Αρ’ ακ’σέστε μίαν ντ’ έπαθαν ο γραίον και -ν- η γραία Εσκάλωσαν και -ν- έλεγαν ντ’ εποίκαν τα παλαία -Εξέρτς, λέει ατον η γραία, ασ’ τ’ επήρα σε μα̤λέα, αρ’ ατότες κουσούρ’ ’κ’ είχα, τ’ εμορφάδας όλα̤ είχα: τ’ οφρύδα̤ μ’ άμον γαϊτάνα̤ κι είχα έμορφα κερτάνα̤ το στόμα μ’ έτον μικρόν, το πρόσωπο μ’ στρογγυλόν, μαύρα μαύρα τ’ ομματόπα μ’ κι άμον γαίμαν τα χ̌ειλόπα μ’ Έπρεπέ με βασιλέας, γιοκ άμον εσέν σ̌αφλέας Τ’ ωτία σ’ άμον καλάθα̤, τα γένα̤ σ’ άμον χωράφα̤ Αρ’ εγούζεψεν ο γραίον: -Νε κουτσ̌ή, λέει, μα̤λα̤ρία, τσί θα παίρ’νε σε, τσουνίτσα κι αρ’ εσέν την τσιμπλα̤ρίτσαν; Τα μαγ’λόπα σ’ εσουφρώθαν, τ’ ομματόπα σ’ εκουφώθαν, ελείφταξεν τ’ αχουλόπο σ’ κι εζαρώθεν το στομόπο σ’ Άγρα̤-άγρα̤ ντό τερείς; να μασάς πα ’κ’ επορείς! Αρ’ εγούζεψεν κι η γραία: -Τέρεν, λέει ατον, μυξέα και ταλεύ’ σα μουστακόπα τ’ και σα άσπρα τα γενόπα τ’ Η γραία ’κι λαλαχ̌εύ’ σο χτούπιγμαν πογουσ̌εύ’ -Ούι, τσ̌αΐζ’ ο γοτζ̌αμάνον, τα μαλλία σ’ θα αχπάνω Κι ετάλεψεν σα μαλλία τ’ς και εξέβεν η λαλία τ’ς -Ούι, εχτούπ’σες τα μαλλία μ’ κι εποίκες με τσ̌ιπ κ̂α̤λίαν -Κι αμ’ εσύ τα μουστακόπα μ’ κι έναν-έναν τα γενόπα μ’, εχτούπ’σες ατα, νε γάρη, κι εποίκες με παλληκάρι!
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| άγρα̤ | άγρια | ||
| ακ’σέστε | (προστ.) ακούστε | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ασ’ | από | ||
| ατα | αυτά | ||
| ατότες | τότε | ||
| αχουλόπο | μυαλουδάκι | akıl/ʿaḳl | |
| αχπάνω | ξεριζώνω, ξεκολλώ, αποκολλώ βιαίως | ἐκσπάω | |
| γαίμαν | αίμα | ||
| γαϊτάνα̤ | έντεχνα πλεγμένα κορδόνια με τρεις μεταξωτές κλωστές (κοτσίδα) ή τέσσερεις (τεχρίλι), ή και μάλλινο ή βαμβακερό, που στόλιζε τα ρούχα στο κάτω μέρος των μανικιών και στον ποδόγυρο μτφ. όμορφα και λεπτά/καλαίσθητα | kaytan | |
| γάρη | (κλητ.) Ε! γυναίκα | karı | |
| γένα̤ | γένια | ||
| γενόπα | γενάκια | ||
| γιοκ | όχι | yok | |
| γοτζ̌αμάνον | τεράστιο, μεγαλόσωμο | kocaman | |
| γραία | γριά | ||
| γραίον | γέρος | ||
| εγούζεψεν | νευρίασε, άναψε, φούντωσε | kızmak | |
| εζαρώθεν | (αμτβ) ζάρωσε | ||
| εκουφώθαν | έγιναν κούφια, βαθούλωσαν | ||
| ελείφταξεν | έγινε ελλιπής/-ές, ελαττώθηκε, λιγόστεψε | ||
| έμορφα | όμορφα | ||
| εμορφάδας | (ον. πληθ.) ομορφιές ή (γεν. ενικ.) ομορφιάς | ||
| εξέβεν | βγήκε, ανέβηκε | ||
| εξέρτς | ξέρεις, γνωρίζεις | ||
| εποίκαν | έκαναν, έφτιαξαν | ποιέω-ῶ | |
| εποίκες | έκανες, έφτιαξες | ποιέω-ῶ | |
| επορείς | μπορείς | ||
| εσκάλωσαν | ξεκίνησαν, άρχισαν, εκκίνησαν ένα έργο/δουλειά | ||
| εσουφρώθαν | σούφρωσαν | ||
| ετάλεψεν | χίμηξε, όρμησε | dalmak | |
| έτον | ήταν | ||
| εχτούπ’σες | μάδησες, ξεμάλλιασες | εκτοπίζω | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κ̂α̤λίαν | φαλακρή | kel | |
| κερτάνα̤ | λαιμοί, αυχένες | gerdan/gerden | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κουσούρ’ | κουσούρι, ελάττωμα | kusur/ḳuṣūr | |
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| λαλαχ̌εύ’ | χαϊδεύω/ει, ανατρέφω/ει με χάδια | ||
| λαλία | λαλιά, φωνή | ||
| μαγ’λόπα | μαγουλάκια | magulum | |
| μα̤λέα | αυτός που πάσχει από σύφιλη ή ψώρα, ψωριάρης, μτφρ. φτωχός, καημένος | ||
| μίαν | μια φορά | ||
| μουστακόπα | (υποκορ.) μουστάκια | ||
| μυξέα | μυξιάρη | ||
| ομματόπα | ματάκια | ||
| οφρύδα̤ | φρύδια | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παίρ’νε | παίρνουν | ||
| πογουσ̌εύ’ | πασχίζει, αγωνίζεται | ||
| σ̌αφλέας | αυτός που του τρέχουν τα σάλια, σαλιάρης | ||
| στομόπο | στοματάκι | ||
| ταλεύ’ | ορμώ/άει, χιμώ/άει, βυθίζομαι/εται | dalmak | |
| τερείς | κοιτάς | ||
| τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
| τσ̌αΐζ’ | φωνάζω/ει, επιπλήττω/ει | ||
| τσί | (τις) ποιός; | ||
| τσιμπλα̤ρίτσαν | (υποκορ.) η γεμάτη τσίμπλες | ||
| τσ̌ιπ | εντελώς, ολότελα, ακριβώς | ||
| τσουνίτσα | σκυλίτσα | κύων→κύαινα | |
| χ̌ειλόπα | χειλάκια | ||
| χτούπιγμαν | μάδημα, ξεμάλλιασμα | εκτόπισμα<εκτοπίζω | |
| χωράφα̤ | χωράφια | ||
| ωτία | αυτιά |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| άγρα̤ | άγρια | ||
| ακ’σέστε | (προστ.) ακούστε | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ασ’ | από | ||
| ατα | αυτά | ||
| ατότες | τότε | ||
| αχουλόπο | μυαλουδάκι | akıl/ʿaḳl | |
| αχπάνω | ξεριζώνω, ξεκολλώ, αποκολλώ βιαίως | ἐκσπάω | |
| γαίμαν | αίμα | ||
| γαϊτάνα̤ | έντεχνα πλεγμένα κορδόνια με τρεις μεταξωτές κλωστές (κοτσίδα) ή τέσσερεις (τεχρίλι), ή και μάλλινο ή βαμβακερό, που στόλιζε τα ρούχα στο κάτω μέρος των μανικιών και στον ποδόγυρο μτφ. όμορφα και λεπτά/καλαίσθητα | kaytan | |
| γάρη | (κλητ.) Ε! γυναίκα | karı | |
| γένα̤ | γένια | ||
| γενόπα | γενάκια | ||
| γιοκ | όχι | yok | |
| γοτζ̌αμάνον | τεράστιο, μεγαλόσωμο | kocaman | |
| γραία | γριά | ||
| γραίον | γέρος | ||
| εγούζεψεν | νευρίασε, άναψε, φούντωσε | kızmak | |
| εζαρώθεν | (αμτβ) ζάρωσε | ||
| εκουφώθαν | έγιναν κούφια, βαθούλωσαν | ||
| ελείφταξεν | έγινε ελλιπής/-ές, ελαττώθηκε, λιγόστεψε | ||
| έμορφα | όμορφα | ||
| εμορφάδας | (ον. πληθ.) ομορφιές ή (γεν. ενικ.) ομορφιάς | ||
| εξέβεν | βγήκε, ανέβηκε | ||
| εξέρτς | ξέρεις, γνωρίζεις | ||
| εποίκαν | έκαναν, έφτιαξαν | ποιέω-ῶ | |
| εποίκες | έκανες, έφτιαξες | ποιέω-ῶ | |
| επορείς | μπορείς | ||
| εσκάλωσαν | ξεκίνησαν, άρχισαν, εκκίνησαν ένα έργο/δουλειά | ||
| εσουφρώθαν | σούφρωσαν | ||
| ετάλεψεν | χίμηξε, όρμησε | dalmak | |
| έτον | ήταν | ||
| εχτούπ’σες | μάδησες, ξεμάλλιασες | εκτοπίζω | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κ̂α̤λίαν | φαλακρή | kel | |
| κερτάνα̤ | λαιμοί, αυχένες | gerdan/gerden | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κουσούρ’ | κουσούρι, ελάττωμα | kusur/ḳuṣūr | |
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| λαλαχ̌εύ’ | χαϊδεύω/ει, ανατρέφω/ει με χάδια | ||
| λαλία | λαλιά, φωνή | ||
| μαγ’λόπα | μαγουλάκια | magulum | |
| μα̤λέα | αυτός που πάσχει από σύφιλη ή ψώρα, ψωριάρης, μτφρ. φτωχός, καημένος | ||
| μίαν | μια φορά | ||
| μουστακόπα | (υποκορ.) μουστάκια | ||
| μυξέα | μυξιάρη | ||
| ομματόπα | ματάκια | ||
| οφρύδα̤ | φρύδια | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παίρ’νε | παίρνουν | ||
| πογουσ̌εύ’ | πασχίζει, αγωνίζεται | ||
| σ̌αφλέας | αυτός που του τρέχουν τα σάλια, σαλιάρης | ||
| στομόπο | στοματάκι | ||
| ταλεύ’ | ορμώ/άει, χιμώ/άει, βυθίζομαι/εται | dalmak | |
| τερείς | κοιτάς | ||
| τέρεν | (προστ.) κοίταξε | ||
| τσ̌αΐζ’ | φωνάζω/ει, επιπλήττω/ει | ||
| τσί | (τις) ποιός; | ||
| τσιμπλα̤ρίτσαν | (υποκορ.) η γεμάτη τσίμπλες | ||
| τσ̌ιπ | εντελώς, ολότελα, ακριβώς | ||
| τσουνίτσα | σκυλίτσα | κύων→κύαινα | |
| χ̌ειλόπα | χειλάκια | ||
| χτούπιγμαν | μάδημα, ξεμάλλιασμα | εκτόπισμα<εκτοπίζω | |
| χωράφα̤ | χωράφια | ||
| ωτία | αυτιά |