Σ’ αυτήν την πάνω μαχαλά, στην παραπάνω χώραν Εκεί κάθεται μια γριά, κάθεται κι ένας γέρος Έχουν κι ένα κακό σκυλί και μιαν έμορφη κόρη Στο παραθύρι κάθεται, τους μήνες λογαριάζει Ποιον μήνα εγκαστρώθηκε, ποιον μήνα θα γεννήσει Σεπτέμπρη, Οκτώμπρη δροσερέ, Νοέμβρη μ’ και Δεκέμπρη μ’ Γενάρη μ’, γέννα του Χριστού και φωτισμός του κόσμου Φλεβάρη μ’, φλέβες μ’ άνοιξες στες ρώγες των βυζιών μου Μάρτη με τα λουλούδια σου κι Απρίλη με τα άνθη Μάη, π’ εμάγεψες τον νιον τον αγαπητικό μου Που με φιλούσεν κι έλεγεν «αγάπη μου και φως μου» Και τώρα με παράτησεν σαν καλαμιάν στον κάμπο Από ψηλά να γκρεμιστείς και χαμελά να πέσεις Πέντε γιατροί να σε κρατούν και πέντε μαθητάδες Κι άλλοι τρεις γραμματικοί τον πόνο σου να γράφουν Κι εγώ διαβάτρια να διαβώ, διαβάτρια να περάσω Καλώς τα κάνετε, γιατροί καλώς τα πολεμάτε Ας κόψουν τα μαχαίρια σας, κρέας μη λυπηθείτε Έχω φιτίλι για ξαντόν¹, πανίν για τες πληγές του
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| κρατούν | κρατάνε στο χέρι, βαστάνε, αντέχουν, συγκρατούν, διαρκούν | ||
| μαχαλά | γειτονιά | mahalle/maḥalle | |
| φιτίλι | εύφλεκτο νήμα από διάφορα υλικά, για να ανάβει κερί, καντήλι | fitil/fetīl | |
| χαμελά | χαμηλά | ||
| χώραν | ξένους, μη οικείους, ξενιτειά |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| κρατούν | κρατάνε στο χέρι, βαστάνε, αντέχουν, συγκρατούν, διαρκούν | ||
| μαχαλά | γειτονιά | mahalle/maḥalle | |
| φιτίλι | εύφλεκτο νήμα από διάφορα υλικά, για να ανάβει κερί, καντήλι | fitil/fetīl | |
| χαμελά | χαμηλά | ||
| χώραν | ξένους, μη οικείους, ξενιτειά |
Το τραγούδι απαντά σε ποικίλες παραλλαγές με τον τίτλο «Η κατάρα της απαρνημένης» στον νησιωτικό χώρο, στα παράλια της Μικράς Ασίας, στα Δωδεκάνησα — και κυρίως στη Ρόδο και την Κάρπαθο, από όπου πιθανότατα και προέρχεται. Την κερασουντέικη παραλλαγή την είχε ακούσει ο Βαλαβάνης στις αρχές του 20ού αιώνα στην Κερασούντα, από τον Γεώργιο Μαχαιρίδη (Μαβιλή), έναν βαθύ γνώστη των παλαιών δημοτικών τραγουδιών. Η μελωδία του τραγουδιού είναι ίδια με το «Ήλθεν καράβιν σε γιαλό» (αριθ.47) ¹ ξαντό (αρχ. ελλ. ξαίνω): λινό ύφασμα ως επίθημα σε πληγή (σαν γάζα)
