Αγάπα, κόρ’, μ’ εντρέπεσαι και φόγον μη φογάσαι κι εσέν π’ έ͜ει σε τη σ̌κύλ’ ο γιον ας κάθεται κι ερι͜άει σε Αγάπα με, τσούνας κουτάβ’, φά’ με, πουλόπο μ’, φά’ με Όθεν κέσ’ θα πας λάσ̌κεσαι, έπαρ’ κι εμέν κι ας πάμε Αγάπ’ είχα κι εχάσα ’την και με την αμελεία μ’ Σα ξένα χ̌έρα̤ ’λέπ’ ατην και τρώγω την καρδία μ’ Αγάπη έχ̌’ κρύα νερά, κρύα πεγαδομμάτα̤ Πη επορεί και πίν’ α̤τα εκείνος παίρ’ μουράτα̤ Αγάπην πη ’κ’ εγάπεσεν και ’κ’ έκ’σεν σεβτάς λόγια Εμοι͜άζ’ εκείνα τα ραχ̌ι͜ά το στέκ’νε πάντα αχλόια Α-Γιώργη μ’ κι άε-Θόδωρε μ’, με τ’ άσπρον τ’ αλογόπον Έπαρ’ με κι άμε κρέμ’σο με σ’ εγάπ’ς ι-μ’ τ’ αγκαλόπον Αδά σον κατακέφαλον λιθάρα̤ θα κυλίζω Ατού σα μὲσα σ’ τα λεγνά τα χ̌έρα̤ μ’ θα τυλίζω Αδά σ’ οσπίτ’ το έρθαμε θα ’φτάμε εμείς πάλον Να ζει η νύφε κι ο γαμπρόν κι ο νέον ο κουμπάρον Αδά ραχ̌ίν κι ακεί ραχ̌ίν, σην μέσην χαμελέτα̤ ’α ρούζω και φουρκίγομαι, τη μάνα μ’ ’δέν μη λέτε Άε-Νικόλα, πρόφτασον, γλύτωσον το καράβιν Εκεί απέσ’ η κάλη μ’ έν’, φογούμαι κάτ’ παθάνει Αέτσ’ έν’, ρίζα μ’, αέτσ’ έν’, αέτσ’ άμον το λέγω Την ώραν το ’κ’ ελέπω σε κάθομαι κά’ και κλαίω Ακείνα τα πετούμενα, τ’ ουρανού τα πουλόπα Έκατσαν κι εζωγράφ’σανε τ’ ομματί’ σ’ τα πλουμόπα Ακείνα τ’ άστρα̤ τ’ ουρανού να ’ταν λεφτοκαρόπα Θα ’βάλλ’ν’ ατα σην τσ̌όπα̤ μου, θα ’κόμπωνα κορτσόπα Ακείν’ το πέραν το ραχ̌ίν πότε θα πρασινίζει; Θα παίρ’ τ’ αρνί μ’ τα πρόγατα κι εκέσ’ θα πάει βοσ̌κίζει Ακείν’ το πέραν το ραχ̌ίν πότε θα λιμανεύει; Να πετά το σαρούν τ’ αρνί μ’ κι εκεί να παρχαρεύει Ακεί σο πέραν το ραχ̌ίν εβγαίν’ κρύον νερόπον Θα πάει φέρ’ με επεκεί νερόν τ’ εμόν το τρυγονόπον Άλλο ’κι πάγω σο παρχάρ’ κι άλλο ’κι παρχαρεύω Άλλο ’κι λέγω και γελώ κι άλλο ’κι μασχαρεύω Άλλο ποπάς ’κι γίνομαι, σο ιερόν ’κ’ εμπαίνω Σίτα̤ θα ψάλλω, τραγωδώ, σ̌ασ̌εύω κι απομένω Άλλο σ’ οσπίτι σ’ ’κ’ έρχομαι, σην αύλα̤ σ’ ’κι δα̤βαίνω Άλλεν κόρην εγάπεσα κι εσέν θ’ απιδα̤βαίνω Άμον εμέν είν’ τ’ εφτωχά τα λόγια ντο θα λέγω Σα ξένα ντο υπόφερα νουνίζ’ ατα και κλαίγω Άμον εσέν ’κι ηυρίεται σ’ εννέα μαχαλάδες Για τ’ εσέν εσκοτώθανε εφτά νομάτ’ γιοσμάδες Άμον ήλος εφάνθες με κι άμον αητός εδέβες Κι ούσνα εκαλοτέρ’να σε ραχ̌ία επεδέβες Άμον τα μήλα σο κλαδίν τα τσιτσία σ’ λαΐσκουν Όνταν κείσαι ανάσ̌κελα, πώς ’κι φογάσαι γλύσκουν! Ανάθεμα και τα μακρά και τ’ απιδεβασέας Κλάψο με, τρυγονίτσα μου, το είμαι ξενιτέας Ανάθεμα και τα μακρά το ’κι πάει η λαλία Τ’ ομμάτα̤ μ’ εσκοτείνεψαν ας σην αροθυμίαν Ανάθεμα την θάλασσαν π’ ευτάει την χωρισίαν Έκαψεν και -ν- εμάντσε με τ’ αγάπ’ς αροθυμία Ανάθεμα και την σεβτάν, άμον καρφίν καρφούται Άμον λαμπάδαν καίεται, καμίαν ’κι λαρούται Και πώς να σύρτς και παίρτς ατο, η καρδία σ’ ματούται Ανάθεμα και την σεβτάν, τ’ ολίγον πα κανείται Άμον λαμπάδαν καίεται, καμίαν ’κι τελούται Ανάθεμα και το Πατούμ και την Ναβαρωσσίαν Ατά τα δύο ενούντανε κι ευτάν’ την ξενιτείαν/χωρισίαν Ανάθεμα κι ανάθεμα, διπλά -ν- ανάθεμα σε Τ’ ομμάτα̤ μ’ αραεύ’νε σε, η ψ̌η μ’ αροθυμά σε Ανάθεμα κι ανάθεμα, κι ανάθεμα να λέγω Εσάρεψε με το μεράκ’ κάθομαι κά’ και κλαίω Ανάθεμα κι ανάθεμα κι ανάθεμα τ’ αγίκον Το κρεβατόπο μ’ εύκαιρον, το μαξιλάρ’ καρίπ’κον Ανάθεμα κι ανάθεμα κι ανάθεμα το σόι σ’ Έκαψεν και -ν- εμάντσε με το τσ̌ιλβελίν το πόι σ’ Ανάθεμα κι ανάθεμα, κόρη, τ’ εσόν τον κύρη Ντο υποφέρ’ ολίγα είν’ κι άλλα πολλά να σύρει Ανάθεμα κι ανάθεμα, κόρη, τ’ εσόν την μάναν ’Κ’ εφέκε με να ’χάρουμ’νε και μετ’ εσέν εντάμαν Ανάθεμα κι ανάθεμα τη κεμεντζ̌ές τ’ ωτία Ευτάνε με και λάσκομαι μεσάνυχτα, σκοτία Να κόπουνταν τα κόρδας ι-σ’, ν’ απομέντς σην σκοτίαν Κορτσόπον, να ’γονούσ̌ευα μετ’ εσέν σην σκοτίαν Ανάθεμα κι ανάθεμα το πέραν κιάν’ τ’ αλάτα̤ Ατά πα μαρτυρούν ατο ντο ’κ’ επήρα μουράτα̤ Ανάθεμα κι ανάθεμα το πέραν κιάν’ τ’ οξέας Εκείνα πα ’γροικούν ατο το είμαι ξενιτέας Ανάθεμα σε, θάλασσα, να κόπεσαι λιβάδα̤ Να έρχουνταν οι ξενιτά̤ρ’, να χ̌αίρουνταν νυφάδα̤ Ανάθεμα σε, κοσσάρα, πη ταρά͜εις τα κεπία Εσέν μεζέν θα ’φτάνε σε τη χώρας τα παιδία Ανάθεμα σε, νε κουτσ̌ή, κι εσύ ντ’ άγνεσσα είσαι; Αφήντς εμέν το παλληκάρ’, πας μαναχ̌έσσα κείσαι Ανάθεμα σε, νε κουτσ̌ή, νε τσ̌ακλα̤ρομματία μ’ Ας σ’ ομματί’ σ’ το τέρεμαν εκάεν η καρδία μ’ Ανάθεμα σε, νε κουτσ̌ή, και διπλαναθεμά σε Τ’ εσόν αγάπ’ εποίκε με ζαντόν και δαιμονέαν Και σα ραχ̌ία λάσκομαι και σα κοιλάδα̤ μένω κι ήμπα̤ν παραβραδά̤σκομαι, κόρη, σον κόλφο σ’ μένω Ανάθεμα σε, σ̌κύλ’ κουτάβ’, γαϊδάρ’ γεννεμασέαν Εμάτσα σε το φίλεμαν και τα σκοτεινα̤σέας Ανάθεμα τη γενεά σ’, αλάι μαλάι το σόι σ’ Έκαψεν και -ν- εμάντσε με το τσ̌ιλβελίν το πόι σ’ Ανάθεμα την κεμεντζ̌έ σ’, γιατί ’κι παίζ’ τογρούγια να τραγουδούν και χ̌αίρουνταν τα νέικα τα παιδία; Ανάθεμα την κεμεντζ̌έ σ’, γιατί ’κ’ εβγάλ’ λαλίαν να εγνεφίζ’ και κουμουλά̤ζ’ όλον την γειτονίαν; Ανάθεμα την μάνα σου, ας έν’ και ποπαδία ’Κ’ εφέκε με να ’λέπω σε την εβδομάδαν μίαν Ανάθεμα την μάνα σου και την αφορισμέντσαν ’Κ’ εφέκε με να ’λέπω σε μίαν αναλλαγμέντσαν Ανάθεμα τη μάνα σου, την τσούναν την Εβραίισσαν ’Κ’ εφέκε με τα ’χάρουμ’νε και μετ’ εσέν την νέισσαν Ανάθεμα ’τον π’ έχτιζεν τη ξενιτά̤ς τον δρόμον Ορωμαίος π’ αν έτονε νά̤ πίστ’ είχ̌εν, νά̤ νόμον Αναστενάζω, βγαίν’ αχνός και μέσα βράζ’ ο πόνος Κι όποιος μας εξεχώρισε να μη τον βρίσκει χρόνος Αν εκακοτραγώδεσα να είμαι σ’χωρεμένος Τσ̌αχάλ’κον παλληκάρ’ είμαι και τη σεβτάς καμένος Άνοιξον, κόρη, άνοιξον, άνοιξον ας εμπαίνω Ας ελέπω σε μαναχόν και ας πάγω δα̤βαίνω Άνοιξον, κόρη, άνοιξον, άνοιξον, μη κοιμάσαι Εγώ θα πάγω σα μακρά, εμέν να εθυμάσαι Αντώντς όνταν επέθανεν σα χ̌έρα̤ τ’ είχ̌εν μήλα Κλαίν’ ατον τ’ άστρα̤ τ’ ουρανού και τη δεντρού τα φύλλα Απ’ αδά ους τ’ εσέτερα πορτόπα είναι δέκα Την ὼρα μ’ και τ’ εγκόλπιο μ’ σ’ εσέτερα εφέκα Απάν’ σην πόρταν έστεκες κι εκράν’νες τ’ ανοιγάρα̤ Μ’ εβγαίντς απάν’ σο παραστάρ’, μαραίντς τα παλληκάρα̤ Πότε θ’ αξιών’ ο Θεός να γίνομες ζευγάρα̤; Απάν’ σην πόρταν έστεκες, πάντα εμέν ετέρ’νες Εμέν όνταν ’κ’ εγάπανες το μαντίλι μ’ ντ’ επαίρ’νες; Απέσ’ σ’ άψιμον καίγομαι και -ν- η βρούλα σαρεύ’ με Κι η κόρ’ τερεί από μακρά και ’κ’ έρ’ται γουρταρεύ’ με Απέσ’ σ’ άψιμον καίγομαι, κανείς ’κι γουρταρεύ’ με κι αγάπ’ τερεί από μακρά κι η βρούλα αποσαρεύ’ με Απ’ όθεν κέσ’ θα έρχομαι κανείς ’κι πρέπ’ να ξέρει Πουλίν πετούμενον θά ’ρ’ται, εσέν χαπάρ’ θα φέρει Από μάνας ’κ’ εγέλασα κι από κυρού ’κ’ εχάρα Κι από τη χώρας το παιδίν καλόν ημέραν ’κ’ είδα Απόψ’ είδα σε σ’ όρωμα μ’, εγώ πα -ν- εχπαράγα Σον ουρανόν επέτανα, σα λίβα̤ εταράγα Απόψ’ είδα σε σ’ όρωμα μ’ κι ας σην χαρά μ’ ντ’ εποίν’να! Το μαξιλάρι μ’ εύκαιρον εγκαλά̤στα κι εφίλ’να Απόψ’ είδα σε σ’ όρωμα μ’ κι ας σην χαρά μ’ εγνέφ’σα Εράεψα και ’κ’ ηύρα σε, πολλά δα̤κρόπα έκχ̌’σα Απόψ’ η νύχτα ’δίπλασεν κι ο φέγγον επιάστεν Κι ατό τη τσούνας το κουτάβ’ έξ’ επαραβραδά̤στεν Τ’ εμόν τη παραδείσ’ το πουλίν σα ξένα εβραδά̤στεν Απόψ’ και σα μεσάνυχτα έρθεν η Πελιστέρα Εκούξεν και -ν- εγνέφ’σε με κι είπε με «καλησπέρα» Απόψ’ και σα μεσάνυχτα ο φέγγον μαρμαρίζει Έναν κορτσόπον έμορφον την καρδά̤ μ’ τυραννίζει Αργαστερόπον ένοιξα, θα πουλώ πορτοκάλα̤ Όλα̤ χαλάλ’ να ’ίν’ντανε ατού σ’ εσά τα κάλλα̤ Αρ’ είπαμε τα ψέματα, ας λέγομε κι αλήθα̤ Ο πεντικόν εγέννεσεν κι εποίκεν κολογκύθα̤ Αρ’ είπα σε το τερτόπο μ’ κι αρ’ είπα σε το χάλι μ’ Πασ̌κείμ’ τό είπα σ’ έπαρεν τον νουν ας σο κιφάλι μ’; Αρ’ έρθεν η Σαρακοστή, ’α τρώγομε κοχλίδα̤ Κι ατού σ’ άσπρα τα δάχτυλα σ’ ιγεύ’νε δαχτυλίδα̤ Αρ’ η χ̌όρα πη ’κ’ έντρισεν σον Άδ’ θα πάει κλαιμέντσα Ας το ’κ’ εθέλεσεν ν’ αντρίζ’ να έν’ αφορισμέντσα Αρνί μ’, έλ’ ας χορεύομε και μη κρεμάντς τα χ̌είλα̤ σ’ Ανοίεται το στομόπο σ’ και φαίν’νταν τα γριντζίλα̤ σ’ Αρνί μ’, έρθεν ο καλοκαίρτς, πώς θα καλοκαιρά̤ζω; Η σεβτά σ’ έν’ πολλά τρανόν και πώς να ταγιανίζω; Αρνί μ’, θα ’φτάγω παλαλά κι ας λέν’ επαλαλώθεν Ας σην σεβτάν π’ ερρώστεσεν καμίαν ’κ’ ελαρώθεν Αρνί μ’, τα μάγ’λα σ’ να φιλώ, τα χ̌είλα̤ σ’ να βουκούμαι Ατού σ’ άσπρον το καρδόπο σ’ να κείμαι και κοιμούμαι Αρνί μ’, το δαχτυλίδι σου και το χαλκωματένον Εγώ ατό ’κι αλλάζ’ ατο σ’ έναν μαλαματένον Αρνόπο μ’, έρθεν άνοιξη, θα ’βγαίνεις σα ραχ̌ία Θα πίντς τα κρύα τα νερά, θα σύρτς την μαναχ̌ίαν Αρνόπο μ’, εροθύμεσα, στείλο με το μαντίλι σ’ Ας έμ’ πουλίν να ’πέτανα κι έρχουμ’ σο παραθύρι σ’ Αρνόπο μ’, όντες πας σ’ ορμάν’ κι ευτάς το σ̌ελεκόπο σ’ τα φύλλα/δέντρα ’κ’ ερωτούνε σε «μέρ’ έν’ τ’ άλλο εσ̌όπο σ’;» Αρνόπο μ’, φόρ’, ανάλλαξον κι ας πάμε πορπατούμε Ατώρα ’μείς θα χ̌αίρουμες, πασ̌κείμ’ πάντα θα ζούμε; Ας είχα χ̌ίλα̤ πρόγατα και πεντακόσ̌’ αρνόπα Ας είχα την εϊγάπη μου ση Κρωμί’ τα ραχ̌όπα Ας έμ’νε είνας δά̤βολος με τρία κωδωνόπα Θα ’λάσκουμ’νε μεσανυχτί’ κι εγνέφιζα κορτσόπα Ας έμ’ πουλίν κι επέτανα κι έρχουμ’ σο παραθύρι σ’ Εγώ κι εσύ ντο λέγομε μη λες ατα τον κύρη σ’ Άσπρα φορείς, άσπρα αναλλά͜εις, άσπρον έν’ το καρδόπο σ’ Ας έμ’ τη σπαλερί’ σ’ τ’ αστάρ’ κι εκείμ’ν’ απάν’ σο ψ̌όπο σ’ Ας σα ποταμολάλλατσ̌α να έν’ το μαξιλάρι μ’ Να κάθομαι και λέγω σε ντ’ εδέβαν ’ς σο κιφάλι μ’ Ας όλα̤ τα πετούμενα ο ψύλλον έχ̌’ τη χάρην Κοιμάται με τα κόρασ̌α σαν νέον παλληκάριν Άστρα̤ μ’, τον φέγγον πέτ’ ατον τον κόπον ατ’ μη χάνει Η τρυγόνα μ’ έν’ έμορφος, τον τόπον ατ’ πϊάνει Άστρα̤ μ’, ντό ποργελάτε με, την νύχταν το γυρίζω Σεβτάν έχω σο καρδόπο μ’ και πώς να ταγιανίζω; Ας τρώγομε και πίνομε κι εμείς ας τραγωδούμε Σον κόσμον έν’ και θάνατος κι εμείς πάντα ’κι ζούμε Ας τρώγομε και πίνομε και ας ευτάμε κέφα̤ Κι αδά σον ψεύτικον κόσμον ας ζούμ’ άμον αδέλφα̤ Ας τρώγομε και πίνομε και ας κείμες και κοιμούμες Αβούτ’ ο κόσμον ψεύτικον κι εμείς γιολτσ̌ήδες είμες Ατά τα μαύρα τ’ ομμάτα̤ σ’ τ’ άστρα̤ πώς κατηβάζ’νε! Πόσα καρδόπα έκαψαν και πόσα αναστενάζ’νε; Ατά τ’ ομμάτα̤ σ’ πη ελέπ’ πώς να μη παλαλούται, πώς να μη ρούζ’ σα στρώματα κι άλλο να μη λαρούται; Ατό τ’ εσόν το πρόσωπον, ατά τ’ εσά τ’ ομμάτα̤ τογραύ’νε το καρδόπο μου κι ευτάν’ ατο κομμάτα̤ Ατό τ’ ομματοτέρεμα σ’ όσον το πάει θα παίρ’ με Θα τσ̌ατεύ’ με σ’ έναν πελά̤ν, σ’ έναν κακόν θα φέρ’ με Ατό το μαύρον το σπαλέρ’ και ντό πολλά ιεύ’ σε! Από Θεού να κάεται, κόρη, πη θ’ αβλαεύ’ σε Αφκά σο σπαλερόπο σου κείνταν δύο πουλόπα Φτελτά και φτουλτά ’κ’ έγκανε, έγκανε κουδουκόπα Αφκά σο σπαλερόπο σου ντό είν’ ατά το κείνταν; Κιμισ̌χανάς μηλόπα είν’, εμέν κι εσέν κανείνταν Αφκά σο σπαλερόπο σου φύτρωσαν δύ’ απμέλα̤ Εποίκαν δύο βοτρύδα̤ γλυκέα, άμον μέλα̤ Αφσέστε με ας χάρομαι, άλλο τιδέν μη λέτε Να ξέρετ’ αν ’κι στέκετε τα υστερνά θα κλαίτε Αφσέστε με σο νούνιγμαν, ση κιφαλί’ μ’ τα πόνα̤ Τα κορτσόπα τ’ εγάπανα να ζούνε πολλά χρόνα̤ Αχ, εγκλεσόπον έμορφον, κι εσύ μοναστηρόπον, όσον δα̤βαίν’ απ’ εμπροστά σ’ χ̌αίρεται το καρδόπο μ’ Αχ, ουρανέ, ντ’ εποίκα σε και ’κι χαρεντερί͜εις με; Σο έμορφον τον τόπο μου ’κι παίρτς και πας κρεμί͜εις με! Αχ, ουρανέ, ντ’ εποίκα σε κι ατόσον βασανί͜εις με; και σα καρίπ’κα τα μέρα̤ εσύ πάντα κλαινί͜εις με! Αχπάσκομαι και σα μακρά, σην ξενιτά̤ν θα πάγω και πώς θ’ αποχωρίγομες ’κ’ εξέρω ντο θα ’φτάγω Αχπάσκομαι σην ξενιτά̤ν, γιά έλα ας φιλώ σε κι εκείνε εκλώστεν είπε με «μη πας, αροθυμώ σε» Αχπάσκομαι σην ξενιτά̤ν, κορτσόπα, ’δέν ’κι λέτε; Απιδα̤βαίνω τα ραχ̌ι͜ά, κάθουστουν κα’ και κλαίτε Αχπάσκομαι σην ξενιτά̤ν, σα μὲσα μ’ φυσ̌εκόπα Απ’ οπίσ’ ι-μ’ πα -ν- έκλαιγαν τη μαχαλάς κορτσόπα Αχπάσκομαι σην Ρουσίαν, σιφτέν τιδέν ’κι λέγω Απιδα̤βαίνω το ραχ̌ίν, κάθομαι κα’ και κλαίγω Αχπάσκομαι σον πόλεμον, ο Θεός να ελά̤ με Αν ίσως και νικίουμαι ο κόσμος θα γελά με Αχπάσκομες και ’κι πάμε, χ̌αίρουνταν οι νυφάδες και πώς θ’ αποχωρίγουνταν άμον εμάς γιοσμάδες; Βάλεν α’, κόρη, βάλεν α’, βάλεν α’ σο ποτήριν Φαρμάκ’ να δί’ς με/να έν’ πίν’ ατο για τ’ εσόν το χατίριν Βάλεν και δος με έναν ρακίν, ας πίν’ ατο σην υεία σ’ Κι έλα πέει με το τέρτι σου ντ’ έ͜εις απέσ’ σην καρδία σ’ Βάλεν την τάπλαν ζαρωτά κι έβγα -ν- απάν’ σο δώμαν κι πέει με «καλώς όρισες» με το γλυκόν το στόμα σ’ Βασιλέας θα ’ίνομαι, τον κόσμον θα ορίζω κι ο κύρη σ’ αν ’κι στρέφκεται, τ’ οσπίτ’ν ατ’ θα κολλίζω Βαστώ την δα̤ρμενεία σου, εγέντον τρία χρόνα̤ Άλλο πα ’κ’ εταγιάνεψα, επλέθυναν τα πόνα̤ Βρέχει βρεχ̌ήν, ’κι βρέχκουμαι, διψώ, νερόν ’κι πίνω Κορτσόπον, ας σα χ̌έρα̤ σου φαρμάκ’ να δί’ς με πίνω Γαμπρέ, τ’ ομμάτα̤ σ’ άνοιξον, κανείς να μη γελά σε Η νύφε τσ̌αζουλούκ’ ευτάει, φογούμαι ’κι αγαπά σε Γαρα̤κιόλ’¹, φύσα, τάραξον, ποίσον αγρα̤νεμίαν Θα ξενιτεύω, τρυγόνα μ’, θα σύρτς αροθυμίαν Γαρσ̌ού-γαρσ̌ού χορεύομε, τερούμε τ’ έναν τ’ άλλο Κι ακόμαν τιδέν ’κ’ είπα σε, ’α λέγω σ’ έναν κι άλλο Για κόψον το ταφόπο μου, τέσσερα - πέντε πήχεις Κούντα και κρέμ’σο με απέσ’, να βλαστημώ την τύχη σ’ Γιά μάισσα έν’ π’ εποίκε σε, γιά μαϊσσωμένον είσαι Σα μέρα̤ τ’ ανεγνώριμα πώς ινανεύ’ς και κείσαι; Για πέει, κόρη, και γέλασον άμον τ’ εποίν’νες πρώτα Εσύ την χώραν μη τερείς, την καρδία σ’ ερώτα Για σ̌κίσον το καρδόπο μου, τέρεν απέσ’ ντο έχει Αν έν’ οφίδιν, σκότα ’το κι αν έν’ ήλος ας λάμπει Για τέρ’, μάνα, για τέρ’, μάνα, τα σύννεφα πως πάνε Κι οι τουσ̌μάν’ απ’ ολόγερα ας τερούνε και σπάν’νε Για τ’ εσέν πίνω το ρακίν και για τ’ εσέν μεθύζω Και για τ’ εσέναν, σ̌κύλ’ κουτάβ’, την ψ̌η μ’ να λές με δίγω Για τ’ εσέν σύρω βάσανα, για τ’ εσέν σύρω πόνα̤ Για τ’ εσέναν σην φυλακήν θα κείμαι πέντε χρόνα̤ Για την τρυγόνα μ’ όνταν λέν’ και όνταν αναφέρ’νε χ̌ίλα̤ μαχ̌αίρα̤ δίστομα την καρδά̤ μ’ τογραεύ’νε Γίνομαι κάστρα να πατώ, χωρία να χαλάνω Γίνομαι, τρυγονίτσα μου, σον κόλφο σ’ να χαλάνω Γιοσμάς και τσ̌αμουρόχτιστος, φορεί και την κουκούλαν Σιλαχλούς κι αρματωμένος λαγγεύ’ απέσ’ σην βρούλαν Γουρπάν’ εγώ να ’ίνομαι σ’ αΐκα μαύρα ομμάτα̤ Σ’ ατά τιδέν ’κι ταγιανίζ’, όλα̤ γίν’νταν κομμάτα̤ Γουρπάν’ σ’ ομμάτα̤ σ’ τ’ έμορφα ντο τερούν και γελούνε Ας σ’ έμορφον το τέρεμα σ’ φογούμαι γιάμ’ πονούνε Γράφτω γράμμαν και στείλω σε γομάτον χ̌αιρετίας Ολόγερα τα δά̤κρα̤ μου κι απέσ’ τ’ αροθυμίας Γράφτω γράμμαν και στείλω σε με το πουλίν, τ’ αηδόνι και με την θάλασσαν χαρτίν και με το χελιδόνι Γράφτω γράμμαν και στείλω σε, χτυπώ απάν’ την βούλαν Ακόμαν τιδέν ’κ’ είπα σε κι εκρέμασες την γούλαν Δέντρα̤ μ’, ντό πρασινίζετε, ποτάμα̤ ντό βοάτε; Γουρπάν’ σ’ οσπίτ’ τ’ εμπαίν’ κι εβγαίν’, την οτάν το κοιμάται Δεντρόπο μ’, ντ’ εκιτρίνιζαν κι εκχ̌ύουνταν τα φύλλα σ’; γιατί ακόμαν ’κ’ έρθαμε ση μοθοπώρ’ τα μήνας Δευτέρα, Τρίτ’, Τετράδ’ και Πέφτ’, Παρασ̌κευή δουλεύω Τη Σάββα όλα̤ τρώγ’ ατα, τη Κερεκή γυρεύω Δευτέρα, Τρίτ’, Τετράδ’ και Πέφτ’, σα τέσσερα ημέρας εκόμπωσα κι εφίλεσα, θεία μ’, την θαγατέρα σ’ Δα̤σ̌κεύ’ς, δα̤σ̌κεύ’ς, καλόγερε, και ποίος αφοκράται Αγίκον πλάσμαν νόστιμον τσ’ έν’ πη ’κι θα λυπάται Δύο κορτσόπα έμορφα στέκ’νε και καλατσ̌εύ’νε Θα̤ρρούνε είμαι δά̤βολος κι εμέν ’κι γιανασ̌εύ’νε Δύο νυφόπα λούσκουνταν ση θάλασσας την άκραν Ο είνας με τα λίντζ̌α παίζ’ κι άλλε κλαίει με τα δά̤κρα̤ Δώδεκα μήνας άρρωστος και κείμαι σα κρεβάτα̤ κι ας σα τυραννισίας ι-μ’ ’κι φέρ’ απάν’ ομμάτα̤ Εβράδυνεν κι οσήμερον, ο κόσμος ’α κοιμάται Ο σεβταλούς ξάι ’κι ησυχάζ’, φορεί και πάει και χάται Εγούρεψαμε τον χορόν κι όλα̤ είμες παιδόπα Ελάτε κι εσείς κορτσόπα και νέα νυφαδόπα/ μ’ ερά̤ζετε τρυπόπα Εγούρεψαμε το τραπέζ’, φαγία και ποτία Νασάν εκείνεν την μάναν π’ έχ̌’ έμορφα κορίτσα Εγούρεψαμε το τραπέζ’, φαγία και ποτία Η θαγατέρα σ’ ας κεράζ’ να ’λέπομ’ ατην, θεία Εγώ αγαπώ σε κι έρχομαι κι εσύ παραμερί͜εις με Ντόσιλεγον καρδίαν έ͜εις σίτα̤ γελώ κλαινί͜εις με Εγώ γράμματα ’κ’ έμαθα και δέσκαλος ’κ’ εκάτσα Το σεβταλούκ’ το δυνατόν τα κορτσόπα εμάτσα Εγώ είμαι τη μάνας ι-μ’ το λαλαχ̌άρ’ τ’ αρνόπον Σον κόλφο σ’ έχω μερτικόν, σο κρεβατόπο σ’ τόπον Εχώρτσεν και -ν- εποίκε μ’ έμορφον παλληκαρόπον Εγώ είμαι ραχ̌όπουλον σην δείσαν μαθεμένον Σ’ έναν κορτσόπον έμορφον είμαι σουμαδεμένον Εγώ είμ’ εκείνο το πουλίν τ’ εβγάλλ’ τα τραγωδίας Κορτσόπον, αν ’κι παίρτς εμέν θα ’φτάγω σε μαγίας Εγώ εσέν εγάπανα κι εσύ εμέν ’κ’ εθέλ’νες Εγώ εποίν’να παλαλά κι εσύ σεΐρ’ ετέρ’νες Εγώ όνταν έμ’νε μικρός εγάπανα τ’ αρνόπα Ατώρα εμεγάλωσα και αγαπώ κορτσόπα Εγώ πεκιάρτς θα λάσκομαι και ’κι θα υναικίζω Εγώ κορτσόπα έμορφα θέ να χαρεντερίζω Εγώ το κρασίν πίν’ ατο πασ̌κεί για μεθυσίαν; Πίν’ ατο για το γιαρόπο μ’ και για τυραννισίαν Πίν’ ατο για το τερτόπο μ’ κι ας σην τυραννισία μ’ Εγώ το ρακίν πίν’ ατο και με τα πενηντάρα̤ Σουμά σα ξημερώματα και σα πετεινολάλα̤ Είδα σ’ οψέ κι οσήμερον, είδα σε με γυαλία Μη κλαις, κορτσόπον, λέγω σε, μη κλαις τεβεκελία Είδα σ’ οψέ κι οσήμερον, είδα σε τ’ άε-Λία Είδα σ’ ομορφανάλλαχτον και με τα φιλιρία Είδα τ’ ομμάτα̤ σ’, είδα ’τα, είδα ’τα δα̤κρυσμένα Φογούμαι γιάμ’ εντώκε σε η μάνα σ’ για τ’ εμένα Είνας κουτσ̌ή χ̌ιλέμορφος έκαψεν την καρδία μ’ και ’κ’ επορώ να λέγ’ ατην «έλ’ ας φιλώ σε μίαν» Είνας περδίκα κελαηδεί αδά σην ποταμέαν Νασάν πη πάει ηυρήκ’ -ι- α̤την την νύχταν σην φωλέαν Έϊ, ουρανέ, άλλο μη βρέ͜εις, τσακούνταν τα λιθάρα̤ Τ’ εμά τα δά̤κρα̤ κανείνταν να θρέφ’νε τα χορτάρα̤ Έϊ, ουρανέ, έϊ, ποιητή, για ποίσον έναν θάμαν Δος με τη ήλ’ την δύναμην κι αψιματένον κάμαν Έϊ, ουρανέ, έϊ, ποιητή, χαμέλυνον και κρίσον Εμέν και την τρυγόνα μου σ’ έναν μερέος ποίσον Έϊ, ουρανέ μ’, χαμέλυνον, να ’λέπ’ς τα αδικίας ντο γίν’ντανε απάν’ τη γης και καίν’ πολλά καρδίας Εκάγα, μάνα μ’, εκάγα, εκάγα κι εμανίγα Είδα το σ̌κυλοκούταβον και ξαν ετυραννίγα Εκάεν και το Τσ̌άμπασ̌ιν κι επέμ’ναν τα τουβάρα̤ Επήγαν σο χουρτάρεμαν τ’ Ορτούς τα παλληκάρα̤ Έλα, αρνί μ’, έλα, πουλί μ’, έλα, μη τυραννί͜εις με Έλα, η ψ̌η μ’ ολίγον έν’, εβγαίν’ κι άλλο ’κι ηυρήκ’ς με Έλα, κάθκα σα γόνατα μ’, ας πλέκω τα μαλλία σ’ Αποκουμπία το σπαλέρ’ -τ- σ’ κι ας φαίνετ’ η καρδία σ’ Έλα, κόρη, σα ήμαρτα, ποίσον δύο μετάνα̤ς Άνοιξον τα χ̌ερόπα σου κι έπαρ’ με σην αγκάλα̤ σ’ Έλα να ποδεδίζω σε, μετ’ εμέν έλα-έλα Σα μὲσα σ’ να τυλίγουμαι, τέρ’ με και χαμογέλα Έλα να ποδεδίζω σε, κόκκινον πιπερόπο μ’ Για έλα έμπα σον χορόν, σο δεξ̌όν το χ̌ορόπο μ’ Έλα να ποδεδίζω σε, μικρέσσα τρανταφύλλα Στρώσον το κρεβατόπο μου με γερανέας φύλλα Έλα να ποδεδίζω σε, το μικρόν το στομόπο σ’ Και ντό νόστιμα καλατσ̌εύ’! Να λελεύω το ψ̌όπο σ’! Έλα, πουλί μ’, έλα, αρνί μ’, έλα, μη τυραννί͜εις με Ντίλεγον καρδά̤ν έ͜εις εσύ, σίτα̤ γελώ κλαινί͜εις με Σ’ αγκαλόπο μ’ ετράνυνες κι ατώρα ’κ’ εγνωρί͜εις με Ελάστα όλα̤ τα ραχ̌ι͜ά και όλα̤ τα χωρία Τ’ αρνί μ’ κανείς ’κ’ εμοίαζεν να παίρ’ν’ αροθυμίαν Έλα, τ’ εμόν τσ̌αχάλαινα, έλα, τ’ εμόν παλάλα Άνοιξον τα χ̌ερόπα σου κι έπαρ’ με σην αγκάλα̤ σ’ Εμάτσα τ’ ομματόπα μου καν’νάν να μη τερούνε Όνταν ελέπ’νε την αγάπ’ πώς να χαμογελούνε; Εμέναν πη κατηγορεί και πη καταφρονεί με Κανείς κορίτσ’ μη δίν’νε με, κανείς γαμπρόν μ’ ευτάει με Εμέν η μάνα μ’ είπε με μεγάλον δα̤ρμενείαν «η έμορφας όνταν περάν’ την στράταν ατ’ς ερία» Εμέν η μάνα μ’ είπε με «την νύχταν μη κοιμάσαι οπουρνά πας σην ξενιτά̤ν, η νύφ’ αροθυμά σε» Εμέν η μάνα μ’ είπε με «υιέ μ’, γουρπάν’ σα κάλλα̤ σ’ Τα πελιστέρα̤ κελαηδούν σ’ έρημον την αγκάλα̤ σ’» Εμέν και το γιαρόπο μου σ’ έναν οτάν να ’βάλλ’ναν Να ’χάν’νταν τ’ ανοιγάρα̤ θε κι εμάς να ενεσπάλλ’ναν Εμέν κι εσέν π’ εχώριζεν, γιάρι μ’, να παλαλούται Μαναστήρα̤ να λάσ̌κεται και ξάι να μη λαρούται Εμέν κι εσέν π’ εχώριζεν να ’λέπ’ τον ήλον αίμαν Να ’λέπ’ την θάλασσαν θολόν, την γην σκοτεινα̤σέαν Εμέν ’κι πρέπ’ να τραγωδώ, κρασίν, ρακίν να πίνω Εμέν πρέπ’ τ’ αναστέναγμαν, πικρά δά̤κρα̤ να ’κχ̌ύνω Εμέν «Ορτουλού» λένε με, κανείναν ’κι φογούμαι Ση Σιναλούς την Παναγιάν θα πάγω στεφανούμαι Εμέν «Ορτουλού» λένε με, Τάς̌-πασ̌ης παλληκάριν Τη Εύχαρην εφίλεσα -ν- απάν’ σο μαξιλάριν Έμορφος και παντέμορφος, νασάν την μάναν π’ έ͜ει σε Νασάν κι εκείν’ το παλληκάρ’ το θα κερδαίν’ και παίρ’ -τ- σε Εμπροστά σ’ βάλεν ’μάραντα, σον κόλφο σ’ πορτοκάλα̤ Ατού σ’ άσπρον το καρδόπο σ’ βάλεν τα παλληκάρα̤ Έναν και μαναχόν είσαι και τίναν θα κανείσαι; Να φιλώ σε, μαραίνεσαι, να δάκω σε, τελείσαι Εντρέπομαι να λέγω σε «κορτσόπον, αγαπώ σε» Πασ̌κείμ’ τό, ’κ’ εγροικάς ατο; Πάντα πυκνοτερώ σε Εξέβα σα ψηλά ραχ̌ι͜ά, κουίζω και σ̌υρίζω Ανάθεμα την μάνα σου, εσέν να ποδεδίζω Εξέρτς όντας εκάθουμ’νες σο κάθεν τ’ αχ̌ορών’ -ι Επαρακάλ’νες κι έλεες «Θέ μ’, να μη ξημερώνει!» Επέταξεν το χελιδόν’ και -ν- έφαγεν την μύαν Μικρός έμ’νε και ’κ’ έξερα να ’φίλ’να σ’ αλλομίαν Έρθα, πουλί μ’, έρθα, αρνί μ’, έρθα σην γειτονία σ’ Κανείς ’κι κουίζ’ τ’ όνομα σ’ ν’ ακούω την λαλία σ’ Έρθεν, αρνόπο μ’, άνοιξη, ένοιξαν τα τσ̌ιτσ̌έκια Επήρα το μαρτίν σ’ ωμί μ’, σα μὲσα μ’ τα φυσ̌έκια Ερχίνεσα να τραγωδώ, μερών’ και ’κι τελούνταν Τα λόγια μ’ ολοστρόγγυλα και σο σ̌κοινίν ’κι κείνταν Εσέναν π’ επαλάλωσεν, αρνί μ’, να παλαλούται Να ογραεύ’ σ’ έναν πελά̤ν κι άλλο να μη λαρούται Εσέν η μάνα π’ εποίν’νεν, κατ’ εποίν’νεν άλλ’ έναν Εποίκεν εσέν μαναχόν κι εχαρεντέρτσεν είναν Εσέν, ρακόπον, πίνω σε πασ̌κείμ’ για μεθυσίαν; Πίνω σε για τ’ εφκιαρόπο μ’ κι ας σην τυραννισία μ’ Εσέν η μάνα π’ εποίκεν χρυσόν έν’ η κοιλία τ’ς Εποίκε σε παμτέμορφον ασ’ όλα̤ τα παιδία τ’ς Εσέν κι εμέν π’ εχώρτσανε ψωμίν να μη χορτάζ’νε Κάθαν βραδήν σ’ οσπίτα̤ τουν λείμψανα να μονάζ’νε Εσέν το κομμενόχρονον να βάλ’ -τ- σε κα’ η μάνα σ’ ντ’ επέγ̆’νες εμαρτύρανες τ’ εκείμ’νε σην αγκάλα̤ σ’ Εσύ ας είσαι πρόγατον κι εγώ ας είμ’ τ’ αρνόπο σ’ Ας έρχομαι, βυζάλτσο με ας σ’ άσπρον το καρδόπο σ’ Εσύ εμέν πώς έλεγες «χώραν ’κι καλατσ̌εύω»; Είδα σε με τ’ ομματόπα μ’, τον Θεό σ’ ’κι ινανεύω! Εσύ είσαι κρύον νερόν, νασάν τον διψασμένον Νασάν πη κείται μετ’ εσέν και σ’κούται νυσταγμένον Εσύ είσαι παντέμορφος, ούλ’ για τ’ εσέναν λένε και τ’ ομμάτα̤ σ’ τα πλουμιστά το καρδόπο μ’ μαραίν’νε Εσύ είσαι τ’ εμόν αγάπ’ και η παντοτεινέσσα Τρανύνον και θα παίρω σε, είσαι ακόμαν μικρέσσα Εσύ η κοκκινόφορος ντό πολλά ’περ’φανεύτες! Αρ’ έμαθα και σα σουμά, ρίζα μ’, τ’ εσουμαδεύτες Εσύ, π’ έ͜εις τ’ ήλ’ τα κόκκινα, τη φέγγονος τ’ ασπρότα̤ς Εσέν πη έχ̌’, τη σ̌κύλ’ ο γιον, πρέπ’ να κλειδών’ τα πόρτας Εσύ πη είσαι έμορφος γιατί ’κ’ ευτάς το ψ̌όπο μ’; Εκεί σον κόσμον όνταν πας χαζούρ να έν’ ο τόπο σ’ Εσύ που είσαι έμορφος, έχεις περηφανείαν Μη τυραννί͜εις το ψ̌όπο μου, ’κι ρού͜ει σε κοινωνίαν Έσυρα το λεβόρβορον κι εντώκα ’γώ εμέναν Κι ας σο καρδόπο μ’ έτρεξεν άμον ποτάμ’ το γαίμαν Εσύ στρόγγυλα κι έμορφε, σον ήλον μη κοιμάσαι Παίρ’ ο ήλον το πρόσωπ’ σ’, μαραίνεσαι και χάσαι Εσύ την έμορφον πη έ͜εις, ντό θα ευτάς το κάζι; Βάλεν ατην απέσ’ στη μέσ’ κι ο κόσμος ας φωτάζει Εσύ το κομμενόχρονον και το καταραμένον, γιατί ’κι ’κχ̌ύντς κρύον νερόν σην καρδά̤ μ’ το καμμένον Ετοιμάστες, πουλόπο μου, Θεόν πη ’κι φογάσαι ’α πας και σον πνευματικόν πώς θα ’ξομολογάσαι; Εφόρεσες κι ενέλλαξες κι εσέβες σα μαβία Μ’ εβγαίντς απάν’ σο κατωθύρ’, παλαλώντς τα παιδία Εφόρεσες το τραπολόζ’ να φαίνεσαι παχ̌έσσα Αφήντς κι εμέν το παλληκάρ’ και κείσαι μαναχέσσα Εφτά και πέντε, δώδεκα, και τρία, δεκαπέντε! Θειίτσα μ’, το κορτσόπο σου σο κιφαλόπο μ’ τ’ έγκεν! Εχάσα την τρυγόνα μου και με την αμελεία μ’ Σα ξένα χ̌έρα̤ ελέπ’ ατην και τρώγω την καρδία μ’ Έχτισα το τσιγαρόπο μ’ και θέλ’ άψιμον ν’ άφτω Τον πεθερό μ’, την πεθερά μ’, σ’ έναν ταφίν να θάφτω Ζάχαρην εψαλάφεσα, είπε με «σο σακίν έν’» Σον κόλφον ατ’ς εχάλασα, είπε με «τ’ εσά ’κ’ είναι» Ζυάστ’, κορτσόπον, ας τερώ πόσα οκάδας είσαι Ελέπ’ς πως εταπείνωσες γιατί μανάχον κείσαι! Ζωγράφε μ’, π’ εζωγράφιζες τον κάθεν τον α-Γέρη Ζωγράφ’σον την τρυγόνα μου και τ’ ομμάτα̤ μ’ ας παίρει Η θάλασσα φουρτούνα έτον και το παπόρ’ επέγ̆’νεν Εκλώστα ’πίσ’ κι ετέρεσα το γιαρόπο μ’ επέμ’νεν Η κάλη μ’ κείται άρρωστος, εγώ σύρω τα πόνα̤ Χριστέ μ’, κόψον και δος ατην τ’ ημ’σα τ’ εμά τα χρόνα̤ Η καρδά̤ μου έν’ γεραλούν κι η ψ̌η μ’ φαρμακωμένον και η ζωή μ’ αποτονύ ασ’ όλα̤ τελεμένον Η κεμεντζ̌έ μ’ κοκκύμελον, το τοξάρι μ’ ιτέαν Κλάψο με, μάνα μ’, κλάψο με κι εμέν τον ξενιτέαν Η κόρ’ επήεν σο λουτρόν, επήεν και ’κ’ επήεν Ερρούξεν απέσ’ σο νερόν κι άμον σ̌εκέρ’ ελύεν Η κοσσαρίτσα ώβασεν, επήρα και τ’ ωβόν ατ’ς Να λελεύω την πεθερά μ’ πη θα δί’ με τον γιον ατ’ς Η μάνα μ’ καταράται με κι ο κύρη μ’ πάντα λέει με «Αβούτ’ η Μαύρη Θάλασσα να σ̌κίεται και παίρ’ με» Η ξενιτά̤ και η σεβτά είναι τρανόν τερτόπον Πη επορεί να σύρ’ α̤τα κλώθ’ α̤τα σο ρακόπον Η ξενιτά̤ κι ο θάνατον, η ζήσ’ και η αγάπη Σα τρία ευρέθεν γιατρικόν, σο τέταρτον φαρμάκι Η ξενιτά̤ κι ο θάνατον, τα δύο έναν είναι Εζύαξαν κι ετέρεσαν η ξενιτά̤ βαρύν έν’ Η ξενιτά̤ ’κι σύρκεται, να λελεύω σε, θεία! ’Κι σύρκεται, ’κι σύρκεται τ’ αγάπ’ς αροθυμία Η Ορτουλούσσα έμορφος, τιμά τον πεθερόν ατ’ς Τα μάγ’λα τ’ς είναι κόκκινα, λελεύω τον Θεόν/Χριστόν ατ’ς Η πεθερά μ, εδώκε με ασημή ταπακέραν Εκλίστεν κα’ και είπε με «έπαρ’ την θαγατέρα μ’» Η πεθερά μ’ εποίκε με έναν ζευγάρ’ τοζλούκια κι εμέν γαμπρόν εποίκε με με πολλά χαβασλούκια Η τάπλα σ’ έν’ βερεσιέν, τα φιλιρόπα σ’ ξένα και τ’ έμορφα τα μαλλόπα σ’ πώς είναι μεταξένια Θάλασσα, ’κι φογούμαι σε, φαρδέσσα και πλατέσσα Μόνον τ’ εμόν το μυστικόν κανείναν να μη λές α’ Θάλασσα, Μαύρη Θάλασσα, φουρτούνα και αντάρα Ας έξερα ποίος έτον π’ εδέκε σε κατάραν Θάλασσα, ’κι φογούμαι σε, βαθέα θα ταλεύω Παπόρα̤ ντο χωρίζ’νε μας όλα̤ θα πατουρεύω Θ’ αποθάνω ψεματικά, ’α τερώ πολλά κλαις με Τα μυστικά το είπα σε θα τερώ, όλα̤ λες με; Θεέ μ’, ποίσον κατακλυσμόν και κάψον τοιν τζ̌αζούδες Κι ας κοιμούνταν οι έμορφοι και όλ’ οι σεβταλούδες Θεία, μη τυραννίεσαι, θα παίρω το κορίτσι σ’, αν έν’ ολίγον έμορφον, αν δί’ς με και τ’ οσπίτι σ’ Θειίτσα μ’, ποδεδίζω σε, φιλώ τα ποδαρόπα σ’ Ποίσο με έναν πετεινόν απέσ’ σα νοσσακόπα σ’ Θειίτσα μ’, σο παχτσ̌όπο σου κελαηδούνε πουλόπα Γουρπάν’ σ’ ομμάτα̤ τ’ς τ’ έμορφα τ’ έχ’νε απέσ’ πλουμόπα Θειίτσα μ’, το κορτσόπο σου και το παρελεπμένον δος α’ εμλεν τον εφτωχόν και τον πουγαλεμένον Θειίτσα μ’, το κορτσόπο σου κι ατέν την Μυροφόραν Μη στείλτς ατην σο πανηγύρ’, ζελεύ’ ατην η χώρα Θειίτσα μ’, το κορτσόπο σου γιατί ’κι καλατσ̌εύ’ με Εγώ πεκιάρτς κι ατέ κουτσ̌ή, γιατί ’κι θέλ’ να παίρ’ με; Θήκον την κούφαν το πεγάδ’ και τέρεν πως γομούται ’Κχ̌ύσον ατο σο καρδόπο μ’ και τέρεν πως στεγνούται Θυμίωμαν να σκουντουλίζ’ τη μάνας ι-σ’ το ψ̌όπον Πώς εγροίκ’σεν και -ν- εποίκεν άμον εσέν κορτσόπον; Καίομαι, μάνα μ’, καίομαι, θα̤ρρείς ας σο πιπέρι Ν’ αηλί εκείνον π’ α̤γαπά και ’κ’ επορεί να παίρει Καίομαι, μάνα μ’, καίομαι, καίομαι και βρουλίζω Σην καρδά̤ μ’ έχω άψιμον και πώς να ταγιανίζω; Κάμνω και δίγω σο ρακίν, παρόπον ’κι απομέν’ με κι ατώρα η τρυγόνα μου κλαίγει και αναμέν’ με Κανείς ’κι κουίζ’ τ’ όνομα σ’ ν’ ακούω την λαλία σ’ Τ’ ομμάτα̤ μ’ εσκοτείνεψαν ας σην αροθυμία σ’ Κανείται ντ’ επειράντσες με, νε σ̌κύλ’ καταραμένον Έναν πουρνόν σην αύλα̤ σου θα ’βρήκ’ς μ’ αποθαμένον Κατήβ’ αφκά και άνοιξον, έβγα -ν- απάν’ και κλείδα κι αν ερωτά σε η μάνα σ’ πέ’ ατην «καν’νάν ’κ’ είδα» Κι εμέν η μάνα μ’ είπε με «βάλεν απάν’ φασούλα̤» Εγώ ατά ’κι τρώγ’ ατα, να γίν’ντανε γουρζούλα̤ Κι εμέν η μάνα μ’ είπε με απέσ’ ση Πελαγίας «υιέ μ’, θα γυναικίζω σε, Αυγούστί’ Παναγίας» ’Κ’ εξέρω ντο εποίκα σε, ζαρομματά͜εις, τερείς με Σ’ αγκαλόπο μ’ ετράνυνες κι ατώρα ’κ’ εγνωρί͜εις με Κέρεκη, Κερεκίτσα μου, παντέμορφε νυφίτσα Εσύ είσαι καλόν κορίτσ’, η μάνα σ’ έν’ τσουνίτσα Κέρεκη, Κερεκίτσα μου, χ̌όρα̤ και κουτουλίτσα Τ’ εμόν το κρίμαν και τ’ εσόν να έχ̌’ α’ η μανίτσα σ’ Κι ανάθεμα τον π’ έλεγεν «τ’ εμόν τ’ όνομαν Γιάκγο» Με τ’ έμορφα τα κορτσόπα θα εμπαίνω σον πιάγκον Κόκκινα μάγ’λα πη φιλεί πάντα θα λείχ̌’ τα χ̌είλα̤ τ’ Γεραλαεύ’ την γλώσσαν ατ’ και ματών’ τα γριντζίλα̤ τ’ Κόρ’, απ’ αδά σ’ εσέτερα εκατόν έξ’ κονάκια Γράφτω γράμμαν και στείλω σε με τα χελιδονάκια Κόρη, έλα σ’ εμέτερα, η μάνα μ’ θα λέει σε Θα γαντουρεύ’, θα γαντουρεύ’ και μετ’ εμέν θα θήκ’ σε Κόρη, με τ’ έναν φίλεμαν το μάγ’λο σ’ ’κι τελούται Τ’ έναν το μάγ’λο σ’ δος εμέν, τ’ άλλο εσέν κανείται Κόρη, μη πυκνοδέντς και λύντς τη λετσ̌εκί’ σ’ τα τέκια Εμέν τσ̌αλούμα̤ μη πουλείς, εγώ ντ’ εποίκα εφέκα Κόρη μ’, τα κανακέματα σ’, αλάϊ-μαλάϊ τα κάλλα̤ σ’ Τα πελιστέρα̤ κελαηδούν σ’ έρημον την αγκάλα̤ σ’ Κόρη, ντ’ εποίκα τη μάνα σ’ κι ατέν ’μέν καταράται; Να ρούζ’ απέσ’ σην θάλασσαν και να πατεύ’ και χάται Κόρη, πέει με τον ζωγράφον π’ εζωγράφ’σεν εσέναν Ας δίγ’ ατον τ’ εμέκια του, ας ζωγραφίζ’ άλλ’ έναν Κόρη, τα σουμαδέματα σ’ ακούω, κάτ’ παθάνω Όνταν ακούω τ’ άντρισμα σ’ ατότες θ’ αποθάνω Κόρη, την μάνα σ’ πέει ατην άλλο μη καταράται Εγώ γαμπρός να ’ίνομαι, εμέναν ας ευχάται Κορτσόπα, ντό τερείτε με και ντό χαμογελάτε; Σεβτάν έχω σο καρδόπο μ’, τσ̌αχάλ’κα, ’κ’ εγροικάτε Σεβτάν ντο έν’ ’κ’ εξέρετε, τσ̌αχάλ’κα, ’κ’ εγροικάτε Κορτσόπα, τρία, τέσσερα, σον χορόν τιζεμένα Κρού’νε τ’ έναν τ’ άλλο ισ̌μάρ’ και λένε για τ’ εμένα Κορτσόπο μ’, σην αγκάλα̤ σου ντό είν’ ατά το κείνταν; Κιουμιουσ̌χανάς μηλόπα είν’, εμέν κι εσέν κανείνταν Κορτσόπο μ’, τα μαλλόπα σου απέσ’ σην καρδά̤ μ’ κείνταν Στερέα μ’ καταρούμ’ ατα, ζευγάρα̤ ’φίδα̤ γίν’νταν Κορτσόπον απαρ’γόρευτον, πώς να παρηγορώ σε; Άψιμον πϊάν’ σην καρδά̤ σ’, πώς να κατηγορώ σε; Κορτσόπον δωδεκάχρονον, σην στράτα μ’ απεντώ σε Να ’ίνεσαι τραντάφυλλον σο χ̌όρι μ’ να κρατώ σε Κορτσόπον δωδεκάχρονον, το τραπολόζ’ ζωμένον Κλίσκομαι κα’, φιλώ -γ- ατο, ’κι θέλ’ τ’ αφορισμένον Κορτσόπον, είσαι έμορφον, νασάν πη απεντά σε Νασάν π’ ηυρήκ’ σε μαναχόν, φιλεί, φιλεί, χορτά͜ει σε! Κορτσόπον, είσαι έμορφον, νασάν την μάναν π’ έ͜ει σε Νασάν εκείν’ το παλληκάρ’ ντο θα κερδαίν’ και παίρ’ -τ- σε Κορτσόπον, εροθύμεσα τ’ ομμάτα̤ σ’ να ελέπω Μουδέ τ’ ομμάτα̤ σ’ μαναχόν, το πόι σ’ πα να ελέπω Κορτσόπον, κάτ’ θα λέγω σε, κάτ’ θα παρακαλώ σε Τ’ ημ’σόν την ψ̌η μ’ ας δίγω σε και μίαν ας φιλώ σε Κορτσόπον, κούσ̌ουρα κάθκα, φαίνεται η μαντζάνα σ’ Πολλά έμορφον π’ αν έτονε φάσον ατο τη μάνα σ’ Κορτσόπον, ντό να λέγω σε και πώς να ’φχαριστώ σε; Τ’ ημ’σόν την ψ̌η μ’ ας δίγω σε και τ’ άλλ’ ας εχρωστώ σε Κορτσόπον, όντες πας σ’ ορμάν’ κι ευτάς το σ̌ελεκόπο σ’ Τα δέντρα ’κ’ ερωτούνε σε «μέρ’ έν’ το ζευγαρόπο σ’» Κορτσόπον, πέει και γέλασον άμον τ’ εποίν’νες πρώτα Κανείνος καρδά̤ν μ’ ερωτάς, το καρδόπο σ’ ερώτα Κορτσόπον, σο στεφάνωμα σ’ ’α κρούγω τα καμπάνας Εσύ κι εγω ντο λέγομε μη λες ατα την μάνα σ’ Κορτσόπον, το φιστάνι σου έχ̌’ τ’ ουρανού το χρώμαν Εγώ αν ’κι θα παίρω σε, να μη τρώει σε το χώμαν Κόρ’, χ̌όραν να ελέπω σε, κουτούλαν, ματωμέντσαν Να κλαις και να φτουλίεσαι, να πας τ’ αντρού καμμέντσα Κρύον νερόν, κρύον νερόν κι απόθεν κατεβαίνεις; Κι από κρεμούς κρεμίζομαι και στέρα̤ κατηβαίνω «Κωνσταντινίκα» λένε με και «Κωνσταντίν’» ακούω Απλώνω τα ξερόχ̌ερα μ’ κι απάν’ σ’ έμορφα κρούγω Λαλώ, λαλώ και ’κι λαλείς, να κόπετ’ η λαλία σ’ κι ας σον Θεόν να ’βρήκ’ς ατο με την περηφανεία σ’ Λέγω σε, κόρη, λέγω σε, λέγω σε το τερτόπο μ’ Κι αν αγαπάς με πέ’ ατο, μη τρώγω το καρδόπο μ’ Λελεύω, ποδεδίζω σε, νόστιμον νοσσακόπο μ’ Για έλα-έλα μετ’ εμέν κι ας τσ̌ιλτουρεύ’ το ψ̌όπο μ’ Λελεύω σε, θειίτσα μου, πλύνω τα ποδαρόπα σ’ Έπαρ’ κι εμέν τον πετεινόν απέσ’ σα νοσσακόπα σ’ Λελεύω σε, κορτσόπο μου, πλύνω τα ποδαρόπα σ’ Νασάν πη κείται μετ’ εσέν και λύν’ τα σπαλερόπα σ’ Λελεύω σε, λελεύω σε, για έλα, έλα, έλα Σα μὲσα σ’ να τυλίγουμαι κι εσύ τέρ’ με και γέλα Λελεύω σε, λελεύω σε, και ντό πολλά αγαπώ σε! Ο πρόσωπος ι-σ’ παρλαεύ’, ’κ’ επορώ να τερώ σε Λελεύω σε, λελεύω σε, κι εσύ ντ’ άγνεσσα είσαι! Αφήντς εμέν το παλληκάρ’ και μαναχέσσα κείσαι Λελεύω σε, λελεύω σε, κι εσύ ντ’ έμορφος είσαι! Για δείξο με τ’ οσπίτι σου και πέει μ’ απόθεν είσαι Λελεύω σε, λελεύω σε, κόκκινον πιπερόπον Να ’ίνομαι, να ’ίνομαι τ’ εσόν κατωθυρόπον/ σ’ ωτί σ’ σκουλαρικόπον Λελεύω σε, λελεύω σε, λελεύω σ’ αλλομίαν Σα μὲσα σ’ να τυλίγουμαι την εβδομάδαν μίαν Λελεύω σε τραντάφυλλον και Παναγίας δά̤κρον Η μύρα σ’ ’κι χορτάεται, ευωδία σ’ ’κι χάται Λελεύω τα στομόχ̌ειλά σ’ κι όνταν χαμογελούυνε Θα έρχομαι φιλώ -γ- ατα, ας σον Θεόν φογούμαι Λελεύω τα χ̌ερόπα σου, κοντά και πιτσ̌ιμλία Πώς ’κι γουγεύ’ς και βάλλτς ατα και σα νερά τα κρύα Λελεύω τ’ ομματόπα σου, άμον φώσα̤ πϊάν’νε Τα μάγ’λα σ’ πα ποίος φιλεί τα χ̌είλα̤ τ’ συμπϊάν’νε Λένε με «κατ’ ’κι τραγωδείς;» κι εγώ λαλόπον ’κ’ έχω Λένε με «κατ’ ’κι χ̌αίρεσαι;», το τρυγονόπο μ’ ’κ’ έχω Μάνα, κι αν είμαι το παιδί σ’ κι αν είσαι η μανίτσα μ’ αράεψον και -ν- ηύρηκον σ’ εμέν κο̤ρά̤ν νυφίτσαν Μάνα, κι αν είσαι η μάνα μ’ κι αν είμαι το παιδόπο σ’, εδέβαν τα νεότητα μ’, γυναίκ’σο με οφέτος Μάνα, μάνα, κακότυχος, μάνα, γιατί ’κι τσ̌ί͜εις με; Μάνα μ’, ας σο νυφόπο σου γιατί ν’ αποχωρί͜εις με Μάνα, μάνα μ’, χαΐναινα, μάνα μ’, πολλά κακέσσα Η μαναχ̌ία αν έν’ καλόν πήσ’ κα’ συ μαναχέσσα Μάνα μ’, έρθεν η άνοιξη κι εξέβαν τα τσουντζούνας και τ’ έμορφα τα κορτσόπα φορούνε τα ζουπούνας Μάνα μ’, ντ’ είχ̌ες κι εποίν’νες με σο Τσ̌άμπασ̌ιν τσ̌οπάνον, ση Τσ̌αϊρί’ την μαχαλάν ψάλτην και τραγωδά̤νον; Μάνα, πονεί το κιφάλι μ’, ταράζ’ και το καρδόπο μ’ και συντρομάζ’ν τα γόνατα μ’ και πάει να βγαίν’ το ψ̌όπο μ’ «Μαρία» λέν’ την Παναγιά, «Μαρία» λέν’ κι εσένα Όλοι φιλούν την Παναγιάν κι εγώ φιλώ εσέναν Με το να είμαι εφτωχός, με το να ’κ’ έχω μάναν, κορτσόπον, θα πεσλέυω σε με τη πουλί’ το γάλαν Με το να είμαι ορφανός, με το να ’κ’ έχω βίον, κορτσόπον, θα πεσλεύω σε κι ας σον κύρη σ’ καλλίον Μικρίτσ̌’κον τσ̌εβαΐρ-τασ̌ιν, έλα κάθκα σο γιάνι μ’ ας λέγω σε τα τερτόπα ντ’ εδέβαν σο κιφάλι μ Μικρίτσ̌’κον τσ̌εβαΐρ-τασ̌ιν, εχάλασες την υεία σ’ Ποίος θα σύρ’ την καμονή σ’ και την αροθυμία σ’ Να είχαν κι έιναν πεθεράν άμον την Λαζαρίναν κι η θυγατέρα τ’ς έκοφτεν ψιλόν την μακαρίναν Να έμ’νε είνας δά̤βολος με τρία κωδωνόπα, να ’λάσκουμ’νε μεσάνυχτα να ’γνέφιζα κορτσόπα Ν’ αηλί εμέν, μανίτσα μου, πονεί το ποδαρόπο μ’ και ’κ’ επορώ να πορπατώ και παγώ με τ’ αρνόπο μ’ Ν’ αηλί εμέν, ν’ αηλί εμέν, ν’ αηλί εμέν. μανίτσα Έκαψεν το καρδόπο μου άπιστος τρυγονίτσα Ν’ αηλί εμέν π’ εγέρασα κι έσπρυναν τα μαλλία μ’ Εδέβαν τα νεότητα μ’, τ’ έρημον η καρδία μ’ Ν’ αηλί εμέν, το καρδόπο μ’ όσον το πάει φουσκώνει Τρανόν γερόπον έφερεν και γιατρικόν ’κι σ’κώνει Ν’ αηλί εμέν τον μαναχόν/ τον ορφανόν/μανίτσα μου, σον κόσμον καν’νάν ’κ’ έχω Αν τρώει με ο λύκον σο ραχ̌ίν αραευτήν πα ’κ’ έχω Ν’ αηλί εμέν τον μογατσ̌ίρ’, τ’ οσπίτι μ’ εκολλίεν κι έναν έμορφον κορτσόπον σην γούλα μ’ ετυλίεν Να ποδεδίζω π’ έπλασεν ατό την εμορφίαν, π’ έστεκεν κι εζωγράφιζεν ατό την εμορφίαν Νασάν εκείνον το πουλίν το ’κ’ έχτισεν φωλέαν Νά̤ έχτισεν, νά̤ χάλασεν, μήδ’ εκαρδοπονά̤εν Νασάν εσάς, ψηλά ραχ̌ι͜ά, πάντα χλωροφοράτε Δάβαίν’νε χρόνα̤ και καιρούς, καμίαν ’κι γεράτε Νασάν εσάς, ψηλά ραχ̌ι͜ά, σην ξενιτά̤ν ’κι πάτε, σεβτάν ’κι αποχωρίγουστουν, σ’ έναν τόπον γεράτε Νασάν εσέν, τη γήλ’ τ’ ομμάτ’ ντο κείσ’ αφκά σα λίβα̤ Ελέπ’ς ομμάτα γαλανά, ελέπ’ς μαύρα οφρύδα̤ Ο ήλον μαραίν’ ’μάραντα και πράσινα χορτάρα̤ Η κόρ’ μαραίν’ και παλαλών’ έμορφα παλληκάρα̤ Ο κόλφος ατ’ς παράδεισον, νασάν π’ εμπαίν’ και κείται Το στόμαν ατ’ς χρυσόν καυκίν, νασάν που βάλλ’ και πίνει Ο κύρη μ’ λέει με «πάντρεψον», η μάνα μ’ λέει «γυναίκ’σον, έπαρεν ορφανόν κορίτσ’ κι ατό πα χαρεντέρτσον» Ο κύρη σ’ έν’ ο παλαλόν κι η μάνα σ’ η παλάλα Πώς εγροίκ’σαν κι εποίκανε άμον εσέν φραντάλαν; Ο κύρ’ -τ- σ’ να ρούζ’ σην θάλασσαν κι η μάνα σ’ να ουρνάται κι εσύ πα με το γιαρόπο σ’ εντάμαν να ψοφάτε Όλα̤ τα γράμματ’ έμαθα και δέσκαλος ’κ’ εκάτσα Τα έμορφα τα κορτσόπα το σεβταλούκ’ εμάτσα Όλα̤ τα μαντιλόπα μου σα δά̤κρα̤ απέσ’ βάφτω κι όνταν λέω «τρυγόνα μου!» τον κόσμον όλον βλάφτω Όλον ο κόσμος πρασινίζ’ κι η καρδά̤ μου μαυρίζει Ατό ποίος το μαύρισε να μη τραβήξει χρόνον Ομμάτα̤ κι ομματόφρυδα και πρόσωπον φεγγάριν Νασάν πη κείται μετ’ εσέν και σ’ έναν μαξιλάριν Ο ουρανόν αν έν’ χαρτίν κι η γη μελανοκούτιν, εγώ εσέν θα παίρω σε Γιατί ’κι κόφ’ς τ’ ομούτιν; Ο ουρανόν ελίβωσεν κι η γη ετσ̌αμουρώθεν κι ας σην αγάπ’ π’ ερρώστεσεν καμίαν ’κ’ ελαρώθεν Ο ουρανόν ελίβωσεν, το ποτάμ’ εθολώθεν Την Καληψών εφίλεσα, το στόμα μ’ εμελώθεν Ο ουρανόν κι η θάλασσα κι η γη κι όλα̤ τα πάντα Έλα, πουλόπο μ’, μετ’ εμέν, πασ̌κείμ’ θα ζούμε πάντα Ο ουρανόν αν έν’ χαρτίν κι η θάλασσα μελάνι, να έγραφτα τα τερτόπα μ’, εκείνο πα ’κ’ εφτάνει/ τ’ εδέβαν σο κιφάλι μ’ Ο πεθερό μ’ εκράν’νε με κι η πεθερά μ’ εντούνεν κι η άπιστος η νισ̌αλού μ’ τα μαλλόπα μ’ εσύρνεν Ο πεθερό μ’ εχάρτσε με κόκκινον ταπακέραν Επαρακάλ’νεν κι έλεγεν «έπαρ’ την θαγατέρα μ’» Ο πετεινόν όντας κουίζ’ τα κοσσάρας λαλούνε Τρία κορτσόπα έμορφα εμέν παρακαλούνε Ο σεβταλούς ο άνθρωπον καμίαν ’κι κοιμάται Σ’κούται και τα μεσάνυχτα, φορεί και πάει και χάται Όσταν επέγ̆’νες σην Γεϊλέν γιατί εμέν ’κ’ ελάλ’νες; Καλά ντο ’κ’ έρθα μετ’ εσέν, τ’ ημ’σόν την ψ̌η μ’ θα ’βγάλλ’νες Ούλ’ περιμέν’ν’ την άνοιξην κι η κόρ’ το μοθοπώριν Τ’ άθα̤ ανθούν την άνοιξην κι η κόρ’ το μοθοπώριν Πάει ο ποπάς, πάει ο ποπάς, πάει κι η ποπαδία Πάγω κι εγώ το παλληκάρ’, φιλώ την Παναγίαν Πάει ο ποπάς, πάει ο ποπάς φιλέι την Παναγίαν Πάγω κι εγώ το παλληκάρ’, φιλώ την ποπαδίαν Παλληκαράκι έμορφον, με το πουρμά μουστάκι Εσέν τραβά η ξενιτά̤ κι εμέναν το φαρμάκι Παπορόπον, πας κι έρχ̌εσαι, καμίαν ’κι κοιμάσαι Το γιαρόπο μου αν ’κι φέρτς σον κρεμόν να πας χάσαι Πάω, να πάω ’κ’ επορώ, κάθομαι κα’ και κλαίω Τερώ την μάνα σ’ την τζ̌αζούν, χ̌ίλα̤ κατάρας λέγω Πάω, να πάω ’κ’ επορώ κι απάν’ σον πάγον πάω Κι εγώ αδακέσ’ ’κι γίνομαι, σην Ρουσίαν θα πάγω Ποίον ραχ̌ίν κρατεί βρεχ̌ήν, ποία δεντρόπα χ̌ι͜όνα̤; Ποίον καρδίαν θα βαστά τέσσερα, πέντε χρόνια Πολλά κορτσόπα αγάπεσα, πολλά νυφόπα είδα Κι άμον εσέν, τρυγόνα μου, σον κόσμον άλλεν ’κι ηύρα Πολλά κορτσόπα ’κ’ έντρισαν με το πολλά την προίκαν Και αρ’ ατείν’ οι χ̌ι͜οράδες παταλμονήν εποίκαν Πολλά πουλία κελαηδούν να γίν’νταν χελιδόνα̤ Λύεται το καρδόπο μου πως λύουνταν τα χ̌ι͜όνα̤ Πολλά ψηλά πα μη πετάς, τρώνε σε τα καρτάλα̤ Πέταξον κι έλα γόνεψον σ’ έρημον την αγκάλα̤ μ’ Ποπά, ποπά, καλόγερε, ποπά καταραμένε, ’ξομολογάς τα κορτσόπα κι άλλο ’κι μασχαρεύ’νε Πόσα ρακόπα έπιγα και πόσα μαυροζώμα̤; Πόσα σπαλέρα̤ έλυσα και πόσα βρακοζώνα̤; Πού πας, πού πας, νε Μάραντε, κι εμέν τίναν αφήνεις; -Αφήνω σε τον κύρη μου, την μάνα μ’ την καλέσσαν Ραχ̌όπα τ’ επορπάτεσα, κρύα νερόπα τ’ έπα Όσον δα̤βαίντς κι αντιδα̤βαίντς ’κχ̌ύσον δύο δα̤κρόπα Ρώτα, τρυγόνα μ’, τα πουλά̤ τό λέγ’ν’ ατα αηδόνα̤ Ντ’ ευτάγει και -ν- ο έταιρον ας σα πικρά τα πόνα̤ Σα δύο σπίτ’ ανάμεσα χορόν και λαϊστέραν Κι εγώ τηνάν εγάπανα έκουεν «Πελιστέρα» Σα παρχαρόπα πορπατώ και σα χωρόπα μένω Σα σταυροστράτα̤ κάθομαι, τ’ αρνόπα μ’ αναμένω Σα Πλάτανα ελίβωσεν, σην Τραπεζούνταν βρέχ̌ει Φογούμαι θ’ αποθάνω εγώ κι η μάνα μ’ άλλο ’κ’ έχ̌ει Σα ψηλασέας λάσκομαι, σα χαμελά γυρίζω και σο τοπόπον ντο πατείς την πόδα σ’ εγνωρίζω Σεβτάν έχω, σεβτάν πουλώ και σεβταλούς γυρίζω Σεβτάν έχω σο καρδόπο μ’ και πώς θα ταγιανίζω; Σεβτάν έχω, σεβτάν πουλώ και σεβταλούς γυρίζω Τα έμορφα τα κορτσόπα δάκω και τσουρμουλίζω Σεβτάν έχω, σεβτάν πουλώ, σεβτάν κουμανταρίζω Τον σεβταλούν τον άνθρωπον και ντό πολλά νουνίζω! Σεράντα μήλα κόκκινα και τρία πορτοκάλα̤ Ανάθεμα σ’ Αμερική που τρως τα παλληκάρα̤ Σεράντα ποταμόνερα κι εφτά ραχ̌ία χ̌ι͜όνα̤ ’κ’ επόρεσαν να εχάν’ναν τη καρδά̤ς ι-μ’ τα πόνα̤ Ση θάλασσας το πέλαγον θα χτίζω εγώ το μνήμα μ’ Θα ρούζω και φουρκίγομαι, θα έ͜εις εσύ το κρίμαν Σην γούλα σ’ να κρεμάγομαι, ση φιλιρί’ σ’ τον τόπον Σα μὲσα σ’ να τυλίγομαι άμον φιδί’ γιαβρόπον Σην ζουπούνα σ’ να γίνομαι κουμπίν μαλαματένον Να κείμαι σ’ αγκαλόπο σου το μαργαριταρένον Σην θάλασσαν απάν’ καικά τ’ ο̤ρτέκια ’ίν’νταν κάζα̤ ’α παίρω σε και φύγομαι, εξέρω τα πογάζα̤ Σην θάλασσαν φουρτούνα έν’ και το παπόρ’ επέγ̆’νεν Τ’ αρνόπο μ’ σην Ανατολήν εσ̌άσ̌εψεν κι επέμ’νεν Σην θάλασσαν φουρτούνα έν’ και το παπόρ’ εχάθεν Τ’ αρνόπο μ’ πα οσήμερον σ’ ομμάτα̤ μ’ ξάι ’κ’ εφάνθεν Σην ξενιτά̤ν πη αρρωσταίν’ ο Θεός να ελά̤ ’τον! Οι γιατροί ’κι λαρών’ν’ ατον, Α’έρτς ’κι βοηθά ’τον Σην πόρταν απάν’ έστεκες κι εσύ εμέν ετέρ’νες Εσύ εμέν αν ’κι θα παίρτς, το μαντίλι μ’ ντ’ έπαιρ’νες; Σην Ποζ-Τεπέ οπίσ’ καικά κοσσάρας και παπία ’α παίρω σε και φύγομαι, ’κ’ εξέρω τα τρυπία Σην Ποζ-Τεπέ οπίσ’ καικά χαρτώματα τσερίζ’νε Τη Ρουσίας τα κορτσόπα αβράκωτα γυρίζ’νε Σίτα̤ χορεύομε χορόν, τερούμε τ’ έναν τ’ άλλο Καματεροί και φρόνιμοι, παίρομε τ’ έναν τ’ άλλο Σίτ’ στέκω κάπως γίνομαι, σίτ’ στέκω κάτ’ παθάνω Σίτ’ στέκω κρούει τ’ αρνί μ’ σον νου μ’ και πάω ν’ αποθάνω Σκάλωσον τα τραγωδόπα κι απ’ έναν-έναν γράψον και τ’ έμορφα τα κορτσόπα τ’ έναν φίλ’ τ’ άλλο δάκ’σον Σκοτία έν’, ’κ’ ελέπω σε, το λαλόπο σ’ ακούω Απλώνω τα ξερόχ̌ερα μ’, απέσ’ σην καρδά̤ σ’ κρού’ω Σ̌κυλόπιστος να ’ίνεται ατέ τ’ εμόν η κάλη Λέει με «δέβα σην ξενιτά̤ν» με τ’ αβούτο το χάλι Σο δαβρίν ατ’ εκούμπιξεν, έναν ύπνον επήρεν Κι όνταν εσ’κώθεν τον πουρνόν πουδέν πρόγατα ’κι ηύρεν Σον Άε-Λίαν αφκά κιάν’ θερίζ’ τ’ εμόν τ’ αρνόπον και ντ’ έμορφα και νόστιμα κρατεί το καγανόπον Σον κόσμον πη ’κ’ εγάπεσεν, φιλίαν πη ’κ’ εποίκεν, χα̤ιβάν’ έρθεν κι επέρασεν, γαλαπαλούχ’ εποίκεν Σον ουρανόν δύο άστρα̤ ντ’ έμορφα παρλαεύ’νε Αβούτα τ’ εμά τ’ ομμάτα̤ πάντα ’σέν αραεύ’νε Σον ουρανόν εκρέμασαν έναν χρυσόν γαντάριν Εκεί ζυάζ’νε τ’ έμορφους με το μαργαριτάριν Σον ουρανόν επέταναν σεράντα πελιστέρα̤ Τ’ άλλ’ άσπρα, τ’ άλλα κόκκινα, τ’ άλλα ζωγραφισμένα Σον ουρανόν ’κειάν κρέμουνταν ζευγάρα̤ τερεζία Την νισ̌αλού μ’ θα ’φτάγ’ ατην ζωνάρα̤ και καζία Σο παραθύρ’ κρεμάεται κοσσάρας πατσ̌ακόπον Έλα, πουλί μ’, έλα, αρνί μ’, πήσ’ κα’ σο κρεβατόπο μ’ Σο φαγοπότ’ εκάθουμ’νε και κάμποσα παιδία Έσ̌κισεν κι έρθεν ηύρε με τ’ εσόν αροθυμία Στείλο με το μαντίλι σου ας έν’ και λερωμένον Σπογγίζω τα δα̤κρόπα μου κι ευτάγ’ ατο πλυμένον Στερέα μ’, εροθύμεσα, καν’νάν τιδέν ’κι λέγω Το νάζι μ’ σα δά̤κρα̤ μ’ δα̤βαίν’, κάθομαι κα’ και κλαίγω Στερέα μ’, εροθύμεσα, στείλο με το μαντίλι σ’ Ας έμ’ πουλίν κι επέτανα κι έρχουμ’ σο παραθύρι σ’ Στρώσον το κρεβατόπο σου αρ’ όσον εχωρούμε και ας ευτάμε την σεβτάν αρ’ όσον επορούμε Συλλογισμένα πορπατώ, τα χ̌έρα̤ μ’ σταυρωμένα Κανείς κακόν να μη παθάν’, πουλί μ’, άμον εμένα Σ’ Υπαπαντής την μαχαλάν είν’ έμορφα κορτσόπα Ο είνας έτον έμορφος, εγέλανεν βαρέα Η άλλ’ έτον κι άλλ’ έμορφος κι έτον κοντογουλία κι άλλε έτον χ̌ιλέμορφος κι έτον σουμαδεμέντσα Σύρω το καϊκόπο μου και σου γιαλού την άκραν Στείλο με το μαντίλι σου να βάλ’ απάν’ την μάρκαν Τα δάχτυλα σ’ ’κι αροθυμώ, το δαχτυλίδι σ’ έχω Ας σα μαλλόπα σ’ τα ξανθά λίγα σην τσ̌όπα̤ μ’ έχω Τ’ άλλα τα τέρτα̤ έρχουνταν και τ’ άλλα παγιατών’νε Κι εσέν θα θήκ’νε σο κρεβάτ’ κι εμέν θα θανατών’νε Τ’ αρνί μ’ ελιγοθύμεσεν, σην αγκάλα̤ μ’ ερρούξεν Αρ’ μη κατηγοράτ’ α̤το, τσ̌αχάλ’κον έν’, ’κ’ εγροίκ’σεν Τ’ αρνί μ’ επαρακάλ’να ’το κι ατό εποίν’νεν νάζα̤ Τα δά̤κρα̤ ’θε ’κατήβαιναν Καλομηνά χαλάζα̤ Τ’ αρνί μ’ επαρεξέγκα ’το και ους την Λειβαδίαν Κλώσκομαι και τερώ -γ- ατο, τερεί με μερακλία Εγώ ατό ’κ’ εφίλεσα κι έφαγα την καρδία μ’ Τ’ αρνί μ’ όντες επέθανεν σα χ̌έρα̤ τ’ς ’κράτ’νεν μήλα Κλαίν’ ατεν τ’ άστρα̤ τ’ ουρανού και τη δεντρού τα φύλλα Τ’ αρνόπο μ’ κείται άρρωστον και ση θανάτ’ τα χάλα̤ Αρρωστικά θα φέρ’ ατο και Γιάφας πορτοκάλα̤ Τ’ αρνόπο μ’ κείται άρρωστον κι εγώ σύρω τα πόνα̤ Θεέ μ’, να κόφ’ς και δί’ς ατο τ’ εμά τ’ ημ’σα τα χρόνα̤ Τ’ αρνόπο μ’ φορεί κόκκινα και κάποτε μαβία Όνταν εβγαίν’ σ’ εξώπορτον παλαλών’ τα παιδία Τ’ άστρα̤ με τ’ άστρα̤ πολεμούν, ο ήλον με τον φέγγον Ο κόσμος με τον κόσμον ατ’ κι εγώ με την Ελέγκων Τα στράτας ’κι βαρά̤σκομαι, τα γόνατα μ’ ’κι τσ̌ίζω Θα πάγω και θα έρχομαι, την καρδία σ’ θα χτίζω Τα τέρτα̤ και τα βάσανα, πουλί μ’, εγώ ντο είδα, έγραψα και -ν- εγόμωσα έναν εφημερίδαν Τα τραγωδίας λόγια είν’, κοιλίαν ’κι γομών’νε Παρηγορούνε τοιν πεκιάρτς, κορτσόπα παλαλών’νε Τα τραγωδίας τα καλά, πάσ̌κ’ έχ’ ατα γραμμένα; Αφκά σην γλώσσα μ’ κείντανε, κουβάρα̤ τυλιγμένα Τα τραγωδίας τ’ έμορφα τ’ έναν πέει τ’ άλλον άκ’σον Και τ’ έμορφα τα κορτσόπα τ’ έναν φίλ’ τ’ άλλο δάκ’σον Τα τραγωδίας τ’ έμορφα κοιλίαν ’κι γομών’νε Χαρεντερίζ’νε κορτσόπα, παιδία παλαλών’νε Τ’ εμόν η καρδά̤ γεραλούν, άμον αυλακί’ αυλάκια Ας σ’ έναν τρέχ’νε γαίματα κι ας σ’ άλλο τα φαρμάκια Τ’ εμόν η καρδά̤ γεραλούν, αν κλαίω θα ματούται Θα ’ίνεται τρανόν γεράν κι άλλο ’κι θα λαρούται Τ’ εμόν τ’ αρνίν επέθανεν, σην κόλασην επήεν Πασ̌κεί κλαίω τ’ επέθανεν; Κλαίω τ’ εκολατίεν! Τ’ έναν το χ̌όρι μ’ σ’ άψιμον και τ’ άλλο σην φωτίαν Θα καίγομαι, θα σπάγομαι, θα παίρω την Σοφίαν Τέρεν, αρνί μ’, τέρεν, πουλί μ’, τα σύννεφα πως πάνε Κι οι τουσ̌μάν’ απ’ ολόγυρα ας τερούνε και σπάν’νε Τερώ-τερώ ολόγερα, τερώ σην γειτονία σ’ Τερώ, πουδέν ’κι φαίνεσαι και κλαίγ’ από καρδίας Τσ̌ίζω σε, πουλί μ’, τσ̌ίζω σε, τσ̌ίζω σε και πονώ σε Παίρω σε σ’ αγκαλόπο μου κι αν αρρωσταίντς, τερώ σε Τη γέρονος το φίλεμαν σ̌αχλά̤ριν και μιξά̤ριν Τη νέονος το φίλεμαν μόσκον και μυρωδίαν Την άσπρον πάν’ τα κόκκινα, την κόκκινον τα άσπρα Την κόρην την μελαχρινήν όλα̤ τ’ αναλλαγάδα̤ Την έμορφον ούλ’ αγαπούν, σαεύ’νε το χατίρ’ν ατ’ς Τη άσ̌κεμον κανείς ’κι θέλ’ κι όλ’ βλαστημούν τον κύρ’ν ατ’ς Τη νέονος το φίλεμαν έμνοστον και σ̌εκέρ’ έν’ Τη γέρονος το φίλεμαν μιξά̤ρ’ έν’ και σ̌αφλά̤ρ’ έν’ Τη ξενιτείας το ραχ̌ίν σ’ ωμία μ’ εχαλάεν Έρθεν τ’ αρνόπο μ’ να δα̤βαίν’, είδε με κι εχπαράεν Τη ποπαδίας το τιουφέγκ’ ας σον κώλον γομούται Την θαγατέραν ατ’ς πη παίρ’ καμίαν ’κι κομπούται Τη προσωπί’ μ’ το ίδρωμαν και τ’ ομματί’ μ’ τα δά̤κρα̤ Γίν’νταν ποτάμα̤ και νερά και πάν’ σα θαλασσάκρα̤ Τη Ρουσίας τα κορτσόπα πολλά αγαπούν τα στύπα Φιλείς ατα απέσ’ σο στόμαν και λένε σε «σπασίπα» Τη σεβταλού το καρδόπον έχει δύο αυλάκια Ας σ’ έναν τρέχ’νε γαίματα κι ας σ’ άλλο τα φαρμάκια Τη τοξαρί’ σ’ το σύρσιμον, τη δαχτυλί’ σ’ ο χτύπον εσέγκανε με σην σεβτάν εγ’ ακόμαν μικρίτσ̌’κον Το δαχτυλίδι σου φορώ και τ’ όνομα σου λέγω Την ώραν το ’κ’ ελέπω σε κάθομαι κα’ και κλαίγω Το δαχτυλίδ’ τ’ εδέκε με και το χαλκωματένον ας σο χατίρ’ -τ- σ’ ’κι αλλάζ’ ατο και σο μαλαματένον Το κάστανον θέλει νερόν και το καρύδι μέλι κι η κόρη θέλει φίλεμαν πρωί και μεσημέρι Τ’ ομματοτσ̌ατσ̌α σ’ είν’ πολλά, τ’ οφρύδα̤ σ’ είν’ ολίγα Αρ’ είδα ξαν τον πρόσωπο σ’ κι άμον σ̌εκέρ’ ελύγα Τ’ ομμάτα̤ μ’ αραεύ’νε σε κι η ψ̌η μ’ αροθυμά σε Πότε θ’ αξιών’ ο Θεός μετ’ εμέν να κοιμάσαι; Και τ’ έρημον το καρδόπο μ’ και ντο πολλά αγαπά σε Ας έπλανε με ο Θεός σον τόπον το κοιμάσαι Τ’ ομμάτα̤ σ’ ας σον ουρανόν αστρόπα κατηβάζ’νε Πόσα καρδόπα έκαψες και πόσα αναστενάζ’νε; Τ’ ομμάτα̤ τ’ς είν’ ολήμαυρα, τ’ οφρύδα̤ τ’ς είν’ τσ̌ατμάδες Για τ’ ατέν μαχ̌αιρά̤γουνταν τη Ορτούς οι γιοσμάδες Τον κόσμον επορπάτεσα, την Ρουσίαν εγύρτσα Εχάσα την τρυγόνα μου, ντ’ εγέντονε ’κ’ εγροίκ’σα Τον ουρανόν χρωστώ την ψ̌η μ’, τον Άδην το κορμόπο μ’ Κι εσέν, κορτσόπον, ντ’ εχρωστώ και τυρα̤ννί͜εις το ψ̌όπο μ’ Τον σεβταλούν τον άνθρωπον να μη κακολογάτε Εδέβεν σο κιφάλι μου, την νύχταν ’κι κοιμάται Το πασ̌ιπόρτι μ’ έτοιμον κι ο ναύλος ι-μ’ δοσμένον Και για τ’ εμέν η ξενιτά̤ ας έν’ αφορισμένον Το πογιόπο σ’ έν’ τσ̌ιλβελίν, σελβίν, κυπαρρισόπον Ση κρεβατί’ σ’ το γιάν’ καικά ποίσον κι εμέναν τόπον Τ’ ορμία και τ’ ορμόχ̌ειλα εγομώθαν βαΐα Θα κόφτω την τρυγόνα μου ζουπούνας σεβαΐα Τ’ ορμία και τ’ ορμόχ̌ειλα όλα̤ είν’ κλεφτερούτσας ’α παίρω σε και φύγομαι, ’α φάζω σε στουπίτσας Τ’ ορμία ’μοιρολόγαναν, τ’ αρνόπο μ’ ετραγώδ’νεν και με τα τραγωδίας ατ’ς την καρδά̤ μ’ επαρ’γόρ’νεν Τ’ ορμία πίν’ν’ τα δά̤κρα̤ μου, τ’ ορμάνα̤ την λαλία μ’ Εσύ πα πώς θα χ̌αίρεσαι μετ’ ατό την καρδίαν; Το σεβταλούκ’ πη θέλ’ να ’φτάει θα έν’ πολλά τεχνίτες Να παίρ’ κάτας πορπάτεμαν, να έν’ άμον τσ̌ιχρίτες Το σεβταλούκ’ το έρημον το έχ̌’ την δυσκολίαν Ους να τρανύντς και παίρω σε ασπρύν’νε τα μαλλία μ’ Τ’ οσπίτι μ’ καινουρόχτιστον, καράβ’ αρματωμένον Τα χ̌είλα̤ μ’ λένε και γελούν, η καρδά̤ μ’ ματωμένον Τ’ οσπίτι μ’ καινουρόχτιστον κι απέσ’ σα λειβαδόπα Τ’ εμόν την καρδά̤ν έκαψαν τ’ έμορφα τα κορτσόπα Τ’ οσπίτι μ’ καινουρόχτιστον κι απέσ’ αρματωμένον Τ’ εμόν η καρδά̤ γεραλούν, τ’ εσόν έν’ ματωμένον Τ’ οσπίτι σ’ ετριγύλιξα και σην αυλή σ’ εκάτσα κι εσύ την πόρταν ’κ’ ένοιξες και με τα δά̤κρα̤ α̤χπάστα Τούρκικον το πορπάτεμα σ’, ρωμαίικον η θωρέα σ’ Μίαν κι άλλο ας έλεπα σο γιάν’ την εμποδέα σ’ Τραγώδ’, αρνί μ’, τραγώδ’, πουλί μ’, κι εγώ -ν- ας αφοκρούμαι Σύρον τα λόγια τη σεβτάς κι εγώ -ν- ας παλαλούμαι Τραγώδ’ εσύ το παλληκάρ’ κι εγώ -ν- ας αφοκρούμαι ’Τραγώδεσα, ’τραγώδεσα κι εκόπεν το λαλόπο μ’ Κι αν αγαπάς με πέει μ’ ατο, μη τρώγω το καρδόπο μ’ Τρυγόνα μ’, αραεύ’νε με, θα στείλ’νε με σ’ ασκέριν Με τη Θεού τα πουλόπα θα στείλω σε χαπέριν Κι αν πάγω πριν να ’λέπω σε, πουλόπο μ’, να έ͜εις υείαν, να λες «γιαρόπον έχω ’γώ σην τσ̌όλ’ την ξενιτείαν» Τρυγόνα μ’, εροθύμεσα, καν’νάν τιδέν ’κι λέγω Το νάζι μ’ σα δά̤κρα̤ μ’ δα̤βαίν’, κάθομαι κα’ και κλαίω Τρυγόνα μ’, σουμαδεύκεσαι σα ξένα τα χωρία Πασ̌κεί τό ’κ’ είν’ να παίρ’νε σε σην μαχαλάν παιδία; Το τραπολόζι σ’ κόκκινον, η φοτά σ’ γερανέον Κι ατό τ’ ομματοτέρεμα σ’ Τούρκον ευτάει Ρωμαίον Τσ̌όλα̤ να γίν’νταν τα μακρά, έρημον ξενιτείαν Τ’ ομμάτα̤ μ’ εσκοτείνεψαν ας σην αροθυμίαν Τσ̌οπάνε, ντό γιοσμάς είσαι; Νασάν πη έ͜ει σε άντραν! Άφ’ς ατα κι έλα μετ’ εμέν, τα πρόγατα σ’ ’κι χάν’νταν Το φίλεμαν έν’ έμορφον, σπογγί͜εις ατο και χάται Το δάκ’σιμον έν’ άσ̌κεμον, μαυρύν’ κι άλλο ’κι χάται Υείας και χ̌αιρετίσματα τ’ αρνί μ’ τ’ αρματωμένον Αν ερωτά και για τ’ εμέν, η καρδά̤ μ’ ματωμένον Υμνώ και κατακαίγομαι σ’ ομματόπα μ’ τα δύο Σο σκότωμαν να φέρ’νε με εσέν ’κι παραδίω Φορίστ’ α̤την, σ̌κεπάστ’α̤την, εμείς αγληγορούμε Και το τσ̌ατίρ’ν ατ’ς έν’ μικρόν κι απέσ’ πα ’κ’ εχωρούμε «Φουρούλ-φουρούλ» πάντα φυσά τη θάλασσας αέρας Στερέα μ’, επαρούσ̌εψεν μετ’ εμέν ο πατέρα σ’ Χωρίς αέραν το πουλίν, χωρίς νερόν τ’ οψάριν Χωρίς αγάπ’ ’κι γίνεται κορίτσ’ και παλληκάριν/ κανέναν παλληκάριν Ψηλά ραχ̌ία πράσινα, δεντρόπα φυλλωμένα Γιά φέρ’τε την αγάπη μου, γιά πάρ’τε με κι εμέναν Κλίστε κα’ τα κλαδόπα σουν και κλάψτε για τ’ εμέναν Ψηλά ραχ̌ι͜ά χ̌ι͜ονίγουνταν, κλώσκουνταν λιμανεύ’νε Αρνί μ’, τα κάλλα̤ σ’ λύγουνταν, εσέναν ’κι απομέν’νε Ψηλά τα παραθύρα̤ σου, σην φως απέσ’ κάτ’ είδα ’Κ’ εξέρω τ’ αρνί μ’ έτονε, ’κ’ εξέρω επαρείδα Ψηλά τα παραθύρα̤ σου, συρμένα τα περτέδες ’Κ’ εξέρω ακόμαν κάθεσαι, ’κ’ εξέρω εκοιμέθες Ως ατώρα έμ’νε πεκιάρτς κι ατώρα εγυναίκ’σα Κι εγώ για τ’ έναν κορτσόπον τα λόγια όλα̤ έκ’σα
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| α’ | (ατό) αυτό, το | ||
| ’α | θα | ||
| αβλαεύ’ | κυνηγάει | avlamak | |
| αβούτ’ | αυτό/ή, αυτοί/ές/ά | ||
| αβούτα | αυτά | ||
| αβούτο | αυτό | ||
| αγάπ’ς | αγάπης | ||
| αγίκον | τέτοιο/α | ||
| αγκαλόπο | αγκαλίτσα | ||
| αγκαλόπον | αγκαλίτσα | ||
| αγληγορούμε | βιαζόμαστε | ||
| άγνεσσα | σπουδαία, θαυμαστή, αλλόκοτη, παράξενη | ἀγνώς (άγνωστος)<ἀ- + γιγνώσκω | |
| αδά | εδώ | ||
| αδακέσ’ | εδώ γύρω, κάπου εδώ | ||
| αδέλφα̤ | αδέλφια | ||
| αδικίας | (τα, πληθ.) αδικίες | ||
| Α’έρτς | αϊ-Γιώργης | ||
| αέτσ’ | έτσι | ||
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| άθα̤ | άνθη | ||
| αΐκα | τέτοια/ες | ||
| ακεί | εκεί | ||
| ακείν’ | εκείνα | ||
| άκραν | άκρη, αρχή | ||
| άκ’σον | (προστ.) άκουσε | ||
| αλάι μαλάι | όλo/α μαζί, εξολοκλήρου | alay malay | |
| άλλε | άλλη | ||
| άλλεν | άλλη | ||
| αλλομίαν | άλλη μια φορά | ||
| αλογόπον | αλογάκι | ||
| άμε | (προστ.) σύρε, πήγαινε | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| αναλλά͜εις | φοράς τα καλά/γιορτινά σου ρούχα | ||
| αναλλαγμέντσαν | ντυμένη με τα καλά/γιορτινά της ρούχα | ||
| ανάλλαξον | (προστ.) φόρεσε τα καλά/γιορτινά σου ρούχα | ||
| αναμέν’ | περιμένει | ||
| αναστενάζ’νε | αναστενάζουν | ||
| ανεγνώριμα | μη γνώριμα, άγνωστα, ξένα | ||
| ανοίεται | ανοίγεται | ||
| άνοιξον | (προστ.) άνοιξε | ||
| αντρίζ’ | παντρεύει, παντρεύεται | ||
| αντρού | άντρα | ||
| αξιών’ | αξιώσει | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| απεντά | απαντάει, συναντάει | ||
| απεντώ | συναντώ, προϋπαντώ, αποκρίνομαι | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| απιδα̤βαίνω | φεύγω, αφήνω πίσω, προσπερνώ, ξεπερνώ | από + διαβαίνω | |
| αποθαμένον | πεθαμένος/ο | ||
| αποθάνω | πεθαίνω | ||
| απόθεν | από που, από όπου | ||
| αποκουμπία | (προστ.) ξεκούμπωσε | ||
| απομέν’ | απομένει | ||
| απομέν’νε | απομένουν | ||
| απομέντς | απομένεις | ||
| αποτονύ | από εδώ και πέρα | από του νυν | |
| αποχωρίγομες | αποχωριζόμαστε | ||
| αποχωρίγουνταν | αποχωρίζονται | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| αραεύ’νε | ψάχνουν, αναζητούν, γυρεύουν | aramak | |
| αραευτήν | αναζητητή, κάποιον να με γυρέψει | aramak | |
| αράεψον | (προστ.) ψάξε, αναζήτησε, γύρεψε | aramak | |
| αργαστερόπον | (υποκορ.) εργαστήριο, αργαλειός | ||
| αρματωμένον | εξοπλισμένο, οπλισμένο | ||
| αρνόπα | αρνάκια | ||
| αρνόπο | αρνάκι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| αρνόπον | αρνάκι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| αροθυμά | νοσταλγεί | ||
| αροθυμία | νοσταλγία | ||
| αροθυμίαν | νοσταλγία | ||
| αροθυμίας | (γεν.) νοσταλγίας, (πληθ.) νοσταλγίες | ||
| αροθυμώ | νοσταλγώ | ||
| αρρωσταίντς | αρρωσταίνεις | ||
| αρρωστικά | εδέσματα σπάνια που ζητάει ασθενής ή που δίνονται σε αυτόν | ||
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σα | απ’ τα | ασό σα (από τα) | |
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| ας σον | απ’ τον | ασό σον (από τον) | |
| ασ’ | από | ||
| άσ̌κεμον | άσχημο, κακότροπο | ||
| ασπρύν’νε | ασπρίζουν | ||
| αστάρ’ | φόδρα, υπόστρωμα | astar/āster | |
| αστρόπα | αστεράκια | ||
| ατά | αυτά | ||
| ατα | αυτά | ||
| ατέ | αυτή | ||
| ατείν’ | αυτοί | ||
| ατέν | αυτήν | ||
| ατεν | αυτήν | ||
| ατόσον | τόσο | ||
| ατότες | τότε | ||
| ατού | εκεί (σε τόπο ή σημείο που βρίσκεται σε κάποιο απόσταση) | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αύλα̤ | αυλή | ||
| αυλακί’ | αυλακιού | ||
| αφήντς | αφήνεις | ||
| αφκά | κάτω | ||
| αφοκράται | αφουγκράζεται | ||
| αφορισμένον | αφορισμένο, αναθεματισμένο | ||
| αφορισμέντσα | αφορισμένη, αναθεματισμένη | ||
| άφ’ς | (προστ.) άφησε | ||
| αφσέστε | αφήστε | ||
| άφτω | ανάβω | ||
| αχλόια | χωρίς χλόη, ξερά | ||
| αχπάσκομαι | αναχωρώ, φεύγω, κινώ για | ||
| αχπάσκομες | αναχωρούμε, φεύγουμε, κινούμε για | ||
| άψιμον | φωτιά | ||
| βαθέα | βαθιά | ||
| βάλεν | (προστ.) βάλε | ||
| βάλλ’ | βάζω/ει | ||
| ’βάλλ’ν’ | έβαζα, τοποθετούσα | ||
| ’βάλλ’ναν | έβαζαν | ||
| βάλλτς | βάζεις | ||
| βαρέα | βαριά, συχνά, πολύ | ||
| βασανί͜εις | βασανίζεις | ||
| βάφτω | εμβαπτίζω, βυθίζω εντός υγρού | ||
| ’βγάλλ’νες | έβγαζες | ||
| βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
| βοτρύδα̤ | τσαμπιά | ||
| βουκούμαι | βάζω μπουκιά στο στόμα, μπουκώνω | ||
| βραδήν | βράδυ | ||
| βρέ͜εις | βρέχεις | ||
| βρεχ̌ήν | βροχή | ||
| ’βρήκ’ς | (ευρήκ’ς) βρίσκεις | ||
| βρούλα | φλόγα | brûler | |
| βρούλαν | φλόγα | brûler | |
| βρουλίζω | αναδίδω φλόγα, φλέγομαι, καίγομαι | brûler | |
| βυζάλτσο | (προστ.) θήλαξε | ||
| γαϊδάρ’ | (γεν.) γαϊδάρου | ||
| γαίμαν | αίμα | ||
| γαίματα | αίματα | ||
| γαντουρεύ’ | ξεγελάω/ει, εξαπατάω/ει, κοροϊδεύω/ει | kandırmak | |
| γαρσ̌ού | απέναντι | karşı | |
| γέλασον | (προστ.) γέλασε | ||
| γενεά | γενιά | ||
| γεννεμασέαν | γέννημα, γόνος | ||
| γεραλαεύ’ | πληγώνει, τραυματίζει | yaralamak | |
| γεραλούν | πληγωμένο, τραυματισμένο | yaralı | |
| γεράν | πληγή, τραύμα | yara | |
| γερανέον | κυανό, γαλάζιο | ||
| γεράτε | γερνάτε | ||
| γέρονος | γέρου | ||
| γιά | είτε, ή | ya/yā | |
| γιαβρόπον | μωράκι, μικρούλι, παιδάκι | yavru + -όπον | |
| γιάμ’ | μήπως, ή μη | ya/yā + μη | |
| γιάν’ | πλάι, πλευρά | yan | |
| γιανασ̌εύ’νε | πλησιάζουν, πλευρίζουν | yanaşmak | |
| γιάνι | πλάι, πλευρό | yan | |
| γιάρι | αγαπητός/ή/ό, αγάπη | yâr | |
| γιαρόπο | (υποκορ.) αγαπητός/ή/ό, αγάπη | yâr | |
| γίν’νταν | γίνονται | ||
| γίν’ντανε | γίνονται | ||
| γιολτσ̌ήδες | ταξιδιώτες, οδοιπόροι | yolcu | |
| γιοσμάδες | κομψοί, λεβέντες νέοι | yosma | |
| γιοσμάς | κομψός, λεβέντης νέος | yosma | |
| γλυκέα | (επιρρ.) γλυκά | ||
| γλύσκουν | συνθλίβονται, λιώνουν | ||
| γλύτωσον | (προστ.) γλύτωσε | ||
| γομάτον | γεμάτο/η | ||
| γομούται | γεμίζει, βουρκώνει, κομπιάζει | ||
| γομών’νε | γεμίζουν, μτφ. κομπιάζουν | ||
| γόνεψον | (προστ.) εγκαταστήσου, φώλιασε, προσγειώσου | konmak | |
| ’γονούσ̌ευα | (εγονούσ̌ευα) μιλούσα, συνομιλούσα | konuşmak | |
| γουγεύ’ς | λυπάσαι, φείδεσαι, τσιγκουνεύεσαι, θυσιάζεις | kıymak | |
| γούλα | λαιμός | gula | |
| γούλαν | λαιμό | gula | |
| γουρζούλα̤ | φαρμάκια, δηλητηριασμένα φαγητά, δυσκολοχώνευτα/βαριά για το στομάχι | ||
| γουρπάν’ | θυσία | kurban/ḳurbān | |
| γουρταρεύ’ | γλυτώνω/ει κτ/κπ από, διασώζω/ει | kurtarmak | |
| γράψον | γράψε | ||
| γριντζίλα̤ | ούλα | ||
| ’γροικούν | (εγροικούν) καταλαβαίνουν | ||
| γυναικίζω | βρίσκω γυναίκα, νυμφεύομαι | ||
| γυρεύω | επαιτώ, ζητιανεύω | ||
| γυρίζ’νε | γυρίζουν | ||
| δα̤βαίν’ | (για τόπο) περνάει, διασχίζει, (για χρόνο) περνάει (γενικότερα) περνάει, παύει, τελειώνει | διαβαίνω | |
| δα̤βαίντς | (για τόπο) περνάς, διασχίζεις, (για χρόνο) περνάς | διαβαίνω | |
| δα̤βαίνω | (για τόπο) περνώ, διασχίζω, (για χρόνο) περνώ (γενικότερα) περνώ, παύω, τελειώνω | διαβαίνω | |
| δά̤κρα̤ | δάκρυα | ||
| δα̤κρόπα | (υποκορ.) δάκρυα | ||
| δάκ’σον | (προστ.) δάγκωσε | ||
| δάκω | δαγκώνω | ||
| δα̤ρμενεία | συμβουλή, νουθεσία | μσν. ὁρμηνεύω < αρχ. ἑρμηνεύω | |
| δα̤ρμενείαν | συμβουλή, νουθεσία | μσν. ὁρμηνεύω < αρχ. ἑρμηνεύω | |
| δα̤σ̌κεύ’ς | κατηχείς | ||
| δαχτυλί’ | δαχτυλιού | ||
| δαχτυλίδα̤ | δαχτυλίδια | ||
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| δείσαν | ομίχλη | δεῖσα=υγρασία, λάσπη, βρωμιά | |
| ’δέν | τίποτα | ||
| δεντρόπα | δεντράκια | ||
| δεντρόπο | δεντράκι | ||
| δεντρού | δέντρου | ||
| δέσκαλος | δάσκαλος | ||
| δί’ | δίνει | ||
| δίγ’ | δίνω | ||
| δίγω | δίνω | ||
| δίν’νε | δίνουν | ||
| ’δίπλασεν | (αμεταβ.) διπλασιάστηκε, (μεταβ.) διπλασίασε | ||
| δί’ς | δίνεις | ||
| δος | δώσε | ||
| δύ’ | δύο | ||
| δώμαν | δωμάτιο, χωμάτινη επίπεδη στέγη των σπιτιών | ||
| έ͜ει | έχει | ||
| έ͜εις | έχεις | ||
| έβγα | (προστ.) βγες | ||
| εβγαίν’ | βγαίνει | ||
| εβγαίντς | βγαίνεις | ||
| εβγάλ’ | βγάλει | ||
| εβγάλλ’ | βγάζω/ει | ||
| εβραδά̤στεν | βραδιάστηκε | ||
| εβράδυνεν | βράδιασε | ||
| εβραίισσαν | εβραία | ||
| εγάπανα | αγαπούσα | ||
| εγάπανες | αγαπούσες | ||
| εγάπεσα | αγάπησα | ||
| εγάπεσεν | αγάπησε | ||
| εγάπ’ς | αγάπης | ||
| εγέννεσεν | γέννησε | ||
| εγέντον | έγινε | ||
| εγέντονε | έγινε | ||
| εγέρασα | γέρασα | ||
| εγκαλά̤στα | αγκάλιασα, πήρα στην αγκαλιά μου | ||
| έγκανε | έφεραν | ||
| έγκεν | έφερε | ||
| εγκλεσόπον | εκκλησάκι | ||
| εγκόλπιο | φυλαχτό που κρεμιέται στο λαιμό και φτάνει περίπου στο μέσο του στήθους | ||
| εγνεφίζ’ | ξυπνάει | ||
| εγνέφιζα | ξυπνούσα | ||
| εγνέφ’σα | ξύπνησα | ||
| εγνέφ’σε | ξύπνησε | ||
| εγνωρί͜εις | γνωρίζεις | ||
| εγομώθαν | γέμισαν | ||
| εγόμωσα | γέμισα | ||
| εγούρεψαμε | στήσαμε | kurmak | |
| εγροικάς | καταλαβαίνεις | ||
| εγροικάτε | καταλαβαίνετε | ||
| εγροίκ’σα | κατάλαβα | ||
| εγροίκ’σαν | κατάλαβαν | ||
| εγροίκ’σεν | κατάλαβε | ||
| εγύρτσα | γύρισα | ||
| εδέβαν | (για τόπο) πέρασαν, διέσχισαν, (για χρόνο) πέρασαν | διαβαίνω | |
| εδέβεν | πήγε, διάβηκε, διέσχισε, ξεπέρασε | διαβαίνω | |
| εδέβες | πέρασες, έφυγες, διάβηκες | διαβαίνω | |
| εδέκε | έδωσε | ||
| εδώκε | έδωσε | ||
| εζωγράφ’σανε | ζωγράφισαν | ||
| εζωγράφ’σεν | ζωγράφισε | ||
| εθέλεσεν | θέλησε | ||
| εθέλ’νες | ήθελες | ||
| εθολώθεν | θόλωσε | ||
| εϊγάπη | αγάπη | ||
| είμες | είμαστε | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| είναν | έναν, μία | ||
| είνας | ένας/μία | ||
| εκάγα | κάηκα | ||
| εκάεν | κάηκε | ||
| εκάθουμ’νε | καθόμουν | ||
| εκάθουμ’νες | καθόμασταν | ||
| εκακοτραγώδεσα | κακοτραγούδησα, τραγούδησα άσχημα | ||
| εκαλοτέρ’να | καλοκοιτούσα, ξανακοιτούσα | ||
| εκάτσα | κάθισα | ||
| εκείμ’ν’ | κειτόμουν, ξάπλωνα | ||
| εκείμ’νε | κειτόμουν, ξάπλωνα | ||
| εκείν’ | εκείνοι/α | ||
| εκείνε | εκείνη | ||
| εκείνεν | εκείνη | ||
| εκέσ’ | εκεί | ||
| εκλίστεν | έκλινε, έσκυψε | ||
| εκλώστα | γύρισα, επέστρεψα | ||
| εκλώστεν | γύρισε, επέστρεψε | ||
| εκοιμέθες | κοιμήθηκες | ||
| εκολατίεν | κολάστηκε | ||
| εκολλίεν | πήρε φωτιά, καταστράφηκε ολοσχερώς | ||
| εκόμπωσα | ξεγέλασα, εξαπάτησα, μτφ. σαγήνευσα | κομβόω | |
| εκόπεν | κόπηκε | ||
| έκουεν | άκουγε | ||
| εκούξεν | φώναξε, λάλησε, κάλεσε κπ ονομαστικά | ||
| έκοφτεν | έκοβε | ||
| εκράν’νες | κρατούσες | ||
| έκ’σα | άκουσα | ||
| έκ’σεν | άκουσε | ||
| έκχ̌’σα | εξέχυσα, έχυσα, εξέβαλα | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| εκχ̌ύουνταν | χυνώντουσαν | ||
| ελά̤ | λυπάται κπ/κτ, δείχνει ελεημοσύνη, μτφ. τσιγκουνεύεται | ἐλεέω-ἐλεῶ | |
| ελάλ’νες | έβγαζες λαλιά, καλούσες, αποκαλούσες, προσκαλούσες, οδηγούσες | ||
| ελαρώθεν | γιατρεύτηκε, θεραπεύτηκε | ||
| ελάστα | περιφέρθηκα, τριγύρισα, περιπλανήθηκα | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| έλεες | έλεγες | ||
| ελέπ’ | βλέπει/βλέπω | ||
| έλεπα | έβλεπα | ||
| ελέπ’νε | βλέπουνε | ||
| ελέπ’ς | βλέπεις | ||
| ελέπω | βλέπω | ||
| ελίβωσεν | συννέφιασε | ||
| ελιγοθύμεσεν | λιποθύμησε | ||
| ελύγα | έλιωσα | ||
| ελύεν | λύθηκε, έλιωσε | ||
| έμ’ | ήμουν | ||
| εμά | δικά μου | ||
| εμανίγα | μαύρισα/μουντζουρώθηκα από την καπνιά, καταστράφηκα, κατακάηκα μέχρι καπνιάς | ||
| εμάντσε | μαύρισε/μουντζούρωσε από την καπνιά, κατέστρεψε, κατέκαψε μέχρι καπνιάς | ||
| εμαρτύρανες | μαρτυρούσες, κατέδιδες | ||
| εμάτσα | έμαθα κτ σε κπ, δίδαξα | μαθίζω | |
| εμέκια | κόποι, μόχθοι, προσπάθειες | emek | |
| εμελώθεν | μελώθηκε | ||
| εμέτερα | δικά μας | ἡμέτερος | |
| έμ’νε | ήμουν | ||
| έμνοστον | νόστιμο | ||
| εμοι͜άζ’ | ομοιάζει, μοιάζει | ||
| εμοίαζεν | έμοιαζε | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| έμορφα | όμορφα | ||
| εμορφίαν | ομορφιά | ||
| έμορφοι | όμορφοι/ες | ||
| έμορφον | όμορφο | ||
| έμορφος | όμορφος/η | ||
| έμορφους | όμορφους/ες | ||
| έμπα | (προστ.) μπες | ||
| εμπαίν’ | μπαίνει | ||
| εμπαίνω | μπαίνω | ||
| εμποδέα | ποδιά | ||
| εμπροστά | μπροστά, πρωτύτερα | ||
| έν’ | είναι | ||
| έναν κι άλλο | άλλο ένα, ένα ακόμη | ||
| ενέλλαξες | φόρεσες καλά/γιορτινά ρούχα | ||
| ενεσπάλλ’ναν | ξεχνούσαν | ||
| ένοιξα | άνοιξα | ||
| ένοιξαν | άνοιξαν | ||
| ένοιξες | άνοιξες | ||
| εντάμαν | μαζί | ||
| εντούνεν | χτυπούσε | ||
| εντρέπεσαι | ντρέπεσαι | ||
| έντρισαν | πάντρεψαν | ||
| έντρισεν | παντρεύτηκε, βρήκε άντρα (για γυναίκα) | ||
| εντώκα | χτύπησα | ||
| εντώκε | χτύπησε | ||
| έξ’ | έξω ή ο αριθμός έξι | ||
| εξέβα | βγήκα, ανέβηκα, μτφ. προέκυψα | ||
| εξέβαν | βγήκαν | ||
| έξερα | ήξερα | ||
| εξέρετε | ξέρετε, γνωρίζετε | ||
| εξέρτς | ξέρεις, γνωρίζεις | ||
| εξώπορτον | εξώπορτα | ||
| έπα | ήπια | ||
| επαίρ’νες | έπαιρνες | ||
| επαλαλώθεν | τρελάθηκε | ||
| επαλάλωσεν | τρέλανε | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| επαραβραδά̤στεν | παραβραδιάστηκε | ||
| επαρακάλ’να | παρακαλούσα | ||
| επαρακάλ’νεν | παρακαλούσε | ||
| επαρακάλ’νες | παρακαλούσες | ||
| επαρείδα | παραείδα, φαντάστηκα | ||
| επαρεξέγκα | ξεπροβόδισα | ||
| επέγ̆’νεν | πήγαινε | ||
| επέγ̆’νες | πήγαινες | ||
| επέθανεν | πέθανε | ||
| επειράντσες | ταλαιπώρησες, βασάνισες, τυράννισες | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επέμ’ναν | απόμειναν | ||
| επέμ’νεν | απόμεινε | ||
| επέτανα | πετούσα | ||
| επέταναν | πετούσαν | ||
| επέταξεν | πέταξε | ||
| επήεν | πήγε | ||
| επιάστεν | πιάστηκε | ||
| έπλανε | έπλαθε, δημιουργούσε, εμφάνιζε | ||
| επλέθυναν | πλήθυναν | ||
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| εποίκαν | έκαναν, έφτιαξαν | ποιέω-ῶ | |
| εποίκανε | έκαναν, έφτιαξαν | ποιέω-ῶ | |
| εποίκε | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’να | έκανα, έφτιαχνα | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’νεν | έκανε, έφτιαχνε | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’νες | έκανες, έφτιαχνες | ποιέω-ῶ | |
| επορεί | μπορεί | ||
| επόρεσαν | μπόρεσαν | ||
| επορούμε | μπορούμε | ||
| επορπάτεσα | περπάτησα | ||
| επορώ | μπορώ | ||
| εράεψα | έψαξα, γύρεψα, αναζήτησα | aramak | |
| έρθα | ήρθα | ||
| έρθαμε | ήρθαμε | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| ερία | πρόσεχε, φύλαξε, (προστ.) επέβλεψε | ὠρεύω/ὡραίω-ὠρέω | |
| ερι͜άει | προσέχει, φυλάει, επιβλέπει | ὠρεύω/ὡραίω-ὠρέω | |
| εροθύμεσα | νοστάλγησα | ||
| ερρούξεν | έπεσε | ||
| ερρώστεσεν | αρρώστησε | ||
| έρ’ται | έρχεται | ||
| ερχίνεσα | άρχισα | ||
| έρχουμ’ | ερχόμουν | ||
| έρχουνταν | έρχονται | ||
| ερωτά | ρωτάει | ||
| ερώτα | (προστ.) ρώτησε | ||
| ερωτάς | ρωτάς | ||
| ερωτούνε | ρωτάνε | ||
| εσά | δικά σου/σας | ||
| εσάρεψε | τύλιξε, περικύκλωσε, άρεσε | sarmak | |
| εσ̌άσ̌εψεν | σάστισε, τα έχασε | şaşmak | |
| εσέβες | μπήκες | ||
| εσέγκανε | έβαλαν | ||
| εσέτερα | δικά σου/σας | ||
| εσκοτείνεψαν | σκοτείνιασαν | ||
| εσκοτώθανε | σκοτώθηκαν | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| εσόν | δικός/ή/ό σου | ||
| εσ̌όπο | (υποκορ.) ταίρι, έτερο ήμισυ, σύντροφος | eş + -όπον | |
| εσουμαδεύτες | αρραβωνιάστηκες | ||
| έσπρυναν | άσπρισαν | ||
| έσυρα | έσυρα, τράβηξα, έριξα | ||
| εταγιάνεψα | απόκαμα, ξέμεινα από αντοχές, πλησίασα τόσο ώστε να ακουμπάω | dayanmak | |
| έταιρον | σύντροφος, συνοδοιπόρος | ||
| εταράγα | ταράχθηκα, ανακατεύθηκα, μπλέχθηκα | ταράσσω | |
| ετέρεσα | κοίταξα | ||
| ετέρεσαν | κοίταξαν | ||
| ετέρ’νες | κοιτούσες | ||
| έτον | ήταν | ||
| έτονε | ήταν | ||
| ετραγώδ’νεν | τραγουδούσε | ||
| ετράνυνες | μεγάλωσες, ανατράφηκες | τρανόω-ῶ | |
| ετσ̌αμουρώθεν | γέμισε λάσπες | çamur | |
| ετυλίεν | τυλίχθηκε | ||
| ετυραννίγα | τυραννήθηκα, ταλαιπωρήθηκα | ||
| εύκαιρον | (ουδ.) άδειο, αδειανό, (αρσ.) ανόητο, κουφιοκέφαλο | ||
| ευρέθεν | βρέθηκε | ||
| ευτάγ’ | κάνω/ει, φτιάχνω/ει | εὐθειάζω | |
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| ευτάμε | κάνουμε, φτιάχνουμε | εὐθειάζω | |
| ευτάν’ | κάνουν, φτιάχνουν | εὐθειάζω | |
| ευτάνε | κάνουν, φτιάχνουν | εὐθειάζω | |
| ευτάς | κάνεις, φτιάχνεις | εὐθειάζω | |
| ευχάται | εύχεται | ||
| εφάνθεν | φάνηκε, εμφανίστηκε | ||
| εφάνθες | φάνηκες, εμφανίστηκες | ||
| εφέκα | άφησα | ||
| εφέκε | άφησε | ||
| εφίλεσα | φίλησα | ||
| εφίλ’να | φιλούσα | ||
| εφκιαρόπο | μελαγχολία, στενοχώρια, έγνοια, άγχος | efkâr/efkār | |
| εφτωχά | φτωχά, φτωχικά | ||
| εφτωχόν | φτωχό | ||
| εφτωχός | φτωχός | ||
| έχ̌’ | έχει | ||
| εχάθεν | χάθηκε | ||
| εχαλάεν | χάλασε | ||
| εχάλασα | χάλασα, έχωσα το χέρι | ||
| εχάλασες | χάλασες, έχωσες το χέρι | ||
| εχάν’ναν | έχαναν, έδιωχναν, απέρριπταν κτ | ||
| εχάρα | χάρηκα | ||
| εχαρεντέρτσεν | χαροποίησε, ψυχαγώγησε | ||
| εχάρτσε | χάρισε | ||
| εχάσα | έχασα | ||
| έχ’νε | έχουνε | ||
| εχπαράγα | (αμτβ) τρόμαξα, ξαφνιάστηκα | εκσπαράσσω | |
| εχπαράεν | (αμτβ) τρόμαξε, ξαφνιάστηκε | εκσπαράσσω | |
| εχρωστώ | χρωστώ | ||
| εχωρούμε | χωράμε | ||
| εχώρτσανε | χώρισαν, ξεχώρισαν | ||
| εχώρτσεν | χώρισε, ξεχώρισε, διάλεξε | ||
| εψαλάφεσα | ζήτησα, αιτήθηκα | ||
| ζαντόν | τρελό | σάννας | |
| ζαρωτά | στραβά | ||
| ζελεύ’ | ζηλεύω/ει | ||
| ζευγαρόπο | ζευγαράκι | ||
| ζήσ’ | ζήση, ζωή | ||
| ζουπούνα | μακρύ μανικωτό φόρεμα χωρίς ραφή στους ώμους | ζιπούνι(ν)<zipon (βενετ.) | |
| ζουπούνας | γυναικείες φορεσιές της εποχής | ζιπούνι(ν)<zipon (βενετ.) | |
| ζυάζ’νε | ζυγίζουν | ||
| ζυάστ’ | (προστ.) ζυγίσου | ||
| ζωγράφ’σον | (προστ.) ζωγράφισε | ||
| ζωμένον | ζωσμένο/η | ||
| ήλ’ | ήλιου | ||
| ήμαρτα | ήμαρτον, δηλωτικό μετάνοιας, από τον αόριστο β΄ του αρχαίου ρήματος ἁμαρτάνω (αμάρτησα), έκφ. έλα σα ήμαρτα=μετανόησε | ||
| ήμπα̤ν | οπουδήποτε | ἦν πη ἂν | |
| ημ’σόν | μισό/η | ||
| ηύρα | βρήκα | ||
| ηύρε | βρήκε | ||
| ηυρήκ’ | βρίσκω/ει | ||
| ηύρηκον | (προστ.) βρες | ||
| ηυρήκ’ς | βρίσκεις | ||
| ηυρίεται | βρίσκεται | ||
| θαγατέρα | κόρη, θυγατέρα | ||
| θαγατέραν | θυγατέρα, κόρη | ||
| θαλασσάκρα̤ | οι ακροθαλασσιές, τα ακρογιάλια | ||
| θάμαν | θαύμα | ||
| θανάτ’ | θανάτου | ||
| θάνατον | θάνατος | ||
| θανατών’νε | θανατώνουν | ||
| θάφτω | θάβω | ||
| ’θε | του/της | ||
| Θέ | (κλητ.) Θεέ | ||
| θήκ’νε | θέτουν, βάζουν | ||
| θήκον | (προστ.) θέσε, τοποθέτησε, βάλε | ||
| θωρέα | θωριά, όψη | ||
| ιγεύ’νε | ταιριάζουν | uymak | |
| ιεύ’ | ταιριάζει | uymak | |
| ινανεύ’ς | πιστεύεις, εμπιστεύεσαι | inanmak | |
| ινανεύω | πιστεύω, εμπιστεύομαι | inanmak | |
| ’ίνεσαι | γίνεσαι | ||
| ’ίνεται | γίνεται | ||
| ’ίν’νταν | γίνονται | ||
| ’ίν’ντανε | γίνονται | ||
| ’ίνομαι | γίνομαι | ||
| ισ̌μάρ’ | νεύμα, νόημα | işmar/նշմար | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κα’ | κάτω | ||
| κά’ | κάτι | ||
| καγανόπον | δρεπανάκι | ||
| κάεται | καίγεται | ||
| κάζι | πετρέλαιο | gaz<χάος (αντιδάνειο) | |
| κάθαν | κάθε | ||
| κάθεν | κάτω, κάθε | ||
| κάθκα | (προστ.) κάθισε | ||
| κάθουστουν | κάθεστε | ||
| καίεται | καίγεται | ||
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| κακέσσα | κακιά | ||
| καλατσ̌εύ’ | μιλάω/ει, συνομιλώ/ει, συζητώ/άει | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| καλατσ̌εύ’νε | ομιλούν, συνομιλούν, συζητούν | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| καλατσ̌εύω | μιλάω, συνομιλώ, συζητώ | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| καλέσσαν | καλή | ||
| κάλη | η αγαπητή σύζυγος, η σύζυγος | ||
| κάλλα̤ | κάλλη | ||
| καλλίον | (επίθ.) καλύτερο, (επίρ.) καλύτερα | ||
| Καλομηνά | (γεν.) Μαΐου, μαγιάτικα, (αιτ.) Μάιο | ||
| κάμαν | δίκοπο μαχαίρι | kama | |
| καμίαν | ποτέ | ||
| καμονή | καημός | ||
| καμπάνας | (ον.πληθ., τα) καμπάνες | ||
| κανείναν | κανένα | ||
| κανείνταν | είναι αρκετά, επαρκούν για κτ | ἱκανόω | |
| κανείσαι | είσαι αρκετός/ή, επαρκείς για κτ | ἱκανόω | |
| κανείται | είναι αρκετό, επαρκεί για κτ | ἱκανόω | |
| καν’νάν | κανέναν | ||
| καρδά̤ | καρδιά | ||
| καρδά̤ν | καρδιά | ||
| καρδά̤ς | (γεν. εν.) καρδιάς, (ον. πληθ.) καρδιές | ||
| καρδίας | (τη, γεν.) καρδιάς, (τα, ονομ. πληθ.) καρδιές | ||
| καρδόπα | καρδούλες | ||
| καρδόπο | καρδούλα | ||
| καρδόπον | καρδούλα | ||
| καρίπ’κα | μοναχικά, ερημικά | garip/ġarīb | |
| καρίπ’κον | ξένο, μοναχικό, φτωχό, ανήμπορο | garip/ġarīb | |
| καρφούται | καρφώνεται | ||
| κατ’ | γιατί/γιατί δεν | ||
| κατακέφαλον | κατηφόρα, μτφ. πονηρό άνθρωπο | ||
| κατάρας | κατάρες | ||
| καταράται | καταριέται | ||
| καταρούμ’ | καταριέμαι | ||
| κάτας | γάτες | ||
| κατηβάζ’νε | κατεβάζουν | ||
| ’κατήβαιναν | (εκατήβαιναν) κατέβαιναν | ||
| κατηβαίνω | κατεβαίνω | ||
| κατωθύρ’ | κατώφλι, η παράπλευρη και κάτω ξύλινη δοκός της πόρτας, ο πρόδρομος | ||
| καυκίν | κούπα | καῦκος | |
| κάψον | (προστ.) κάψε | ||
| ’κειάν | εκεί πάνω | ||
| κείμαι | κείτομαι, ξαπλώνω | ||
| κείμες | κειτόμαστε, ξαπλώνουμε | ||
| κείνταν | κείτονται, ξαπλώνουν | ||
| κείντανε | κείτονται, ξαπλώνουν | ||
| κείσαι | κείτεσαι, ξαπλώνεις | ||
| κείται | κείτεται, ξαπλώνει | ||
| κεμεντζ̌έ | λύρα | kemençe/kemānçe | |
| κεμεντζ̌ές | λύρας | kemençe/kemānçe | |
| κεπία | (ον.) κήποι, (αιτ.) κήπους | ||
| κεράζ’ | κερνάει | ||
| κερδαίν’ | κερδίζει | ||
| Κερεκή | Κυριακή | ||
| Κερεκίτσα | Κυριακίτσα | ||
| κέσ’ | προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο | κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιάν’ | και άνω, και εξής, και πέρα | ||
| κιφάλι | κεφάλι | ||
| κιφαλί’ | κεφαλιού | ||
| κιφαλόπο | κεφαλάκι | ||
| κλαδόπα | κλαδάκια | ||
| κλαιμέντσα | κλαμένη | ||
| κλαινί͜εις | κάνεις κάποιον να κλάψει, στενοχωρείς | ||
| κλάψο | (προστ.) κλάψε | ||
| κλείδα | (προστ.) κλείδωσε κτ με κλειδαριά, κλείσε | ||
| κλώθ’ | κλώθω/ει, γυρνώ/άει | ||
| κλώσκουνταν | γυρίζουν, επιστρέφουν | ||
| κο̤ρά̤ν | ταιριαστός/ή/ό | göre | |
| κοιλάδα̤ | κοιλάδες | ||
| κοιμούμαι | κοιμάμαι | ||
| κοιμούμες | κοιμόμαστε | ||
| κοιμούνταν | κοιμούνται | ||
| κοκκύμελον | το δέντρο δαμασκηνιά, δαμάσκηνο | ||
| κολλίζω | κολλάω, βάζω φωτιά, καταστρέφω | ||
| κόλφο | αγκαλιά, κόλπο, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, στήθος της γυναίκας | ||
| κόλφον | αγκαλιά, κόλπο, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, στήθος της γυναίκας | ||
| κομμάτα̤ | κομμάτια | ||
| κομμενόχρονον | αυτό που είθε να του κοπούν τα χρόνια | ||
| κομπούται | ξεγελιέται, εξαπατάται, μτφ. σαγηνεύεται | κομβόω | |
| ’κόμπωνα | (εκόμπωνα) ξεγελούσα, εξαπατούσα, μτφ. σαγήνευα | κομβόω | |
| κόπουνταν | κόβονται | ||
| κόρδας | χορδές | ||
| κορμόπο | κορμάκι | ||
| κορτσόπα | κοριτσάκια | ||
| κορτσόπο | κοριτσάκι | ||
| κορτσόπον | κοριτσάκι | ||
| κοσσάρα | κότα | ||
| κοσσάρας | (πληθ.) κότες, (γεν.) κότας, οι κλώσσες (ιδιωμ.Νικόπολης) | ||
| κουδουκόπα | (υποκορ.) ράμφη | ||
| κουίζ’ | φωνάζω/ει, λαλώ/εί, καλώ/εί κπ ονομαστικά | ||
| κουίζω | φωνάζω, λαλώ, καλώ κπ ονομαστικά | ||
| κουμουλά̤ζ’ | μαζεύω/ει, στοιβάζω/ει | cumulare | |
| κουμπίν | κόμπος | κόμβος | |
| κούντα | (προστ.) σπρώξε | ||
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| κόφτω | κόβω | ||
| κοχλίδα̤ | σαλιγκάρια | ||
| κόψον | (προστ.) κόψε | ||
| κρατεί | κρατάει, βαστάει, στέκει, αντέχει | ||
| ’κράτ’νεν | κρατούσε | ||
| κρεβάτα̤ | κρεβάτια | κράβατος<γράβιον | |
| κρεβατί’ | κρεβατιού | ||
| κρεβατόπο | κρεβατάκι | ||
| κρεμάεται | κρέμεται | ||
| κρεμάντς | κρεμάς | ||
| κρεμί͜εις | γκρεμίζεις, ρίχνεις κάποιον | ||
| κρεμόν | γκρεμό | ||
| κρέμ’σο | (προστ.) γκρέμισε | ||
| κρίσον | (προστ.) κρίνε | ||
| κρούγω | χτυπώ | κρούω | |
| κρούει | χτυπάει | κρούω | |
| κρού’νε | χτυπούν | κρούω | |
| Κρωμί’ | Κρώμνης | ||
| κυλίζω | κυλάω | ||
| κύρ’ | πατέρα | ||
| κύρ’ν | κύρη, πατέρα | ||
| κυρού | πατέρα | ||
| ’κχ̌ύντς | εκχύνεις, χύνεις, εκβάλλεις | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| ’κχ̌ύνω | εκχύνω, χύνω, εκβάλλω | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| ’κχ̌ύσον | (προστ.) έκχυσε, χύσε, έκβαλε | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| κωδωνόπα | κουδουνάκια | ||
| λαγγεύ’ | πηδάω/ει | लङ्घ (laṅgh) | |
| λαΐσκουν | κουνιούνται πέρα-δώθε | ||
| λαϊστέραν | κούνια, μτφ. γυναίκα που κουνιέται πολύ όταν περπατάει | ||
| λαλαχ̌άρ’ | χαϊδεμένο, παραχαϊδεμένο | ||
| λαλείς | βγάζεις λαλιά, καλείς, αποκαλείς, προσκαλείς, οδηγείς | ||
| λαλία | λαλιά, φωνή | ||
| λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
| λαλόπο | φωνούλα | ||
| λαλόπον | λαλιά, φωνή | ||
| λαλώ | βγάζω λαλιά, καλώ, αποκαλώ, προσκαλώ, οδηγώ | ||
| λαρούται | γιατρεύεται, θεραπεύεται | ||
| λαρών’ν’ | γιατρεύουν, θεραπεύουν | ||
| λάσ̌κεσαι | περιφέρεσαι, τριγυρνάς, περιπλανιέσαι | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λάσ̌κεται | περιφέρεται, τριγυρνά, περιπλανιέται | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λάσκομαι | περιφέρομαι, τριγυρίζω, περιπλανώμαι | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| ’λάσκουμ’νε | (ελάσκουμ’νε) περιφερόμουν, τριγυρνούσα, περιπλανιόμουν | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λεβόρβορον | περίστροφο | revolver | |
| λέγ’ν’ | λένε | ||
| λεγνά | λιγνά | ||
| λείχ̌’ | γλείφω/ει | λείχω | |
| λελεύω | χαίρομαι | ||
| ’λέπ’ | (ελέπ’) βλέπει/ω | ||
| ’λέπομ’ | (ελέπομε) βλέπουμε | ||
| ’λέπ’ς | (ελέπ’ς) βλέπεις | ||
| ’λέπω | (ελέπω) βλέπω | ||
| λετσ̌εκί’ | γυναικείου μαντιλιού που χρησίμευε ως κάλυμμα κεφαλής δεμένο σε σχήμα τριγώνου | leçek<laçak | |
| λεφτοκαρόπα | (υποκορ.) λεπτοκάρυα, φουντουκιές, φουντούκια | λεπτο- + κάρυον | |
| λίβα̤ | σύννεφα | λίβος<λείβω | |
| λιβάδα̤ | λιβάδια | ||
| λιθάρα̤ | λιθάρια, πέτρες | ||
| λιμανεύει | αποκαλύπτεται από τα χιόνια που λιώνουν αποκαλύπτεται από τα χιόνια που λιώνουν | ||
| λιμανεύ’νε | αποκαλύπτονται από τα χιόνια, ελλιμενίζονται | ||
| λίντζ̌α | κνήμη ανθρώπου, ωλένη, κόκκαλο, παιδικό παιχνίδι της εποχής | ||
| λούσκουνταν | λούζονται | ||
| λύγουνταν | λιώνουν | ||
| λύεται | λιώνει | ||
| λύν’ | λύνει, λιώνει | ||
| λύντς | λύνεις, λιώνεις | ||
| λύουνταν | λιώνουν | ||
| μαγίας | μάγια | ||
| μάγ’λα | μάγουλα | magulum | |
| μάγ’λο | μάγουλο | magulum | |
| μαθεμένον | μαθημένη/ο | ||
| μάισσα | μάγισσα | ||
| μαϊσσωμένον | μαγεμένο | ||
| μακαρίναν | είδος ζυμαρικού | makarna<maccherone | |
| μακρά | (επιρρ.) μακριά, (επιθ.) μακρινά, απομακρυσμένα | ||
| μαλλόπα | μαλλάκια | ||
| μαναχ̌έσσα | μονάχη | ||
| μαναχ̌ία | μοναξιά | ||
| μαναχ̌ίαν | μοναξιά | ||
| μαναχέσσα | μονάχη | ||
| μανάχον | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
| μαναχόν | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
| μαραίν’νε | μαράνουν | ||
| μαραίντς | μαραίνεις | ||
| ’μάραντα | (επιστ. Helichrysum stoechas) τα αγριολούλουδα ελίχρυσος ο πολύτιμος | ||
| μαρμαρίζει | αστράφτει, ακτινοβολάει | ||
| μασχαρεύ’νε | αστειεύονται, διακωμωδούν | maskara/masḫara | |
| μασχαρεύω | αστειεύομαι, διακωμωδώ | maskara/masḫara | |
| ματούται | ματώνει | ||
| ματών’ | ματώνει | ||
| μαυρύν’ | μαυρίζει | ||
| μαχαλάδες | γειτονιές | mahalle/maḥalle | |
| μαχαλάν | γειτονιά | mahalle/maḥalle | |
| μαχαλάς | γειτονιάς | mahalle/maḥalle | |
| μεθύζω | μεθάω | ||
| μεθυσίαν | μεθύσι, μέθη | ||
| μέρ’ | (μέρου, επιρρ.) πού, προς ορισμένο μέρος, όποιος | ||
| μέρα̤ | μέρη | ||
| μεράκ’ | μεράκι, καημός | merak/merāḳ | |
| μερακλία | με μεράκι, με ιδιαίτερο ζήλο | meraklı/merāḳ | |
| μερών’ | μερώνει, ξημερώνει | ||
| μέσ’ | μέση | ||
| μὲσα | (τα) η μέση | ||
| μεσανυχτί’ | την ώρα του μεσονυχτίου | ||
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| μηλόπα | μηλαράκια | ||
| μήνας | (τα) μήνες | ||
| μίαν | μια φορά | ||
| μίαν κι άλλο | άλλη μια φορά | ||
| μικρέσσα | μικρή, νεαρή | ||
| μοθοπώρ’ | φθινόπωρο | ||
| ’μοιρολόγαναν | (εμοιρολόγαναν) μοιρολογούσαν | ||
| μονάζ’νε | φιλοξενούν για διανυκτέρευση | ||
| μοναστηρόπον | μοναστηράκι | ||
| μουδέ | μήτε | ||
| μουράτα̤ | επιθυμίες, πόθοι | murat/murād | |
| μύαν | μύγα | μυῖα | |
| μύρα | οσμή, μυρωδιά | ||
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| να ποδεδίζω | να χαρώ κπ | ||
| νάζα̤ | νάζια, σκέρτσα | naz/nāz | |
| νασάν | χαρά σε | ||
| νέικα | νεαρά, νεανικά | ||
| νέισσαν | νέα | ||
| νέονος | νέου | ||
| νεότητα | νιότη, νιάτα | ||
| νερόπα | νεράκια | ||
| νερόπον | νεράκι | ||
| νικίουμαι | νικιέμαι | νικάω | |
| νισ̌αλού | αρραβωνιαστικιά, σημαδεμένη | nişanlı<nişān | |
| νομάτ’ | άνθρωποι, άτομα | ὀνόματοι | |
| νοσσακόπα | κλωσσοπουλάκια | ||
| νούνιγμαν | σκέψη | ||
| νουνίζ’ | σκέφτεται | ||
| νουνίζω | σκέφτομαι | ||
| ντίλεγον | τί λογής; | ||
| ντόσιλεγον | τί λογής; | ||
| νυφάδα̤ | νύφες | ||
| νυφάδες | νύφες | ||
| νυφαδόπα | νυφούλες | ||
| νύφε | νύφη | ||
| νυφίτσα | νυφούλα | ||
| νυφίτσαν | νυφούλα | ||
| νυφόπα | νυφούλες | ||
| νυφόπο | νυφούλα | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ξενιτά̤ | ξενιτειά | ||
| ξενιτά̤ν | ξενιτειά | ||
| ξενιτά̤ρ’ | ξενιτεμένοι | ||
| ξενιτέαν | ξενιτεμένο | ||
| ξενιτέας | ξενιτεμένος | ||
| ογραεύ’ | περνάω/ει, υποφέρω/ει | uğramak | |
| όθεν | όπου, οπουδήποτε, σε όποιον | ||
| όλ’ | όλοι/α | ||
| ολήμαυρα | ολόμαυρα | ||
| ολίγον | λίγο | ||
| ολόγερα | ολόγυρα | ||
| ομμάτ’ | μάτι | ||
| ομμάτα̤ | μάτια | ||
| ομματί’ | ματιού | ||
| ομματόπα | ματάκια | ||
| ομματοτέρεμα | βλέμμα, ματιά | ||
| ομούτιν | ελπίδα | umut | |
| όνταν | όταν | ||
| όντας | όταν | ||
| όντες | όταν | ||
| οξέας | οξιές | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| οπουρνά | πρωί, κατά το πρωί της επόμενης μέρας, αύριο | ||
| ορμάν’ | δάσος | orman | |
| ορμάνα̤ | δάση | orman | |
| ορμία | ρυάκια, ρεματιές | ||
| ορμόχ̌ειλα | όχθες ρυακιών | ||
| όρωμα | όνειρο | ||
| οσήμερον | σήμερα | ||
| οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
| οσπίτα̤ | σπίτια | hospitium<hospes | |
| οσπίτι | σπίτι | hospitium<hospes | |
| οσπίτ’ν | σπίτι | hospitium<hospes | |
| όσταν | όταν | ||
| οτάν | δωμάτιο | oda | |
| ούλ’ | όλοι | ||
| ουρνάται | ουρλιάζει, αλυχτά | ||
| ους | ως, μέχρι | ||
| ούσνα | μέχρι που, έως ότου | ||
| οφέτος | φέτος | ||
| οφρύδα̤ | φρύδια | ||
| οψάριν | ψάρι | ||
| οψέ | χθες | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παγιατών’νε | μπαγιατεύουν | bayat | |
| παθάν’ | παθαίνει | ||
| παθάνω | παθαίνω | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παιδόπα | παιδάκια | ||
| παιδόπο | παιδάκι | ||
| παίζ’ | παίζω/παίζει | ||
| παίρ’ | παίρνω/ει | ||
| παίρ’ν’ | παίρνουν | ||
| παίρ’νε | παίρνουν | ||
| παίρομε | παίρνουμε | ||
| παίρτς | παίρνεις | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| παλάλα | τρελή | ||
| παλαλά | τρελά, τρέλες | ||
| παλαλόν | τρελό | ||
| παλαλούμαι | τρελαίνομαι | ||
| παλαλούται | τρελαίνεται | ||
| παλαλών’ | τρελαίνει | ||
| παλαλών’νε | τρελαίνουν | ||
| παλαλώντς | τρελαίνεις | ||
| παλληκάρα̤ | παλληκάρια | παλληκάριον<πάλληξ, πάλλαξ | |
| παλληκαρόπον | παλληκαράκι | παλληκάριον<πάλληξ, πάλλαξ | |
| πάλον | (ή πάλλον) χορός, χοροεσπερίδα | ballo<βαλλίζω (=κουνώ, χορεύω) | |
| παντέμορφος | πανέμορφη | ||
| πάντρεψον | (προστ.) παντρέψου, πάντρεψε κπ | ||
| παπόρ’ | βαπόρι, καράβι | vapore | |
| παπόρα̤ | βαπόρια, καράβια | vapore | |
| παπορόπον | καραβάκι | vapore + -όπον (υποκορ.) | |
| παραβραδά̤σκομαι | νυχτώνομαι, με βρίσκει το βράδυ | ||
| παραδείσ’ | παραδείσου | ||
| παραδίω | παραδίνω | ||
| παραμερί͜εις | παραμερίζεις | ||
| παραστάρ’ | το κάθετο καδρόνι του κασώματος πόρτας | ||
| παρλαεύ’ | λάμπει, λαμποκοπά | parlamak | |
| παρλαεύ’νε | λάμπουν, λαμποκοπούν | parlamak | |
| παρόπον | (υποκορ.) λεφτά, χρήμα | para/pāre | |
| παρχάρ’ | ορεινός τόπος θερινής βοσκής | ||
| παρχαρεύει | παραθερίζει σε θερινό βοσκότοπο (παρχάρι) | ||
| παρχαρεύω | παραθερίζω σε θερινό βοσκότοπο (παρχάρι) | ||
| παρχαρόπα | ορεινοί τόποι θερινής βοσκής | παρχάρια + -οπα (υποκορ.) | |
| πασ̌κεί | μπας και είναι, μήπως είναι | πᾶς καί ἔνι | |
| πασ̌κείμ’ | μήπως, μήπως (και) | πᾶς καί ἔνι | |
| πατείς | πατάς | ||
| πατεύ’ | βυθίζεται, βουλιάζει μτφ. δύει, μτφ. καταρρέει, μτφ. χρεωκοπεί | batmak | |
| πατουρεύω | εμβυθίζω, πνίγω, μτφ. καταστρέφω, μτφ. χρεωκοπώ | batırmak | |
| παχ̌έσσα | παχιά | ||
| παχτσ̌όπο | κηπάκι, περιβολάκι | bahçe/bāġçe | |
| πέ’ | (προστ.) πες | ||
| πεγάδ’ | βρύση | ||
| πεγαδομμάτα̤ | πηγές νερού | ||
| πέει | (προστ.) πες | ||
| πεκιάρτς | εργένης, (αιτ. πληθ.) εργένηδες | bekâr/bekār | |
| πελά̤ν | βάσανο, σκοτούρα | bela | |
| πελιστέρα̤ | περιστέρια | ||
| πεντικόν | ποντικός | ||
| περάν’ | περνάω/ει | ||
| περιμέν’ν’ | περιμένουν | ||
| περτέδες | παραπετάσματα παραθύρων, κουρτίνες | perde | |
| πέτ’ | (προστ.) πείτε | ||
| ’πέτανα | (επέτανα) πετούσα | ||
| πέταξον | (προστ.) πέταξε | ||
| Πέφτ’ | Πέμπτη | ||
| πη | που | ||
| πιάγκον | κλήρος | pianco | |
| πϊάνει | πιάνει, καταλαμβάνει | ||
| πϊάν’νε | πιάνουν | ||
| πίν’ | πίνω/ει | ||
| πίν’ν’ | πίνουν | ||
| πίνομε | πίνουμε | ||
| πίντς | πίνεις | ||
| πιπερόπο | πιπεράκι | ||
| πιπερόπον | πιπεράκι | ||
| ’πίσ’ | (οπίσ’) πίσω | ||
| πιτσ̌ιμλία | όμορφα, καλοσχηματισμένα, κομψά | biçimli | |
| πλουμιστά | στολισμένα, διακοσμημένα με ζωγραφιές ή κεντήματα, πολύχρωμα | pluma | |
| πλουμόπα | (υποκορ.) κεντητά ή ζωγραφιστά διακοσμητικά σχέδια, μτφ. στολίδιa | pluma | |
| πογάζα̤ | στενά περάσματα ανάμεσα σε βουνά | boğaz | |
| πόδα | ίχνος, πατημασιά, βήμα | ||
| ποδαρόπα | ποδαράκια | ||
| ποδαρόπο | ποδαράκι | ||
| ποδεδίζω | (ενεργ. και μέση) χαίρομαι, απολαμβάνω, προσκυνώ | από+δέδιν (<δείδω=φοβάμαι, ανησυχώ) | |
| ποδεδίζω σε | να σε χαρώ | από+δέδιν (<δείδω=φοβάμαι, ανησυχώ) | |
| ποζ | γκρι | boz | |
| Ποζ-Τεπέ | (κυριολ. Γκρι ή Φαιός Λόφος) το όρος Μίθριο, λόφος που βρίσκεται 3 χλμ ΝΑ της πόλης της Τραπεζούντας | Boz Tepe | |
| πόι | ύψος, μπόι (ανάστημα) | boy | |
| ποίος | (ερωτημ.) ποιός, (αναφ.αντων.) όποιος | ||
| ποίσο | (προστ.) κάνε, φτιάξε | ποιέω, ποιῶ | |
| ποίσον | (προστ.) κάνε, φτιάξε | ποιέω, ποιῶ | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πόνα̤ | (αιτ.) πόνοι, πόνους | ||
| ποπά | παπά | ||
| ποπαδία | παπαδιά | ||
| ποπαδίαν | παπαδιά | ||
| ποπαδίας | παπαδιάς | ||
| ποπάς | παπάς | ||
| πορπάτεμα | περπάτημα, περπατησιά | ||
| πορπάτεμαν | περπάτημα | ||
| πορπατούμε | περπατάμε | ||
| πορπατώ | περπατάω | ||
| πόρτας | (ονομ.πληθ.) πόρτες | porta | |
| πορτόπα | πορτούλες | porta | |
| ποτάμ’ | ποτάμι | ||
| ποτάμα̤ | ποτάμια | ||
| ποταμέαν | παραποτάμιος τόπος | ||
| ποταμολάλλατσ̌α | ποταμόπετρες | λάλλη=βότσαλο | |
| πουγαλεμένον | σκασμένο/η, βαριεστημένο/η, στενοχωρημένο/η | bunalma | |
| πουδέν | πουθενά | ||
| πουλείς | πουλάς | ||
| πουλί’ | πουλιού | ||
| πουλόπα | πουλάκια | ||
| πουλόπο | πουλάκι | ||
| πουρνόν | πρωί, πρωινό, επαύριον | ||
| πρέπ’ | ταιριάζει/ω | ||
| πρόγατα | πρόβατα | ||
| προσωπί’ | προσώπου | ||
| πρόσωπος | πρόσωπο | ||
| πρόφτασον | (προστ.) πρόφτασε | ||
| πυκνοτερώ | κοιτάζω συχνά | ||
| ρακίν | αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī | |
| ρακόπα | (υποκορ./πληθ., τα) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī + -όπα | |
| ρακόπον | (υποκορ.) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī + -όπον | |
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
| ραχ̌ίν | βουνό, ράχη | ||
| ραχ̌όπα | ραχούλες, βουνά | ||
| ραχ̌όπουλον | πουλί του βουνού/ράχης | ραχ̌ίν + πουλίν | |
| ρού͜ει | ρίχνει | ||
| ρούζ’ | πέφτει, ρίχνει, μτφ. αναλογεί | ||
| ρούζω | πέφτω, ρίπτω | ||
| Ρουσίαν | Ρωσία | ||
| Ρουσίας | Ρωσίας | ||
| ’ρ’ται | (έρ’ται) έρχεται | ||
| ρωμαίικον | αυτό που είναι των Ρωμιών, ελληνικό | ||
| ρωμαίον | ρωμιό, έλληνα (χριστιανό υπήκοο της οθωμ. αυτοκρατορίας) | ||
| ’ς | (ας) από | ||
| σαεύ’νε | υπολογίζουν, εκτιμούν, λογαριάζουν | saymak | |
| σαρεύ’ | τυλίγω/ει, περικυκλώνω/ει, εναγκαλίζομαι/εται, μτφ. αρέσει σε | sarmak | |
| σαρούν | ξανθό, κίτρινο | sarı | |
| σ̌ασ̌εύω | σαστίζω, τα έχω χαμένα | şaşmak | |
| σεβτά | αγάπη, έρωτας | sevda/sevdā | |
| σεβταλούδες | ερωτοχτυπημένες, ερωτευμένες | sevdalı | |
| σεβταλούκ’ | έρωτας | sevdalık | |
| σεβταλούς | ερωτοχτυπημένος, ερωτευμένος | sevdalı | |
| σεβτάν | αγάπη, έρωτα | sevda/sevdā | |
| σεβτάς | αγάπης, έρωτα | sevda/sevdā | |
| σεΐρ’ | θέαμα πρόσφορο για διασκέδαση (μτφ. τερώ σεΐρ: κοιτώ κτ διασκεδάζοντας, παραμένοντας αμέτοχος) | seyir/seyr | |
| σ̌εκέρ’ | ζάχαρη, γλυκό/ά | şeker < şakar (περσ.) < śakkharā (οψ. σανσκ.) < śárkarā (σανσκριτ.) | |
| σ̌ελεκόπο | (υποκορ.) φορτίο ξύλων ή χόρτων που φέρεται στη ράχη ανθρώπου | şelek<շալակ (shalag)=πλάτη, ράχη, μτφ. φορτίο + -όπον | |
| σεράντα | σαράντα | ||
| σιλαχλούς | οπλισμένος | silah/silāḥ | |
| σίτ’ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| σίτα̤ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| σιφτέν | πρώτα, αρχικά | siftah/istiftāḥ | |
| σ̌κίεται | σκίζεται | ||
| σ̌κίσον | σκίσε (προστ.) | ||
| σκότα | (προστ.) σκότωσε | ||
| σκοτεινα̤σέας | μέρη με ζοφερό σκότος, θεοσκότεινα μέρη | ||
| σκοτία | σκοτάδι | ||
| σκοτίαν | σκοτάδι | ||
| σκουλαρικόπον | σκουλαρικάκι | ||
| σκουντουλίζ’ | ευωδιάζει, μοσχοβολάει | ||
| σ’κούται | σηκώνεται | ||
| σ̌κύλ’ | (γεν.) σκύλου | ||
| σ’κώνει | σηκώνει | ||
| σουμά | κοντά | ||
| σουμαδέματα | αρραβώνες | ||
| σουμαδεμένον | αρραβωνιασμένο/η | ||
| σουμαδεμέντσα | σημαδεμένη, αρραβωνιασμένη | ||
| σουμαδεύκεσαι | αρραβωνιάζεσαι | ||
| σουν | σας | ||
| σπαλέρ’ | μέρος γυναικείας ενδυμασίας αυτοτελές που χρησιμεύει ως κάλυμμα του στήθους | spalliera | |
| σπαλερί’ | σπαρελιού (μέρος γυναικείας ενδυμασίας αυτοτελές που χρησιμεύει ως κάλυμμα του στήθους) | spalliera | |
| σπαλερόπο | μέρος γυναικείας ενδυμασίας αυτοτελές που χρησιμεύει ως κάλυμμα του στήθους | spalliera | |
| σπάν’νε | σκάνε, εκρήγνυνται | ||
| σπογγί͜εις | σκουπίζεις | ||
| σπογγίζω | σκουπίζω | ||
| σταυροστράτα̤ | σταυροδρόμια | ||
| στεγνούται | στεγνώνει | ||
| στείλ’νε | στέλνουν | ||
| στείλο | (προστ.) στείλε | ||
| στείλτς | στέλνεις | ||
| στέκ’νε | στέκουν | ||
| στερέα | στήριγμα | ||
| στεφανούμαι | στεφανώνομαι | ||
| στομόπο | στοματάκι | ||
| στράτας | (ονομ.) δρόμοι, (αιτ.) δρόμους | ||
| στρώσον | (προστ.) στρώσε | ||
| στύπα | ξινά, τουρσιά | στυφός | |
| συντρομάζ’ν | τρέμουνε ολόκληροι/ες/α | ||
| σύρ’ | σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει | ||
| σ̌υρίζω | σφυρίζω, παίζω αυλό | σῦριγξ | |
| σύρκεται | τραβιέται, αντέχεται | ||
| συρμένα | τραβηγμένα | ||
| σύρον | (προστ.) σύρε, τράβα, ρίξε | ||
| σύρσιμον | σύρσιμο, τράβηγμα, ρίξιμο, μτφ. απαγωγή | ||
| σύρτς | σέρνεις, τραβάς, ρίχνεις | ||
| σύρω | σέρνω, τραβώ, ρίχνω | ||
| σ’χωρεμένος | συγχωρεμένος, μακαρίτης | ||
| ταγιανίζ’ | αντέχω/ει, βαστάω/ει, υπομένω/ει | dayanmak | |
| ταγιανίζω | αντέχω, βαστάω, υπομένω | dayanmak | |
| ταλεύω | ορμώ, χιμώ, βυθίζομαι | dalmak | |
| ταπακέραν | ταμπακιέρα, καπνοθήκη | tabacchiera | |
| τάπλα | δισκοειδές κάλυμμα της κεφαλής της Πόντιας γυναίκας που στο επάνω μέρος του έφερε λεπτό στρογγυλό έλασμα ασημένιο ή επίχρυσο. Αυτό το έλασμα είχε επάνω του σχέδια διάφορα αλλά και τύπους νομισμάτων σε διάταξη με μέρος του ενός να καλύπτει μέρος του άλλου | tabla/ṭabla | |
| τάπλαν | δισκοειδές κάλυμμα της κεφαλής της Πόντιας γυναίκας που στο επάνω μέρος του έφερε λεπτό στρογγυλό έλασμα ασημένιο ή επίχρυσο. Αυτό το έλασμα είχε επάνω του σχέδια διάφορα αλλά και τύπους νομισμάτων σε διάταξη με μέρος του ενός να καλύπτει μέρος του άλλου | tabla/ṭabla | |
| ταρά͜εις | αναμιγνύεις, ανακατεύεις, μπλέκεις | ||
| ταράζ’ | αναμιγνύω/ει, ανακατεύω/ει, μπλέκω/ει | ||
| τάραξον | (προστ.) ανάμιξε, ανακάτεψε, μπλέξε | ||
| ταφίν | τάφος | ||
| ταφόπο | (υποκορ.) τάφος | ||
| τεβεκελία | μάταια | tevekkeli/tevekkül’den | |
| τέκια | στριφώματα | etek | |
| τελείσαι | τελειώνεις, εξαντλείσαι | ||
| τελεμένον | τελειωμένη/ο | ||
| τελούνταν | (αμεταβ.) τελειώνουν, εξαντλούνται | ||
| τελούται | (αμεταβ.) τελειώνει, εξαντλείται | ||
| τεπέ | κορυφή | tepe | |
| τέρ’ | (προστ.) κοίταξε | ||
| τερεί | κοιτάει | ||
| τερείς | κοιτάς | ||
| τερείτε | κοιτάτε | ||
| τέρεμα | βλέμμα | ||
| τέρεμαν | βλέμμα, κοίταγμα, μτφ. φροντίδα | ||
| τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
| τερούμε | κοιτάμε | ||
| τερούν | κοιτούν | ||
| τερούνε | κοιτούν | ||
| τέρτα̤ | καημοί, βάσανα, στενοχώριες | dert | |
| τέρτι | καημός, βάσανο, στενοχώρια | dert | |
| τερτόπα | (υποκορ.) καημοί, βάσανα, στενοχώριες | dert | |
| τερτόπο | καημό, βάσανο, στενοχώρια | dert + -όπον (υποκορ.) | |
| τερτόπον | (υποκορ.) καημός, βάσανο, στενοχώρια | dert | |
| τερώ | κοιτώ | ||
| Τετράδ’ | Τετάρτη | ||
| τηνάν | αυτόν/ην που | ||
| τιδέν | τίποτα | ||
| τιζεμένα | αραδιασμένα, βαλμένα στη σειρά | dizmek | |
| τίναν | ποιον/α | ||
| ’το | αυτό, το (προσωπική αντωνυμία) | ||
| τογραεύ’νε | κομματιάζουν | doğramak | |
| τογραύ’νε | κομματιάζουν | doğramak | |
| τοζλούκια | γκέτες, περικνημίδες | tozluk | |
| ’τον | αυτόν | ||
| τοξαρί’ | δοξαριού | ||
| τοπόπον | (υποκορ.) τόπο | ||
| τουβάρα̤ | τοίχοι | duvar/dīvār | |
| τουν | τους | ||
| τουσ̌μάν’ | εχθροί | düşman/duşmān | |
| τραγώδ’ | (προστ.) τραγούδησε | ||
| τραγωδά̤νον | τραγουδιστής | ||
| τραγωδείς | τραγουδάς | ||
| ’τραγώδεσα | (ετραγώδεσα) τραγούδησα | ||
| τραγωδίας | τραγούδια | ||
| τραγωδόπα | τραγουδάκια | ||
| τραγωδούμε | τραγουδάμε | ||
| τραγωδώ | τραγουδάω | ||
| τραντάφυλλον | τριαντάφυλλο | ||
| τρανύντς | μεγαλώνεις, αναθρέφεις | τρανόω-ῶ | |
| τραπολόζ’ | υφαντό ύφασμα με διάφορους εμπριμέ χρωματισμούς τετράγωνο γύρω στο 1,5 μέτρο που διπλωνόταν στη μέση πάνω από την ζουπούνα | Ṭarābulus<Τρίπολις [η Τρίπολη του Λιβάνου φημιζόταν ιστορικά για την παραγωγή μεταξωτών και βαμβακερών υφασμάτων, κυρίως κατά την οθωμανική περίοδο αλλά και νωρίτερα, στη μεσαιωνική εποχή] | |
| τρέχ’νε | τρέχουν | ||
| Τρίτ’ | Τρίτη | ||
| τρυγόνα | το πουλί τρυγόνι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| τρυγονίτσα | (υποκορ.) το πουλί τρυγόνι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| τρυγονόπο | μικρό τρυγόνι | ||
| τρυγονόπον | το πουλί τρυγόνι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| τρυπία | τρύπες | ||
| τρυπόπα | τρυπάκια | ||
| τρώγ’ | τρώω | ||
| τρώγομε | τρώμε | ||
| τσ’ | (ως τση, άρθρο γεν. ενικού) του/της, (ως τσοι, άρθρο αιτ. πληθ.) τις, (ως ερωτημ. τσί;) ποιός; | ||
| τσ̌αζουλούκ’ | μαγεία, μαγγιά, γήτεμα | cazûlık (οθωμ. περιόδου)<çadilik | |
| τσ̌αϊρί’ | λιβαδιού | çayır | |
| τσ̌ακλα̤ρομματία | αυτή που έχει γκριζωπά μπλε ή γαλανά μάτια | çakırlar + ομμάτια | |
| τσακούνταν | σπάνε | ||
| τσ̌αλούμα̤ | νάζια, σκέρτσα | çalım | |
| τσ̌αμουρόχτιστος | φτιαγμένος από πηλό/λάσπη | çamur + χτιστός | |
| Τσ̌άμπασ̌ιν | παρχάρι των Κοτυώρων του Πόντου (σημ. Ordu) στα ΝΑ της σημερινής επαρχίας Ορντού πολύ κοντά στα σύνορα με την επαρχία Κερασούντας | Çambaşı (κυρ. Πευκοκορφή) | |
| τσ̌ατεύ’ | συναντάω/ει (τυχαία), τυχαίνω/ει | çatmak | |
| τσ̌αχάλαινα | άπειρη, ανώριμη, άβγαλτη | cahil/cāhil | |
| τσ̌αχάλ’κα | άπειρα, ανώριμα, άβγαλτα | cahil/cāhil | |
| τσ̌αχάλ’κον | άπειρο, ανώριμο, άβγαλτο | cahil/cāhil | |
| τσερίζ’νε | σκίζουν, ξεσκίζουν | ||
| τσ̌ί͜εις | λυπάσαι, συμπονάς | σίζω | |
| τσιγαρόπο | τσιγαράκι | ||
| τσ̌ίζω | λυπάμαι, συμπονώ | σίζω | |
| τσ̌ιτσ̌έκια | λουλούδια | çiçek | |
| τσιτσία | στήθη | τιτθός | |
| τσ̌όλ’ | έρημο, ερημικό | çöl | |
| τσ̌όλα̤ | έρημα, ερημικά | çöl | |
| τσ̌όπα̤ | τσέπη | cep/ceyb | |
| τσούναν | σκύλα | κύων→κύαινα | |
| τσούνας | σκύλας | κύων→κύαινα | |
| τσουνίτσα | σκυλίτσα | κύων→κύαινα | |
| τσουντζούνας | λαγόχορτο (Τραγοπώγων ο πρασόφυλλος) | ||
| τσουρμουλίζω | τσιμπώ | uçurmak | |
| τυλίγουμαι | τυλίγομαι | ||
| τυλίζω | τυλίγω | ||
| τυρα̤ννί͜εις | τυραννάς, ταλαιπωρείς | ||
| τυραννί͜εις | τυραννάς, ταλαιπωρείς | ||
| τυραννίεσαι | τυραννιέσαι, ταλαιπωριέσαι | ||
| τυραννίζει | τυραννάει, ταλαιπωρεί | ||
| τυραννισία | τυράννια, ταλαιπωρία | ||
| τυραννισίαν | τυράννια, ταλαιπωρία | ||
| τυραννισίας | τυράννιες, ταλαιπωρίες | ||
| υεία | υγεία | ||
| υείαν | υγεία | ||
| υιέ | γιε | υἱός | |
| υστερνά | κατοπινά, τελευταία | ||
| φά’ | (προστ.) φάε | ||
| φάζω | ταΐζω | ||
| φαίν’νταν | φαίνονται | ||
| φάσον | (κ. φάισον) (προστ.) τάισε | ||
| φέγγον | φεγγάρι | ||
| φέγγονος | φεγγαριού | ||
| φέρ’ | φέρνω/ει | ||
| φέρ’νε | φέρνουν | ||
| φέρτς | φέρεις, φέρνεις | ||
| φίλ’ | (προστ. φιλώ) φίλα, (πληθ. φίλον) φίλοι | ||
| φιλείς | φιλάς | ||
| φίλεμαν | φιλί | ||
| φιλιρία | φλουριά | ||
| ’φίλ’να | (εφίλ’να) φιλούσα | ||
| φιστάνι | φουστάνι | fistan<fustān<piştān | |
| φογάσαι | φοβάσαι | ||
| φογούμαι | φοβάμαι | ||
| φόρ’ | (προστ.) φόρεσε | ||
| φορείς | φοράς | ||
| φορίστ’ | ντύστε | ||
| φοτά | μέρος γυναικείας ενδυμασίας που έμπαινε πάνω από το λαχόρι, το ζωνάρι το οποίο έδεναν οι γυναίκες τριγωνικά στη μέση τους πάνω από τη ζιπούνα, γεν. ποδιά | futa | |
| φουρκίγομαι | πνίγομαι | ||
| φραντάλαν | γυναίκα πρόσχαρη, πληθωρική γυναίκα | ||
| ’φτάγ’ | (ευτάγω) κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
| ’φτάγω | (ευτάγω) κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
| ’φτάει | (ευτάει) κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| ’φτάμε | κάνουμε, φτιάχνουμε | εὐθειάζω | |
| ’φτάνε | (ευτάνε) κάνουν, φτιάχνουν | εὐθειάζω | |
| φτουλίεσαι | μαδιέσαι, τραβάς τα μαλλιά σου, ξεπουπουλίζεσαι | πτίλον | |
| φυσ̌έκια | φυσίγγια | fişek/fişeng/φῦσιγξ | |
| φυσ̌εκόπα | (υποκορ.) φυσίγγια | fişek/fişeng/φῦσιγξ | |
| φωλέαν | φωλιά | ||
| φωτάζει | φωτίζει, λάμπει | ||
| χ̌αιρετίας | χαιρετίσματα | ||
| χ̌αίρουμες | χαιρόμαστε | ||
| χ̌αίρουνταν | χαίρονται | ||
| χ̌είλα̤ | χείλια | ||
| χ̌έρα̤ | χέρια | ||
| χ̌ερόπα | χεράκια | ||
| χ̌ι͜όνα̤ | χιόνια | ||
| χ̌ι͜οράδες | χήρες | ||
| χ̌ίλα̤ | χίλια | ||
| χ̌ιλέμορφος | χιλιόμορφος/η | ||
| χ̌όρα | χήρα | ||
| χ̌όρι | χέρι | ||
| χαβασλούκια | πόθοι, επιθυμίες, γούστα | heves | |
| χαζούρ | έτοιμο | hazır/ḥāżir | |
| χαΐναινα | σκληρόκαρδη, άπονη, άγρια | hain/ḫāʾin | |
| χάλα̤ | χάλια, κατάντια | hal/ḥall | |
| χαλάζα̤ | χαλάζια | ||
| χαλάλ’ | κάτι που θυσιάζεται, προσφέρεται, ξοδεύεται με ευχαρίστηση, αν και είναι πολύτιμο ή κοστίζει πολλά | helal/ḥalāl | |
| χαλάνω | χαλάω, καταστρέφω | ||
| χαμελά | χαμηλά | ||
| χαμέλυνον | χαμήλωσε | ||
| χάν’νταν | χάνονται, διώχνονται | ||
| ’χάν’νταν | χάνονταν, διώχνονταν | ||
| χαπάρ’ | χαμπάρι, είδηση, μαντάτο | haber/ḫaber | |
| χαπέριν | είδηση, μαντάτο | haber/ḫaber | |
| χαρεντερί͜εις | χαροποιείς, ψυχαγωγείς | ||
| χαρεντερίζ’νε | χαροποιούν, ψυχαγωγούν | ||
| χαρεντερίζω | χαροποιώ, ψυχαγωγώ | ||
| χαρεντέρτσον | (προστ.) χαροποίησε, ψυχαγώγησε | ||
| χάρομαι | χαίρομαι | ||
| ’χάρουμ’νε | (εχάρουμ’νε) χαιρόμουν | ||
| χαρτώματα | λεπτά φύλλα σανιδιών ειδικά για την στέγη | ||
| χάσαι | χάνεσαι | ||
| χάται | χάνεται | ||
| χατίρ’ | χάρη, σεβασμός, υπόληψη | hatır/ḫāṭir | |
| χατίριν | χάρη, σεβασμός, υπόληψη | hatır/ḫāṭir | |
| χατίρ’ν | χάρη, σεβασμός, υπόληψη | hatır/ḫāṭir | |
| χλωροφοράτε | είστε καταπράσινα | ||
| χορεύομε | χορεύουμε | ||
| χορτά͜ει | χορτάζει | ||
| χορτάεται | χορταίνεται | ||
| χορτάζ’νε | χορτάζουν | ||
| χορτάρα̤ | χορτάρια | ||
| χουρτάρεμαν | σώσιμο, διάσωση | kurtarma | |
| χρόνα̤ | χρόνια | ||
| χώρα | οι ξένοι γενικά, οι μη οικείοι, η ξενιτειά | ||
| χώραν | ξένους, μη οικείους, ξενιτειά | ||
| χώρας | ξένος/η/ο/οι γενικά, οι/το/τα μη οικείο/α, ξενιτειάς | ||
| χωρία | χωριά | ||
| χωρίζ’νε | χωρίζουν, ξεδιαλέγουν | ||
| χωρισίαν | χωρισμός, αποχωρισμός | ||
| χωρόπα | (υποκορ.) χωριά | ||
| ψεματικά | ψεύτικα, στα ψέματα | ||
| ψ̌η | ψυχή | ||
| ψηλασέας | ορεινά μέρη | ||
| ψ̌όπο | ψυχούλα | ||
| ψ̌όπον | ψυχούλα | ||
| ωβόν | αβγό | ||
| ωμί | ώμος, ώμο | ||
| ωμία | ώμοι | ||
| ὼρα | ρολόι | ||
| ωτί | αυτί | ||
| ωτία | αυτιά |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| α’ | (ατό) αυτό, το | ||
| ’α | θα | ||
| αβλαεύ’ | κυνηγάει | avlamak | |
| αβούτ’ | αυτό/ή, αυτοί/ές/ά | ||
| αβούτα | αυτά | ||
| αβούτο | αυτό | ||
| αγάπ’ς | αγάπης | ||
| αγίκον | τέτοιο/α | ||
| αγκαλόπο | αγκαλίτσα | ||
| αγκαλόπον | αγκαλίτσα | ||
| αγληγορούμε | βιαζόμαστε | ||
| άγνεσσα | σπουδαία, θαυμαστή, αλλόκοτη, παράξενη | ἀγνώς (άγνωστος)<ἀ- + γιγνώσκω | |
| αδά | εδώ | ||
| αδακέσ’ | εδώ γύρω, κάπου εδώ | ||
| αδέλφα̤ | αδέλφια | ||
| αδικίας | (τα, πληθ.) αδικίες | ||
| Α’έρτς | αϊ-Γιώργης | ||
| αέτσ’ | έτσι | ||
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| άθα̤ | άνθη | ||
| αΐκα | τέτοια/ες | ||
| ακεί | εκεί | ||
| ακείν’ | εκείνα | ||
| άκραν | άκρη, αρχή | ||
| άκ’σον | (προστ.) άκουσε | ||
| αλάι μαλάι | όλo/α μαζί, εξολοκλήρου | alay malay | |
| άλλε | άλλη | ||
| άλλεν | άλλη | ||
| αλλομίαν | άλλη μια φορά | ||
| αλογόπον | αλογάκι | ||
| άμε | (προστ.) σύρε, πήγαινε | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| αναλλά͜εις | φοράς τα καλά/γιορτινά σου ρούχα | ||
| αναλλαγμέντσαν | ντυμένη με τα καλά/γιορτινά της ρούχα | ||
| ανάλλαξον | (προστ.) φόρεσε τα καλά/γιορτινά σου ρούχα | ||
| αναμέν’ | περιμένει | ||
| αναστενάζ’νε | αναστενάζουν | ||
| ανεγνώριμα | μη γνώριμα, άγνωστα, ξένα | ||
| ανοίεται | ανοίγεται | ||
| άνοιξον | (προστ.) άνοιξε | ||
| αντρίζ’ | παντρεύει, παντρεύεται | ||
| αντρού | άντρα | ||
| αξιών’ | αξιώσει | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| απεντά | απαντάει, συναντάει | ||
| απεντώ | συναντώ, προϋπαντώ, αποκρίνομαι | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| απιδα̤βαίνω | φεύγω, αφήνω πίσω, προσπερνώ, ξεπερνώ | από + διαβαίνω | |
| αποθαμένον | πεθαμένος/ο | ||
| αποθάνω | πεθαίνω | ||
| απόθεν | από που, από όπου | ||
| αποκουμπία | (προστ.) ξεκούμπωσε | ||
| απομέν’ | απομένει | ||
| απομέν’νε | απομένουν | ||
| απομέντς | απομένεις | ||
| αποτονύ | από εδώ και πέρα | από του νυν | |
| αποχωρίγομες | αποχωριζόμαστε | ||
| αποχωρίγουνταν | αποχωρίζονται | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| αραεύ’νε | ψάχνουν, αναζητούν, γυρεύουν | aramak | |
| αραευτήν | αναζητητή, κάποιον να με γυρέψει | aramak | |
| αράεψον | (προστ.) ψάξε, αναζήτησε, γύρεψε | aramak | |
| αργαστερόπον | (υποκορ.) εργαστήριο, αργαλειός | ||
| αρματωμένον | εξοπλισμένο, οπλισμένο | ||
| αρνόπα | αρνάκια | ||
| αρνόπο | αρνάκι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| αρνόπον | αρνάκι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| αροθυμά | νοσταλγεί | ||
| αροθυμία | νοσταλγία | ||
| αροθυμίαν | νοσταλγία | ||
| αροθυμίας | (γεν.) νοσταλγίας, (πληθ.) νοσταλγίες | ||
| αροθυμώ | νοσταλγώ | ||
| αρρωσταίντς | αρρωσταίνεις | ||
| αρρωστικά | εδέσματα σπάνια που ζητάει ασθενής ή που δίνονται σε αυτόν | ||
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| ας σα | απ’ τα | ασό σα (από τα) | |
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| ας σον | απ’ τον | ασό σον (από τον) | |
| ασ’ | από | ||
| άσ̌κεμον | άσχημο, κακότροπο | ||
| ασπρύν’νε | ασπρίζουν | ||
| αστάρ’ | φόδρα, υπόστρωμα | astar/āster | |
| αστρόπα | αστεράκια | ||
| ατά | αυτά | ||
| ατα | αυτά | ||
| ατέ | αυτή | ||
| ατείν’ | αυτοί | ||
| ατέν | αυτήν | ||
| ατεν | αυτήν | ||
| ατόσον | τόσο | ||
| ατότες | τότε | ||
| ατού | εκεί (σε τόπο ή σημείο που βρίσκεται σε κάποιο απόσταση) | ||
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αύλα̤ | αυλή | ||
| αυλακί’ | αυλακιού | ||
| αφήντς | αφήνεις | ||
| αφκά | κάτω | ||
| αφοκράται | αφουγκράζεται | ||
| αφορισμένον | αφορισμένο, αναθεματισμένο | ||
| αφορισμέντσα | αφορισμένη, αναθεματισμένη | ||
| άφ’ς | (προστ.) άφησε | ||
| αφσέστε | αφήστε | ||
| άφτω | ανάβω | ||
| αχλόια | χωρίς χλόη, ξερά | ||
| αχπάσκομαι | αναχωρώ, φεύγω, κινώ για | ||
| αχπάσκομες | αναχωρούμε, φεύγουμε, κινούμε για | ||
| άψιμον | φωτιά | ||
| βαθέα | βαθιά | ||
| βάλεν | (προστ.) βάλε | ||
| βάλλ’ | βάζω/ει | ||
| ’βάλλ’ν’ | έβαζα, τοποθετούσα | ||
| ’βάλλ’ναν | έβαζαν | ||
| βάλλτς | βάζεις | ||
| βαρέα | βαριά, συχνά, πολύ | ||
| βασανί͜εις | βασανίζεις | ||
| βάφτω | εμβαπτίζω, βυθίζω εντός υγρού | ||
| ’βγάλλ’νες | έβγαζες | ||
| βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
| βοτρύδα̤ | τσαμπιά | ||
| βουκούμαι | βάζω μπουκιά στο στόμα, μπουκώνω | ||
| βραδήν | βράδυ | ||
| βρέ͜εις | βρέχεις | ||
| βρεχ̌ήν | βροχή | ||
| ’βρήκ’ς | (ευρήκ’ς) βρίσκεις | ||
| βρούλα | φλόγα | brûler | |
| βρούλαν | φλόγα | brûler | |
| βρουλίζω | αναδίδω φλόγα, φλέγομαι, καίγομαι | brûler | |
| βυζάλτσο | (προστ.) θήλαξε | ||
| γαϊδάρ’ | (γεν.) γαϊδάρου | ||
| γαίμαν | αίμα | ||
| γαίματα | αίματα | ||
| γαντουρεύ’ | ξεγελάω/ει, εξαπατάω/ει, κοροϊδεύω/ει | kandırmak | |
| γαρσ̌ού | απέναντι | karşı | |
| γέλασον | (προστ.) γέλασε | ||
| γενεά | γενιά | ||
| γεννεμασέαν | γέννημα, γόνος | ||
| γεραλαεύ’ | πληγώνει, τραυματίζει | yaralamak | |
| γεραλούν | πληγωμένο, τραυματισμένο | yaralı | |
| γεράν | πληγή, τραύμα | yara | |
| γερανέον | κυανό, γαλάζιο | ||
| γεράτε | γερνάτε | ||
| γέρονος | γέρου | ||
| γιά | είτε, ή | ya/yā | |
| γιαβρόπον | μωράκι, μικρούλι, παιδάκι | yavru + -όπον | |
| γιάμ’ | μήπως, ή μη | ya/yā + μη | |
| γιάν’ | πλάι, πλευρά | yan | |
| γιανασ̌εύ’νε | πλησιάζουν, πλευρίζουν | yanaşmak | |
| γιάνι | πλάι, πλευρό | yan | |
| γιάρι | αγαπητός/ή/ό, αγάπη | yâr | |
| γιαρόπο | (υποκορ.) αγαπητός/ή/ό, αγάπη | yâr | |
| γίν’νταν | γίνονται | ||
| γίν’ντανε | γίνονται | ||
| γιολτσ̌ήδες | ταξιδιώτες, οδοιπόροι | yolcu | |
| γιοσμάδες | κομψοί, λεβέντες νέοι | yosma | |
| γιοσμάς | κομψός, λεβέντης νέος | yosma | |
| γλυκέα | (επιρρ.) γλυκά | ||
| γλύσκουν | συνθλίβονται, λιώνουν | ||
| γλύτωσον | (προστ.) γλύτωσε | ||
| γομάτον | γεμάτο/η | ||
| γομούται | γεμίζει, βουρκώνει, κομπιάζει | ||
| γομών’νε | γεμίζουν, μτφ. κομπιάζουν | ||
| γόνεψον | (προστ.) εγκαταστήσου, φώλιασε, προσγειώσου | konmak | |
| ’γονούσ̌ευα | (εγονούσ̌ευα) μιλούσα, συνομιλούσα | konuşmak | |
| γουγεύ’ς | λυπάσαι, φείδεσαι, τσιγκουνεύεσαι, θυσιάζεις | kıymak | |
| γούλα | λαιμός | gula | |
| γούλαν | λαιμό | gula | |
| γουρζούλα̤ | φαρμάκια, δηλητηριασμένα φαγητά, δυσκολοχώνευτα/βαριά για το στομάχι | ||
| γουρπάν’ | θυσία | kurban/ḳurbān | |
| γουρταρεύ’ | γλυτώνω/ει κτ/κπ από, διασώζω/ει | kurtarmak | |
| γράψον | γράψε | ||
| γριντζίλα̤ | ούλα | ||
| ’γροικούν | (εγροικούν) καταλαβαίνουν | ||
| γυναικίζω | βρίσκω γυναίκα, νυμφεύομαι | ||
| γυρεύω | επαιτώ, ζητιανεύω | ||
| γυρίζ’νε | γυρίζουν | ||
| δα̤βαίν’ | (για τόπο) περνάει, διασχίζει, (για χρόνο) περνάει (γενικότερα) περνάει, παύει, τελειώνει | διαβαίνω | |
| δα̤βαίντς | (για τόπο) περνάς, διασχίζεις, (για χρόνο) περνάς | διαβαίνω | |
| δα̤βαίνω | (για τόπο) περνώ, διασχίζω, (για χρόνο) περνώ (γενικότερα) περνώ, παύω, τελειώνω | διαβαίνω | |
| δά̤κρα̤ | δάκρυα | ||
| δα̤κρόπα | (υποκορ.) δάκρυα | ||
| δάκ’σον | (προστ.) δάγκωσε | ||
| δάκω | δαγκώνω | ||
| δα̤ρμενεία | συμβουλή, νουθεσία | μσν. ὁρμηνεύω < αρχ. ἑρμηνεύω | |
| δα̤ρμενείαν | συμβουλή, νουθεσία | μσν. ὁρμηνεύω < αρχ. ἑρμηνεύω | |
| δα̤σ̌κεύ’ς | κατηχείς | ||
| δαχτυλί’ | δαχτυλιού | ||
| δαχτυλίδα̤ | δαχτυλίδια | ||
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| δείσαν | ομίχλη | δεῖσα=υγρασία, λάσπη, βρωμιά | |
| ’δέν | τίποτα | ||
| δεντρόπα | δεντράκια | ||
| δεντρόπο | δεντράκι | ||
| δεντρού | δέντρου | ||
| δέσκαλος | δάσκαλος | ||
| δί’ | δίνει | ||
| δίγ’ | δίνω | ||
| δίγω | δίνω | ||
| δίν’νε | δίνουν | ||
| ’δίπλασεν | (αμεταβ.) διπλασιάστηκε, (μεταβ.) διπλασίασε | ||
| δί’ς | δίνεις | ||
| δος | δώσε | ||
| δύ’ | δύο | ||
| δώμαν | δωμάτιο, χωμάτινη επίπεδη στέγη των σπιτιών | ||
| έ͜ει | έχει | ||
| έ͜εις | έχεις | ||
| έβγα | (προστ.) βγες | ||
| εβγαίν’ | βγαίνει | ||
| εβγαίντς | βγαίνεις | ||
| εβγάλ’ | βγάλει | ||
| εβγάλλ’ | βγάζω/ει | ||
| εβραδά̤στεν | βραδιάστηκε | ||
| εβράδυνεν | βράδιασε | ||
| εβραίισσαν | εβραία | ||
| εγάπανα | αγαπούσα | ||
| εγάπανες | αγαπούσες | ||
| εγάπεσα | αγάπησα | ||
| εγάπεσεν | αγάπησε | ||
| εγάπ’ς | αγάπης | ||
| εγέννεσεν | γέννησε | ||
| εγέντον | έγινε | ||
| εγέντονε | έγινε | ||
| εγέρασα | γέρασα | ||
| εγκαλά̤στα | αγκάλιασα, πήρα στην αγκαλιά μου | ||
| έγκανε | έφεραν | ||
| έγκεν | έφερε | ||
| εγκλεσόπον | εκκλησάκι | ||
| εγκόλπιο | φυλαχτό που κρεμιέται στο λαιμό και φτάνει περίπου στο μέσο του στήθους | ||
| εγνεφίζ’ | ξυπνάει | ||
| εγνέφιζα | ξυπνούσα | ||
| εγνέφ’σα | ξύπνησα | ||
| εγνέφ’σε | ξύπνησε | ||
| εγνωρί͜εις | γνωρίζεις | ||
| εγομώθαν | γέμισαν | ||
| εγόμωσα | γέμισα | ||
| εγούρεψαμε | στήσαμε | kurmak | |
| εγροικάς | καταλαβαίνεις | ||
| εγροικάτε | καταλαβαίνετε | ||
| εγροίκ’σα | κατάλαβα | ||
| εγροίκ’σαν | κατάλαβαν | ||
| εγροίκ’σεν | κατάλαβε | ||
| εγύρτσα | γύρισα | ||
| εδέβαν | (για τόπο) πέρασαν, διέσχισαν, (για χρόνο) πέρασαν | διαβαίνω | |
| εδέβεν | πήγε, διάβηκε, διέσχισε, ξεπέρασε | διαβαίνω | |
| εδέβες | πέρασες, έφυγες, διάβηκες | διαβαίνω | |
| εδέκε | έδωσε | ||
| εδώκε | έδωσε | ||
| εζωγράφ’σανε | ζωγράφισαν | ||
| εζωγράφ’σεν | ζωγράφισε | ||
| εθέλεσεν | θέλησε | ||
| εθέλ’νες | ήθελες | ||
| εθολώθεν | θόλωσε | ||
| εϊγάπη | αγάπη | ||
| είμες | είμαστε | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| είναν | έναν, μία | ||
| είνας | ένας/μία | ||
| εκάγα | κάηκα | ||
| εκάεν | κάηκε | ||
| εκάθουμ’νε | καθόμουν | ||
| εκάθουμ’νες | καθόμασταν | ||
| εκακοτραγώδεσα | κακοτραγούδησα, τραγούδησα άσχημα | ||
| εκαλοτέρ’να | καλοκοιτούσα, ξανακοιτούσα | ||
| εκάτσα | κάθισα | ||
| εκείμ’ν’ | κειτόμουν, ξάπλωνα | ||
| εκείμ’νε | κειτόμουν, ξάπλωνα | ||
| εκείν’ | εκείνοι/α | ||
| εκείνε | εκείνη | ||
| εκείνεν | εκείνη | ||
| εκέσ’ | εκεί | ||
| εκλίστεν | έκλινε, έσκυψε | ||
| εκλώστα | γύρισα, επέστρεψα | ||
| εκλώστεν | γύρισε, επέστρεψε | ||
| εκοιμέθες | κοιμήθηκες | ||
| εκολατίεν | κολάστηκε | ||
| εκολλίεν | πήρε φωτιά, καταστράφηκε ολοσχερώς | ||
| εκόμπωσα | ξεγέλασα, εξαπάτησα, μτφ. σαγήνευσα | κομβόω | |
| εκόπεν | κόπηκε | ||
| έκουεν | άκουγε | ||
| εκούξεν | φώναξε, λάλησε, κάλεσε κπ ονομαστικά | ||
| έκοφτεν | έκοβε | ||
| εκράν’νες | κρατούσες | ||
| έκ’σα | άκουσα | ||
| έκ’σεν | άκουσε | ||
| έκχ̌’σα | εξέχυσα, έχυσα, εξέβαλα | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| εκχ̌ύουνταν | χυνώντουσαν | ||
| ελά̤ | λυπάται κπ/κτ, δείχνει ελεημοσύνη, μτφ. τσιγκουνεύεται | ἐλεέω-ἐλεῶ | |
| ελάλ’νες | έβγαζες λαλιά, καλούσες, αποκαλούσες, προσκαλούσες, οδηγούσες | ||
| ελαρώθεν | γιατρεύτηκε, θεραπεύτηκε | ||
| ελάστα | περιφέρθηκα, τριγύρισα, περιπλανήθηκα | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| έλεες | έλεγες | ||
| ελέπ’ | βλέπει/βλέπω | ||
| έλεπα | έβλεπα | ||
| ελέπ’νε | βλέπουνε | ||
| ελέπ’ς | βλέπεις | ||
| ελέπω | βλέπω | ||
| ελίβωσεν | συννέφιασε | ||
| ελιγοθύμεσεν | λιποθύμησε | ||
| ελύγα | έλιωσα | ||
| ελύεν | λύθηκε, έλιωσε | ||
| έμ’ | ήμουν | ||
| εμά | δικά μου | ||
| εμανίγα | μαύρισα/μουντζουρώθηκα από την καπνιά, καταστράφηκα, κατακάηκα μέχρι καπνιάς | ||
| εμάντσε | μαύρισε/μουντζούρωσε από την καπνιά, κατέστρεψε, κατέκαψε μέχρι καπνιάς | ||
| εμαρτύρανες | μαρτυρούσες, κατέδιδες | ||
| εμάτσα | έμαθα κτ σε κπ, δίδαξα | μαθίζω | |
| εμέκια | κόποι, μόχθοι, προσπάθειες | emek | |
| εμελώθεν | μελώθηκε | ||
| εμέτερα | δικά μας | ἡμέτερος | |
| έμ’νε | ήμουν | ||
| έμνοστον | νόστιμο | ||
| εμοι͜άζ’ | ομοιάζει, μοιάζει | ||
| εμοίαζεν | έμοιαζε | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| έμορφα | όμορφα | ||
| εμορφίαν | ομορφιά | ||
| έμορφοι | όμορφοι/ες | ||
| έμορφον | όμορφο | ||
| έμορφος | όμορφος/η | ||
| έμορφους | όμορφους/ες | ||
| έμπα | (προστ.) μπες | ||
| εμπαίν’ | μπαίνει | ||
| εμπαίνω | μπαίνω | ||
| εμποδέα | ποδιά | ||
| εμπροστά | μπροστά, πρωτύτερα | ||
| έν’ | είναι | ||
| έναν κι άλλο | άλλο ένα, ένα ακόμη | ||
| ενέλλαξες | φόρεσες καλά/γιορτινά ρούχα | ||
| ενεσπάλλ’ναν | ξεχνούσαν | ||
| ένοιξα | άνοιξα | ||
| ένοιξαν | άνοιξαν | ||
| ένοιξες | άνοιξες | ||
| εντάμαν | μαζί | ||
| εντούνεν | χτυπούσε | ||
| εντρέπεσαι | ντρέπεσαι | ||
| έντρισαν | πάντρεψαν | ||
| έντρισεν | παντρεύτηκε, βρήκε άντρα (για γυναίκα) | ||
| εντώκα | χτύπησα | ||
| εντώκε | χτύπησε | ||
| έξ’ | έξω ή ο αριθμός έξι | ||
| εξέβα | βγήκα, ανέβηκα, μτφ. προέκυψα | ||
| εξέβαν | βγήκαν | ||
| έξερα | ήξερα | ||
| εξέρετε | ξέρετε, γνωρίζετε | ||
| εξέρτς | ξέρεις, γνωρίζεις | ||
| εξώπορτον | εξώπορτα | ||
| έπα | ήπια | ||
| επαίρ’νες | έπαιρνες | ||
| επαλαλώθεν | τρελάθηκε | ||
| επαλάλωσεν | τρέλανε | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| επαραβραδά̤στεν | παραβραδιάστηκε | ||
| επαρακάλ’να | παρακαλούσα | ||
| επαρακάλ’νεν | παρακαλούσε | ||
| επαρακάλ’νες | παρακαλούσες | ||
| επαρείδα | παραείδα, φαντάστηκα | ||
| επαρεξέγκα | ξεπροβόδισα | ||
| επέγ̆’νεν | πήγαινε | ||
| επέγ̆’νες | πήγαινες | ||
| επέθανεν | πέθανε | ||
| επειράντσες | ταλαιπώρησες, βασάνισες, τυράννισες | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| επέμ’ναν | απόμειναν | ||
| επέμ’νεν | απόμεινε | ||
| επέτανα | πετούσα | ||
| επέταναν | πετούσαν | ||
| επέταξεν | πέταξε | ||
| επήεν | πήγε | ||
| επιάστεν | πιάστηκε | ||
| έπλανε | έπλαθε, δημιουργούσε, εμφάνιζε | ||
| επλέθυναν | πλήθυναν | ||
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| εποίκαν | έκαναν, έφτιαξαν | ποιέω-ῶ | |
| εποίκανε | έκαναν, έφτιαξαν | ποιέω-ῶ | |
| εποίκε | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| εποίκεν | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’να | έκανα, έφτιαχνα | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’νεν | έκανε, έφτιαχνε | ποιέω-ῶ | |
| εποίν’νες | έκανες, έφτιαχνες | ποιέω-ῶ | |
| επορεί | μπορεί | ||
| επόρεσαν | μπόρεσαν | ||
| επορούμε | μπορούμε | ||
| επορπάτεσα | περπάτησα | ||
| επορώ | μπορώ | ||
| εράεψα | έψαξα, γύρεψα, αναζήτησα | aramak | |
| έρθα | ήρθα | ||
| έρθαμε | ήρθαμε | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| ερία | πρόσεχε, φύλαξε, (προστ.) επέβλεψε | ὠρεύω/ὡραίω-ὠρέω | |
| ερι͜άει | προσέχει, φυλάει, επιβλέπει | ὠρεύω/ὡραίω-ὠρέω | |
| εροθύμεσα | νοστάλγησα | ||
| ερρούξεν | έπεσε | ||
| ερρώστεσεν | αρρώστησε | ||
| έρ’ται | έρχεται | ||
| ερχίνεσα | άρχισα | ||
| έρχουμ’ | ερχόμουν | ||
| έρχουνταν | έρχονται | ||
| ερωτά | ρωτάει | ||
| ερώτα | (προστ.) ρώτησε | ||
| ερωτάς | ρωτάς | ||
| ερωτούνε | ρωτάνε | ||
| εσά | δικά σου/σας | ||
| εσάρεψε | τύλιξε, περικύκλωσε, άρεσε | sarmak | |
| εσ̌άσ̌εψεν | σάστισε, τα έχασε | şaşmak | |
| εσέβες | μπήκες | ||
| εσέγκανε | έβαλαν | ||
| εσέτερα | δικά σου/σας | ||
| εσκοτείνεψαν | σκοτείνιασαν | ||
| εσκοτώθανε | σκοτώθηκαν | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| εσόν | δικός/ή/ό σου | ||
| εσ̌όπο | (υποκορ.) ταίρι, έτερο ήμισυ, σύντροφος | eş + -όπον | |
| εσουμαδεύτες | αρραβωνιάστηκες | ||
| έσπρυναν | άσπρισαν | ||
| έσυρα | έσυρα, τράβηξα, έριξα | ||
| εταγιάνεψα | απόκαμα, ξέμεινα από αντοχές, πλησίασα τόσο ώστε να ακουμπάω | dayanmak | |
| έταιρον | σύντροφος, συνοδοιπόρος | ||
| εταράγα | ταράχθηκα, ανακατεύθηκα, μπλέχθηκα | ταράσσω | |
| ετέρεσα | κοίταξα | ||
| ετέρεσαν | κοίταξαν | ||
| ετέρ’νες | κοιτούσες | ||
| έτον | ήταν | ||
| έτονε | ήταν | ||
| ετραγώδ’νεν | τραγουδούσε | ||
| ετράνυνες | μεγάλωσες, ανατράφηκες | τρανόω-ῶ | |
| ετσ̌αμουρώθεν | γέμισε λάσπες | çamur | |
| ετυλίεν | τυλίχθηκε | ||
| ετυραννίγα | τυραννήθηκα, ταλαιπωρήθηκα | ||
| εύκαιρον | (ουδ.) άδειο, αδειανό, (αρσ.) ανόητο, κουφιοκέφαλο | ||
| ευρέθεν | βρέθηκε | ||
| ευτάγ’ | κάνω/ει, φτιάχνω/ει | εὐθειάζω | |
| ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| ευτάμε | κάνουμε, φτιάχνουμε | εὐθειάζω | |
| ευτάν’ | κάνουν, φτιάχνουν | εὐθειάζω | |
| ευτάνε | κάνουν, φτιάχνουν | εὐθειάζω | |
| ευτάς | κάνεις, φτιάχνεις | εὐθειάζω | |
| ευχάται | εύχεται | ||
| εφάνθεν | φάνηκε, εμφανίστηκε | ||
| εφάνθες | φάνηκες, εμφανίστηκες | ||
| εφέκα | άφησα | ||
| εφέκε | άφησε | ||
| εφίλεσα | φίλησα | ||
| εφίλ’να | φιλούσα | ||
| εφκιαρόπο | μελαγχολία, στενοχώρια, έγνοια, άγχος | efkâr/efkār | |
| εφτωχά | φτωχά, φτωχικά | ||
| εφτωχόν | φτωχό | ||
| εφτωχός | φτωχός | ||
| έχ̌’ | έχει | ||
| εχάθεν | χάθηκε | ||
| εχαλάεν | χάλασε | ||
| εχάλασα | χάλασα, έχωσα το χέρι | ||
| εχάλασες | χάλασες, έχωσες το χέρι | ||
| εχάν’ναν | έχαναν, έδιωχναν, απέρριπταν κτ | ||
| εχάρα | χάρηκα | ||
| εχαρεντέρτσεν | χαροποίησε, ψυχαγώγησε | ||
| εχάρτσε | χάρισε | ||
| εχάσα | έχασα | ||
| έχ’νε | έχουνε | ||
| εχπαράγα | (αμτβ) τρόμαξα, ξαφνιάστηκα | εκσπαράσσω | |
| εχπαράεν | (αμτβ) τρόμαξε, ξαφνιάστηκε | εκσπαράσσω | |
| εχρωστώ | χρωστώ | ||
| εχωρούμε | χωράμε | ||
| εχώρτσανε | χώρισαν, ξεχώρισαν | ||
| εχώρτσεν | χώρισε, ξεχώρισε, διάλεξε | ||
| εψαλάφεσα | ζήτησα, αιτήθηκα | ||
| ζαντόν | τρελό | σάννας | |
| ζαρωτά | στραβά | ||
| ζελεύ’ | ζηλεύω/ει | ||
| ζευγαρόπο | ζευγαράκι | ||
| ζήσ’ | ζήση, ζωή | ||
| ζουπούνα | μακρύ μανικωτό φόρεμα χωρίς ραφή στους ώμους | ζιπούνι(ν)<zipon (βενετ.) | |
| ζουπούνας | γυναικείες φορεσιές της εποχής | ζιπούνι(ν)<zipon (βενετ.) | |
| ζυάζ’νε | ζυγίζουν | ||
| ζυάστ’ | (προστ.) ζυγίσου | ||
| ζωγράφ’σον | (προστ.) ζωγράφισε | ||
| ζωμένον | ζωσμένο/η | ||
| ήλ’ | ήλιου | ||
| ήμαρτα | ήμαρτον, δηλωτικό μετάνοιας, από τον αόριστο β΄ του αρχαίου ρήματος ἁμαρτάνω (αμάρτησα), έκφ. έλα σα ήμαρτα=μετανόησε | ||
| ήμπα̤ν | οπουδήποτε | ἦν πη ἂν | |
| ημ’σόν | μισό/η | ||
| ηύρα | βρήκα | ||
| ηύρε | βρήκε | ||
| ηυρήκ’ | βρίσκω/ει | ||
| ηύρηκον | (προστ.) βρες | ||
| ηυρήκ’ς | βρίσκεις | ||
| ηυρίεται | βρίσκεται | ||
| θαγατέρα | κόρη, θυγατέρα | ||
| θαγατέραν | θυγατέρα, κόρη | ||
| θαλασσάκρα̤ | οι ακροθαλασσιές, τα ακρογιάλια | ||
| θάμαν | θαύμα | ||
| θανάτ’ | θανάτου | ||
| θάνατον | θάνατος | ||
| θανατών’νε | θανατώνουν | ||
| θάφτω | θάβω | ||
| ’θε | του/της | ||
| Θέ | (κλητ.) Θεέ | ||
| θήκ’νε | θέτουν, βάζουν | ||
| θήκον | (προστ.) θέσε, τοποθέτησε, βάλε | ||
| θωρέα | θωριά, όψη | ||
| ιγεύ’νε | ταιριάζουν | uymak | |
| ιεύ’ | ταιριάζει | uymak | |
| ινανεύ’ς | πιστεύεις, εμπιστεύεσαι | inanmak | |
| ινανεύω | πιστεύω, εμπιστεύομαι | inanmak | |
| ’ίνεσαι | γίνεσαι | ||
| ’ίνεται | γίνεται | ||
| ’ίν’νταν | γίνονται | ||
| ’ίν’ντανε | γίνονται | ||
| ’ίνομαι | γίνομαι | ||
| ισ̌μάρ’ | νεύμα, νόημα | işmar/նշմար | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κα’ | κάτω | ||
| κά’ | κάτι | ||
| καγανόπον | δρεπανάκι | ||
| κάεται | καίγεται | ||
| κάζι | πετρέλαιο | gaz<χάος (αντιδάνειο) | |
| κάθαν | κάθε | ||
| κάθεν | κάτω, κάθε | ||
| κάθκα | (προστ.) κάθισε | ||
| κάθουστουν | κάθεστε | ||
| καίεται | καίγεται | ||
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| κακέσσα | κακιά | ||
| καλατσ̌εύ’ | μιλάω/ει, συνομιλώ/ει, συζητώ/άει | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| καλατσ̌εύ’νε | ομιλούν, συνομιλούν, συζητούν | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| καλατσ̌εύω | μιλάω, συνομιλώ, συζητώ | keleci=καλός λόγος (Παλαιά Τουρκική Ανατολίας) | |
| καλέσσαν | καλή | ||
| κάλη | η αγαπητή σύζυγος, η σύζυγος | ||
| κάλλα̤ | κάλλη | ||
| καλλίον | (επίθ.) καλύτερο, (επίρ.) καλύτερα | ||
| Καλομηνά | (γεν.) Μαΐου, μαγιάτικα, (αιτ.) Μάιο | ||
| κάμαν | δίκοπο μαχαίρι | kama | |
| καμίαν | ποτέ | ||
| καμονή | καημός | ||
| καμπάνας | (ον.πληθ., τα) καμπάνες | ||
| κανείναν | κανένα | ||
| κανείνταν | είναι αρκετά, επαρκούν για κτ | ἱκανόω | |
| κανείσαι | είσαι αρκετός/ή, επαρκείς για κτ | ἱκανόω | |
| κανείται | είναι αρκετό, επαρκεί για κτ | ἱκανόω | |
| καν’νάν | κανέναν | ||
| καρδά̤ | καρδιά | ||
| καρδά̤ν | καρδιά | ||
| καρδά̤ς | (γεν. εν.) καρδιάς, (ον. πληθ.) καρδιές | ||
| καρδίας | (τη, γεν.) καρδιάς, (τα, ονομ. πληθ.) καρδιές | ||
| καρδόπα | καρδούλες | ||
| καρδόπο | καρδούλα | ||
| καρδόπον | καρδούλα | ||
| καρίπ’κα | μοναχικά, ερημικά | garip/ġarīb | |
| καρίπ’κον | ξένο, μοναχικό, φτωχό, ανήμπορο | garip/ġarīb | |
| καρφούται | καρφώνεται | ||
| κατ’ | γιατί/γιατί δεν | ||
| κατακέφαλον | κατηφόρα, μτφ. πονηρό άνθρωπο | ||
| κατάρας | κατάρες | ||
| καταράται | καταριέται | ||
| καταρούμ’ | καταριέμαι | ||
| κάτας | γάτες | ||
| κατηβάζ’νε | κατεβάζουν | ||
| ’κατήβαιναν | (εκατήβαιναν) κατέβαιναν | ||
| κατηβαίνω | κατεβαίνω | ||
| κατωθύρ’ | κατώφλι, η παράπλευρη και κάτω ξύλινη δοκός της πόρτας, ο πρόδρομος | ||
| καυκίν | κούπα | καῦκος | |
| κάψον | (προστ.) κάψε | ||
| ’κειάν | εκεί πάνω | ||
| κείμαι | κείτομαι, ξαπλώνω | ||
| κείμες | κειτόμαστε, ξαπλώνουμε | ||
| κείνταν | κείτονται, ξαπλώνουν | ||
| κείντανε | κείτονται, ξαπλώνουν | ||
| κείσαι | κείτεσαι, ξαπλώνεις | ||
| κείται | κείτεται, ξαπλώνει | ||
| κεμεντζ̌έ | λύρα | kemençe/kemānçe | |
| κεμεντζ̌ές | λύρας | kemençe/kemānçe | |
| κεπία | (ον.) κήποι, (αιτ.) κήπους | ||
| κεράζ’ | κερνάει | ||
| κερδαίν’ | κερδίζει | ||
| Κερεκή | Κυριακή | ||
| Κερεκίτσα | Κυριακίτσα | ||
| κέσ’ | προς τα εκεί, προς το μέρος εκείνο | κέσου<κεῖσ’<κεῖσε<ἐκεῖσε | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιάν’ | και άνω, και εξής, και πέρα | ||
| κιφάλι | κεφάλι | ||
| κιφαλί’ | κεφαλιού | ||
| κιφαλόπο | κεφαλάκι | ||
| κλαδόπα | κλαδάκια | ||
| κλαιμέντσα | κλαμένη | ||
| κλαινί͜εις | κάνεις κάποιον να κλάψει, στενοχωρείς | ||
| κλάψο | (προστ.) κλάψε | ||
| κλείδα | (προστ.) κλείδωσε κτ με κλειδαριά, κλείσε | ||
| κλώθ’ | κλώθω/ει, γυρνώ/άει | ||
| κλώσκουνταν | γυρίζουν, επιστρέφουν | ||
| κο̤ρά̤ν | ταιριαστός/ή/ό | göre | |
| κοιλάδα̤ | κοιλάδες | ||
| κοιμούμαι | κοιμάμαι | ||
| κοιμούμες | κοιμόμαστε | ||
| κοιμούνταν | κοιμούνται | ||
| κοκκύμελον | το δέντρο δαμασκηνιά, δαμάσκηνο | ||
| κολλίζω | κολλάω, βάζω φωτιά, καταστρέφω | ||
| κόλφο | αγκαλιά, κόλπο, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, στήθος της γυναίκας | ||
| κόλφον | αγκαλιά, κόλπο, το μέρος του σώματος ανάμεσα στους βραχίονες και το στήθος, στήθος της γυναίκας | ||
| κομμάτα̤ | κομμάτια | ||
| κομμενόχρονον | αυτό που είθε να του κοπούν τα χρόνια | ||
| κομπούται | ξεγελιέται, εξαπατάται, μτφ. σαγηνεύεται | κομβόω | |
| ’κόμπωνα | (εκόμπωνα) ξεγελούσα, εξαπατούσα, μτφ. σαγήνευα | κομβόω | |
| κόπουνταν | κόβονται | ||
| κόρδας | χορδές | ||
| κορμόπο | κορμάκι | ||
| κορτσόπα | κοριτσάκια | ||
| κορτσόπο | κοριτσάκι | ||
| κορτσόπον | κοριτσάκι | ||
| κοσσάρα | κότα | ||
| κοσσάρας | (πληθ.) κότες, (γεν.) κότας, οι κλώσσες (ιδιωμ.Νικόπολης) | ||
| κουδουκόπα | (υποκορ.) ράμφη | ||
| κουίζ’ | φωνάζω/ει, λαλώ/εί, καλώ/εί κπ ονομαστικά | ||
| κουίζω | φωνάζω, λαλώ, καλώ κπ ονομαστικά | ||
| κουμουλά̤ζ’ | μαζεύω/ει, στοιβάζω/ει | cumulare | |
| κουμπίν | κόμπος | κόμβος | |
| κούντα | (προστ.) σπρώξε | ||
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| κόφτω | κόβω | ||
| κοχλίδα̤ | σαλιγκάρια | ||
| κόψον | (προστ.) κόψε | ||
| κρατεί | κρατάει, βαστάει, στέκει, αντέχει | ||
| ’κράτ’νεν | κρατούσε | ||
| κρεβάτα̤ | κρεβάτια | κράβατος<γράβιον | |
| κρεβατί’ | κρεβατιού | ||
| κρεβατόπο | κρεβατάκι | ||
| κρεμάεται | κρέμεται | ||
| κρεμάντς | κρεμάς | ||
| κρεμί͜εις | γκρεμίζεις, ρίχνεις κάποιον | ||
| κρεμόν | γκρεμό | ||
| κρέμ’σο | (προστ.) γκρέμισε | ||
| κρίσον | (προστ.) κρίνε | ||
| κρούγω | χτυπώ | κρούω | |
| κρούει | χτυπάει | κρούω | |
| κρού’νε | χτυπούν | κρούω | |
| Κρωμί’ | Κρώμνης | ||
| κυλίζω | κυλάω | ||
| κύρ’ | πατέρα | ||
| κύρ’ν | κύρη, πατέρα | ||
| κυρού | πατέρα | ||
| ’κχ̌ύντς | εκχύνεις, χύνεις, εκβάλλεις | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| ’κχ̌ύνω | εκχύνω, χύνω, εκβάλλω | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| ’κχ̌ύσον | (προστ.) έκχυσε, χύσε, έκβαλε | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| κωδωνόπα | κουδουνάκια | ||
| λαγγεύ’ | πηδάω/ει | लङ्घ (laṅgh) | |
| λαΐσκουν | κουνιούνται πέρα-δώθε | ||
| λαϊστέραν | κούνια, μτφ. γυναίκα που κουνιέται πολύ όταν περπατάει | ||
| λαλαχ̌άρ’ | χαϊδεμένο, παραχαϊδεμένο | ||
| λαλείς | βγάζεις λαλιά, καλείς, αποκαλείς, προσκαλείς, οδηγείς | ||
| λαλία | λαλιά, φωνή | ||
| λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
| λαλόπο | φωνούλα | ||
| λαλόπον | λαλιά, φωνή | ||
| λαλώ | βγάζω λαλιά, καλώ, αποκαλώ, προσκαλώ, οδηγώ | ||
| λαρούται | γιατρεύεται, θεραπεύεται | ||
| λαρών’ν’ | γιατρεύουν, θεραπεύουν | ||
| λάσ̌κεσαι | περιφέρεσαι, τριγυρνάς, περιπλανιέσαι | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λάσ̌κεται | περιφέρεται, τριγυρνά, περιπλανιέται | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λάσκομαι | περιφέρομαι, τριγυρίζω, περιπλανώμαι | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| ’λάσκουμ’νε | (ελάσκουμ’νε) περιφερόμουν, τριγυρνούσα, περιπλανιόμουν | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λεβόρβορον | περίστροφο | revolver | |
| λέγ’ν’ | λένε | ||
| λεγνά | λιγνά | ||
| λείχ̌’ | γλείφω/ει | λείχω | |
| λελεύω | χαίρομαι | ||
| ’λέπ’ | (ελέπ’) βλέπει/ω | ||
| ’λέπομ’ | (ελέπομε) βλέπουμε | ||
| ’λέπ’ς | (ελέπ’ς) βλέπεις | ||
| ’λέπω | (ελέπω) βλέπω | ||
| λετσ̌εκί’ | γυναικείου μαντιλιού που χρησίμευε ως κάλυμμα κεφαλής δεμένο σε σχήμα τριγώνου | leçek<laçak | |
| λεφτοκαρόπα | (υποκορ.) λεπτοκάρυα, φουντουκιές, φουντούκια | λεπτο- + κάρυον | |
| λίβα̤ | σύννεφα | λίβος<λείβω | |
| λιβάδα̤ | λιβάδια | ||
| λιθάρα̤ | λιθάρια, πέτρες | ||
| λιμανεύει | αποκαλύπτεται από τα χιόνια που λιώνουν αποκαλύπτεται από τα χιόνια που λιώνουν | ||
| λιμανεύ’νε | αποκαλύπτονται από τα χιόνια, ελλιμενίζονται | ||
| λίντζ̌α | κνήμη ανθρώπου, ωλένη, κόκκαλο, παιδικό παιχνίδι της εποχής | ||
| λούσκουνταν | λούζονται | ||
| λύγουνταν | λιώνουν | ||
| λύεται | λιώνει | ||
| λύν’ | λύνει, λιώνει | ||
| λύντς | λύνεις, λιώνεις | ||
| λύουνταν | λιώνουν | ||
| μαγίας | μάγια | ||
| μάγ’λα | μάγουλα | magulum | |
| μάγ’λο | μάγουλο | magulum | |
| μαθεμένον | μαθημένη/ο | ||
| μάισσα | μάγισσα | ||
| μαϊσσωμένον | μαγεμένο | ||
| μακαρίναν | είδος ζυμαρικού | makarna<maccherone | |
| μακρά | (επιρρ.) μακριά, (επιθ.) μακρινά, απομακρυσμένα | ||
| μαλλόπα | μαλλάκια | ||
| μαναχ̌έσσα | μονάχη | ||
| μαναχ̌ία | μοναξιά | ||
| μαναχ̌ίαν | μοναξιά | ||
| μαναχέσσα | μονάχη | ||
| μανάχον | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
| μαναχόν | (έναρθρο) μοναχός, μοναχό, (επίρρ) μόνο/μοναχά | ||
| μαραίν’νε | μαράνουν | ||
| μαραίντς | μαραίνεις | ||
| ’μάραντα | (επιστ. Helichrysum stoechas) τα αγριολούλουδα ελίχρυσος ο πολύτιμος | ||
| μαρμαρίζει | αστράφτει, ακτινοβολάει | ||
| μασχαρεύ’νε | αστειεύονται, διακωμωδούν | maskara/masḫara | |
| μασχαρεύω | αστειεύομαι, διακωμωδώ | maskara/masḫara | |
| ματούται | ματώνει | ||
| ματών’ | ματώνει | ||
| μαυρύν’ | μαυρίζει | ||
| μαχαλάδες | γειτονιές | mahalle/maḥalle | |
| μαχαλάν | γειτονιά | mahalle/maḥalle | |
| μαχαλάς | γειτονιάς | mahalle/maḥalle | |
| μεθύζω | μεθάω | ||
| μεθυσίαν | μεθύσι, μέθη | ||
| μέρ’ | (μέρου, επιρρ.) πού, προς ορισμένο μέρος, όποιος | ||
| μέρα̤ | μέρη | ||
| μεράκ’ | μεράκι, καημός | merak/merāḳ | |
| μερακλία | με μεράκι, με ιδιαίτερο ζήλο | meraklı/merāḳ | |
| μερών’ | μερώνει, ξημερώνει | ||
| μέσ’ | μέση | ||
| μὲσα | (τα) η μέση | ||
| μεσανυχτί’ | την ώρα του μεσονυχτίου | ||
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| μηλόπα | μηλαράκια | ||
| μήνας | (τα) μήνες | ||
| μίαν | μια φορά | ||
| μίαν κι άλλο | άλλη μια φορά | ||
| μικρέσσα | μικρή, νεαρή | ||
| μοθοπώρ’ | φθινόπωρο | ||
| ’μοιρολόγαναν | (εμοιρολόγαναν) μοιρολογούσαν | ||
| μονάζ’νε | φιλοξενούν για διανυκτέρευση | ||
| μοναστηρόπον | μοναστηράκι | ||
| μουδέ | μήτε | ||
| μουράτα̤ | επιθυμίες, πόθοι | murat/murād | |
| μύαν | μύγα | μυῖα | |
| μύρα | οσμή, μυρωδιά | ||
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| να ποδεδίζω | να χαρώ κπ | ||
| νάζα̤ | νάζια, σκέρτσα | naz/nāz | |
| νασάν | χαρά σε | ||
| νέικα | νεαρά, νεανικά | ||
| νέισσαν | νέα | ||
| νέονος | νέου | ||
| νεότητα | νιότη, νιάτα | ||
| νερόπα | νεράκια | ||
| νερόπον | νεράκι | ||
| νικίουμαι | νικιέμαι | νικάω | |
| νισ̌αλού | αρραβωνιαστικιά, σημαδεμένη | nişanlı<nişān | |
| νομάτ’ | άνθρωποι, άτομα | ὀνόματοι | |
| νοσσακόπα | κλωσσοπουλάκια | ||
| νούνιγμαν | σκέψη | ||
| νουνίζ’ | σκέφτεται | ||
| νουνίζω | σκέφτομαι | ||
| ντίλεγον | τί λογής; | ||
| ντόσιλεγον | τί λογής; | ||
| νυφάδα̤ | νύφες | ||
| νυφάδες | νύφες | ||
| νυφαδόπα | νυφούλες | ||
| νύφε | νύφη | ||
| νυφίτσα | νυφούλα | ||
| νυφίτσαν | νυφούλα | ||
| νυφόπα | νυφούλες | ||
| νυφόπο | νυφούλα | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ξενιτά̤ | ξενιτειά | ||
| ξενιτά̤ν | ξενιτειά | ||
| ξενιτά̤ρ’ | ξενιτεμένοι | ||
| ξενιτέαν | ξενιτεμένο | ||
| ξενιτέας | ξενιτεμένος | ||
| ογραεύ’ | περνάω/ει, υποφέρω/ει | uğramak | |
| όθεν | όπου, οπουδήποτε, σε όποιον | ||
| όλ’ | όλοι/α | ||
| ολήμαυρα | ολόμαυρα | ||
| ολίγον | λίγο | ||
| ολόγερα | ολόγυρα | ||
| ομμάτ’ | μάτι | ||
| ομμάτα̤ | μάτια | ||
| ομματί’ | ματιού | ||
| ομματόπα | ματάκια | ||
| ομματοτέρεμα | βλέμμα, ματιά | ||
| ομούτιν | ελπίδα | umut | |
| όνταν | όταν | ||
| όντας | όταν | ||
| όντες | όταν | ||
| οξέας | οξιές | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| οπουρνά | πρωί, κατά το πρωί της επόμενης μέρας, αύριο | ||
| ορμάν’ | δάσος | orman | |
| ορμάνα̤ | δάση | orman | |
| ορμία | ρυάκια, ρεματιές | ||
| ορμόχ̌ειλα | όχθες ρυακιών | ||
| όρωμα | όνειρο | ||
| οσήμερον | σήμερα | ||
| οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
| οσπίτα̤ | σπίτια | hospitium<hospes | |
| οσπίτι | σπίτι | hospitium<hospes | |
| οσπίτ’ν | σπίτι | hospitium<hospes | |
| όσταν | όταν | ||
| οτάν | δωμάτιο | oda | |
| ούλ’ | όλοι | ||
| ουρνάται | ουρλιάζει, αλυχτά | ||
| ους | ως, μέχρι | ||
| ούσνα | μέχρι που, έως ότου | ||
| οφέτος | φέτος | ||
| οφρύδα̤ | φρύδια | ||
| οψάριν | ψάρι | ||
| οψέ | χθες | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παγιατών’νε | μπαγιατεύουν | bayat | |
| παθάν’ | παθαίνει | ||
| παθάνω | παθαίνω | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παιδόπα | παιδάκια | ||
| παιδόπο | παιδάκι | ||
| παίζ’ | παίζω/παίζει | ||
| παίρ’ | παίρνω/ει | ||
| παίρ’ν’ | παίρνουν | ||
| παίρ’νε | παίρνουν | ||
| παίρομε | παίρνουμε | ||
| παίρτς | παίρνεις | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| παλάλα | τρελή | ||
| παλαλά | τρελά, τρέλες | ||
| παλαλόν | τρελό | ||
| παλαλούμαι | τρελαίνομαι | ||
| παλαλούται | τρελαίνεται | ||
| παλαλών’ | τρελαίνει | ||
| παλαλών’νε | τρελαίνουν | ||
| παλαλώντς | τρελαίνεις | ||
| παλληκάρα̤ | παλληκάρια | παλληκάριον<πάλληξ, πάλλαξ | |
| παλληκαρόπον | παλληκαράκι | παλληκάριον<πάλληξ, πάλλαξ | |
| πάλον | (ή πάλλον) χορός, χοροεσπερίδα | ballo<βαλλίζω (=κουνώ, χορεύω) | |
| παντέμορφος | πανέμορφη | ||
| πάντρεψον | (προστ.) παντρέψου, πάντρεψε κπ | ||
| παπόρ’ | βαπόρι, καράβι | vapore | |
| παπόρα̤ | βαπόρια, καράβια | vapore | |
| παπορόπον | καραβάκι | vapore + -όπον (υποκορ.) | |
| παραβραδά̤σκομαι | νυχτώνομαι, με βρίσκει το βράδυ | ||
| παραδείσ’ | παραδείσου | ||
| παραδίω | παραδίνω | ||
| παραμερί͜εις | παραμερίζεις | ||
| παραστάρ’ | το κάθετο καδρόνι του κασώματος πόρτας | ||
| παρλαεύ’ | λάμπει, λαμποκοπά | parlamak | |
| παρλαεύ’νε | λάμπουν, λαμποκοπούν | parlamak | |
| παρόπον | (υποκορ.) λεφτά, χρήμα | para/pāre | |
| παρχάρ’ | ορεινός τόπος θερινής βοσκής | ||
| παρχαρεύει | παραθερίζει σε θερινό βοσκότοπο (παρχάρι) | ||
| παρχαρεύω | παραθερίζω σε θερινό βοσκότοπο (παρχάρι) | ||
| παρχαρόπα | ορεινοί τόποι θερινής βοσκής | παρχάρια + -οπα (υποκορ.) | |
| πασ̌κεί | μπας και είναι, μήπως είναι | πᾶς καί ἔνι | |
| πασ̌κείμ’ | μήπως, μήπως (και) | πᾶς καί ἔνι | |
| πατείς | πατάς | ||
| πατεύ’ | βυθίζεται, βουλιάζει μτφ. δύει, μτφ. καταρρέει, μτφ. χρεωκοπεί | batmak | |
| πατουρεύω | εμβυθίζω, πνίγω, μτφ. καταστρέφω, μτφ. χρεωκοπώ | batırmak | |
| παχ̌έσσα | παχιά | ||
| παχτσ̌όπο | κηπάκι, περιβολάκι | bahçe/bāġçe | |
| πέ’ | (προστ.) πες | ||
| πεγάδ’ | βρύση | ||
| πεγαδομμάτα̤ | πηγές νερού | ||
| πέει | (προστ.) πες | ||
| πεκιάρτς | εργένης, (αιτ. πληθ.) εργένηδες | bekâr/bekār | |
| πελά̤ν | βάσανο, σκοτούρα | bela | |
| πελιστέρα̤ | περιστέρια | ||
| πεντικόν | ποντικός | ||
| περάν’ | περνάω/ει | ||
| περιμέν’ν’ | περιμένουν | ||
| περτέδες | παραπετάσματα παραθύρων, κουρτίνες | perde | |
| πέτ’ | (προστ.) πείτε | ||
| ’πέτανα | (επέτανα) πετούσα | ||
| πέταξον | (προστ.) πέταξε | ||
| Πέφτ’ | Πέμπτη | ||
| πη | που | ||
| πιάγκον | κλήρος | pianco | |
| πϊάνει | πιάνει, καταλαμβάνει | ||
| πϊάν’νε | πιάνουν | ||
| πίν’ | πίνω/ει | ||
| πίν’ν’ | πίνουν | ||
| πίνομε | πίνουμε | ||
| πίντς | πίνεις | ||
| πιπερόπο | πιπεράκι | ||
| πιπερόπον | πιπεράκι | ||
| ’πίσ’ | (οπίσ’) πίσω | ||
| πιτσ̌ιμλία | όμορφα, καλοσχηματισμένα, κομψά | biçimli | |
| πλουμιστά | στολισμένα, διακοσμημένα με ζωγραφιές ή κεντήματα, πολύχρωμα | pluma | |
| πλουμόπα | (υποκορ.) κεντητά ή ζωγραφιστά διακοσμητικά σχέδια, μτφ. στολίδιa | pluma | |
| πογάζα̤ | στενά περάσματα ανάμεσα σε βουνά | boğaz | |
| πόδα | ίχνος, πατημασιά, βήμα | ||
| ποδαρόπα | ποδαράκια | ||
| ποδαρόπο | ποδαράκι | ||
| ποδεδίζω | (ενεργ. και μέση) χαίρομαι, απολαμβάνω, προσκυνώ | από+δέδιν (<δείδω=φοβάμαι, ανησυχώ) | |
| ποδεδίζω σε | να σε χαρώ | από+δέδιν (<δείδω=φοβάμαι, ανησυχώ) | |
| ποζ | γκρι | boz | |
| Ποζ-Τεπέ | (κυριολ. Γκρι ή Φαιός Λόφος) το όρος Μίθριο, λόφος που βρίσκεται 3 χλμ ΝΑ της πόλης της Τραπεζούντας | Boz Tepe | |
| πόι | ύψος, μπόι (ανάστημα) | boy | |
| ποίος | (ερωτημ.) ποιός, (αναφ.αντων.) όποιος | ||
| ποίσο | (προστ.) κάνε, φτιάξε | ποιέω, ποιῶ | |
| ποίσον | (προστ.) κάνε, φτιάξε | ποιέω, ποιῶ | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πόνα̤ | (αιτ.) πόνοι, πόνους | ||
| ποπά | παπά | ||
| ποπαδία | παπαδιά | ||
| ποπαδίαν | παπαδιά | ||
| ποπαδίας | παπαδιάς | ||
| ποπάς | παπάς | ||
| πορπάτεμα | περπάτημα, περπατησιά | ||
| πορπάτεμαν | περπάτημα | ||
| πορπατούμε | περπατάμε | ||
| πορπατώ | περπατάω | ||
| πόρτας | (ονομ.πληθ.) πόρτες | porta | |
| πορτόπα | πορτούλες | porta | |
| ποτάμ’ | ποτάμι | ||
| ποτάμα̤ | ποτάμια | ||
| ποταμέαν | παραποτάμιος τόπος | ||
| ποταμολάλλατσ̌α | ποταμόπετρες | λάλλη=βότσαλο | |
| πουγαλεμένον | σκασμένο/η, βαριεστημένο/η, στενοχωρημένο/η | bunalma | |
| πουδέν | πουθενά | ||
| πουλείς | πουλάς | ||
| πουλί’ | πουλιού | ||
| πουλόπα | πουλάκια | ||
| πουλόπο | πουλάκι | ||
| πουρνόν | πρωί, πρωινό, επαύριον | ||
| πρέπ’ | ταιριάζει/ω | ||
| πρόγατα | πρόβατα | ||
| προσωπί’ | προσώπου | ||
| πρόσωπος | πρόσωπο | ||
| πρόφτασον | (προστ.) πρόφτασε | ||
| πυκνοτερώ | κοιτάζω συχνά | ||
| ρακίν | αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī | |
| ρακόπα | (υποκορ./πληθ., τα) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī + -όπα | |
| ρακόπον | (υποκορ.) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī + -όπον | |
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
| ραχ̌ίν | βουνό, ράχη | ||
| ραχ̌όπα | ραχούλες, βουνά | ||
| ραχ̌όπουλον | πουλί του βουνού/ράχης | ραχ̌ίν + πουλίν | |
| ρού͜ει | ρίχνει | ||
| ρούζ’ | πέφτει, ρίχνει, μτφ. αναλογεί | ||
| ρούζω | πέφτω, ρίπτω | ||
| Ρουσίαν | Ρωσία | ||
| Ρουσίας | Ρωσίας | ||
| ’ρ’ται | (έρ’ται) έρχεται | ||
| ρωμαίικον | αυτό που είναι των Ρωμιών, ελληνικό | ||
| ρωμαίον | ρωμιό, έλληνα (χριστιανό υπήκοο της οθωμ. αυτοκρατορίας) | ||
| ’ς | (ας) από | ||
| σαεύ’νε | υπολογίζουν, εκτιμούν, λογαριάζουν | saymak | |
| σαρεύ’ | τυλίγω/ει, περικυκλώνω/ει, εναγκαλίζομαι/εται, μτφ. αρέσει σε | sarmak | |
| σαρούν | ξανθό, κίτρινο | sarı | |
| σ̌ασ̌εύω | σαστίζω, τα έχω χαμένα | şaşmak | |
| σεβτά | αγάπη, έρωτας | sevda/sevdā | |
| σεβταλούδες | ερωτοχτυπημένες, ερωτευμένες | sevdalı | |
| σεβταλούκ’ | έρωτας | sevdalık | |
| σεβταλούς | ερωτοχτυπημένος, ερωτευμένος | sevdalı | |
| σεβτάν | αγάπη, έρωτα | sevda/sevdā | |
| σεβτάς | αγάπης, έρωτα | sevda/sevdā | |
| σεΐρ’ | θέαμα πρόσφορο για διασκέδαση (μτφ. τερώ σεΐρ: κοιτώ κτ διασκεδάζοντας, παραμένοντας αμέτοχος) | seyir/seyr | |
| σ̌εκέρ’ | ζάχαρη, γλυκό/ά | şeker < şakar (περσ.) < śakkharā (οψ. σανσκ.) < śárkarā (σανσκριτ.) | |
| σ̌ελεκόπο | (υποκορ.) φορτίο ξύλων ή χόρτων που φέρεται στη ράχη ανθρώπου | şelek<շալակ (shalag)=πλάτη, ράχη, μτφ. φορτίο + -όπον | |
| σεράντα | σαράντα | ||
| σιλαχλούς | οπλισμένος | silah/silāḥ | |
| σίτ’ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| σίτα̤ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| σιφτέν | πρώτα, αρχικά | siftah/istiftāḥ | |
| σ̌κίεται | σκίζεται | ||
| σ̌κίσον | σκίσε (προστ.) | ||
| σκότα | (προστ.) σκότωσε | ||
| σκοτεινα̤σέας | μέρη με ζοφερό σκότος, θεοσκότεινα μέρη | ||
| σκοτία | σκοτάδι | ||
| σκοτίαν | σκοτάδι | ||
| σκουλαρικόπον | σκουλαρικάκι | ||
| σκουντουλίζ’ | ευωδιάζει, μοσχοβολάει | ||
| σ’κούται | σηκώνεται | ||
| σ̌κύλ’ | (γεν.) σκύλου | ||
| σ’κώνει | σηκώνει | ||
| σουμά | κοντά | ||
| σουμαδέματα | αρραβώνες | ||
| σουμαδεμένον | αρραβωνιασμένο/η | ||
| σουμαδεμέντσα | σημαδεμένη, αρραβωνιασμένη | ||
| σουμαδεύκεσαι | αρραβωνιάζεσαι | ||
| σουν | σας | ||
| σπαλέρ’ | μέρος γυναικείας ενδυμασίας αυτοτελές που χρησιμεύει ως κάλυμμα του στήθους | spalliera | |
| σπαλερί’ | σπαρελιού (μέρος γυναικείας ενδυμασίας αυτοτελές που χρησιμεύει ως κάλυμμα του στήθους) | spalliera | |
| σπαλερόπο | μέρος γυναικείας ενδυμασίας αυτοτελές που χρησιμεύει ως κάλυμμα του στήθους | spalliera | |
| σπάν’νε | σκάνε, εκρήγνυνται | ||
| σπογγί͜εις | σκουπίζεις | ||
| σπογγίζω | σκουπίζω | ||
| σταυροστράτα̤ | σταυροδρόμια | ||
| στεγνούται | στεγνώνει | ||
| στείλ’νε | στέλνουν | ||
| στείλο | (προστ.) στείλε | ||
| στείλτς | στέλνεις | ||
| στέκ’νε | στέκουν | ||
| στερέα | στήριγμα | ||
| στεφανούμαι | στεφανώνομαι | ||
| στομόπο | στοματάκι | ||
| στράτας | (ονομ.) δρόμοι, (αιτ.) δρόμους | ||
| στρώσον | (προστ.) στρώσε | ||
| στύπα | ξινά, τουρσιά | στυφός | |
| συντρομάζ’ν | τρέμουνε ολόκληροι/ες/α | ||
| σύρ’ | σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει | ||
| σ̌υρίζω | σφυρίζω, παίζω αυλό | σῦριγξ | |
| σύρκεται | τραβιέται, αντέχεται | ||
| συρμένα | τραβηγμένα | ||
| σύρον | (προστ.) σύρε, τράβα, ρίξε | ||
| σύρσιμον | σύρσιμο, τράβηγμα, ρίξιμο, μτφ. απαγωγή | ||
| σύρτς | σέρνεις, τραβάς, ρίχνεις | ||
| σύρω | σέρνω, τραβώ, ρίχνω | ||
| σ’χωρεμένος | συγχωρεμένος, μακαρίτης | ||
| ταγιανίζ’ | αντέχω/ει, βαστάω/ει, υπομένω/ει | dayanmak | |
| ταγιανίζω | αντέχω, βαστάω, υπομένω | dayanmak | |
| ταλεύω | ορμώ, χιμώ, βυθίζομαι | dalmak | |
| ταπακέραν | ταμπακιέρα, καπνοθήκη | tabacchiera | |
| τάπλα | δισκοειδές κάλυμμα της κεφαλής της Πόντιας γυναίκας που στο επάνω μέρος του έφερε λεπτό στρογγυλό έλασμα ασημένιο ή επίχρυσο. Αυτό το έλασμα είχε επάνω του σχέδια διάφορα αλλά και τύπους νομισμάτων σε διάταξη με μέρος του ενός να καλύπτει μέρος του άλλου | tabla/ṭabla | |
| τάπλαν | δισκοειδές κάλυμμα της κεφαλής της Πόντιας γυναίκας που στο επάνω μέρος του έφερε λεπτό στρογγυλό έλασμα ασημένιο ή επίχρυσο. Αυτό το έλασμα είχε επάνω του σχέδια διάφορα αλλά και τύπους νομισμάτων σε διάταξη με μέρος του ενός να καλύπτει μέρος του άλλου | tabla/ṭabla | |
| ταρά͜εις | αναμιγνύεις, ανακατεύεις, μπλέκεις | ||
| ταράζ’ | αναμιγνύω/ει, ανακατεύω/ει, μπλέκω/ει | ||
| τάραξον | (προστ.) ανάμιξε, ανακάτεψε, μπλέξε | ||
| ταφίν | τάφος | ||
| ταφόπο | (υποκορ.) τάφος | ||
| τεβεκελία | μάταια | tevekkeli/tevekkül’den | |
| τέκια | στριφώματα | etek | |
| τελείσαι | τελειώνεις, εξαντλείσαι | ||
| τελεμένον | τελειωμένη/ο | ||
| τελούνταν | (αμεταβ.) τελειώνουν, εξαντλούνται | ||
| τελούται | (αμεταβ.) τελειώνει, εξαντλείται | ||
| τεπέ | κορυφή | tepe | |
| τέρ’ | (προστ.) κοίταξε | ||
| τερεί | κοιτάει | ||
| τερείς | κοιτάς | ||
| τερείτε | κοιτάτε | ||
| τέρεμα | βλέμμα | ||
| τέρεμαν | βλέμμα, κοίταγμα, μτφ. φροντίδα | ||
| τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
| τερούμε | κοιτάμε | ||
| τερούν | κοιτούν | ||
| τερούνε | κοιτούν | ||
| τέρτα̤ | καημοί, βάσανα, στενοχώριες | dert | |
| τέρτι | καημός, βάσανο, στενοχώρια | dert | |
| τερτόπα | (υποκορ.) καημοί, βάσανα, στενοχώριες | dert | |
| τερτόπο | καημό, βάσανο, στενοχώρια | dert + -όπον (υποκορ.) | |
| τερτόπον | (υποκορ.) καημός, βάσανο, στενοχώρια | dert | |
| τερώ | κοιτώ | ||
| Τετράδ’ | Τετάρτη | ||
| τηνάν | αυτόν/ην που | ||
| τιδέν | τίποτα | ||
| τιζεμένα | αραδιασμένα, βαλμένα στη σειρά | dizmek | |
| τίναν | ποιον/α | ||
| ’το | αυτό, το (προσωπική αντωνυμία) | ||
| τογραεύ’νε | κομματιάζουν | doğramak | |
| τογραύ’νε | κομματιάζουν | doğramak | |
| τοζλούκια | γκέτες, περικνημίδες | tozluk | |
| ’τον | αυτόν | ||
| τοξαρί’ | δοξαριού | ||
| τοπόπον | (υποκορ.) τόπο | ||
| τουβάρα̤ | τοίχοι | duvar/dīvār | |
| τουν | τους | ||
| τουσ̌μάν’ | εχθροί | düşman/duşmān | |
| τραγώδ’ | (προστ.) τραγούδησε | ||
| τραγωδά̤νον | τραγουδιστής | ||
| τραγωδείς | τραγουδάς | ||
| ’τραγώδεσα | (ετραγώδεσα) τραγούδησα | ||
| τραγωδίας | τραγούδια | ||
| τραγωδόπα | τραγουδάκια | ||
| τραγωδούμε | τραγουδάμε | ||
| τραγωδώ | τραγουδάω | ||
| τραντάφυλλον | τριαντάφυλλο | ||
| τρανύντς | μεγαλώνεις, αναθρέφεις | τρανόω-ῶ | |
| τραπολόζ’ | υφαντό ύφασμα με διάφορους εμπριμέ χρωματισμούς τετράγωνο γύρω στο 1,5 μέτρο που διπλωνόταν στη μέση πάνω από την ζουπούνα | Ṭarābulus<Τρίπολις [η Τρίπολη του Λιβάνου φημιζόταν ιστορικά για την παραγωγή μεταξωτών και βαμβακερών υφασμάτων, κυρίως κατά την οθωμανική περίοδο αλλά και νωρίτερα, στη μεσαιωνική εποχή] | |
| τρέχ’νε | τρέχουν | ||
| Τρίτ’ | Τρίτη | ||
| τρυγόνα | το πουλί τρυγόνι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| τρυγονίτσα | (υποκορ.) το πουλί τρυγόνι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| τρυγονόπο | μικρό τρυγόνι | ||
| τρυγονόπον | το πουλί τρυγόνι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| τρυπία | τρύπες | ||
| τρυπόπα | τρυπάκια | ||
| τρώγ’ | τρώω | ||
| τρώγομε | τρώμε | ||
| τσ’ | (ως τση, άρθρο γεν. ενικού) του/της, (ως τσοι, άρθρο αιτ. πληθ.) τις, (ως ερωτημ. τσί;) ποιός; | ||
| τσ̌αζουλούκ’ | μαγεία, μαγγιά, γήτεμα | cazûlık (οθωμ. περιόδου)<çadilik | |
| τσ̌αϊρί’ | λιβαδιού | çayır | |
| τσ̌ακλα̤ρομματία | αυτή που έχει γκριζωπά μπλε ή γαλανά μάτια | çakırlar + ομμάτια | |
| τσακούνταν | σπάνε | ||
| τσ̌αλούμα̤ | νάζια, σκέρτσα | çalım | |
| τσ̌αμουρόχτιστος | φτιαγμένος από πηλό/λάσπη | çamur + χτιστός | |
| Τσ̌άμπασ̌ιν | παρχάρι των Κοτυώρων του Πόντου (σημ. Ordu) στα ΝΑ της σημερινής επαρχίας Ορντού πολύ κοντά στα σύνορα με την επαρχία Κερασούντας | Çambaşı (κυρ. Πευκοκορφή) | |
| τσ̌ατεύ’ | συναντάω/ει (τυχαία), τυχαίνω/ει | çatmak | |
| τσ̌αχάλαινα | άπειρη, ανώριμη, άβγαλτη | cahil/cāhil | |
| τσ̌αχάλ’κα | άπειρα, ανώριμα, άβγαλτα | cahil/cāhil | |
| τσ̌αχάλ’κον | άπειρο, ανώριμο, άβγαλτο | cahil/cāhil | |
| τσερίζ’νε | σκίζουν, ξεσκίζουν | ||
| τσ̌ί͜εις | λυπάσαι, συμπονάς | σίζω | |
| τσιγαρόπο | τσιγαράκι | ||
| τσ̌ίζω | λυπάμαι, συμπονώ | σίζω | |
| τσ̌ιτσ̌έκια | λουλούδια | çiçek | |
| τσιτσία | στήθη | τιτθός | |
| τσ̌όλ’ | έρημο, ερημικό | çöl | |
| τσ̌όλα̤ | έρημα, ερημικά | çöl | |
| τσ̌όπα̤ | τσέπη | cep/ceyb | |
| τσούναν | σκύλα | κύων→κύαινα | |
| τσούνας | σκύλας | κύων→κύαινα | |
| τσουνίτσα | σκυλίτσα | κύων→κύαινα | |
| τσουντζούνας | λαγόχορτο (Τραγοπώγων ο πρασόφυλλος) | ||
| τσουρμουλίζω | τσιμπώ | uçurmak | |
| τυλίγουμαι | τυλίγομαι | ||
| τυλίζω | τυλίγω | ||
| τυρα̤ννί͜εις | τυραννάς, ταλαιπωρείς | ||
| τυραννί͜εις | τυραννάς, ταλαιπωρείς | ||
| τυραννίεσαι | τυραννιέσαι, ταλαιπωριέσαι | ||
| τυραννίζει | τυραννάει, ταλαιπωρεί | ||
| τυραννισία | τυράννια, ταλαιπωρία | ||
| τυραννισίαν | τυράννια, ταλαιπωρία | ||
| τυραννισίας | τυράννιες, ταλαιπωρίες | ||
| υεία | υγεία | ||
| υείαν | υγεία | ||
| υιέ | γιε | υἱός | |
| υστερνά | κατοπινά, τελευταία | ||
| φά’ | (προστ.) φάε | ||
| φάζω | ταΐζω | ||
| φαίν’νταν | φαίνονται | ||
| φάσον | (κ. φάισον) (προστ.) τάισε | ||
| φέγγον | φεγγάρι | ||
| φέγγονος | φεγγαριού | ||
| φέρ’ | φέρνω/ει | ||
| φέρ’νε | φέρνουν | ||
| φέρτς | φέρεις, φέρνεις | ||
| φίλ’ | (προστ. φιλώ) φίλα, (πληθ. φίλον) φίλοι | ||
| φιλείς | φιλάς | ||
| φίλεμαν | φιλί | ||
| φιλιρία | φλουριά | ||
| ’φίλ’να | (εφίλ’να) φιλούσα | ||
| φιστάνι | φουστάνι | fistan<fustān<piştān | |
| φογάσαι | φοβάσαι | ||
| φογούμαι | φοβάμαι | ||
| φόρ’ | (προστ.) φόρεσε | ||
| φορείς | φοράς | ||
| φορίστ’ | ντύστε | ||
| φοτά | μέρος γυναικείας ενδυμασίας που έμπαινε πάνω από το λαχόρι, το ζωνάρι το οποίο έδεναν οι γυναίκες τριγωνικά στη μέση τους πάνω από τη ζιπούνα, γεν. ποδιά | futa | |
| φουρκίγομαι | πνίγομαι | ||
| φραντάλαν | γυναίκα πρόσχαρη, πληθωρική γυναίκα | ||
| ’φτάγ’ | (ευτάγω) κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
| ’φτάγω | (ευτάγω) κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
| ’φτάει | (ευτάει) κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
| ’φτάμε | κάνουμε, φτιάχνουμε | εὐθειάζω | |
| ’φτάνε | (ευτάνε) κάνουν, φτιάχνουν | εὐθειάζω | |
| φτουλίεσαι | μαδιέσαι, τραβάς τα μαλλιά σου, ξεπουπουλίζεσαι | πτίλον | |
| φυσ̌έκια | φυσίγγια | fişek/fişeng/φῦσιγξ | |
| φυσ̌εκόπα | (υποκορ.) φυσίγγια | fişek/fişeng/φῦσιγξ | |
| φωλέαν | φωλιά | ||
| φωτάζει | φωτίζει, λάμπει | ||
| χ̌αιρετίας | χαιρετίσματα | ||
| χ̌αίρουμες | χαιρόμαστε | ||
| χ̌αίρουνταν | χαίρονται | ||
| χ̌είλα̤ | χείλια | ||
| χ̌έρα̤ | χέρια | ||
| χ̌ερόπα | χεράκια | ||
| χ̌ι͜όνα̤ | χιόνια | ||
| χ̌ι͜οράδες | χήρες | ||
| χ̌ίλα̤ | χίλια | ||
| χ̌ιλέμορφος | χιλιόμορφος/η | ||
| χ̌όρα | χήρα | ||
| χ̌όρι | χέρι | ||
| χαβασλούκια | πόθοι, επιθυμίες, γούστα | heves | |
| χαζούρ | έτοιμο | hazır/ḥāżir | |
| χαΐναινα | σκληρόκαρδη, άπονη, άγρια | hain/ḫāʾin | |
| χάλα̤ | χάλια, κατάντια | hal/ḥall | |
| χαλάζα̤ | χαλάζια | ||
| χαλάλ’ | κάτι που θυσιάζεται, προσφέρεται, ξοδεύεται με ευχαρίστηση, αν και είναι πολύτιμο ή κοστίζει πολλά | helal/ḥalāl | |
| χαλάνω | χαλάω, καταστρέφω | ||
| χαμελά | χαμηλά | ||
| χαμέλυνον | χαμήλωσε | ||
| χάν’νταν | χάνονται, διώχνονται | ||
| ’χάν’νταν | χάνονταν, διώχνονταν | ||
| χαπάρ’ | χαμπάρι, είδηση, μαντάτο | haber/ḫaber | |
| χαπέριν | είδηση, μαντάτο | haber/ḫaber | |
| χαρεντερί͜εις | χαροποιείς, ψυχαγωγείς | ||
| χαρεντερίζ’νε | χαροποιούν, ψυχαγωγούν | ||
| χαρεντερίζω | χαροποιώ, ψυχαγωγώ | ||
| χαρεντέρτσον | (προστ.) χαροποίησε, ψυχαγώγησε | ||
| χάρομαι | χαίρομαι | ||
| ’χάρουμ’νε | (εχάρουμ’νε) χαιρόμουν | ||
| χαρτώματα | λεπτά φύλλα σανιδιών ειδικά για την στέγη | ||
| χάσαι | χάνεσαι | ||
| χάται | χάνεται | ||
| χατίρ’ | χάρη, σεβασμός, υπόληψη | hatır/ḫāṭir | |
| χατίριν | χάρη, σεβασμός, υπόληψη | hatır/ḫāṭir | |
| χατίρ’ν | χάρη, σεβασμός, υπόληψη | hatır/ḫāṭir | |
| χλωροφοράτε | είστε καταπράσινα | ||
| χορεύομε | χορεύουμε | ||
| χορτά͜ει | χορτάζει | ||
| χορτάεται | χορταίνεται | ||
| χορτάζ’νε | χορτάζουν | ||
| χορτάρα̤ | χορτάρια | ||
| χουρτάρεμαν | σώσιμο, διάσωση | kurtarma | |
| χρόνα̤ | χρόνια | ||
| χώρα | οι ξένοι γενικά, οι μη οικείοι, η ξενιτειά | ||
| χώραν | ξένους, μη οικείους, ξενιτειά | ||
| χώρας | ξένος/η/ο/οι γενικά, οι/το/τα μη οικείο/α, ξενιτειάς | ||
| χωρία | χωριά | ||
| χωρίζ’νε | χωρίζουν, ξεδιαλέγουν | ||
| χωρισίαν | χωρισμός, αποχωρισμός | ||
| χωρόπα | (υποκορ.) χωριά | ||
| ψεματικά | ψεύτικα, στα ψέματα | ||
| ψ̌η | ψυχή | ||
| ψηλασέας | ορεινά μέρη | ||
| ψ̌όπο | ψυχούλα | ||
| ψ̌όπον | ψυχούλα | ||
| ωβόν | αβγό | ||
| ωμί | ώμος, ώμο | ||
| ωμία | ώμοι | ||
| ὼρα | ρολόι | ||
| ωτί | αυτί | ||
| ωτία | αυτιά |
Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα Άκογλου, τα δίστιχα που τραγουδούσαν οι Κοτυωρίτες στους χορούς τους, συνοδεία λύρας ή άλλων μουσικών οργάνων, αποκαλούνταν γενικά «Κρωμέτ’κα τραγωδίας». Επρόκειτο πράγματι για τραγούδια που προέρχονταν από την Κρώμνη και όχι μόνο, καθώς τα έφεραν μαζί τους οι πρώτοι άποικοι των Κοτυώρων (Ορντού) από την ευρύτερη περιοχή της Αργυρούπολης, όταν εγκαταστάθηκαν στην πόλη στις αρχές του 18ου αιώνα. Όταν ήθελαν να τραγουδήσουν τέτοια δίστιχα, συνήθιζαν να λένε: «Αρ’ ας σκαλώνομε και τα κρωμέτ’κα τα τραγωδίας». Τα τελευταία χρόνια πριν τον ξεριζωμό, κυκλοφορούσε μάλιστα έντυπο βιβλιαράκι με τέτοια δίστιχα, το οποίο μάθαιναν νέοι και νέες ώστε να έχουν υλικό για κάθε κοινωνική περίσταση. Οι Κοτυωρίτες που ξενιτεύονταν στη Ρωσία ή ταξίδευαν για δουλειές — κυρίως στην Τραπεζούντα και την Κερασούντα — μάθαιναν εκεί νέα δίστιχα, τα οποία ενσωμάτωναν στο δικό τους ρεπερτόριο. Έτσι, πολλά δίστιχα που έχουν καταγραφεί ως προερχόμενα από την Κρώμνη, την Ίμερα ή τη Σάντα, είναι πανομοιότυπα με εκείνα που συγκέντρωσε ο Άκογλου από τους Κοτυωρίτες. ¹ Το όρος Καρακιόλ’ ύψοδ. 3090 - περίπου 30 χλμ ΝΔ του Τσάμπασιν