Προβολή Τραγουδιού
1η Ενότητα

Στιχουργοί: Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Καλλιτέχνες: Γιώργος Αμαραντίδης, Στάθης Νικολαΐδης
Αναστορώ τα παλαιά κι η καρδι͜ά μ’ φαρμακούται Όλιον ο Πόντον κρούει σο νου μ’ και -ν- η γούλα μ’ γομούται Έκιτι τόπι͜α έμορφα τη πατρίδας χωρία Ραχ̌όπα που -ν- επέμ’νετε με τα νερά τα κρύα ♫ [Αχ! και -ν-] Ανάθεμα και τα μακρά όθεν ’κι πάει λαλία -ν Τ’ ομμάτι͜α μ’ εσκοτείνεψαν ας σην αροθυμίαν [Εχ! Και -ν-] Η ξενιτει͜ά κι ο θάνατον τα δύο έναν ’κ’ είναι Νε! Πουλί μ’, ν’ αηλί εμέν! [Αχ! Και -ν-] Εζύγιαξα κι ετέρεσα η ξενιτει͜ά βαρύν έν’ ♫ Εσέν η μάναν π’ εποίν’νεν αλλ’ έναν κατ’ εποίν’νεν; [Και -ν-] Εποίκε σε πολλά έμορφον σ’ εμέν πελιάν εφήνεν Η Ματσουκάτ’σσα η νύφε τιμά τον πεθερόν ατ’ς [Και] Τα μάγ’λα τ’ς είναι πλουμιστά να τρώγω τον Θεόν ατ’ς ♫ Η σ̌ιταντάνα εχόρευεν τ’ αντζία τ’ς αν’ ’κ’ επαίρ’νεν Τα περπεντούλια ’σείουσαν κι άμον κερβάνα επέγ’νεν Σ̌ιτα-σ̌ιτα σ̌ιταϊντάνα Λελεύω σε κερβάνα! Σ̌ιτα-σ̌ιτα σ̌ιταϊντάνα Αν ερωτά σε -ν- η μάνα σ’, πέ’ ατέναν «ελάσκουμ’ Μετ’ έναν νέικον παλληκάρ’ εγώ -ν- επαιχνιδι͜άσκουμ’» Σ̌ιτα-σ̌ιτα σ̌ιταντάνα Να λελεύω σε κερβάνα! Σ̌ιτα-σ̌ιτα σ̌ιταντάνα ♫ Εγώ εσέν κι εσύ εμέν πασ̌κείμ’ ’κι αροθυμούμε; Τ’ έναν τ’ άλλον να ελέπομε καμίαν ’κ’ επορούμε Τ’ όνομαν ατ’ς Κερεκή, τ’ ομμάτι͜α τ’ς είν’ ποντικί’ Τ’ όνομαν ατ’ς εν Παρέσσα έτονε πολλά ψηλέσσα Που είπανε ας είπανε, που θα λέγ’νε ας πάν’ λέγ’νε Που ’κ’ έξεραν και είπανε τ’ ομμάτι͜α τουν να εβγαίν’νε Εγώ κι εσύ να χ̌αίρουμες και -ν- οι τουσ̌μάν’ ας κλαίγ’νε ♫ Καλέσσα έν’ η πεθερά ούσνα σύρ’ και τυλί͜ει σε, Ας σου τυλί͜ει σε κι υστερνά σ’ ομμάτι͜α ’κι τερεί σε Έμορφα είχ̌ες ήσυχον, Γιωρίκα, το κιφάλι σ’ Απ’ ετώρα/ατώρα όθεν κέσ’ πας Τον Θανάσ’ όντες λέγ’νε ατον «Η πεθερά σ’ έχ̌’ κι έρ’ται» Η όρεξη ατ’ κόφκεται, φαΐν σον νουν ατ’ ’κ’ έρ’ται ♫ Ασ’ όλι͜ον προκομμέντσα έν’ η νύφε τη Δευτέρας Την Τρίτ’ αρχινά να εμπαίν’ σα ρωθώνι͜α τ’ς αέρας Τετράδ’ πρωίν θα αρχινά να παίρ’ τ’ απάν’ το μέρος Την Πέφτ’ πιάν’ ατεν τ’ ινι͜άτ’ λέει «’κι πάγω σο θέρος» Την Παρασκευή το πρωίν θα σύρ’ έξ’ την πογιάν ατ’ς¹ Και τη Σάββα θα κλώσ̌κεται απάν’ σην πεθεράν ατ’ς Την Κερεκήν ο πεθερόν θα λέει πολλά καλός εν’ Θα πουσ̌μανεύ’ τα υστερνά ὰμα πολλά -ν- αργώς έν’ ♫ Έχω δύο πρόγατα ατά ’κι πουλώ ατα Όντες έρ’ται -ν- η Λαμπρήν με τοι φίλτ’ς ι-μ’ τρώγ’ ατα Έχω δύο πρόγατα πλύνω και χτενίζ’ ατα Τ’ έμορφα τα κορτσόπα δάκω και κλαινίζ’ ατα ♫ Λελεύω τ’ ομματόπα σου και τα καστανωτά -νι Πόσα φοράς εντώκες με ισ̌μάρ’ και με τ’ ατά; -νι Δύο κορτσόπα λούσκουνταν ση ποταμί’ τη μέσεν Από μακρά πα εγροίκ’σα το εγάπη μ’ εκειαπέσ’ έν’ ♫ Έλα κάθκα σα γόνατα μ’ ας πλέκω τα μαλλία σ’ Ας πλέκ’ ατα ψιλά-ψιλά και σύρ’ ατα σ’ ωμία σ’ Τούλα, τούλα - λα το νταούλ’ και -ν- η ζουρνά Το νταούλ’ και -ν- η ζουρνά παρεβγάλλ’νε μας πουρνά Τη Ρουσίας τα κορτσόπα πολλά αγαπούν τα στύπα Κλίσκουμαι κα’ φιλώ ατα και λένε με «σπασίμπα» Τούλα τούλα - λα το νταούλ’ και -ν- η ζουρνά Το νταούλ’ και -ν- η ζουρνά παρεβγάλλ’νε μας πουρνά ♫ Ε! κόρη τίνος είσαι; μήλον κόκκινον είσαι Φύγον κι έλα μετ’ εμέν βασιλόπουλον είσαι -Σ’ έναν ποδάρ’! -Γουρπάν’ σα τουλουμόπα σ’ να ’ίνουμαι! ’Κατό δράμι͜α βούτουρον και πενήντα δράμια μέλ’ Το γλυκύν το φίλεμαν έν’ απάν’ σο μεσημέρ’ Έλ’ αδά και δέβα ακεί ας φιλώ σε κι επεκεί Με τ’ εφίλεσα σε μίαν πας̌ κι εποίκα σε ζεμίαν; Ακεί πέραν έστεκεν την κάλτσαν ατ’ς έπλεκεν Είπα ατέναν «Έλα αδά, η λαλία μ’ χαμελά» Είπα ατέναν «Έλα αδά, το καρδόπο μ’ ας γελά»
Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
---|---|---|---|
ὰμα | αλλά | ama/ammā | |
αδά | εδώ | ||
ακεί | εκεί | ||
άμον | σαν, όπως, καθώς | ||
αναστορώ | θυμάμαι, αναπολώ | ||
αντζία | πόδια, μηροί | ||
απάν’ | πάνω | ||
αργώς | αργά | ||
αροθυμίαν | νοσταλγία | ||
αροθυμούμε | νοσταλγούμε | ||
ας σου | από τότε που, αφότου, από αυτό που, από του | ||
ασ’ | από, από τότε (που), καθώς | ||
ατά | αυτά | ||
ατα | αυτά | ||
ατεν | αυτήν | ||
ατέναν | αυτήν | ||
ατώρα | τώρα | ||
γλυκύν | γλυκιά/ό | ||
γομούται | γεμίζει, βουρκώνει, κομπιάζει | ||
γούλα | λαιμός | gula | |
γουρπάν’ | θυσία | kurban/ḳurbān | |
δάκω | δαγκώνω | ||
δέβα | πήγαινε (προστ.) | ||
δράμι͜α | μονάδα βάρους, 1 δράμι=1/400 της οκάς | μεσ. ελλ. δράμιον < τουρκ. dirhem < περσ. dirham < αρχ. ελλ. δραχμή (αντιδάνειο) | |
εβγαίν’νε | βγαίνουν | ||
εγροίκ’σα | κατάλαβα | ||
εζύγιαξα | ζύγισα | ||
είν’ | είναι (για πληθ.) | ||
εκειαπέσ’ | εκεί μέσα | ||
έκιτι | έκφραση αναπόλησης που υποδηλώνει νοσταλγία για κάτι παρελθοντικό | hey gidi | |
ελάσκουμ’ | περιφερόμουν, τριγύριζα, περιπλανιόμουν | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
ελέπομε | βλέπουμε | ||
έμορφα | όμορφα | ||
έμορφον | όμορφο | ||
εμπαίν’ | μπαίνει | ||
έν’ | είναι | ||
εντώκες | χτύπησες, έκανες να | ||
έξ’ | έξω ή ο αριθμός έξι | ||
έξεραν | ήξεραν | ||
επαίρ’νεν | έπαιρνε | ||
επαιχνιδι͜άσκουμ’ | ξεκινούσα το παιχνίδι | ||
επέγ’νεν | πήγαινε, προχωρούσε, έφευγε | ||
επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
επέμ’νετε | απομείνατε | ||
εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
εποίκε | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
εποίν’νεν | έκανε, έφτιαχνε | ποιέω-ῶ | |
επορούμε | μπορούμε | ||
έρ’ται | έρχεται | ||
ερωτά | ρωτάει | ||
εσκοτείνεψαν | σκοτείνιασαν | ||
ετέρεσα | κοίταξα | ||
έτονε | ήταν | ||
ετώρα | τώρα | ||
εφήνεν | άφηνε | ||
εφίλεσα | φίλησα | ||
έχ̌’ | έχει | ||
έχ̌’ κι έρ’ται | είναι στον ερχομό, έρχεται | ||
ζεμίαν | ζημιά | ||
θάνατον | θάνατος | ||
’ίνουμαι | γίνομαι | ||
ισ̌μάρ’ | νεύμα, νόημα | işmar/նշմար | |
’κ’ | δεν | ουκί<οὐχί | |
κα’ | κάτω | ||
κάθκα | κάθισε (προστ.) | ||
καλέσσα | καλή | ||
καμίαν | ποτέ | ||
καρδόπο | καρδούλα | ||
κατ’ | γιατί/γιατί δεν | ||
κερβάνα | η αγελάδα που προπορεύεται της αγέλης | kervan/kārbān=καραβάνι | |
Κερεκή | Κυριακή | ||
Κερεκήν | Κυριακή | ||
κέσ’ | εκεί γύρω, εκεί κάπου, εκεί περίπου | κέσου | |
’κι | δεν | ουκί<οὐχί | |
κιφάλι | κεφάλι | ||
κλαίγ’νε | κλαίνε | ||
κλαινίζ’ | στενοχωρώ/εί, κάνω/ει να κλάψει | ||
κλίσκουμαι | σκύβω, κλίνω | ||
κλώσ̌κεται | γυρίζει, επιστρέφει | ||
κορτσόπα | κοριτσάκια | ||
κόφκεται | κόβεται | ||
κρούει | χτυπάει | ||
λαλία | λαλιά, φωνή | ||
λέγ’νε | λένε | ||
λελεύω | χαίρομαι | ||
λούσκουνταν | λούζονται | ||
μάγ’λα | μάγουλα | magulum | |
μακρά | (επιρρ.) μακριά, απομακρυσμένα | ||
μέλ’ | μέλι | ||
μέσεν | μέση | ||
μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
μίαν | μια φορά | ||
ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
νέικον | νέο, νεαρό | ||
νταούλ’ | νταούλι | davul/ṭabl | |
νύφε | νύφη | ||
όθεν | όπου, οπουδήποτε, σε όποιον | ||
ομμάτι͜α | μάτια | ||
ομματόπα | ματάκια | ||
όντες | όταν | ||
ούσνα | μέχρι που, έως ότου | ||
πα | πάλι, επίσης | ||
παρεβγάλλ’νε | ξεπροβοδίζουν | ||
πας̌ | μήπως, μπας και, είναι δυνατόν, μην τύχει (και) | μήν πᾶς | |
πασ̌κείμ’ | μήπως, μήπως (και) | πᾶς καί ἔνι | |
πέ’ | πες (προστ.) | ||
πελιάν | βάσανο, σκοτούρα | bela | |
περπεντούλια | ορμαθός αργυρών και χρυσών κοσμημάτων ή μαργαριταριών που κοσμούν την κεφαλή γυναίκας (κατά τη βυζαντινή περίοδο συνήθως τα κοσμήματα αυτά κρέμονταν από το πλάι στέμματος κεφαλής) | perpendula/pendulo | |
Πέφτ’ | Πέμπτη | ||
πιάν’ | πιάνει | ||
ποδάρ’ | πόδι | ||
πολλά | πολλά (επίθ.), πολύ (επίρ.) | ||
ποταμί’ | ποταμιού | ||
πουρνά | πρωί, αύριο | ||
πουσ̌μανεύ’ | μετανιώνει | pişman olmak<paşmān | |
πρόγατα | πρόβατα | ||
προκομμέντσα | προκομμένη | ||
ραχ̌όπα | ραχούλες, βουνά | ||
Ρουσίας | Ρωσίας | ||
ρωθώνι͜α | ρουθούνια | ||
’σείουσαν | (εσείουσαν) σείονταν | ||
σ̌ιταντάνα | αυτή που τραντάζεται, σείεται ολόκληρη | πιθ. εκ του (επιτατ.) συν+τανταλίζω | |
στύπα | ξινά, τουρσιά | ||
σύρ’ | σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει | ||
τερεί | κοιτάει | ||
Τετράδ’ | Τετάρτη | ||
τίνος | ποιού; | ||
τοι | τους/τις | ||
τόπι͜α | τόποι, μέρη | ||
τούλα | ήσυχα, φρόνιμα | ||
τουν | τους | ||
τουσ̌μάν’ | εχθροί | düşman/duşmān | |
Τρίτ’ | Τρίτη | ||
τυλί͜ει | τυλίγει | ||
υστερνά | κατοπινά, τελευταία | ||
φαρμακούται | φαρμακώνεται | ||
φίλεμαν | φιλί | ||
φοράς | φορές | ||
χ̌αίρουμες | χαιρόμαστε | ||
χαμελά | χαμηλά | ||
χωρία | χωριά | ||
ωμία | ώμοι |
¹ (εκφ) Θα βγάλει έξω την μπογιά της (κυρ.), θα δείξει το πραγματικό της πρόσωπο 1) Αναστορώ 2) Αναθεμά και τα μακρά 3) Εσέν’ η μάνα π’ εποίν’νεν 4) Σινταντάνα 5) Τ’ όνομαν ατ’ς Κερεκήν 6) Καλέσσα έν’ η πεθερά 7) Η νύφε τη Δευτέρας 8) Έχω δύο πρόγατα 9) Λελεύω τ’ ομματόπα σου 10) Έλα κάθκα σα γόνατα μ’ 11) Ε κόρη, τίνος είσαι;