Προβολή Τραγουδιού
Χρ. Μουρατχανίδη «Το τάμαν» | Η δι͜αρμενεία |
Καλλιτέχνες: Στάθης Αθανασιάδης
Εσάς τ’ αγούρι͜α μ’ τ’ άξια κι εσάς τα νυφαδόπα μ’ ευχάντας πολλά δίγω σας να ζούνε τ’ εγγονόπα μ’ Τ’ οσπίτι μ’ πάντα να βοά τ’ οτσ̌άκια μ’ να καπνίζ’νε, στουλάρι͜α τα καπνούς ατουν τ’ ουράνια να χτίζ’νε Καλόν να ελέπετ’ όλ’ εσουν γιά τα τερέματα σουν Να είχα και ν’ αφήνα σας παράν γιά κι άλλον βίον ογώ πα εγροικώ ατο ντο θά ’τονε καλλίον Επέμ’να ὰμα ξερόχ̌ερος: τη σ̌κύλ’ η δι͜αρμενεία εσάς πα που δι͜ατάχκεται εκρέμ’σε με ας σην υείαν Κι ατώρα ’πως έν’ το πεγάδ’ ντο σίτι͜α στέκ’ τσουρούται, αέτσ’ εγέμ’, φυσώ ατο κι ατό ψ̌η μ’ ’κι αποκρούται Κυρού ελάτ’ ας δίγω σας, ογώ, ’ναν δι͜αρμενείαν κι ατό αν θα κρατείτε͜ ατο ας σην κληρονομίαν Τα λίρας και το βίον πα, πολλά θα γιαραεύ’ σας Π’ εχτέθεν εσ̌ιάν και τ’ άλλτς εδι͜άρτσεν ση ζωντήν ατ’, αγράμματον γιά άτεχνον π’ εφέκεν το παιδίν ατ’, Θεμέλια που θ’ άνοιγεν κι η χώρα τα τσ̌ιβία, εκράτ’νεν κι απ’ οπίσ’ ατός εντούνεν τα τσ̌ιρπία Σ’ ομμάτι͜α τ’ να φοσίουνταν ντ’ εκχ̌ύγαν τα σαχτάρι͜α, τα στούδι͜α τ’ να μη λύουνταν κι αβούτα τα λιθάρι͜α να κείντανε σο ψ̌όπον ατ’ Εγροίκ’σετεν, παιδία; Ατό έν’ τάμαν σοι μουχτάρτς, σ’ εσάς πα δι͜αρμενείαν
Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
---|---|---|---|
αβούτα | αυτά | ||
αγούρι͜α | αγόρια νέα | ||
αέτσ’ | έτσι | ||
άλλτς | άλλους | ||
ὰμα | αλλά | ama/ammā | |
αποκρούται | αποκρίνεται | ||
ατός | αυτός | ||
ατουν | τους | ||
ατώρα | τώρα | ||
βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
γιά | είτε, ή | ya/yā | |
γιαραεύ’ | χρησιμεύω/ει | yaramak | |
δι͜αρμενεία | συμβουλή, νουθεσία | μσν. ὁρμηνεύω < αρχ. ἑρμηνεύω | |
δι͜αρμενείαν | συμβουλή, νουθεσία | μσν. ὁρμηνεύω < αρχ. ἑρμηνεύω | |
δι͜ατάχκεται | δίνει οδηγίες, κάνει διαθήκη | ||
δίγω | δίνω | ||
εγγονόπα | εγγονάκια | ||
εγέμ’ | έγινα | ||
εγροίκ’σετεν | καταλάβατε | ||
εγροικώ | καταλαβαίνω | ||
εδι͜άρτσεν | διαμοίρασε, διένειμε | ||
εκράτ’νεν | κρατούσε | ||
εκρέμ’σε | γκρέμισε | ||
εκχ̌ύγαν | εκχύθηκαν, χύθηκαν, εξέρρευσαν | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
ελάτ’ | έλατο | ||
έν’ | είναι | ||
εντούνεν | χτυπούσε | ||
επέμ’να | απόμεινα | ||
εσ̌ιάν | υπάρχοντα, περιουσία | eşya/eşyāʾ | |
εσουν | σας | ||
ευχάντας | ευχές | ||
εφέκεν | άφησε | ||
εχτέθεν | απέκτησε | ||
καλλίον | (επίθ.) καλύτερο, (επίρ.) καλύτερα | ||
κείντανε | κείτονται, ξαπλώνουν | ||
’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
κυρού | πατέρα | ||
λιθάρι͜α | λιθάρια, πέτρες | ||
λίρας | λίρες | ||
λύουνταν | λιώνουν | ||
μουχτάρτς | (ον. εν.) κοινοτάρχης, (αιτ. πληθ.) κοινοτάρχες | muhtar/muḫtār | |
νυφαδόπα | νυφούλες | ||
όλ’ | όλοι/α | ||
ομμάτι͜α | μάτια | ||
οπίσ’ | πίσω | ||
οσπίτι | σπίτι | hospitium<hospes | |
οτσ̌άκια | τζάκια | ocak | |
πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
παιδία | παιδιά | ||
παράν | λεφτά, το χρήμα | para/pāre | |
πεγάδ’ | βρύση | ||
πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
σαχτάρι͜α | στάχτες | στάχτη<στάζω | |
σίτι͜α | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
σ̌κύλ’ | (γεν.) σκύλου | ||
σοι | στους/στις, τους/τις | ||
σουν | σας | ||
στούδι͜α | οστά, κόκκαλα | ὀστοῦν~οστούδιον | |
στουλάρι͜α | στύλοι που βαστάζουν την στέγη οικίας, μτφ. στηρίγματα | ||
τερέματα | βλέμματα | ||
τσ̌ιβία | καρφιά | çivi | |
τσ̌ιρπία | κλαδιά, (οικοδομ.) σπάγγοι και κατ’ επέκταση οι γραμμές που χαράσσονταν με αυτούς για αλφάδιασμα | çırpı | |
τσουρούται | στεγνώνει, στραγγίζεται | σειρώ=εκκενώνω, αδειάζω | |
υείαν | υγεία | ||
φοσίουνταν | χώνονται στη γη, σκεπάζονται με χώμα | ||
χτίζ’νε | χτίζουν | ||
χώρα | οι ξένοι γενικά, οι μη οικείοι, η ξενιτειά | ||
ψ̌η | ψυχή | ||
ψ̌όπον | ψυχούλα |
Στα 1948 έχει εκδοθεί «Το τάμαν» τρίπρακτο δράμα του Χριστόφορου Μουρατχανίδη σε δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους. Εδώ μεταφέρομε το τελευταίο μέρος του, τη δι͜αρμενείαν. (Στάθης Αθανασιάδης)