούσες
επαρείδαπαραείδα, φαντάστηκα
επαρεξέγκαξεπροβόδισα
επέγ̆’νενπήγαινε
επέγ̆’νεςπήγαινες
επέθανενπέθανε
επειράντσεςταλαιπώρησες, βασάνισες, τυράννισες
επεκείαπό εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν
επέμ’ναναπόμειναν
επέμ’νεναπόμεινε
επέταναπετούσα
επέτανανπετούσαν
επέταξενπέταξε
επήενπήγε
επιάστενπιάστηκε
έπλανεέπλαθε, δημιουργούσε, εμφάνιζε
επλέθυνανπλήθυναν
εποίκαέκανα, έφτιαξα ποιέω-ῶ
εποίκανέκαναν, έφτιαξαν ποιέω-ῶ
εποίκανεέκαναν, έφτιαξαν ποιέω-ῶ
εποίκεέκανε, έφτιαξε ποιέω-ῶ
εποίκενέκανε, έφτιαξε ποιέω-ῶ
εποίν’ναέκανα, έφτιαχνα ποιέω-ῶ
εποίν’νενέκανε, έφτιαχνε ποιέω-ῶ
εποίν’νεςέκανες, έφτιαχνες ποιέω-ῶ
επορείμπορεί
επόρεσανμπόρεσαν
επορούμεμπορούμε
επορπάτεσαπερπάτησα
επορώμπορώ
εράεψαέψαξα, γύρεψα, αναζήτησα aramak
έρθαήρθα
έρθαμεήρθαμε
έρθενήρθε
ερίαπρόσεχε, φύλαξε, (προστ.) επέβλεψε ὠρεύω/ὡραίω-ὠρέω
ερι͜άειπροσέχει, φυλάει, επιβλέπει ὠρεύω/ὡραίω-ὠρέω
εροθύμεσανοστάλγησα
ερρούξενέπεσε
ερρώστεσεναρρώστησε
έρ’ταιέρχεται
ερχίνεσαάρχισα
έρχουμ’ερχόμουν
έρχουντανέρχονται
ερωτάρωτάει
ερώτα(προστ.) ρώτησε
ερωτάςρωτάς
ερωτούνερωτάνε
εσάδικά σου/σας
εσάρεψετύλιξε, περικύκλωσε, άρεσε sarmak
εσ̌άσ̌εψενσάστισε, τα έχασε şaşmak
εσέβεςμπήκες
εσέγκανεέβαλαν
εσέτεραδικά σου/σας
εσκοτείνεψανσκοτείνιασαν
εσκοτώθανεσκοτώθηκαν
εσ’κώθενσηκώθηκε
εσόνδικός/ή/ό σου
εσ̌όπο(υποκορ.) ταίρι, έτερο ήμισυ, σύντροφος eş + -όπον
εσουμαδεύτεςαρραβωνιάστηκες
έσπρυνανάσπρισαν
έσυραέσυρα, τράβηξα, έριξα
εταγιάνεψααπόκαμα, ξέμεινα από αντοχές, πλησίασα τόσο ώστε να ακουμπάω dayanmak
έταιρονσύντροφος, συνοδοιπόρος
εταράγαταράχθηκα, ανακατεύθηκα, μπλέχθηκα ταράσσω
ετέρεσακοίταξα
ετέρεσανκοίταξαν
ετέρ’νεςκοιτούσες
έτονήταν
έτονεήταν
ετραγώδ’νεντραγουδούσε
ετράνυνεςμεγάλωσες, ανατράφηκες τρανόω-ῶ
ετσ̌αμουρώθενγέμισε λάσπες çamur
ετυλίεντυλίχθηκε
ετυραννίγατυραννήθηκα, ταλαιπωρήθηκα
εύκαιρον(ουδ.) άδειο, αδειανό, (αρσ.) ανόητο, κουφιοκέφαλο
ευρέθενβρέθηκε
ευτάγ’κάνω/ει, φτιάχνω/ει εὐθειάζω
ευτάεικάνει, φτιάχνει εὐθειάζω
ευτάμεκάνουμε, φτιάχνουμε εὐθειάζω
ευτάν’κάνουν, φτιάχνουν εὐθειάζω
ευτάνεκάνουν, φτιάχνουν εὐθειάζω
ευτάςκάνεις, φτιάχνεις εὐθειάζω
ευχάταιεύχεται
εφάνθενφάνηκε, εμφανίστηκε
εφάνθεςφάνηκες, εμφανίστηκες
εφέκαάφησα
εφέκεάφησε
εφίλεσαφίλησα
εφίλ’ναφιλούσα
εφκιαρόπομελαγχολία, στενοχώρια, έγνοια, άγχος efkâr/efkār
εφτωχάφτωχά, φτωχικά
εφτωχόνφτωχό
εφτωχόςφτωχός
έχ̌’έχει
εχάθενχάθηκε
εχαλάενχάλασε
εχάλασαχάλασα, έχωσα το χέρι
εχάλασεςχάλασες, έχωσες το χέρι
εχάν’νανέχαναν, έδιωχναν, απέρριπταν κτ
εχάραχάρηκα
εχαρεντέρτσενχαροποίησε, ψυχαγώγησε
εχάρτσεχάρισε
εχάσαέχασα
έχ’νεέχουνε
εχπαράγα(αμτβ) τρόμαξα, ξαφνιάστηκα εκσπαράσσω
εχπαράεν(αμτβ) τρόμαξε, ξαφνιάστηκε εκσπαράσσω
εχρωστώχρωστώ
εχωρούμεχωράμε
εχώρτσανεχώρισαν, ξεχώρισαν
εχώρτσενχώρισε, ξεχώρισε, διάλεξε
εψαλάφεσαζήτησα, αιτήθηκα
ζαντόντρελό σάννας
ζαρωτάστραβά
ζελεύ’ζηλεύω/ει
ζευγαρόποζευγαράκι
ζήσ’ζήση, ζωή
ζουπούναμακρύ μανικωτό φόρεμα χωρίς ραφή στους ώμους ζιπούνι(ν)<zipon (βενετ.)
ζουπούναςγυναικείες φορεσιές της εποχής ζιπούνι(ν)<zipon (βενετ.)
ζυάζ’νεζυγίζουν
ζυάστ’(προστ.) ζυγίσου
ζωγράφ’σον(προστ.) ζωγράφισε
ζωμένονζωσμένο/η
ήλ’ήλιου
ήμαρταήμαρτον, δηλωτικό μετάνοιας, από τον αόριστο β΄ του αρχαίου ρήματος ἁμαρτάνω (αμάρτησα), έκφ. έλα σα ήμαρτα=μετανόησε
ήμπα̤νοπουδήποτε ἦν πη ἂν
ημ’σόνμισό/η
ηύραβρήκα
ηύρεβρήκε
ηυρήκ’βρίσκω/ει
ηύρηκον(προστ.) βρες
ηυρήκ’ςβρίσκεις
ηυρίεταιβρίσκεται
θαγατέρακόρη, θυγατέρα
θαγατέρανθυγατέρα, κόρη
θαλασσάκρα̤οι ακροθαλασσιές, τα ακρογιάλια
θάμανθαύμα
θανάτ’θανάτου
θάνατονθάνατος
θανατών’νεθανατώνουν
θάφτωθάβω
’θετου/της
Θέ(κλητ.) Θεέ
θήκ’νεθέτουν, βάζουν
θήκον(προστ.) θέσε, τοποθέτησε, βάλε
θωρέαθωριά, όψη
ιγεύ’νεταιριάζουν uymak
ιεύ’ταιριάζει uymak
ινανεύ’ςπιστεύεις, εμπιστεύεσαι inanmak
ινανεύωπιστεύω, εμπιστεύομαι inanmak
’ίνεσαιγίνεσαι
’ίνεταιγίνεται
’ίν’ντανγίνονται
’ίν’ντανεγίνονται
’ίνομαιγίνομαι
ισ̌μάρ’νεύμα, νόημα işmar/նշմար
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κα’κάτω
κά’κάτι
καγανόπονδρεπανάκι
κάεταικαίγεται
κάζιπετρέλαιο gaz<χάος (αντιδάνειο)
κάθανκάθε
κάθενκάτω, κάθε
κάθκα(προστ.) κάθισε
κάθουστουνκάθεστε
καίεταικαίγεται
καικάπρος τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά
κακέσσακακιά
καλατσ̌εύ’μιλάω/ει, συνομιλώ/ει, συζητώ/άει keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας)
καλατσ̌εύ’νεομιλούν, συνομιλούν, συζητούν keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας)
καλατσ̌εύωμιλάω, συνομιλώ, συζητώ keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας)
καλέσσανκαλή
κάληη αγαπητή σύζυγος, η σύζυγος
κάλλα̤κάλλη
καλλίον(επίθ.) καλύτερο, (επίρ.) καλύτερα
Καλομηνά(γεν.) Μαΐου, μαγιάτικα, (αιτ.) Μάιο
κάμανδίκοπο μαχαίρι kama
καμίανποτέ
καμονήκαημός
καμπάνας(ον.πληθ., τα) καμπάνες
κανείνανκανένα
κανείντανείναι αρκετά, επαρκούν για κτ ἱκανόω
κανείσαιείσαι αρκετός/ή, επαρκείς για κτ ἱκανόω
κανείταιείναι αρκετό, επαρκεί για κτ ἱκανόω
καν’νάνκανέναν
καρδά̤καρδιά
καρδά̤νκαρδιά
καρδά̤ς(γεν. εν.) καρδιάς, (ον. πληθ.) καρδιές
καρδίας(τη, γεν.) καρδιάς, (τα, ονομ. πληθ.) καρδιές
καρδόπακαρδούλες
καρδόποκαρδούλα
καρδόπονκαρδούλα
καρίπ’καμοναχικά, ερημικά garip/ġarīb
καρίπ’κονξένο, μοναχικό, φτωχό, ανήμπορο garip/ġarīb
καρφούταικαρφώνεται
κατ’γιατί/γιατί δεν
κατακέφαλονκατηφόρα, μτφ. πονηρό άνθρωπο
κατάραςκατάρες
καταράταικαταριέται
καταρούμ’καταριέμαι
κάταςγάτες
κατηβάζ’νεκατεβάζουν
’κατήβαιναν(εκατήβαιναν) κατέβαιναν
κατηβαίνωκατεβαίνω
κατωθύρ’κατώφλι, η παράπλευρη και κάτω ξύλινη δοκός της πόρτας, ο πρόδρομος
καυκίνκούπα καῦκος
κάψον(προστ.) κάψε
’κειάνεκεί πάνω
κείμαικείτομαι, ξαπλώνω
κείμεςκειτόμαστε, ξαπλώνουμε
κείντανκείτονται, ξαπλώνουν
κείντανεκείτονται, ξαπλώνουν
κείσαικείτεσαι, ξαπλώνεις
κείταικείτεται, ξαπλώνει
κεμεντζ̌έλύρα kemençe/kemānçe
κεμεντζ̌έςλύρας kemençe/kemānçe
κεπία(ον.) κήποι, (αιτ.) κήπους
κεράζ’κερνάει
κερδαίν’κερδίζει
ΚερεκήΚυριακή
ΚερεκίτσαΚυριακίτσα
κέσ’προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε
’κιδεν οὐκί<οὐχί
κιάν’και άνω, και εξής, και πέρα
κιφάλικεφάλι
κιφαλί’κεφαλιού
κιφαλόποκεφαλάκι
κλαδόπακλαδάκια
κλαιμέντσακλαμένη
κλαινί͜ειςκάνεις κάποιον να κλάψει, στενοχωρείς
κλάψο(προστ.) κλάψε
κλείδα(προστ.) κλείδωσε κτ με κλειδαριά, κλείσε
κλώθ’κλώθω/ει, γυρνώ/άει
κλώσκουντανγυρίζουν, επιστρέφουν
κο̤ρά̤νταιριαστός/ή/ό göre
κοιλάδα̤κοιλάδες
κοιμούμαικοιμάμαι
κοιμούμεςκοιμόμαστε
κοιμούντανκοιμούνται
κοκκύμελοντο δέντρο δαμασκηνιά, δαμάσκηνο
κολλίζωκολλάω, βάζω φωτιά, καταστρέφω
κόλφοαγκαλιά, κόλπο, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, στήθος της γυναίκας
κόλφοναγκαλιά, κόλπο, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, στήθος της γυναίκας
κομμάτα̤κομμάτια
κομμενόχρονοναυτό που είθε να του κοπούν τα χρόνια
κομπούταιξεγελιέται, εξαπατάται, μτφ. σαγηνεύεται κομβόω
’κόμπωνα(εκόμπωνα) ξεγελούσα, εξαπατούσα, μτφ. σαγήνευα κομβόω
κόπουντανκόβονται
κόρδαςχορδές
κορμόποκορμάκι
κορτσόπακοριτσάκια
κορτσόποκοριτσάκι
κορτσόπονκοριτσάκι
κοσσάρακότα
κοσσάρας(πληθ.) κότες, (γεν.) κότας, οι κλώσσες (ιδιωμ.Νικόπολης)
κουδουκόπα(υποκορ.) ράμφη
κουίζ’φωνάζω/ει, λαλώ/εί, καλώ/εί κπ ονομαστικά
κουίζωφωνάζω, λαλώ, καλώ κπ ονομαστικά
κουμουλά̤ζ’μαζεύω/ει, στοιβάζω/ει cumulare
κουμπίνκόμπος κόμβος
κούντα(προστ.) σπρώξε
κουτσ̌ήκόρη
κόφτωκόβω
κοχλίδα̤σαλιγκάρια
κόψον(προστ.) κόψε
κρατείκρατάει, βαστάει, στέκει, αντέχει
’κράτ’νενκρατούσε
κρεβάτα̤κρεβάτια κράβατος<γράβιον
κρεβατί’κρεβατιού
κρεβατόποκρεβατάκι
κρεμάεταικρέμεται
κρεμάντςκρεμάς
κρεμί͜ειςγκρεμίζεις, ρίχνεις κάποιον
κρεμόνγκρεμό
κρέμ’σο(προστ.) γκρέμισε
κρίσον(προστ.) κρίνε
κρούγωχτυπώ κρούω
κρούειχτυπάει κρούω
κρού’νεχτυπούν κρούω
Κρωμί’Κρώμνης
κυλίζωκυλάω
κύρ’πατέρα
κύρ’νκύρη, πατέρα
κυρούπατέρα
’κχ̌ύντςεκχύνεις, χύνεις, εκβάλλεις εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω
’κχ̌ύνωεκχύνω, χύνω, εκβάλλω εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω
’κχ̌ύσον(προστ.) έκχυσε, χύσε, έκβαλε εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω
κωδωνόπακουδουνάκια
λαγγεύ’πηδάω/ει लङ्घ (laṅgh)
λαΐσκουνκουνιούνται πέρα-δώθε
λαϊστέρανκούνια, μτφ. γυναίκα που κουνιέται πολύ όταν περπατάει
λαλαχ̌άρ’χαϊδεμένο, παραχαϊδεμένο
λαλείςβγάζεις λαλιά, καλείς, αποκαλείς, προσκαλείς, οδηγείς
λαλίαλαλιά, φωνή
λαλίανλαλιά, φωνή
λαλόποφωνούλα
λαλόπονλαλιά, φωνή
λαλώβγάζω λαλιά, καλώ, αποκαλώ, προσκαλώ, οδηγώ
λαρούταιγιατρεύεται, θεραπεύεται
λαρών’ν’γιατρεύουν, θεραπεύουν
λάσ̌κεσαιπεριφέρεσαι, τριγυρνάς, περιπλανιέσαι ἀλάομαι/ηλάσκω
λάσ̌κεταιπεριφέρεται, τριγυρνά, περιπλανιέται ἀλάομαι/ηλάσκω
λάσκομαιπεριφέρομαι, τριγυρίζω, περιπλανώμαι ἀλάομαι/ηλάσκω
’λάσκουμ’νε(ελάσκουμ’νε) περιφερόμουν, τριγυρνούσα, περιπλανιόμουν ἀλάομαι/ηλάσκω
λεβόρβορονπερίστροφο revolver
λέγ’ν’λένε
λεγνάλιγνά
λείχ̌’γλείφω/ει λείχω
λελεύωχαίρομαι
’λέπ’(ελέπ’) βλέπει/ω
’λέπομ’(ελέπομε) βλέπουμε
’λέπ’ς(ελέπ’ς) βλέπεις
’λέπω(ελέπω) βλέπω
λετσ̌εκί’γυναικείου μαντιλιού που χρησίμευε ως κάλυμμα κεφαλής δεμένο σε σχήμα τριγώνου leçek<laçak
λεφτοκαρόπα(υποκορ.) λεπτοκάρυα, φουντουκιές, φουντούκια λεπτο- + κάρυον
λίβα̤σύννεφα λίβος<λείβω
λιβάδα̤λιβάδια
λιθάρα̤λιθάρια, πέτρες
λιμανεύειαποκαλύπτεται από τα χιόνια που λιώνουν αποκαλύπτεται από τα χιόνια που λιώνουν
λιμανεύ’νεαποκαλύπτονται από τα χιόνια, ελλιμενίζονται
λίντζ̌ακνήμη ανθρώπου, ωλένη, κόκκαλο, παιδικό παιχνίδι της εποχής
λούσκουντανλούζονται
λύγουντανλιώνουν
λύεταιλιώνει
λύν’λύνει, λιώνει
λύντςλύνεις, λιώνεις
λύουντανλιώνουν
μαγίαςμάγια
μάγ’λαμάγουλα magulum
μάγ’λομάγουλο magulum
μαθεμένονμαθημένη/ο
μάισσαμάγισσα
μαϊσσωμένονμαγεμένο
μακαρίνανείδος ζυμαρικού makarna<maccherone
μακρά(επιρρ.) μακριά, (επιθ.) μακρινά, απομακρυσμένα
μαλλόπαμαλλάκια
μαναχ̌έσσαμονάχη
μαναχ̌ίαμοναξιά
μαναχ̌ίανμοναξιά
μαναχέσσαμονάχη
μανάχον(έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά
μαναχόν(έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά
μαραίν’νεμαράνουν
μαραίντςμαραίνεις
’μάραντα(επιστ. Helichrysum stoechas) τα αγριολούλουδα ελίχρυσος ο πολύτιμος
μαρμαρίζειαστράφτει, ακτινοβολάει
μασχαρεύ’νεαστειεύονται, διακωμωδούν maskara/masḫara
μασχαρεύωαστειεύομαι, διακωμωδώ maskara/masḫara
ματούταιματώνει
ματών’ματώνει
μαυρύν’μαυρίζει
μαχαλάδεςγειτονιές mahalle/maḥalle
μαχαλάνγειτονιά mahalle/maḥalle
μαχαλάςγειτονιάς mahalle/maḥalle
μεθύζωμεθάω
μεθυσίανμεθύσι, μέθη
μέρ’(μέρου, επιρρ.) πού, προς ορισμένο μέρος, όποιος
μέρα̤μέρη
μεράκ’μεράκι, καημός merak/merāḳ
μερακλίαμε μεράκι, με ιδιαίτερο ζήλο meraklı/merāḳ
μερών’μερώνει, ξημερώνει
μέσ’μέση
μὲσα(τα) η μέση
μεσανυχτί’την ώρα του μεσονυχτίου
μετ’μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος)
μηλόπαμηλαράκια
μήνας(τα) μήνες
μίανμια φορά
μίαν κι άλλοάλλη μια φορά
μικρέσσαμικρή, νεαρή
μοθοπώρ’φθινόπωρο
’μοιρολόγαναν(εμοιρολόγαναν) μοιρολογούσαν
μονάζ’νεφιλοξενούν για διανυκτέρευση
μοναστηρόπονμοναστηράκι
μουδέμήτε
μουράτα̤επιθυμίες, πόθοι murat/murād
μύανμύγα μυῖα
μύραοσμή, μυρωδιά
ν’ αηλίαλίμονο μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός
να ποδεδίζωνα χαρώ κπ
νάζα̤νάζια, σκέρτσα naz/nāz
νασάνχαρά σε
νέικανεαρά, νεανικά
νέισσαννέα
νέονοςνέου
νεότητανιότη, νιάτα
νερόπανεράκια
νερόποννεράκι
νικίουμαινικιέμαι νικάω
νισ̌αλούαρραβωνιαστικιά, σημαδεμένη nişanlı<nişān
νομάτ’άνθρωποι, άτομα ὀνόματοι
νοσσακόπακλωσσοπουλάκια
νούνιγμανσκέψη
νουνίζ’σκέφτεται
νουνίζωσκέφτομαι
ντίλεγοντί λογής;
ντόσιλεγοντί λογής;
νυφάδα̤νύφες
νυφάδεςνύφες
νυφαδόπανυφούλες
νύφενύφη
νυφίτσανυφούλα
νυφίτσαννυφούλα
νυφόπανυφούλες
νυφόπονυφούλα
ξάικαθόλου
ξανπάλι, ξανά
ξενιτά̤ξενιτειά
ξενιτά̤νξενιτειά
ξενιτά̤ρ’ξενιτεμένοι
ξενιτέανξενιτεμένο
ξενιτέαςξενιτεμένος
ογραεύ’περνάω/ει, υποφέρω/ει uğramak
όθενόπου, οπουδήποτε, σε όποιον
όλ’όλοι/α
ολήμαυραολόμαυρα
ολίγονλίγο
ολόγεραολόγυρα
ομμάτ’μάτι
ομμάτα̤μάτια
ομματί’ματιού
ομματόπαματάκια
ομματοτέρεμαβλέμμα, ματιά
ομούτινελπίδα umut
όντανόταν
όνταςόταν
όντεςόταν
οξέαςοξιές
οπίσ’πίσω
οπουρνάπρωί, κατά το πρωί της επόμενης μέρας, αύριο
ορμάν’δάσος orman
ορμάνα̤δάση orman
ορμίαρυάκια, ρεματιές
ορμόχ̌ειλαόχθες ρυακιών
όρωμαόνειρο
οσήμερονσήμερα
οσπίτ’σπίτι hospitium<hospes
οσπίτα̤σπίτια hospitium<hospes
οσπίτισπίτι hospitium<hospes
οσπίτ’νσπίτι hospitium<hospes
όστανόταν
οτάνδωμάτιο oda
ούλ’όλοι
ουρνάταιουρλιάζει, αλυχτά
ουςως, μέχρι
ούσναμέχρι που, έως ότου
οφέτοςφέτος
οφρύδα̤φρύδια
οψάρινψάρι
οψέχθες
παπάλι, επίσης, ακόμα
παγιατών’νεμπαγιατεύουν bayat
παθάν’παθαίνει
παθάνωπαθαίνω
παιδίαπαιδιά
παιδόπαπαιδάκια
παιδόποπαιδάκι
παίζ’παίζω/παίζει
παίρ’παίρνω/ει
παίρ’ν’παίρνουν
παίρ’νεπαίρνουν
παίρομεπαίρνουμε
παίρτςπαίρνεις
παίρωπαίρνω
παλάλατρελή
παλαλάτρελά, τρέλες
παλαλόντρελό
παλαλούμαιτρελαίνομαι
παλαλούταιτρελαίνεται
παλαλών’τρελαίνει
παλαλών’νετρελαίνουν
παλαλώντςτρελαίνεις
παλληκάρα̤παλληκάρια παλληκάριον<πάλληξ, πάλλαξ
παλληκαρόπονπαλληκαράκι παλληκάριον<πάλληξ, πάλλαξ
πάλον(ή πάλλον) χορός, χοροεσπερίδα ballo<βαλλίζω (=κουνώ, χορεύω)
παντέμορφοςπανέμορφη
πάντρεψον(προστ.) παντρέψου, πάντρεψε κπ
παπόρ’βαπόρι, καράβι vapore
παπόρα̤βαπόρια, καράβια vapore
παπορόπονκαραβάκι vapore + -όπον (υποκορ.)
παραβραδά̤σκομαινυχτώνομαι, με βρίσκει το βράδυ
παραδείσ’παραδείσου
παραδίωπαραδίνω
παραμερί͜ειςπαραμερίζεις
παραστάρ’το κάθετο καδρόνι του κασώματος πόρτας
παρλαεύ’λάμπει, λαμποκοπά parlamak
παρλαεύ’νελάμπουν, λαμποκοπούν parlamak
παρόπον(υποκορ.) λεφτά, χρήμα para/pāre
παρχάρ’ορεινός τόπος θερινής βοσκής
παρχαρεύειπαραθερίζει σε θερινό βοσκότοπο (παρχάρι)
παρχαρεύωπαραθερίζω σε θερινό βοσκότοπο (παρχάρι)
παρχαρόπαορεινοί τόποι θερινής βοσκής παρχάρια + -οπα (υποκορ.)
πασ̌κείμπας και είναι, μήπως είναι πᾶς καί ἔνι
πασ̌κείμ’μήπως, μήπως (και) πᾶς καί ἔνι
πατείςπατάς
πατεύ’βυθίζεται, βουλιάζει μτφ. δύει, μτφ. καταρρέει, μτφ. χρεωκοπεί batmak
πατουρεύωεμβυθίζω, πνίγω, μτφ. καταστρέφω, μτφ. χρεωκοπώ batırmak
παχ̌έσσαπαχιά
παχτσ̌όποκηπάκι, περιβολάκι bahçe/bāġçe
πέ’(προστ.) πες
πεγάδ’βρύση
πεγαδομμάτα̤πηγές νερού
πέει(προστ.) πες
πεκιάρτςεργένης, (αιτ. πληθ.) εργένηδες bekâr/bekār
πελά̤νβάσανο, σκοτούρα bela
πελιστέρα̤περιστέρια
πεντικόνποντικός
περάν’περνάω/ει
περιμέν’ν’περιμένουν
περτέδεςπαραπετάσματα παραθύρων, κουρτίνες perde
πέτ’(προστ.) πείτε
’πέτανα(επέτανα) πετούσα
πέταξον(προστ.) πέταξε
Πέφτ’Πέμπτη
πηπου
πιάγκονκλήρος pianco
πϊάνειπιάνει, καταλαμβάνει
πϊάν’νεπιάνουν
πίν’πίνω/ει
πίν’ν’πίνουν
πίνομεπίνουμε
πίντςπίνεις
πιπερόποπιπεράκι
πιπερόπονπιπεράκι
’πίσ’(οπίσ’) πίσω
πιτσ̌ιμλίαόμορφα, καλοσχηματισμένα, κομψά biçimli
πλουμιστάστολισμένα, διακοσμημένα με ζωγραφιές ή κεντήματα, πολύχρωμα pluma
πλουμόπα(υποκορ.) κεντητά ή ζωγραφιστά διακοσμητικά σχέδια, μτφ. στολίδιa pluma
πογάζα̤στενά περάσματα ανάμεσα σε βουνά boğaz
πόδαίχνος, πατημασιά, βήμα
ποδαρόπαποδαράκια
ποδαρόποποδαράκι
ποδεδίζω(ενεργ. και μέση) χαίρομαι, απολαμβάνω, προσκυνώ από+δέδιν (<δείδω=φοβάμαι, ανησυχώ)
ποδεδίζω σενα σε χαρώ από+δέδιν (<δείδω=φοβάμαι, ανησυχώ)
ποζγκρι boz
Ποζ-Τεπέ(κυριολ. Γκρι ή Φαιός Λόφος) το όρος Μίθριο, λόφος που βρίσκεται 3 χλμ ΝΑ της πόλης της Τραπεζούντας Boz Tepe
πόιύψος, μπόι (ανάστημα) boy
ποίος(ερωτημ.) ποιός, (αναφ.αντων.) όποιος
ποίσο(προστ.) κάνε, φτιάξε ποιέω, ποιῶ
ποίσον(προστ.) κάνε, φτιάξε ποιέω, ποιῶ
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
πόνα̤(αιτ.) πόνοι, πόνους
ποπάπαπά
ποπαδίαπαπαδιά
ποπαδίανπαπαδιά
ποπαδίαςπαπαδιάς
ποπάςπαπάς
πορπάτεμαπερπάτημα, περπατησιά
πορπάτεμανπερπάτημα
πορπατούμεπερπατάμε
πορπατώπερπατάω
πόρτας(ονομ.πληθ.) πόρτες porta
πορτόπαπορτούλες porta
ποτάμ’ποτάμι
ποτάμα̤ποτάμια
ποταμέανπαραποτάμιος τόπος
ποταμολάλλατσ̌αποταμόπετρες λάλλη=βότσαλο
πουγαλεμένονσκασμένο/η, βαριεστημένο/η, στενοχωρημένο/η bunalma
πουδένπουθενά
πουλείςπουλάς
πουλί’πουλιού
πουλόπαπουλάκια
πουλόποπουλάκι
πουρνόνπρωί, πρωινό, επαύριον
πρέπ’ταιριάζει/ω
πρόγαταπρόβατα
προσωπί’προσώπου
πρόσωποςπρόσωπο
πρόφτασον(προστ.) πρόφτασε
πυκνοτερώκοιτάζω συχνά
ρακίναλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων rakı/ˁaraḳī
ρακόπα(υποκορ./πληθ., τα) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων rakı/ˁaraḳī + -όπα
ρακόπον(υποκορ.) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων rakı/ˁaraḳī + -όπον
ραχ̌ι͜άράχες, βουνά
ραχ̌ίαράχες, βουνά
ραχ̌ίνβουνό, ράχη
ραχ̌όπαραχούλες, βουνά
ραχ̌όπουλονπουλί του βουνού/ράχης ραχ̌ίν + πουλίν
ρού͜ειρίχνει
ρούζ’πέφτει, ρίχνει, μτφ. αναλογεί
ρούζωπέφτω, ρίπτω
ΡουσίανΡωσία
ΡουσίαςΡωσίας
’ρ’ται(έρ’ται) έρχεται
ρωμαίικοναυτό που είναι των Ρωμιών, ελληνικό
ρωμαίονρωμιό, έλληνα (χριστιανό υπήκοο της οθωμ. αυτοκρατορίας)
’ς(ας) από
σαεύ’νευπολογίζουν, εκτιμούν, λογαριάζουν saymak
σαρεύ’τυλίγω/ει, περικυκλώνω/ει, εναγκαλίζομαι/εται, μτφ. αρέσει σε sarmak
σαρούνξανθό, κίτρινο sarı
σ̌ασ̌εύωσαστίζω, τα έχω χαμένα şaşmak
σεβτάαγάπη, έρωτας sevda/sevdā
σεβταλούδεςερωτοχτυπημένες, ερωτευμένες sevdalı
σεβταλούκ’έρωτας sevdalık
σεβταλούςερωτοχτυπημένος, ερωτευμένος sevdalı
σεβτάναγάπη, έρωτα sevda/sevdā
σεβτάςαγάπης, έρωτα sevda/sevdā
σεΐρ’θέαμα πρόσφορο για διασκέδαση (μτφ. τερώ σεΐρ: κοιτώ κτ διασκεδάζοντας, παραμένοντας αμέτοχος) seyir/seyr
σ̌εκέρ’ζάχαρη, γλυκό/ά şeker < şakar (περσ.) < śakkharā (οψ. σανσκ.) < śárkarā (σανσκριτ.)
σ̌ελεκόπο(υποκορ.) φορτίο ξύλων ή χόρτων που φέρεται στη ράχη ανθρώπου şelek<շալակ (shalag)=πλάτη, ράχη, μτφ. φορτίο + -όπον
σεράντασαράντα
σιλαχλούςοπλισμένος silah/silāḥ
σίτ’καθώς, ενώ σόταν<εις όταν
σίτα̤καθώς, ενώ σόταν<εις όταν
σιφτένπρώτα, αρχικά siftah/istiftāḥ
σ̌κίεταισκίζεται
σ̌κίσονσκίσε (προστ.)
σκότα(προστ.) σκότωσε
σκοτεινα̤σέαςμέρη με ζοφερό σκότος, θεοσκότεινα μέρη
σκοτίασκοτάδι
σκοτίανσκοτάδι
σκουλαρικόπονσκουλαρικάκι
σκουντουλίζ’ευωδιάζει, μοσχοβολάει
σ’κούταισηκώνεται
σ̌κύλ’(γεν.) σκύλου
σ’κώνεισηκώνει
σουμάκοντά
σουμαδέματααρραβώνες
σουμαδεμένοναρραβωνιασμένο/η
σουμαδεμέντσασημαδεμένη, αρραβωνιασμένη
σουμαδεύκεσαιαρραβωνιάζεσαι
σουνσας
σπαλέρ’μέρος γυναικείας ενδυμασίας αυτοτελές που χρησιμεύει ως κάλυμμα του στήθους spalliera
σπαλερί’σπαρελιού (μέρος γυναικείας ενδυμασίας αυτοτελές που χρησιμεύει ως κάλυμμα του στήθους) spalliera
σπαλερόπομέρος γυναικείας ενδυμασίας αυτοτελές που χρησιμεύει ως κάλυμμα του στήθους spalliera
σπάν’νεσκάνε, εκρήγνυνται
σπογγί͜ειςσκουπίζεις
σπογγίζωσκουπίζω
σταυροστράτα̤σταυροδρόμια
στεγνούταιστεγνώνει
στείλ’νεστέλνουν
στείλο(προστ.) στείλε
στείλτςστέλνεις
στέκ’νεστέκουν
στερέαστήριγμα
στεφανούμαιστεφανώνομαι
στομόποστοματάκι
στράτας(ονομ.) δρόμοι, (αιτ.) δρόμους
στρώσον(προστ.) στρώσε
στύπαξινά, τουρσιά στυφός
συντρομάζ’ντρέμουνε ολόκληροι/ες/α
σύρ’σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει
σ̌υρίζωσφυρίζω, παίζω αυλό σῦριγξ
σύρκεταιτραβιέται, αντέχεται
συρμένατραβηγμένα
σύρον(προστ.) σύρε, τράβα, ρίξε
σύρσιμονσύρσιμο, τράβηγμα, ρίξιμο, μτφ. απαγωγή
σύρτςσέρνεις, τραβάς, ρίχνεις
σύρωσέρνω, τραβώ, ρίχνω
σ’χωρεμένοςσυγχωρεμένος, μακαρίτης
ταγιανίζ’αντέχω/ει, βαστάω/ει, υπομένω/ει dayanmak
ταγιανίζωαντέχω, βαστάω, υπομένω dayanmak
ταλεύωορμώ, χιμώ, βυθίζομαι dalmak
ταπακέρανταμπακιέρα, καπνοθήκη tabacchiera
τάπλαδισκοειδές κάλυμμα της κεφαλής της Πόντιας γυναίκας που στο επάνω μέρος του έφερε λεπτό στρογγυλό έλασμα ασημένιο ή επίχρυσο. Αυτό το έλασμα είχε επάνω του σχέδια διάφορα αλλά και τύπους νομισμάτων σε διάταξη με μέρος του ενός να καλύπτει μέρος του άλλου tabla/ṭabla
τάπλανδισκοειδές κάλυμμα της κεφαλής της Πόντιας γυναίκας που στο επάνω μέρος του έφερε λεπτό στρογγυλό έλασμα ασημένιο ή επίχρυσο. Αυτό το έλασμα είχε επάνω του σχέδια διάφορα αλλά και τύπους νομισμάτων σε διάταξη με μέρος του ενός να καλύπτει μέρος του άλλου tabla/ṭabla
ταρά͜ειςαναμιγνύεις, ανακατεύεις, μπλέκεις
ταράζ’αναμιγνύω/ει, ανακατεύω/ει, μπλέκω/ει
τάραξον(προστ.) ανάμιξε, ανακάτεψε, μπλέξε
ταφίντάφος
ταφόπο(υποκορ.) τάφος
τεβεκελίαμάταια tevekkeli/tevekkül’den
τέκιαστριφώματα etek
τελείσαιτελειώνεις, εξαντλείσαι
τελεμένοντελειωμένη/ο
τελούνταν(αμεταβ.) τελειώνουν, εξαντλούνται
τελούται(αμεταβ.) τελειώνει, εξαντλείται
τεπέκορυφή tepe
τέρ’(προστ.) κοίταξε
τερείκοιτάει
τερείςκοιτάς
τερείτεκοιτάτε
τέρεμαβλέμμα
τέρεμανβλέμμα, κοίταγμα, μτφ. φροντίδα
τέρεν(προστ.) κοίταξε
τερούμεκοιτάμε
τερούνκοιτούν
τερούνεκοιτούν
τέρτα̤καημοί, βάσανα, στενοχώριες dert
τέρτικαημός, βάσανο, στενοχώρια dert
τερτόπα(υποκορ.) καημοί, βάσανα, στενοχώριες dert
τερτόποκαημό, βάσανο, στενοχώρια dert + -όπον (υποκορ.)
τερτόπον(υποκορ.) καημός, βάσανο, στενοχώρια dert
τερώκοιτώ
Τετράδ’Τετάρτη
τηνάναυτόν/ην που
τιδέντίποτα
τιζεμένααραδιασμένα, βαλμένα στη σειρά dizmek
τίνανποιον/α
’τοαυτό, το (προσωπική αντωνυμία)
τογραεύ’νεκομματιάζουν doğramak
τογραύ’νεκομματιάζουν doğramak
τοζλούκιαγκέτες, περικνημίδες tozluk
’τοναυτόν
τοξαρί’δοξαριού
τοπόπον(υποκορ.) τόπο
τουβάρα̤τοίχοι duvar/dīvār
τουντους
τουσ̌μάν’εχθροί düşman/duşmān
τραγώδ’(προστ.) τραγούδησε
τραγωδά̤νοντραγουδιστής
τραγωδείςτραγουδάς
’τραγώδεσα(ετραγώδεσα) τραγούδησα
τραγωδίαςτραγούδια
τραγωδόπατραγουδάκια
τραγωδούμετραγουδάμε
τραγωδώτραγουδάω
τραντάφυλλοντριαντάφυλλο
τρανύντςμεγαλώνεις, αναθρέφεις τρανόω-ῶ
τραπολόζ’υφαντό ύφασμα με διάφορους εμπριμέ χρωματισμούς τετράγωνο γύρω στο 1,5 μέτρο που διπλωνόταν στη μέση πάνω από την ζουπούνα Ṭarābulus<Τρίπολις [η Τρίπολη του Λιβάνου φημιζόταν ιστορικά για την παραγωγή μεταξωτών και βαμβακερών υφασμάτων, κυρίως κατά την οθωμανική περίοδο αλλά και νωρίτερα, στη μεσαιωνική εποχή]
τρέχ’νετρέχουν
Τρίτ’Τρίτη
τρυγόνατο πουλί τρυγόνι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας
τρυγονίτσα(υποκορ.) το πουλί τρυγόνι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας
τρυγονόπομικρό τρυγόνι
τρυγονόποντο πουλί τρυγόνι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας
τρυπίατρύπες
τρυπόπατρυπάκια
τρώγ’τρώω
τρώγομετρώμε
τσ’(ως τση, άρθρο γεν. ενικού) του/της, (ως τσοι, άρθρο αιτ. πληθ.) τις, (ως ερωτημ. τσί;) ποιός;
τσ̌αζουλούκ’μαγεία, μαγγιά, γήτεμα cazûlık (οθωμ. περιόδου)<çadilik
τσ̌αϊρί’λιβαδιού çayır
τσ̌ακλα̤ρομματίααυτή που έχει γκριζωπά μπλε ή γαλανά μάτια çakırlar + ομμάτια
τσακούντανσπάνε
τσ̌αλούμα̤νάζια, σκέρτσα çalım
τσ̌αμουρόχτιστοςφτιαγμένος από πηλό/λάσπη çamur + χτιστός
Τσ̌άμπασ̌ινπαρχάρι των Κοτυώρων του Πόντου (σημ. Ordu) στα ΝΑ της σημερινής επαρχίας Ορντού πολύ κοντά στα σύνορα με την επαρχία Κερασούντας Çambaşı (κυρ. Πευκοκορφή)
τσ̌ατεύ’συναντάω/ει (τυχαία), τυχαίνω/ει çatmak
τσ̌αχάλαιναάπειρη, ανώριμη, άβγαλτη cahil/cāhil
τσ̌αχάλ’καάπειρα, ανώριμα, άβγαλτα cahil/cāhil
τσ̌αχάλ’κονάπειρο, ανώριμο, άβγαλτο cahil/cāhil
τσερίζ’νεσκίζουν, ξεσκίζουν
τσ̌ί͜ειςλυπάσαι, συμπονάς σίζω
τσιγαρόποτσιγαράκι
τσ̌ίζωλυπάμαι, συμπονώ σίζω
τσ̌ιτσ̌έκιαλουλούδια çiçek
τσιτσίαστήθη τιτθός
τσ̌όλ’έρημο, ερημικό çöl
τσ̌όλα̤έρημα, ερημικά çöl
τσ̌όπα̤τσέπη cep/ceyb
τσούνανσκύλα κύων→κύαινα
τσούναςσκύλας κύων→κύαινα
τσουνίτσασκυλίτσα κύων→κύαινα
τσουντζούναςλαγόχορτο (Τραγοπώγων ο πρασόφυλλος)
τσουρμουλίζωτσιμπώ uçurmak
τυλίγουμαιτυλίγομαι
τυλίζωτυλίγω
τυρα̤ννί͜ειςτυραννάς, ταλαιπωρείς
τυραννί͜ειςτυραννάς, ταλαιπωρείς
τυραννίεσαιτυραννιέσαι, ταλαιπωριέσαι
τυραννίζειτυραννάει, ταλαιπωρεί
τυραννισίατυράννια, ταλαιπωρία
τυραννισίαντυράννια, ταλαιπωρία
τυραννισίαςτυράννιες, ταλαιπωρίες
υείαυγεία
υείανυγεία
υιέγιε υἱός
υστερνάκατοπινά, τελευταία
φά’(προστ.) φάε
φάζωταΐζω
φαίν’ντανφαίνονται
φάσον(κ. φάισον) (προστ.) τάισε
φέγγονφεγγάρι
φέγγονοςφεγγαριού
φέρ’φέρνω/ει
φέρ’νεφέρνουν
φέρτςφέρεις, φέρνεις
φίλ’(προστ. φιλώ) φίλα, (πληθ. φίλον) φίλοι
φιλείςφιλάς
φίλεμανφιλί
φιλιρίαφλουριά
’φίλ’να(εφίλ’να) φιλούσα
φιστάνιφουστάνι fistan<fustān<piştān
φογάσαιφοβάσαι
φογούμαιφοβάμαι
φόρ’(προστ.) φόρεσε
φορείςφοράς
φορίστ’ντύστε
φοτάμέρος γυναικείας ενδυμασίας που έμπαινε πάνω από το λαχόρι, το ζωνάρι το οποίο έδεναν οι γυναίκες τριγωνικά στη μέση τους πάνω από τη ζιπούνα, γεν. ποδιά futa
φουρκίγομαιπνίγομαι
φραντάλανγυναίκα πρόσχαρη, πληθωρική γυναίκα
’φτάγ’(ευτάγω) κάνω, φτιάχνω εὐθειάζω
’φτάγω(ευτάγω) κάνω, φτιάχνω εὐθειάζω
’φτάει(ευτάει) κάνει, φτιάχνει εὐθειάζω
’φτάμεκάνουμε, φτιάχνουμε εὐθειάζω
’φτάνε(ευτάνε) κάνουν, φτιάχνουν εὐθειάζω
φτουλίεσαιμαδιέσαι, τραβάς τα μαλλιά σου, ξεπουπουλίζεσαι πτίλον
φυσ̌έκιαφυσίγγια fişek/fişeng/φῦσιγξ
φυσ̌εκόπα(υποκορ.) φυσίγγια fişek/fişeng/φῦσιγξ
φωλέανφωλιά
φωτάζειφωτίζει, λάμπει
χ̌αιρετίαςχαιρετίσματα
χ̌αίρουμεςχαιρόμαστε
χ̌αίρουντανχαίρονται
χ̌είλα̤χείλια
χ̌έρα̤χέρια
χ̌ερόπαχεράκια
χ̌ι͜όνα̤χιόνια
χ̌ι͜οράδεςχήρες
χ̌ίλα̤χίλια
χ̌ιλέμορφοςχιλιόμορφος/η
χ̌όραχήρα
χ̌όριχέρι
χαβασλούκιαπόθοι, επιθυμίες, γούστα heves
χαζούρέτοιμο hazır/ḥāżir
χαΐναινασκληρόκαρδη, άπονη, άγρια hain/ḫāʾin
χάλα̤χάλια, κατάντια hal/ḥall
χαλάζα̤χαλάζια
χαλάλ’κάτι που θυσιάζεται, προσφέρεται, ξοδεύεται με ευχαρίστηση, αν και είναι πολύτιμο ή κοστίζει πολλά helal/ḥalāl
χαλάνωχαλάω, καταστρέφω
χαμελάχαμηλά
χαμέλυνονχαμήλωσε
χάν’ντανχάνονται, διώχνονται
’χάν’ντανχάνονταν, διώχνονταν
χαπάρ’χαμπάρι, είδηση, μαντάτο haber/ḫaber
χαπέρινείδηση, μαντάτο haber/ḫaber
χαρεντερί͜ειςχαροποιείς, ψυχαγωγείς
χαρεντερίζ’νεχαροποιούν, ψυχαγωγούν
χαρεντερίζωχαροποιώ, ψυχαγωγώ
χαρεντέρτσον(προστ.) χαροποίησε, ψυχαγώγησε
χάρομαιχαίρομαι
’χάρουμ’νε(εχάρουμ’νε) χαιρόμουν
χαρτώματαλεπτά φύλλα σανιδιών ειδικά για την στέγη
χάσαιχάνεσαι
χάταιχάνεται
χατίρ’χάρη, σεβασμός, υπόληψη hatır/ḫāṭir
χατίρινχάρη, σεβασμός, υπόληψη hatır/ḫāṭir
χατίρ’νχάρη, σεβασμός, υπόληψη hatır/ḫāṭir
χλωροφοράτεείστε καταπράσινα
χορεύομεχορεύουμε
χορτά͜ειχορτάζει
χορτάεταιχορταίνεται
χορτάζ’νεχορτάζουν
χορτάρα̤χορτάρια
χουρτάρεμανσώσιμο, διάσωση kurtarma
χρόνα̤χρόνια
χώραοι ξένοι γενικά, οι μη οικείοι, η ξενιτειά
χώρανξένους, μη οικείους, ξενιτειά
χώραςξένος/η/ο/οι γενικά, οι/το/τα μη οικείο/α, ξενιτειάς
χωρίαχωριά
χωρίζ’νεχωρίζουν, ξεδιαλέγουν
χωρισίανχωρισμός, αποχωρισμός
χωρόπα(υποκορ.) χωριά
ψεματικάψεύτικα, στα ψέματα
ψ̌ηψυχή
ψηλασέαςορεινά μέρη
ψ̌όποψυχούλα
ψ̌όπονψυχούλα
ωβόναβγό
ωμίώμος, ώμο
ωμίαώμοι
ὼραρολόι
ωτίαυτί
ωτίααυτιά
ΚείμενοΕπεξήγησηΕτυμ. ΡίζαΠροέλ.
α’(ατό) αυτό, το
’αθα
αβλαεύ’κυνηγάει avlamak
αβούτ’αυτό/ή, αυτοί/ές/ά
αβούτααυτά
αβούτοαυτό
αγάπ’ςαγάπης
αγίκοντέτοιο/α
αγκαλόποαγκαλίτσα
αγκαλόποναγκαλίτσα
αγληγορούμεβιαζόμαστε
άγνεσσασπουδαία, θαυμαστή, αλλόκοτη, παράξενη ἀγνώς (άγνωστος)<ἀ- + γιγνώσκω
αδάεδώ
αδακέσ’εδώ γύρω, κάπου εδώ
αδέλφα̤αδέλφια
αδικίας(τα, πληθ.) αδικίες
Α’έρτςαϊ-Γιώργης
αέτσ’έτσι
αηλίαλίμονο ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός)
άθα̤άνθη
αΐκατέτοια/ες
ακείεκεί
ακείν’εκείνα
άκρανάκρη, αρχή
άκ’σον(προστ.) άκουσε
αλάι μαλάιόλo/α μαζί, εξολοκλήρου alay malay
άλλεάλλη
άλλενάλλη
αλλομίανάλλη μια φορά
αλογόποναλογάκι
άμε(προστ.) σύρε, πήγαινε
άμονσαν, όπως, καθώς ἅμα
αναλλά͜ειςφοράς τα καλά/γιορτινά σου ρούχα
αναλλαγμέντσανντυμένη με τα καλά/γιορτινά της ρούχα
ανάλλαξον(προστ.) φόρεσε τα καλά/γιορτινά σου ρούχα
αναμέν’περιμένει
αναστενάζ’νεαναστενάζουν
ανεγνώριμαμη γνώριμα, άγνωστα, ξένα
ανοίεταιανοίγεται
άνοιξον(προστ.) άνοιξε
αντρίζ’παντρεύει, παντρεύεται
αντρούάντρα
αξιών’αξιώσει
απάν’πάνω
απεντάαπαντάει, συναντάει
απεντώσυναντώ, προϋπαντώ, αποκρίνομαι
απέσ’μέσα
απιδα̤βαίνωφεύγω, αφήνω πίσω, προσπερνώ, ξεπερνώ από + διαβαίνω
αποθαμένονπεθαμένος/ο
αποθάνωπεθαίνω
απόθεναπό που, από όπου
αποκουμπία(προστ.) ξεκούμπωσε
απομέν’απομένει
απομέν’νεαπομένουν
απομέντςαπομένεις
αποτονύαπό εδώ και πέρα από του νυν
αποχωρίγομεςαποχωριζόμαστε
αποχωρίγουνταναποχωρίζονται
αρ’εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha ἄρα
αραεύ’νεψάχνουν, αναζητούν, γυρεύουν aramak
αραευτήναναζητητή, κάποιον να με γυρέψει aramak
αράεψον(προστ.) ψάξε, αναζήτησε, γύρεψε aramak
αργαστερόπον(υποκορ.) εργαστήριο, αργαλειός
αρματωμένονεξοπλισμένο, οπλισμένο
αρνόπααρνάκια
αρνόποαρνάκι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας
αρνόποναρνάκι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας
αροθυμάνοσταλγεί
αροθυμίανοσταλγία
αροθυμίαννοσταλγία
αροθυμίας(γεν.) νοσταλγίας, (πληθ.) νοσταλγίες
αροθυμώνοσταλγώ
αρρωσταίντςαρρωσταίνεις
αρρωστικάεδέσματα σπάνια που ζητάει ασθενής ή που δίνονται σε αυτόν
ας σ’(ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα
ας σααπ’ τα ασό σα (από τα)
ας σηναπ’ την ασό σην (από την)
ας σοαπ’ το ασό σο (από το)
ας σοναπ’ τον ασό σον (από τον)
ασ’από
άσ̌κεμονάσχημο, κακότροπο
ασπρύν’νεασπρίζουν
αστάρ’φόδρα, υπόστρωμα astar/āster
αστρόπααστεράκια
ατάαυτά
ατααυτά
ατέαυτή
ατείν’αυτοί
ατέναυτήν
ατεναυτήν
ατόσοντόσο
ατότεςτότε
ατούεκεί (σε τόπο ή σημείο που βρίσκεται σε κάποιο απόσταση)
ατ’ςαυτής, της
ατώρατώρα
αύλα̤αυλή
αυλακί’αυλακιού
αφήντςαφήνεις
αφκάκάτω
αφοκράταιαφουγκράζεται
αφορισμένοναφορισμένο, αναθεματισμένο
αφορισμέντσααφορισμένη, αναθεματισμένη
άφ’ς(προστ.) άφησε
αφσέστεαφήστε
άφτωανάβω
αχλόιαχωρίς χλόη, ξερά
αχπάσκομαιαναχωρώ, φεύγω, κινώ για
αχπάσκομεςαναχωρούμε, φεύγουμε, κινούμε για
άψιμονφωτιά
βαθέαβαθιά
βάλεν(προστ.) βάλε
βάλλ’βάζω/ει
’βάλλ’ν’έβαζα, τοποθετούσα
’βάλλ’νανέβαζαν
βάλλτςβάζεις
βαρέαβαριά, συχνά, πολύ
βασανί͜ειςβασανίζεις
βάφτωεμβαπτίζω, βυθίζω εντός υγρού
’βγάλλ’νεςέβγαζες
βίοντο βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου
βοτρύδα̤τσαμπιά
βουκούμαιβάζω μπουκιά στο στόμα, μπουκώνω
βραδήνβράδυ
βρέ͜ειςβρέχεις
βρεχ̌ήνβροχή
’βρήκ’ς(ευρήκ’ς) βρίσκεις
βρούλαφλόγα brûler
βρούλανφλόγα brûler
βρουλίζωαναδίδω φλόγα, φλέγομαι, καίγομαι brûler
βυζάλτσο(προστ.) θήλαξε
γαϊδάρ’(γεν.) γαϊδάρου
γαίμαναίμα
γαίματααίματα
γαντουρεύ’ξεγελάω/ει, εξαπατάω/ει, κοροϊδεύω/ει kandırmak
γαρσ̌ούαπέναντι karşı
γέλασον(προστ.) γέλασε
γενεάγενιά
γεννεμασέανγέννημα, γόνος
γεραλαεύ’πληγώνει, τραυματίζει yaralamak
γεραλούνπληγωμένο, τραυματισμένο yaralı
γεράνπληγή, τραύμα yara
γερανέονκυανό, γαλάζιο
γεράτεγερνάτε
γέρονοςγέρου
γιάείτε, ή ya/yā
γιαβρόπονμωράκι, μικρούλι, παιδάκι yavru + -όπον
γιάμ’μήπως, ή μη ya/yā + μη
γιάν’πλάι, πλευρά yan
γιανασ̌εύ’νεπλησιάζουν, πλευρίζουν yanaşmak
γιάνιπλάι, πλευρό yan
γιάριαγαπητός/ή/ό, αγάπη yâr
γιαρόπο(υποκορ.) αγαπητός/ή/ό, αγάπη yâr
γίν’ντανγίνονται
γίν’ντανεγίνονται
γιολτσ̌ήδεςταξιδιώτες, οδοιπόροι yolcu
γιοσμάδεςκομψοί, λεβέντες νέοι yosma
γιοσμάςκομψός, λεβέντης νέος yosma
γλυκέα(επιρρ.) γλυκά
γλύσκουνσυνθλίβονται, λιώνουν
γλύτωσον(προστ.) γλύτωσε
γομάτονγεμάτο/η
γομούταιγεμίζει, βουρκώνει, κομπιάζει
γομών’νεγεμίζουν, μτφ. κομπιάζουν
γόνεψον(προστ.) εγκαταστήσου, φώλιασε, προσγειώσου konmak
’γονούσ̌ευα(εγονούσ̌ευα) μιλούσα, συνομιλούσα konuşmak
γουγεύ’ςλυπάσαι, φείδεσαι, τσιγκουνεύεσαι, θυσιάζεις kıymak
γούλαλαιμός gula
γούλανλαιμό gula
γουρζούλα̤φαρμάκια, δηλητηριασμένα φαγητά, δυσκολοχώνευτα/βαριά για το στομάχι
γουρπάν’θυσία kurban/ḳurbān
γουρταρεύ’γλυτώνω/ει κτ/κπ από, διασώζω/ει kurtarmak
γράψονγράψε
γριντζίλα̤ούλα
’γροικούν(εγροικούν) καταλαβαίνουν
γυναικίζωβρίσκω γυναίκα, νυμφεύομαι
γυρεύωεπαιτώ, ζητιανεύω
γυρίζ’νεγυρίζουν
δα̤βαίν’(για τόπο) περνάει, διασχίζει, (για χρόνο) περνάει (γενικότερα) περνάει, παύει, τελειώνει διαβαίνω
δα̤βαίντς(για τόπο) περνάς, διασχίζεις, (για χρόνο) περνάς διαβαίνω
δα̤βαίνω(για τόπο) περνώ, διασχίζω, (για χρόνο) περνώ (γενικότερα) περνώ, παύω, τελειώνω διαβαίνω
δά̤κρα̤δάκρυα
δα̤κρόπα(υποκορ.) δάκρυα
δάκ’σον(προστ.) δάγκωσε
δάκωδαγκώνω
δα̤ρμενείασυμβουλή, νουθεσία μσν. ὁρμηνεύω < αρχ. ἑρμηνεύω
δα̤ρμενείανσυμβουλή, νουθεσία μσν. ὁρμηνεύω < αρχ. ἑρμηνεύω
δα̤σ̌κεύ’ςκατηχείς
δαχτυλί’δαχτυλιού
δαχτυλίδα̤δαχτυλίδια
δέβα(προστ.) πήγαινε
δείσανομίχλη δεῖσα=υγρασία, λάσπη, βρωμιά
’δέντίποτα
δεντρόπαδεντράκια
δεντρόποδεντράκι
δεντρούδέντρου
δέσκαλοςδάσκαλος
δί’δίνει
δίγ’δίνω
δίγωδίνω
δίν’νεδίνουν
’δίπλασεν(αμεταβ.) διπλασιάστηκε, (μεταβ.) διπλασίασε
δί’ςδίνεις
δοςδώσε
δύ’δύο
δώμανδωμάτιο, χωμάτινη επίπεδη στέγη των σπιτιών
έ͜ειέχει
έ͜ειςέχεις
έβγα(προστ.) βγες
εβγαίν’βγαίνει
εβγαίντςβγαίνεις
εβγάλ’βγάλει
εβγάλλ’βγάζω/ει
εβραδά̤στενβραδιάστηκε
εβράδυνενβράδιασε
εβραίισσανεβραία
εγάπανααγαπούσα
εγάπανεςαγαπούσες
εγάπεσααγάπησα
εγάπεσεναγάπησε
εγάπ’ςαγάπης
εγέννεσενγέννησε
εγέντονέγινε
εγέντονεέγινε
εγέρασαγέρασα
εγκαλά̤στααγκάλιασα, πήρα στην αγκαλιά μου
έγκανεέφεραν
έγκενέφερε
εγκλεσόπονεκκλησάκι
εγκόλπιοφυλαχτό που κρεμιέται στο λαιμό και φτάνει περίπου στο μέσο του στήθους
εγνεφίζ’ξυπνάει
εγνέφιζαξυπνούσα
εγνέφ’σαξύπνησα
εγνέφ’σεξύπνησε
εγνωρί͜ειςγνωρίζεις
εγομώθανγέμισαν
εγόμωσαγέμισα
εγούρεψαμεστήσαμε kurmak
εγροικάςκαταλαβαίνεις
εγροικάτεκαταλαβαίνετε
εγροίκ’σακατάλαβα
εγροίκ’σανκατάλαβαν
εγροίκ’σενκατάλαβε
εγύρτσαγύρισα
εδέβαν(για τόπο) πέρασαν, διέσχισαν, (για χρόνο) πέρασαν διαβαίνω
εδέβενπήγε, διάβηκε, διέσχισε, ξεπέρασε διαβαίνω
εδέβεςπέρασες, έφυγες, διάβηκες διαβαίνω
εδέκεέδωσε
εδώκεέδωσε
εζωγράφ’σανεζωγράφισαν
εζωγράφ’σενζωγράφισε
εθέλεσενθέλησε
εθέλ’νεςήθελες
εθολώθενθόλωσε
εϊγάπηαγάπη
είμεςείμαστε
είν’(για πληθ.) είναι
είνανέναν, μία
είναςένας/μία
εκάγακάηκα
εκάενκάηκε
εκάθουμ’νεκαθόμουν
εκάθουμ’νεςκαθόμασταν
εκακοτραγώδεσακακοτραγούδησα, τραγούδησα άσχημα
εκαλοτέρ’νακαλοκοιτούσα, ξανακοιτούσα
εκάτσακάθισα
εκείμ’ν’κειτόμουν, ξάπλωνα
εκείμ’νεκειτόμουν, ξάπλωνα
εκείν’εκείνοι/α
εκείνεεκείνη
εκείνενεκείνη
εκέσ’εκεί
εκλίστενέκλινε, έσκυψε
εκλώσταγύρισα, επέστρεψα
εκλώστενγύρισε, επέστρεψε
εκοιμέθεςκοιμήθηκες
εκολατίενκολάστηκε
εκολλίενπήρε φωτιά, καταστράφηκε ολοσχερώς
εκόμπωσαξεγέλασα, εξαπάτησα, μτφ. σαγήνευσα κομβόω
εκόπενκόπηκε
έκουενάκουγε
εκούξενφώναξε, λάλησε, κάλεσε κπ ονομαστικά
έκοφτενέκοβε
εκράν’νεςκρατούσες
έκ’σαάκουσα
έκ’σενάκουσε
έκχ̌’σαεξέχυσα, έχυσα, εξέβαλα εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω
εκχ̌ύουντανχυνώντουσαν
ελά̤λυπάται κπ/κτ, δείχνει ελεημοσύνη, μτφ. τσιγκουνεύεται ἐλεέω-ἐλεῶ
ελάλ’νεςέβγαζες λαλιά, καλούσες, αποκαλούσες, προσκαλούσες, οδηγούσες
ελαρώθενγιατρεύτηκε, θεραπεύτηκε
ελάσταπεριφέρθηκα, τριγύρισα, περιπλανήθηκα ἀλάομαι/ηλάσκω
έλεεςέλεγες
ελέπ’βλέπει/βλέπω
έλεπαέβλεπα
ελέπ’νεβλέπουνε
ελέπ’ςβλέπεις
ελέπωβλέπω
ελίβωσενσυννέφιασε
ελιγοθύμεσενλιποθύμησε
ελύγαέλιωσα
ελύενλύθηκε, έλιωσε
έμ’ήμουν
εμάδικά μου
εμανίγαμαύρισα/μουντζουρώθηκα από την καπνιά, καταστράφηκα, κατακάηκα μέχρι καπνιάς
εμάντσεμαύρισε/μουντζούρωσε από την καπνιά, κατέστρεψε, κατέκαψε μέχρι καπνιάς
εμαρτύρανεςμαρτυρούσες, κατέδιδες
εμάτσαέμαθα κτ σε κπ, δίδαξα μαθίζω
εμέκιακόποι, μόχθοι, προσπάθειες emek
εμελώθενμελώθηκε
εμέτεραδικά μας ἡμέτερος
έμ’νεήμουν
έμνοστοννόστιμο
εμοι͜άζ’ομοιάζει, μοιάζει
εμοίαζενέμοιαζε
εμόνδικός/ή/ό μου ἐμοῦ
έμορφαόμορφα
εμορφίανομορφιά
έμορφοιόμορφοι/ες
έμορφονόμορφο
έμορφοςόμορφος/η
έμορφουςόμορφους/ες
έμπα(προστ.) μπες
εμπαίν’μπαίνει
εμπαίνωμπαίνω
εμποδέαποδιά
εμπροστάμπροστά, πρωτύτερα
έν’είναι
έναν κι άλλοάλλο ένα, ένα ακόμη
ενέλλαξεςφόρεσες καλά/γιορτινά ρούχα
ενεσπάλλ’νανξεχνούσαν
ένοιξαάνοιξα
ένοιξανάνοιξαν
ένοιξεςάνοιξες
εντάμανμαζί
εντούνενχτυπούσε
εντρέπεσαιντρέπεσαι
έντρισανπάντρεψαν
έντρισενπαντρεύτηκε, βρήκε άντρα (για γυναίκα)
εντώκαχτύπησα
εντώκεχτύπησε
έξ’έξω ή ο αριθμός έξι
εξέβαβγήκα, ανέβηκα, μτφ. προέκυψα
εξέβανβγήκαν
έξεραήξερα
εξέρετεξέρετε, γνωρίζετε
εξέρτςξέρεις, γνωρίζεις
εξώπορτονεξώπορτα
έπαήπια
επαίρ’νεςέπαιρνες
επαλαλώθεντρελάθηκε
επαλάλωσεντρέλανε
έπαρ’(προστ.) πάρε
επαραβραδά̤στενπαραβραδιάστηκε
επαρακάλ’ναπαρακαλούσα
επαρακάλ’νενπαρακαλούσε
επαρακάλ’νεςπαρακαλούσες
επαρείδαπαραείδα, φαντάστηκα
επαρεξέγκαξεπροβόδισα
επέγ̆’νενπήγαινε
επέγ̆’νεςπήγαινες
επέθανενπέθανε
επειράντσεςταλαιπώρησες, βασάνισες, τυράννισες
επεκείαπό εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν
επέμ’ναναπόμειναν
επέμ’νεναπόμεινε
επέταναπετούσα
επέτανανπετούσαν
επέταξενπέταξε
επήενπήγε
επιάστενπιάστηκε
έπλανεέπλαθε, δημιουργούσε, εμφάνιζε
επλέθυνανπλήθυναν
εποίκαέκανα, έφτιαξα ποιέω-ῶ
εποίκανέκαναν, έφτιαξαν ποιέω-ῶ
εποίκανεέκαναν, έφτιαξαν ποιέω-ῶ
εποίκεέκανε, έφτιαξε ποιέω-ῶ
εποίκενέκανε, έφτιαξε ποιέω-ῶ
εποίν’ναέκανα, έφτιαχνα ποιέω-ῶ
εποίν’νενέκανε, έφτιαχνε ποιέω-ῶ
εποίν’νεςέκανες, έφτιαχνες ποιέω-ῶ
επορείμπορεί
επόρεσανμπόρεσαν
επορούμεμπορούμε
επορπάτεσαπερπάτησα
επορώμπορώ
εράεψαέψαξα, γύρεψα, αναζήτησα aramak
έρθαήρθα
έρθαμεήρθαμε
έρθενήρθε
ερίαπρόσεχε, φύλαξε, (προστ.) επέβλεψε ὠρεύω/ὡραίω-ὠρέω
ερι͜άειπροσέχει, φυλάει, επιβλέπει ὠρεύω/ὡραίω-ὠρέω
εροθύμεσανοστάλγησα
ερρούξενέπεσε
ερρώστεσεναρρώστησε
έρ’ταιέρχεται
ερχίνεσαάρχισα
έρχουμ’ερχόμουν
έρχουντανέρχονται
ερωτάρωτάει
ερώτα(προστ.) ρώτησε
ερωτάςρωτάς
ερωτούνερωτάνε
εσάδικά σου/σας
εσάρεψετύλιξε, περικύκλωσε, άρεσε sarmak
εσ̌άσ̌εψενσάστισε, τα έχασε şaşmak
εσέβεςμπήκες
εσέγκανεέβαλαν
εσέτεραδικά σου/σας
εσκοτείνεψανσκοτείνιασαν
εσκοτώθανεσκοτώθηκαν
εσ’κώθενσηκώθηκε
εσόνδικός/ή/ό σου
εσ̌όπο(υποκορ.) ταίρι, έτερο ήμισυ, σύντροφος eş + -όπον
εσουμαδεύτεςαρραβωνιάστηκες
έσπρυνανάσπρισαν
έσυραέσυρα, τράβηξα, έριξα
εταγιάνεψααπόκαμα, ξέμεινα από αντοχές, πλησίασα τόσο ώστε να ακουμπάω dayanmak
έταιρονσύντροφος, συνοδοιπόρος
εταράγαταράχθηκα, ανακατεύθηκα, μπλέχθηκα ταράσσω
ετέρεσακοίταξα
ετέρεσανκοίταξαν
ετέρ’νεςκοιτούσες
έτονήταν
έτονεήταν
ετραγώδ’νεντραγουδούσε
ετράνυνεςμεγάλωσες, ανατράφηκες τρανόω-ῶ
ετσ̌αμουρώθενγέμισε λάσπες çamur
ετυλίεντυλίχθηκε
ετυραννίγατυραννήθηκα, ταλαιπωρήθηκα
εύκαιρον(ουδ.) άδειο, αδειανό, (αρσ.) ανόητο, κουφιοκέφαλο
ευρέθενβρέθηκε
ευτάγ’κάνω/ει, φτιάχνω/ει εὐθειάζω
ευτάεικάνει, φτιάχνει εὐθειάζω
ευτάμεκάνουμε, φτιάχνουμε εὐθειάζω
ευτάν’κάνουν, φτιάχνουν εὐθειάζω
ευτάνεκάνουν, φτιάχνουν εὐθειάζω
ευτάςκάνεις, φτιάχνεις εὐθειάζω
ευχάταιεύχεται
εφάνθενφάνηκε, εμφανίστηκε
εφάνθεςφάνηκες, εμφανίστηκες
εφέκαάφησα
εφέκεάφησε
εφίλεσαφίλησα
εφίλ’ναφιλούσα
εφκιαρόπομελαγχολία, στενοχώρια, έγνοια, άγχος efkâr/efkār
εφτωχάφτωχά, φτωχικά
εφτωχόνφτωχό
εφτωχόςφτωχός
έχ̌’έχει
εχάθενχάθηκε
εχαλάενχάλασε
εχάλασαχάλασα, έχωσα το χέρι
εχάλασεςχάλασες, έχωσες το χέρι
εχάν’νανέχαναν, έδιωχναν, απέρριπταν κτ
εχάραχάρηκα
εχαρεντέρτσενχαροποίησε, ψυχαγώγησε
εχάρτσεχάρισε
εχάσαέχασα
έχ’νεέχουνε
εχπαράγα(αμτβ) τρόμαξα, ξαφνιάστηκα εκσπαράσσω
εχπαράεν(αμτβ) τρόμαξε, ξαφνιάστηκε εκσπαράσσω
εχρωστώχρωστώ
εχωρούμεχωράμε
εχώρτσανεχώρισαν, ξεχώρισαν
εχώρτσενχώρισε, ξεχώρισε, διάλεξε
εψαλάφεσαζήτησα, αιτήθηκα
ζαντόντρελό σάννας
ζαρωτάστραβά
ζελεύ’ζηλεύω/ει
ζευγαρόποζευγαράκι
ζήσ’ζήση, ζωή
ζουπούναμακρύ μανικωτό φόρεμα χωρίς ραφή στους ώμους ζιπούνι(ν)<zipon (βενετ.)
ζουπούναςγυναικείες φορεσιές της εποχής ζιπούνι(ν)<zipon (βενετ.)
ζυάζ’νεζυγίζουν
ζυάστ’(προστ.) ζυγίσου
ζωγράφ’σον(προστ.) ζωγράφισε
ζωμένονζωσμένο/η
ήλ’ήλιου
ήμαρταήμαρτον, δηλωτικό μετάνοιας, από τον αόριστο β΄ του αρχαίου ρήματος ἁμαρτάνω (αμάρτησα), έκφ. έλα σα ήμαρτα=μετανόησε
ήμπα̤νοπουδήποτε ἦν πη ἂν
ημ’σόνμισό/η
ηύραβρήκα
ηύρεβρήκε
ηυρήκ’βρίσκω/ει
ηύρηκον(προστ.) βρες
ηυρήκ’ςβρίσκεις
ηυρίεταιβρίσκεται
θαγατέρακόρη, θυγατέρα
θαγατέρανθυγατέρα, κόρη
θαλασσάκρα̤οι ακροθαλασσιές, τα ακρογιάλια
θάμανθαύμα
θανάτ’θανάτου
θάνατονθάνατος
θανατών’νεθανατώνουν
θάφτωθάβω
’θετου/της
Θέ(κλητ.) Θεέ
θήκ’νεθέτουν, βάζουν
θήκον(προστ.) θέσε, τοποθέτησε, βάλε
θωρέαθωριά, όψη
ιγεύ’νεταιριάζουν uymak
ιεύ’ταιριάζει uymak
ινανεύ’ςπιστεύεις, εμπιστεύεσαι inanmak
ινανεύωπιστεύω, εμπιστεύομαι inanmak
’ίνεσαιγίνεσαι
’ίνεταιγίνεται
’ίν’ντανγίνονται
’ίν’ντανεγίνονται
’ίνομαιγίνομαι
ισ̌μάρ’νεύμα, νόημα işmar/նշմար
’κ’δεν οὐκί<οὐχί
κα’κάτω
κά’κάτι
καγανόπονδρεπανάκι
κάεταικαίγεται
κάζιπετρέλαιο gaz<χάος (αντιδάνειο)
κάθανκάθε
κάθενκάτω, κάθε
κάθκα(προστ.) κάθισε
κάθουστουνκάθεστε
καίεταικαίγεται
καικάπρος τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά
κακέσσακακιά
καλατσ̌εύ’μιλάω/ει, συνομιλώ/ει, συζητώ/άει keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας)
καλατσ̌εύ’νεομιλούν, συνομιλούν, συζητούν keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας)
καλατσ̌εύωμιλάω, συνομιλώ, συζητώ keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας)
καλέσσανκαλή
κάληη αγαπητή σύζυγος, η σύζυγος
κάλλα̤κάλλη
καλλίον(επίθ.) καλύτερο, (επίρ.) καλύτερα
Καλομηνά(γεν.) Μαΐου, μαγιάτικα, (αιτ.) Μάιο
κάμανδίκοπο μαχαίρι kama
καμίανποτέ
καμονήκαημός
καμπάνας(ον.πληθ., τα) καμπάνες
κανείνανκανένα
κανείντανείναι αρκετά, επαρκούν για κτ ἱκανόω
κανείσαιείσαι αρκετός/ή, επαρκείς για κτ ἱκανόω
κανείταιείναι αρκετό, επαρκεί για κτ ἱκανόω
καν’νάνκανέναν
καρδά̤καρδιά
καρδά̤νκαρδιά
καρδά̤ς(γεν. εν.) καρδιάς, (ον. πληθ.) καρδιές
καρδίας(τη, γεν.) καρδιάς, (τα, ονομ. πληθ.) καρδιές
καρδόπακαρδούλες
καρδόποκαρδούλα
καρδόπονκαρδούλα
καρίπ’καμοναχικά, ερημικά garip/ġarīb
καρίπ’κονξένο, μοναχικό, φτωχό, ανήμπορο garip/ġarīb
καρφούταικαρφώνεται
κατ’γιατί/γιατί δεν
κατακέφαλονκατηφόρα, μτφ. πονηρό άνθρωπο
κατάραςκατάρες
καταράταικαταριέται
καταρούμ’καταριέμαι
κάταςγάτες
κατηβάζ’νεκατεβάζουν
’κατήβαιναν(εκατήβαιναν) κατέβαιναν
κατηβαίνωκατεβαίνω
κατωθύρ’κατώφλι, η παράπλευρη και κάτω ξύλινη δοκός της πόρτας, ο πρόδρομος
καυκίνκούπα καῦκος
κάψον(προστ.) κάψε
’κειάνεκεί πάνω
κείμαικείτομαι, ξαπλώνω
κείμεςκειτόμαστε, ξαπλώνουμε
κείντανκείτονται, ξαπλώνουν
κείντανεκείτονται, ξαπλώνουν
κείσαικείτεσαι, ξαπλώνεις
κείταικείτεται, ξαπλώνει
κεμεντζ̌έλύρα kemençe/kemānçe
κεμεντζ̌έςλύρας kemençe/kemānçe
κεπία(ον.) κήποι, (αιτ.) κήπους
κεράζ’κερνάει
κερδαίν’κερδίζει
ΚερεκήΚυριακή
ΚερεκίτσαΚυριακίτσα
κέσ’προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε
’κιδεν οὐκί<οὐχί
κιάν’και άνω, και εξής, και πέρα
κιφάλικεφάλι
κιφαλί’κεφαλιού
κιφαλόποκεφαλάκι
κλαδόπακλαδάκια
κλαιμέντσακλαμένη
κλαινί͜ειςκάνεις κάποιον να κλάψει, στενοχωρείς
κλάψο(προστ.) κλάψε
κλείδα(προστ.) κλείδωσε κτ με κλειδαριά, κλείσε
κλώθ’κλώθω/ει, γυρνώ/άει
κλώσκουντανγυρίζουν, επιστρέφουν
κο̤ρά̤νταιριαστός/ή/ό göre
κοιλάδα̤κοιλάδες
κοιμούμαικοιμάμαι
κοιμούμεςκοιμόμαστε
κοιμούντανκοιμούνται
κοκκύμελοντο δέντρο δαμασκηνιά, δαμάσκηνο
κολλίζωκολλάω, βάζω φωτιά, καταστρέφω
κόλφοαγκαλιά, κόλπο, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, στήθος της γυναίκας
κόλφοναγκαλιά, κόλπο, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, στήθος της γυναίκας
κομμάτα̤κομμάτια
κομμενόχρονοναυτό που είθε να του κοπούν τα χρόνια
κομπούταιξεγελιέται, εξαπατάται, μτφ. σαγηνεύεται κομβόω
’κόμπωνα(εκόμπωνα) ξεγελούσα, εξαπατούσα, μτφ. σαγήνευα κομβόω
κόπουντανκόβονται
κόρδαςχορδές
κορμόποκορμάκι
κορτσόπακοριτσάκια
κορτσόποκοριτσάκι
κορτσόπονκοριτσάκι
κοσσάρακότα
κοσσάρας(πληθ.) κότες, (γεν.) κότας, οι κλώσσες (ιδιωμ.Νικόπολης)
κουδουκόπα(υποκορ.) ράμφη
κουίζ’φωνάζω/ει, λαλώ/εί, καλώ/εί κπ ονομαστικά
κουίζωφωνάζω, λαλώ, καλώ κπ ονομαστικά
κουμουλά̤ζ’μαζεύω/ει, στοιβάζω/ει cumulare
κουμπίνκόμπος κόμβος
κούντα(προστ.) σπρώξε
κουτσ̌ήκόρη
κόφτωκόβω
κοχλίδα̤σαλιγκάρια
κόψον(προστ.) κόψε
κρατείκρατάει, βαστάει, στέκει, αντέχει
’κράτ’νενκρατούσε
κρεβάτα̤κρεβάτια κράβατος<γράβιον
κρεβατί’κρεβατιού
κρεβατόποκρεβατάκι
κρεμάεταικρέμεται
κρεμάντςκρεμάς
κρεμί͜ειςγκρεμίζεις, ρίχνεις κάποιον
κρεμόνγκρεμό
κρέμ’σο(προστ.) γκρέμισε
κρίσον(προστ.) κρίνε
κρούγωχτυπώ κρούω
κρούειχτυπάει κρούω
κρού’νεχτυπούν κρούω
Κρωμί’Κρώμνης
κυλίζωκυλάω
κύρ’πατέρα
κύρ’νκύρη, πατέρα
κυρούπατέρα
’κχ̌ύντςεκχύνεις, χύνεις, εκβάλλεις εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω
’κχ̌ύνωεκχύνω, χύνω, εκβάλλω εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω
’κχ̌ύσον(προστ.) έκχυσε, χύσε, έκβαλε εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω
κωδωνόπακουδουνάκια
λαγγεύ’πηδάω/ει लङ्घ (laṅgh)
λαΐσκουνκουνιούνται πέρα-δώθε
λαϊστέρανκούνια, μτφ. γυναίκα που κουνιέται πολύ όταν περπατάει
λαλαχ̌άρ’χαϊδεμένο, παραχαϊδεμένο
λαλείςβγάζεις λαλιά, καλείς, αποκαλείς, προσκαλείς, οδηγείς
λαλίαλαλιά, φωνή
λαλίανλαλιά, φωνή
λαλόποφωνούλα
λαλόπονλαλιά, φωνή
λαλώβγάζω λαλιά, καλώ, αποκαλώ, προσκαλώ, οδηγώ
λαρούταιγιατρεύεται, θεραπεύεται
λαρών’ν’γιατρεύουν, θεραπεύουν
λάσ̌κεσαιπεριφέρεσαι, τριγυρνάς, περιπλανιέσαι ἀλάομαι/ηλάσκω
λάσ̌κεταιπεριφέρεται, τριγυρνά, περιπλανιέται ἀλάομαι/ηλάσκω
λάσκομαιπεριφέρομαι, τριγυρίζω, περιπλανώμαι ἀλάομαι/ηλάσκω
’λάσκουμ’νε(ελάσκουμ’νε) περιφερόμουν, τριγυρνούσα, περιπλανιόμουν ἀλάομαι/ηλάσκω
λεβόρβορονπερίστροφο revolver
λέγ’ν’λένε
λεγνάλιγνά
λείχ̌’γλείφω/ει λείχω
λελεύωχαίρομαι
’λέπ’(ελέπ’) βλέπει/ω
’λέπομ’(ελέπομε) βλέπουμε
’λέπ’ς(ελέπ’ς) βλέπεις
’λέπω(ελέπω) βλέπω
λετσ̌εκί’γυναικείου μαντιλιού που χρησίμευε ως κάλυμμα κεφαλής δεμένο σε σχήμα τριγώνου leçek<laçak
λεφτοκαρόπα(υποκορ.) λεπτοκάρυα, φουντουκιές, φουντούκια λεπτο- + κάρυον
λίβα̤σύννεφα λίβος<λείβω
λιβάδα̤λιβάδια
λιθάρα̤λιθάρια, πέτρες
λιμανεύειαποκαλύπτεται από τα χιόνια που λιώνουν αποκαλύπτεται από τα χιόνια που λιώνουν
λιμανεύ’νεαποκαλύπτονται από τα χιόνια, ελλιμενίζονται
λίντζ̌ακνήμη ανθρώπου, ωλένη, κόκκαλο, παιδικό παιχνίδι της εποχής
λούσκουντανλούζονται
λύγουντανλιώνουν
λύεταιλιώνει
λύν’λύνει, λιώνει
λύντςλύνεις, λιώνεις
λύουντανλιώνουν
μαγίαςμάγια
μάγ’λαμάγουλα magulum
μάγ’λομάγουλο magulum
μαθεμένονμαθημένη/ο
μάισσαμάγισσα
μαϊσσωμένονμαγεμένο
μακαρίνανείδος ζυμαρικού makarna<maccherone
μακρά(επιρρ.) μακριά, (επιθ.) μακρινά, απομακρυσμένα
μαλλόπαμαλλάκια
μαναχ̌έσσαμονάχη
μαναχ̌ίαμοναξιά
μαναχ̌ίανμοναξιά
μαναχέσσαμονάχη
μανάχον(έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά
μαναχόν(έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά
μαραίν’νεμαράνουν
μαραίντςμαραίνεις
’μάραντα(επιστ. Helichrysum stoechas) τα αγριολούλουδα ελίχρυσος ο πολύτιμος
μαρμαρίζειαστράφτει, ακτινοβολάει
μασχαρεύ’νεαστειεύονται, διακωμωδούν maskara/masḫara
μασχαρεύωαστειεύομαι, διακωμωδώ maskara/masḫara
ματούταιματώνει
ματών’ματώνει
μαυρύν’μαυρίζει
μαχαλάδεςγειτονιές mahalle/maḥalle
μαχαλάνγειτονιά mahalle/maḥalle
μαχαλάςγειτονιάς mahalle/maḥalle
μεθύζωμεθάω
μεθυσίανμεθύσι, μέθη
μέρ’(μέρου, επιρρ.) πού, προς ορισμένο μέρος, όποιος
μέρα̤μέρη
μεράκ’μεράκι, καημός merak/merāḳ
μερακλίαμε μεράκι, με ιδιαίτερο ζήλο meraklı/merāḳ
μερών’μερώνει, ξημερώνει
μέσ’μέση
μὲσα(τα) η μέση
μεσανυχτί’την ώρα του μεσονυχτίου
μετ’μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος)
μηλόπαμηλαράκια
μήνας(τα) μήνες
μίανμια φορά
μίαν κι άλλοάλλη μια φορά
μικρέσσαμικρή, νεαρή
μοθοπώρ’φθινόπωρο
’μοιρολόγαναν(εμοιρολόγαναν) μοιρολογούσαν
μονάζ’νεφιλοξενούν για διανυκτέρευση
μοναστηρόπονμοναστηράκι
μουδέμήτε
μουράτα̤επιθυμίες, πόθοι murat/murād
μύανμύγα μυῖα
μύραοσμή, μυρωδιά
ν’ αηλίαλίμονο μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός
να ποδεδίζωνα χαρώ κπ
νάζα̤νάζια, σκέρτσα naz/nāz
νασάνχαρά σε
νέικανεαρά, νεανικά
νέισσαννέα
νέονοςνέου
νεότητανιότη, νιάτα
νερόπανεράκια
νερόποννεράκι
νικίουμαινικιέμαι νικάω
νισ̌αλούαρραβωνιαστικιά, σημαδεμένη nişanlı<nişān
νομάτ’άνθρωποι, άτομα ὀνόματοι
νοσσακόπακλωσσοπουλάκια
νούνιγμανσκέψη
νουνίζ’σκέφτεται
νουνίζωσκέφτομαι
ντίλεγοντί λογής;
ντόσιλεγοντί λογής;
νυφάδα̤νύφες
νυφάδεςνύφες
νυφαδόπανυφούλες
νύφενύφη
νυφίτσανυφούλα
νυφίτσαννυφούλα
νυφόπανυφούλες
νυφόπονυφούλα
ξάικαθόλου
ξανπάλι, ξανά
ξενιτά̤ξενιτειά
ξενιτά̤νξενιτειά
ξενιτά̤ρ’ξενιτεμένοι
ξενιτέανξενιτεμένο
ξενιτέαςξενιτεμένος
ογραεύ’περνάω/ει, υποφέρω/ει uğramak
όθενόπου, οπουδήποτε, σε όποιον
όλ’όλοι/α
ολήμαυραολόμαυρα
ολίγονλίγο
ολόγεραολόγυρα
ομμάτ’μάτι
ομμάτα̤μάτια
ομματί’ματιού
ομματόπαματάκια
ομματοτέρεμαβλέμμα, ματιά
ομούτινελπίδα umut
όντανόταν
όνταςόταν
όντεςόταν
οξέαςοξιές
οπίσ’πίσω
οπουρνάπρωί, κατά το πρωί της επόμενης μέρας, αύριο
ορμάν’δάσος orman
ορμάνα̤δάση orman
ορμίαρυάκια, ρεματιές
ορμόχ̌ειλαόχθες ρυακιών
όρωμαόνειρο
οσήμερονσήμερα
οσπίτ’σπίτι hospitium<hospes
οσπίτα̤σπίτια hospitium<hospes
οσπίτισπίτι hospitium<hospes
οσπίτ’νσπίτι hospitium<hospes
όστανόταν
οτάνδωμάτιο oda
ούλ’όλοι
ουρνάταιουρλιάζει, αλυχτά
ουςως, μέχρι
ούσναμέχρι που, έως ότου
οφέτοςφέτος
οφρύδα̤φρύδια
οψάρινψάρι
οψέχθες
παπάλι, επίσης, ακόμα
παγιατών’νεμπαγιατεύουν bayat
παθάν’παθαίνει
παθάνωπαθαίνω
παιδίαπαιδιά
παιδόπαπαιδάκια
παιδόποπαιδάκι
παίζ’παίζω/παίζει
παίρ’παίρνω/ει
παίρ’ν’παίρνουν
παίρ’νεπαίρνουν
παίρομεπαίρνουμε
παίρτςπαίρνεις
παίρωπαίρνω
παλάλατρελή
παλαλάτρελά, τρέλες
παλαλόντρελό
παλαλούμαιτρελαίνομαι
παλαλούταιτρελαίνεται
παλαλών’τρελαίνει
παλαλών’νετρελαίνουν
παλαλώντςτρελαίνεις
παλληκάρα̤παλληκάρια παλληκάριον<πάλληξ, πάλλαξ
παλληκαρόπονπαλληκαράκι παλληκάριον<πάλληξ, πάλλαξ
πάλον(ή πάλλον) χορός, χοροεσπερίδα ballo<βαλλίζω (=κουνώ, χορεύω)
παντέμορφοςπανέμορφη
πάντρεψον(προστ.) παντρέψου, πάντρεψε κπ
παπόρ’βαπόρι, καράβι vapore
παπόρα̤βαπόρια, καράβια vapore
παπορόπονκαραβάκι vapore + -όπον (υποκορ.)
παραβραδά̤σκομαινυχτώνομαι, με βρίσκει το βράδυ
παραδείσ’παραδείσου
παραδίωπαραδίνω
παραμερί͜ειςπαραμερίζεις
παραστάρ’το κάθετο καδρόνι του κασώματος πόρτας
παρλαεύ’λάμπει, λαμποκοπά parlamak
παρλαεύ’νελάμπουν, λαμποκοπούν parlamak
παρόπον(υποκορ.) λεφτά, χρήμα para/pāre
παρχάρ’ορεινός τόπος θερινής βοσκής
παρχαρεύειπαραθερίζει σε θερινό βοσκότοπο (παρχάρι)
παρχαρεύωπαραθερίζω σε θερινό βοσκότοπο (παρχάρι)
παρχαρόπαορεινοί τόποι θερινής βοσκής παρχάρια + -οπα (υποκορ.)
πασ̌κείμπας και είναι, μήπως είναι πᾶς καί ἔνι
πασ̌κείμ’μήπως, μήπως (και) πᾶς καί ἔνι
πατείςπατάς
πατεύ’βυθίζεται, βουλιάζει μτφ. δύει, μτφ. καταρρέει, μτφ. χρεωκοπεί batmak
πατουρεύωεμβυθίζω, πνίγω, μτφ. καταστρέφω, μτφ. χρεωκοπώ batırmak
παχ̌έσσαπαχιά
παχτσ̌όποκηπάκι, περιβολάκι bahçe/bāġçe
πέ’(προστ.) πες
πεγάδ’βρύση
πεγαδομμάτα̤πηγές νερού
πέει(προστ.) πες
πεκιάρτςεργένης, (αιτ. πληθ.) εργένηδες bekâr/bekār
πελά̤νβάσανο, σκοτούρα bela
πελιστέρα̤περιστέρια
πεντικόνποντικός
περάν’περνάω/ει
περιμέν’ν’περιμένουν
περτέδεςπαραπετάσματα παραθύρων, κουρτίνες perde
πέτ’(προστ.) πείτε
’πέτανα(επέτανα) πετούσα
πέταξον(προστ.) πέταξε
Πέφτ’Πέμπτη
πηπου
πιάγκονκλήρος pianco
πϊάνειπιάνει, καταλαμβάνει
πϊάν’νεπιάνουν
πίν’πίνω/ει
πίν’ν’πίνουν
πίνομεπίνουμε
πίντςπίνεις
πιπερόποπιπεράκι
πιπερόπονπιπεράκι
’πίσ’(οπίσ’) πίσω
πιτσ̌ιμλίαόμορφα, καλοσχηματισμένα, κομψά biçimli
πλουμιστάστολισμένα, διακοσμημένα με ζωγραφιές ή κεντήματα, πολύχρωμα pluma
πλουμόπα(υποκορ.) κεντητά ή ζωγραφιστά διακοσμητικά σχέδια, μτφ. στολίδιa pluma
πογάζα̤στενά περάσματα ανάμεσα σε βουνά boğaz
πόδαίχνος, πατημασιά, βήμα
ποδαρόπαποδαράκια
ποδαρόποποδαράκι
ποδεδίζω(ενεργ. και μέση) χαίρομαι, απολαμβάνω, προσκυνώ από+δέδιν (<δείδω=φοβάμαι, ανησυχώ)
ποδεδίζω σενα σε χαρώ από+δέδιν (<δείδω=φοβάμαι, ανησυχώ)
ποζγκρι boz
Ποζ-Τεπέ(κυριολ. Γκρι ή Φαιός Λόφος) το όρος Μίθριο, λόφος που βρίσκεται 3 χλμ ΝΑ της πόλης της Τραπεζούντας Boz Tepe
πόιύψος, μπόι (ανάστημα) boy
ποίος(ερωτημ.) ποιός, (αναφ.αντων.) όποιος
ποίσο(προστ.) κάνε, φτιάξε ποιέω, ποιῶ
ποίσον(προστ.) κάνε, φτιάξε ποιέω, ποιῶ
πολλά(επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ
πόνα̤(αιτ.) πόνοι, πόνους
ποπάπαπά
ποπαδίαπαπαδιά
ποπαδίανπαπαδιά
ποπαδίαςπαπαδιάς
ποπάςπαπάς
πορπάτεμαπερπάτημα, περπατησιά
πορπάτεμανπερπάτημα
πορπατούμεπερπατάμε
πορπατώπερπατάω
πόρτας(ονομ.πληθ.) πόρτες porta
πορτόπαπορτούλες porta
ποτάμ’ποτάμι
ποτάμα̤ποτάμια
ποταμέανπαραποτάμιος τόπος
ποταμολάλλατσ̌αποταμόπετρες λάλλη=βότσαλο
πουγαλεμένονσκασμένο/η, βαριεστημένο/η, στενοχωρημένο/η bunalma
πουδένπουθενά
πουλείςπουλάς
πουλί’πουλιού
πουλόπαπουλάκια
πουλόποπουλάκι
πουρνόνπρωί, πρωινό, επαύριον
πρέπ’ταιριάζει/ω
πρόγαταπρόβατα
προσωπί’προσώπου
πρόσωποςπρόσωπο
πρόφτασον(προστ.) πρόφτασε
πυκνοτερώκοιτάζω συχνά
ρακίναλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων rakı/ˁaraḳī
ρακόπα(υποκορ./πληθ., τα) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων rakı/ˁaraḳī + -όπα
ρακόπον(υποκορ.) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων rakı/ˁaraḳī + -όπον
ραχ̌ι͜άράχες, βουνά
ραχ̌ίαράχες, βουνά
ραχ̌ίνβουνό, ράχη
ραχ̌όπαραχούλες, βουνά
ραχ̌όπουλονπουλί του βουνού/ράχης ραχ̌ίν + πουλίν
ρού͜ειρίχνει
ρούζ’πέφτει, ρίχνει, μτφ. αναλογεί
ρούζωπέφτω, ρίπτω
ΡουσίανΡωσία
ΡουσίαςΡωσίας
’ρ’ται(έρ’ται) έρχεται
ρωμαίικοναυτό που είναι των Ρωμιών, ελληνικό
ρωμαίονρωμιό, έλληνα (χριστιανό υπήκοο της οθωμ. αυτοκρατορίας)
’ς(ας) από
σαεύ’νευπολογίζουν, εκτιμούν, λογαριάζουν saymak
σαρεύ’τυλίγω/ει, περικυκλώνω/ει, εναγκαλίζομαι/εται, μτφ. αρέσει σε sarmak
σαρούνξανθό, κίτρινο sarı
σ̌ασ̌εύωσαστίζω, τα έχω χαμένα şaşmak
σεβτάαγάπη, έρωτας sevda/sevdā
σεβταλούδεςερωτοχτυπημένες, ερωτευμένες sevdalı
σεβταλούκ’έρωτας sevdalık
σεβταλούςερωτοχτυπημένος, ερωτευμένος sevdalı
σεβτάναγάπη, έρωτα sevda/sevdā
σεβτάςαγάπης, έρωτα sevda/sevdā
σεΐρ’θέαμα πρόσφορο για διασκέδαση (μτφ. τερώ σεΐρ: κοιτώ κτ διασκεδάζοντας, παραμένοντας αμέτοχος) seyir/seyr
σ̌εκέρ’ζάχαρη, γλυκό/ά şeker < şakar (περσ.) < śakkharā (οψ. σανσκ.) < śárkarā (σανσκριτ.)
σ̌ελεκόπο(υποκορ.) φορτίο ξύλων ή χόρτων που φέρεται στη ράχη ανθρώπου şelek<շալակ (shalag)=πλάτη, ράχη, μτφ. φορτίο + -όπον
σεράντασαράντα
σιλαχλούςοπλισμένος silah/silāḥ
σίτ’καθώς, ενώ σόταν<εις όταν
σίτα̤καθώς, ενώ σόταν<εις όταν
σιφτένπρώτα, αρχικά siftah/istiftāḥ
σ̌κίεταισκίζεται
σ̌κίσονσκίσε (προστ.)
σκότα(προστ.) σκότωσε
σκοτεινα̤σέαςμέρη με ζοφερό σκότος, θεοσκότεινα μέρη
σκοτίασκοτάδι
σκοτίανσκοτάδι
σκουλαρικόπονσκουλαρικάκι
σκουντουλίζ’ευωδιάζει, μοσχοβολάει
σ’κούταισηκώνεται
σ̌κύλ’(γεν.) σκύλου
σ’κώνεισηκώνει
σουμάκοντά
σουμαδέματααρραβώνες
σουμαδεμένοναρραβωνιασμένο/η
σουμαδεμέντσασημαδεμένη, αρραβωνιασμένη
σουμαδεύκεσαιαρραβωνιάζεσαι
σουνσας
σπαλέρ’μέρος γυναικείας ενδυμασίας αυτοτελές που χρησιμεύει ως κάλυμμα του στήθους spalliera
σπαλερί’σπαρελιού (μέρος γυναικείας ενδυμασίας αυτοτελές που χρησιμεύει ως κάλυμμα του στήθους) spalliera
σπαλερόπομέρος γυναικείας ενδυμασίας αυτοτελές που χρησιμεύει ως κάλυμμα του στήθους spalliera
σπάν’νεσκάνε, εκρήγνυνται
σπογγί͜ειςσκουπίζεις
σπογγίζωσκουπίζω
σταυροστράτα̤σταυροδρόμια
στεγνούταιστεγνώνει
στείλ’νεστέλνουν
στείλο(προστ.) στείλε
στείλτςστέλνεις
στέκ’νεστέκουν
στερέαστήριγμα
στεφανούμαιστεφανώνομαι
στομόποστοματάκι
στράτας(ονομ.) δρόμοι, (αιτ.) δρόμους
στρώσον(προστ.) στρώσε
στύπαξινά, τουρσιά στυφός
συντρομάζ’ντρέμουνε ολόκληροι/ες/α
σύρ’σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει
σ̌υρίζωσφυρίζω, παίζω αυλό σῦριγξ
σύρκεταιτραβιέται, αντέχεται
συρμένατραβηγμένα
σύρον(προστ.) σύρε, τράβα, ρίξε
σύρσιμονσύρσιμο, τράβηγμα, ρίξιμο, μτφ. απαγωγή
σύρτςσέρνεις, τραβάς, ρίχνεις
σύρωσέρνω, τραβώ, ρίχνω
σ’χωρεμένοςσυγχωρεμένος, μακαρίτης
ταγιανίζ’αντέχω/ει, βαστάω/ει, υπομένω/ει dayanmak
ταγιανίζωαντέχω, βαστάω, υπομένω dayanmak
ταλεύωορμώ, χιμώ, βυθίζομαι dalmak
ταπακέρανταμπακιέρα, καπνοθήκη tabacchiera
τάπλαδισκοειδές κάλυμμα της κεφαλής της Πόντιας γυναίκας που στο επάνω μέρος του έφερε λεπτό στρογγυλό έλασμα ασημένιο ή επίχρυσο. Αυτό το έλασμα είχε επάνω του σχέδια διάφορα αλλά και τύπους νομισμάτων σε διάταξη με μέρος του ενός να καλύπτει μέρος του άλλου tabla/ṭabla
τάπλανδισκοειδές κάλυμμα της κεφαλής της Πόντιας γυναίκας που στο επάνω μέρος του έφερε λεπτό στρογγυλό έλασμα ασημένιο ή επίχρυσο. Αυτό το έλασμα είχε επάνω του σχέδια διάφορα αλλά και τύπους νομισμάτων σε διάταξη με μέρος του ενός να καλύπτει μέρος του άλλου tabla/ṭabla
ταρά͜ειςαναμιγνύεις, ανακατεύεις, μπλέκεις
ταράζ’αναμιγνύω/ει, ανακατεύω/ει, μπλέκω/ει
τάραξον(προστ.) ανάμιξε, ανακάτεψε, μπλέξε
ταφίντάφος
ταφόπο(υποκορ.) τάφος
τεβεκελίαμάταια tevekkeli/tevekkül’den
τέκιαστριφώματα etek
τελείσαιτελειώνεις, εξαντλείσαι
τελεμένοντελειωμένη/ο
τελούνταν(αμεταβ.) τελειώνουν, εξαντλούνται
τελούται(αμεταβ.) τελειώνει, εξαντλείται
τεπέκορυφή tepe
τέρ’(προστ.) κοίταξε
τερείκοιτάει
τερείςκοιτάς
τερείτεκοιτάτε
τέρεμαβλέμμα
τέρεμανβλέμμα, κοίταγμα, μτφ. φροντίδα
τέρεν(προστ.) κοίταξε
τερούμεκοιτάμε
τερούνκοιτούν
τερούνεκοιτούν
τέρτα̤καημοί, βάσανα, στενοχώριες dert
τέρτικαημός, βάσανο, στενοχώρια dert
τερτόπα(υποκορ.) καημοί, βάσανα, στενοχώριες dert
τερτόποκαημό, βάσανο, στενοχώρια dert + -όπον (υποκορ.)
τερτόπον(υποκορ.) καημός, βάσανο, στενοχώρια dert
τερώκοιτώ
Τετράδ’Τετάρτη
τηνάναυτόν/ην που
τιδέντίποτα
τιζεμένααραδιασμένα, βαλμένα στη σειρά dizmek
τίνανποιον/α
’τοαυτό, το (προσωπική αντωνυμία)
τογραεύ’νεκομματιάζουν doğramak
τογραύ’νεκομματιάζουν doğramak
τοζλούκιαγκέτες, περικνημίδες tozluk
’τοναυτόν
τοξαρί’δοξαριού
τοπόπον(υποκορ.) τόπο
τουβάρα̤τοίχοι duvar/dīvār
τουντους
τουσ̌μάν’εχθροί düşman/duşmān
τραγώδ’(προστ.) τραγούδησε
τραγωδά̤νοντραγουδιστής
τραγωδείςτραγουδάς
’τραγώδεσα(ετραγώδεσα) τραγούδησα
τραγωδίαςτραγούδια
τραγωδόπατραγουδάκια
τραγωδούμετραγουδάμε
τραγωδώτραγουδάω
τραντάφυλλοντριαντάφυλλο
τρανύντςμεγαλώνεις, αναθρέφεις τρανόω-ῶ
τραπολόζ’υφαντό ύφασμα με διάφορους εμπριμέ χρωματισμούς τετράγωνο γύρω στο 1,5 μέτρο που διπλωνόταν στη μέση πάνω από την ζουπούνα Ṭarābulus<Τρίπολις [η Τρίπολη του Λιβάνου φημιζόταν ιστορικά για την παραγωγή μεταξωτών και βαμβακερών υφασμάτων, κυρίως κατά την οθωμανική περίοδο αλλά και νωρίτερα, στη μεσαιωνική εποχή]
τρέχ’νετρέχουν
Τρίτ’Τρίτη
τρυγόνατο πουλί τρυγόνι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας
τρυγονίτσα(υποκορ.) το πουλί τρυγόνι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας
τρυγονόπομικρό τρυγόνι
τρυγονόποντο πουλί τρυγόνι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας
τρυπίατρύπες
τρυπόπατρυπάκια
τρώγ’τρώω
τρώγομετρώμε
τσ’(ως τση, άρθρο γεν. ενικού) του/της, (ως τσοι, άρθρο αιτ. πληθ.) τις, (ως ερωτημ. τσί;) ποιός;
τσ̌αζουλούκ’μαγεία, μαγγιά, γήτεμα cazûlık (οθωμ. περιόδου)<çadilik
τσ̌αϊρί’λιβαδιού çayır
τσ̌ακλα̤ρομματίααυτή που έχει γκριζωπά μπλε ή γαλανά μάτια çakırlar + ομμάτια
τσακούντανσπάνε
τσ̌αλούμα̤νάζια, σκέρτσα çalım
τσ̌αμουρόχτιστοςφτιαγμένος από πηλό/λάσπη çamur + χτιστός
Τσ̌άμπασ̌ινπαρχάρι των Κοτυώρων του Πόντου (σημ. Ordu) στα ΝΑ της σημερινής επαρχίας Ορντού πολύ κοντά στα σύνορα με την επαρχία Κερασούντας Çambaşı (κυρ. Πευκοκορφή)
τσ̌ατεύ’συναντάω/ει (τυχαία), τυχαίνω/ει çatmak
τσ̌αχάλαιναάπειρη, ανώριμη, άβγαλτη cahil/cāhil
τσ̌αχάλ’καάπειρα, ανώριμα, άβγαλτα cahil/cāhil
τσ̌αχάλ’κονάπειρο, ανώριμο, άβγαλτο cahil/cāhil
τσερίζ’νεσκίζουν, ξεσκίζουν
τσ̌ί͜ειςλυπάσαι, συμπονάς σίζω
τσιγαρόποτσιγαράκι
τσ̌ίζωλυπάμαι, συμπονώ σίζω
τσ̌ιτσ̌έκιαλουλούδια çiçek
τσιτσίαστήθη τιτθός
τσ̌όλ’έρημο, ερημικό çöl
τσ̌όλα̤έρημα, ερημικά çöl
τσ̌όπα̤τσέπη cep/ceyb
τσούνανσκύλα κύων→κύαινα
τσούναςσκύλας κύων→κύαινα
τσουνίτσασκυλίτσα κύων→κύαινα
τσουντζούναςλαγόχορτο (Τραγοπώγων ο πρασόφυλλος)
τσουρμουλίζωτσιμπώ uçurmak
τυλίγουμαιτυλίγομαι
τυλίζωτυλίγω
τυρα̤ννί͜ειςτυραννάς, ταλαιπωρείς
τυραννί͜ειςτυραννάς, ταλαιπωρείς
τυραννίεσαιτυραννιέσαι, ταλαιπωριέσαι
τυραννίζειτυραννάει, ταλαιπωρεί
τυραννισίατυράννια, ταλαιπωρία
τυραννισίαντυράννια, ταλαιπωρία
τυραννισίαςτυράννιες, ταλαιπωρίες
υείαυγεία
υείανυγεία
υιέγιε υἱός
υστερνάκατοπινά, τελευταία
φά’(προστ.) φάε
φάζωταΐζω
φαίν’ντανφαίνονται
φάσον(κ. φάισον) (προστ.) τάισε
φέγγονφεγγάρι
φέγγονοςφεγγαριού
φέρ’φέρνω/ει
φέρ’νεφέρνουν
φέρτςφέρεις, φέρνεις
φίλ’(προστ. φιλώ) φίλα, (πληθ. φίλον) φίλοι
φιλείςφιλάς
φίλεμανφιλί
φιλιρίαφλουριά
’φίλ’να(εφίλ’να) φιλούσα
φιστάνιφουστάνι fistan<fustān<piştān
φογάσαιφοβάσαι
φογούμαιφοβάμαι
φόρ’(προστ.) φόρεσε
φορείςφοράς
φορίστ’ντύστε
φοτάμέρος γυναικείας ενδυμασίας που έμπαινε πάνω από το λαχόρι, το ζωνάρι το οποίο έδεναν οι γυναίκες τριγωνικά στη μέση τους πάνω από τη ζιπούνα, γεν. ποδιά futa
φουρκίγομαιπνίγομαι
φραντάλανγυναίκα πρόσχαρη, πληθωρική γυναίκα
’φτάγ’(ευτάγω) κάνω, φτιάχνω εὐθειάζω
’φτάγω(ευτάγω) κάνω, φτιάχνω εὐθειάζω
’φτάει(ευτάει) κάνει, φτιάχνει εὐθειάζω
’φτάμεκάνουμε, φτιάχνουμε εὐθειάζω
’φτάνε(ευτάνε) κάνουν, φτιάχνουν εὐθειάζω
φτουλίεσαιμαδιέσαι, τραβάς τα μαλλιά σου, ξεπουπουλίζεσαι πτίλον
φυσ̌έκιαφυσίγγια fişek/fişeng/φῦσιγξ
φυσ̌εκόπα(υποκορ.) φυσίγγια fişek/fişeng/φῦσιγξ
φωλέανφωλιά
φωτάζειφωτίζει, λάμπει
χ̌αιρετίαςχαιρετίσματα
χ̌αίρουμεςχαιρόμαστε
χ̌αίρουντανχαίρονται
χ̌είλα̤χείλια
χ̌έρα̤χέρια
χ̌ερόπαχεράκια
χ̌ι͜όνα̤χιόνια
χ̌ι͜οράδεςχήρες
χ̌ίλα̤χίλια
χ̌ιλέμορφοςχιλιόμορφος/η
χ̌όραχήρα
χ̌όριχέρι
χαβασλούκιαπόθοι, επιθυμίες, γούστα heves
χαζούρέτοιμο hazır/ḥāżir
χαΐναινασκληρόκαρδη, άπονη, άγρια hain/ḫāʾin
χάλα̤χάλια, κατάντια hal/ḥall
χαλάζα̤χαλάζια
χαλάλ’κάτι που θυσιάζεται, προσφέρεται, ξοδεύεται με ευχαρίστηση, αν και είναι πολύτιμο ή κοστίζει πολλά helal/ḥalāl
χαλάνωχαλάω, καταστρέφω
χαμελάχαμηλά
χαμέλυνονχαμήλωσε
χάν’ντανχάνονται, διώχνονται
’χάν’ντανχάνονταν, διώχνονταν
χαπάρ’χαμπάρι, είδηση, μαντάτο haber/ḫaber
χαπέρινείδηση, μαντάτο haber/ḫaber
χαρεντερί͜ειςχαροποιείς, ψυχαγωγείς
χαρεντερίζ’νεχαροποιούν, ψυχαγωγούν
χαρεντερίζωχαροποιώ, ψυχαγωγώ
χαρεντέρτσον(προστ.) χαροποίησε, ψυχαγώγησε
χάρομαιχαίρομαι
’χάρουμ’νε(εχάρουμ’νε) χαιρόμουν
χαρτώματαλεπτά φύλλα σανιδιών ειδικά για την στέγη
χάσαιχάνεσαι
χάταιχάνεται
χατίρ’χάρη, σεβασμός, υπόληψη hatır/ḫāṭir
χατίρινχάρη, σεβασμός, υπόληψη hatır/ḫāṭir
χατίρ’νχάρη, σεβασμός, υπόληψη hatır/ḫāṭir
χλωροφοράτεείστε καταπράσινα
χορεύομεχορεύουμε
χορτά͜ειχορτάζει
χορτάεταιχορταίνεται
χορτάζ’νεχορτάζουν
χορτάρα̤χορτάρια
χουρτάρεμανσώσιμο, διάσωση kurtarma
χρόνα̤χρόνια
χώραοι ξένοι γενικά, οι μη οικείοι, η ξενιτειά
χώρανξένους, μη οικείους, ξενιτειά
χώραςξένος/η/ο/οι γενικά, οι/το/τα μη οικείο/α, ξενιτειάς
χωρίαχωριά
χωρίζ’νεχωρίζουν, ξεδιαλέγουν
χωρισίανχωρισμός, αποχωρισμός
χωρόπα(υποκορ.) χωριά
ψεματικάψεύτικα, στα ψέματα
ψ̌ηψυχή
ψηλασέαςορεινά μέρη
ψ̌όποψυχούλα
ψ̌όπονψυχούλα
ωβόναβγό
ωμίώμος, ώμο
ωμίαώμοι
ὼραρολόι
ωτίαυτί
ωτίααυτιά
Σημειώσεις
Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα Άκογλου, τα δίστιχα που τραγουδούσαν οι Κοτυωρίτες στους χορούς τους, συνοδεία λύρας ή άλλων μουσικών οργάνων, αποκαλούνταν γενικά «Κρωμέτ’κα τραγωδίας». Επρόκειτο πράγματι για τραγούδια που προέρχονταν από την Κρώμνη και όχι μόνο, καθώς τα έφεραν μαζί τους οι πρώτοι άποικοι των Κοτυώρων (Ορντού) από την ευρύτερη περιοχή της Αργυρούπολης, όταν εγκαταστάθηκαν στην πόλη στις αρχές του 18ου αιώνα.

Όταν ήθελαν να τραγουδήσουν τέτοια δίστιχα, συνήθιζαν να λένε: «Αρ’ ας σκαλώνομε και τα κρωμέτ’κα τα τραγωδίας».

Τα τελευταία χρόνια πριν τον ξεριζωμό, κυκλοφορούσε μάλιστα έντυπο βιβλιαράκι με τέτοια δίστιχα, το οποίο μάθαιναν νέοι και νέες ώστε να έχουν υλικό για κάθε κοινωνική περίσταση. Οι Κοτυωρίτες που ξενιτεύονταν στη Ρωσία ή ταξίδευαν για δουλειές — κυρίως στην Τραπεζούντα και την Κερασούντα — μάθαιναν εκεί νέα δίστιχα, τα οποία ενσωμάτωναν στο δικό τους ρεπερτόριο.

Έτσι, πολλά δίστιχα που έχουν καταγραφεί ως προερχόμενα από την Κρώμνη, την Ίμερα ή τη Σάντα, είναι πανομοιότυπα με εκείνα που συγκέντρωσε ο Άκογλου από τους Κοτυωρίτες.


¹ Το όρος Καρακιόλ’ ύψοδ. 3090 - περίπου 30 χλμ ΝΔ του Τσάμπασιν

Ποντιακός Στίχος - Pontian Lyrics 2025

Επικοινωνία: infoDUMMY@pontianlyrics.gr

Με την ευγενική χορηγία φιλοξενίας της IpHost