Προβολή Τραγουδιού
Συλλογή Χειμωνίδη | Ο φουκαράς |
Καλλιτέχνες: Στάθης Αθανασιάδης
Ογώ όνταν έμ’ μικρός, έμ’ και πολλά καρδιακός ’Κ’ εφοούμ’ ζατί θερία, νι͜ά αρκούδι͜α, νι͜ά σ̌κυλία Ας εξέρετεν παιδία, ντο εποίκα την δουλείαν Επήγα σο καβενείον, ση Σαντάς σ’ έναν χωρίον Αρ’ εκάτσα εκαικά και είπα ’γώ φιλικά -Φέρ’ έναν ποτήρ’ κρασόπον και έναν οκάν ρακόπον Έμπρι͜α μ’ έναν στόλ’ εθέκεν κι εμέν μοναχόν εφέκεν και είπε με: «Φά’ και πία, έχομε πολλά ρακία» Αρ’ ’κι ’ξέρω πόσον έπα και εσ’κώθα και ευχέθα Ταή, είπα, ο Θεός να χαρί͜ει σε και τον γιο σ’! Ντό λες, είπε με, χαμένε; Τραβωδείς τσ̌ιλτουρεμένε Αλήγορα τα παράδας, θα ’φτάγω σε χ̌ίλ’ παρτσ̌άδας Εχάλασα σο τσ̌επόπο μ’ κι εύρα έναν καπεκόπον Έπλωσα ’τον την παράν μετ’ έναν τρανόν χαράν -Έπες κρασίν βαρελέας και μέλ’ τρία πουλουλέας και κεράσ̌ι͜α τρία τάγια κι εκατόν πενήντα τσ̌άγι͜α και δί’ς με έναν καπέκ’; Τέρ’ εσύ και τον κιοπέκ’! Τα παράδας αν ’κι δί’ς θα βάλω σε σο χαπίς! -Ούι, λελεύω σε, ταή, για άσ’ εμέν το παιδίν Ογ’ αν πάγω σο χωρίον, πουλώ τη κυρού μ’ το βίον και παρόπον απ’ ολίγον το χακόπο σ’ όλεν δίγω -Έλ’ ας παίρω το παλτό σ’ κι εσύ δέβα σο καλό σ’ Ας παίρω και την κουκούλα σ’! Αν ’κ’ έν’, αχπάνω τη γούλα σ’! Εβγάλ’ δὼμα τα τσ̌αρούχ̌ι͜α σ’, ας αχπάουνταν τα νύχ̌ι͜α σ’ Εφέκε με τσ̌ιρτσ̌ιπλάχ’ κι͜απι͜αζι͜άν κι άμον χορτλάχ’ Εγέμ’ πολλά μασκαράς για του είμαι φουκαράς Εδέκε με έναν λάχταν να πάω όνταν εχπάστα «Όι! μάνα», ογώ εκούξα κι απάν’ σο κιφάλ’ ερρούξα Το κιφάλι μ’ εταράεν ὰμα ’κείνος πα ’χπαράεν
Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
---|---|---|---|
αλήγορα | γρήγορα | ||
ὰμα | αλλά | ama/ammā | |
άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
απάν’ | πάνω | ||
άσ’ | (προστ.) άσε, άφησε | ||
αχπάνω | ξεριζώνω, ξεκολλώ, αποκολλώ βιαίως | ἐκσπάω | |
βαρελέας | με τα βαρέλια, βαρελιές | ||
βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
γούλα | λαιμός | gula | |
δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
δίγω | δίνω | ||
δί’ς | δίνεις | ||
δουλείαν | δουλειά | ||
δὼμα | δώσε μου | ||
εβγάλ’ | βγάλει | ||
εγέμ’ | έγινα | ||
εδέκε | έδωσε | ||
εθέκεν | έθεσε, τοποθέτησε, έβαλε | ||
εκαικά | εκεί πέρα | ||
εκάτσα | κάθισα | ||
εκούξα | φώναξα, λάλησα, κάλεσα κπ ονομαστικά | ||
έμ’ | ήμουν | ||
έμπρι͜α | μπροστά | ||
έν’ | είναι | ||
εξέρετεν | ξέρετε | ||
έπα | ήπια | ||
έπες | ήπιες | ||
έπλωσα | άπλωσα, έτεινα | ||
εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
ερρούξα | έπεσα | ||
εσ’κώθα | σηκώθηκα | ||
εταράεν | ταράχθηκε, ανακατεύτηκε, αναμίχθηκε | ταράσσω | |
εύρα | βρήκα, (ιδιωμ. προστ.) βρες | ||
ευχέθα | ευχήθηκα | ||
εφέκε | άφησε | ||
εφέκεν | άφησε | ||
εχάλασα | χάλασα, έχωσα το χέρι | ||
έχομε | έχουμε | ||
εχπάστα | αναχώρησα, κίνησα για | ||
ζατί | εξάλλου | zaten/ẕāten | |
θερία | θεριά, θηρία | ||
’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
καπεκόπον | καπίκι, νόμισμα της εποχής ισοδύναμο με 1/100 του ρουβλίου | kapik/копейка | |
’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
κιφάλ’ | κεφάλι | ||
κιφάλι | κεφάλι | ||
κρασόπον | κρασάκι | ||
κυρού | πατέρα | ||
λάχταν | κλωτσιά | λάκτισμα<λακτίζω | |
λελεύω | χαίρομαι | ||
μέλ’ | μέλι | ||
μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
νι͜ά | ούτε | ne | |
οκάν | οθωμανική μονάδα μέτρησης μάζας (ισοδύναμη με 1,2829 κιλά) | okka | |
όλεν | όλη/ο, ολόκληρη/ο | ||
ολίγον | λίγο | ||
όνταν | όταν | ||
πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
παιδία | παιδιά | ||
παίρω | παίρνω | ||
παράδας | χρήματα, λεφτά | para/pāre | |
παράν | λεφτά, το χρήμα | para/pāre | |
παρόπον | (υποκορ.) λεφτά, χρήμα | para/pāre | |
πία | (προστ.) πιες | ||
πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
πουλουλέας | πιθάρια | ||
ρακία | (πληθ.) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī | |
ρακόπον | (υποκορ.) αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī + -όπον | |
στόλ’ | τραπέζι | стол | |
ταή | θείο! | dayı | |
τέρ’ | (προστ.) κοίταξε | ||
’τον | αυτόν | ||
τσ̌επόπο | τσεπούλα | cep/ceyb | |
φά’ | (προστ.) φάε | ||
φέρ’ | φέρνω/ει | ||
’φτάγω | (ευτάγω) κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
χ̌ίλ’ | χίλιοι/ες/ια | ||
χαπίς | φυλακή | hapis/ḥabs | |
χαρί͜ει | χαρίζει | ||
χορτλάχ’ | βρικόλακα | hortlak |
Κατά το 1901, ο καθηγητής Φίλ. Χειμωνίδης μαζί με τον Ευστάθιο Μουρατχανίδη δημοσίευσαν την πρώτη μικρή συλλογή ποιημάτων, από τα οποία τα πιο ενδιαφέροντα ήσαν «Ο φουκαράς» και «Η αντάρα». (Στάθης Αθανασιάδης)