Ακρίτας κάστρον έχτιζεν τριγύρω σα ραχ̌ία απάν’ του κόσμου τα φυτά εκεί φέρ’ και φυτεύει απάν’ του κόσμου τα πουλιά εκεί πάγ’νε φωλεύ’νε Πάντα κελάηδ’ναν κι έλεγαν «Πάντα θα ζει Ακρίτας» κι ατώρα κελαηδούν και λέγ’ν «Θε ν’ αποθάν’ Ακρίτας» -Ακούς, ακούς, Ακρίτα μου, ντό λέγ’νε τα πουλόπα; Ακούτει ατο κι Ακρίτας μου, χαμογελά και λέει: Αφήστεν τα πουλόπα μου ας κελαηδούν και χ̌αίρουν Ατά μικρά πουλόπα είν’ ’κι ξέρ’ν να κελαηδούνε -Πού πας, πού πας, νε Χάρε μου και πας συχαρεμένα; -Έρθα να παίρω την ψυχή σ’ και πάγω χαρεμένα -Εμέν Ακρίτα, λέγ’νε με, ανίκητον Ακρίταν -Για σους, για σους, Ακρίτα μου, βαρέα μη καυχάσαι, εμέν σ’ εσέν που έστειλεν ας εσέν παλληκάρ’ έν’ -Χάρε μ’, για έλ’ ας παλεύομε σο χάλκενον τ’ αλώνι Αν έν’ και το νικάς μ’ εσύ, έπαρ’ την ψ̌η μ’ και δέβα κι αν έν’ και το νικίεσαι, θα παίρω και τον μαύρο σ’ Εξέβαν και επάλεψαν κι ενίκεσεν ο Χάρον -Ν’ αηλί εμέν και βάι εμέν, ενίκεσε με ο Χάρον! Φέρ’τε με τη φιλίντρα μου, φέρ’τε με τα σουλάχα̤ μ’, φέρ’τε με το τοπούζι μου ντο έν’ εξήντ’ οκάδες και τ’ άλλο το τοπούζι μου ντο έν’ εξήντα πέντε Φέρ’ν ατον τη φιλίντραν ατ’, φέρ’ν ατον τα σουλάχα̤ τ’, φέρ’ν ατον το τοπούζιν ατ’ ντο έν’ εξήντ’ οκάδες και τ’ άλλο τοπούζιν ατ’ ντο έν’ εξήντα πέντε Αχπάσ̌κεται Ακρίτας μου να πάει κυνηγεύει Σο μεσοστράτ’ ’κ’ επρόφτασεν, σο μεσοστράτ’ ’κ’ επήεν, επόνεσεν η κεφαλή ατ’, ταράζει η καρδία τ’ και συντρομάζ’ν τα γόνατα τ’ και ’κ’ επορεί να πάει Ακρίτας οπίσ’ κλώσ̌κεται και πυκναναστενάζει Ν’ αηλί εμέν τον άκλερον, ογώ πώς θ’ αποθάνω; Ας χ̌αίρουντανε τα ραχ̌ι͜ά, ας χ̌αίρουν τα θερία, ας έστεκα ψηλά ραχ̌ι͜ά, ψηλά παρχαρομύτι͜α να ’ποίν’να τ’ όρι͜α κι έκλαιαν, τ’ ορμάνια ’μοιρολόγ’ναν Δέβα, καλίτζα μ’, στρώσον με θανατικόν κρεβάτι Θέκον και σο κιφάλι μου τη παρχαρί’ τσ̌ιτσ̌έκια κι έβγα και τέρ’, νε κάλη μου, ντό λέγ’νε οι γειτόνοι Δι͜αβαίν’ η κάλη ατ’ στρώνει͜ ατον τουσ̌έκια και γεργάνι͜α και θέκ’ και σο κιφάλιν ατ’ τη παρχαρί’ τσ̌ιτσ̌έκια και βάλλ’ άνθι͜α παπλώματα και μουσκομαξιλάρι͜α -Κάλη, αδά ντο έστρωσες αχάντι͜α και τριβόλια; -Ακούς, ακούς, Ακρίτα μου, ντό λέγ’ν οι γειτονάδες; Γιάννες λέει παίρω τ’ άλογον κι ο Γιώρης το τοπούζ’ν ατ’ κι ο γέρον ο σαπόγερον λέει παίρω την κάλ’ν ατ’ -Γιάννεν ’κι πράττει τ’ άλογο μ’ και Γιώρην το τοπούζι μ’ Το γέρον το σαπόγερον ’κι πράττ’ τ’ εμόν η κάλη Και το τοπούζ’ν ατ’ έκαψεν και τ’ άλογον σκοτώνει -Κόρ’, έλα ευτάμε ασπασμόν και τ’ αποχωρισίας Κλίσ̌κεται κα’ να προσ̌κυνά τ’ Ακρίτα την καρδίαν Ατόν την κόρην έγλυσεν, τη θαυμαστήν την κόρην Οι δύ’ μίαν επέθαναν, οι δύ’ μίαν εθάφαν!
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αδά | εδώ | ||
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| άκλερον | άκληρο, φτωχό, δύστυχο, ταλαίπωρο | ||
| άνθι͜α | άνθη | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| αποθάν’ | πεθαίνει | ||
| αποθάνω | πεθαίνω | ||
| αποχωρισίας | αποχωρισμού | ||
| ατά | αυτά | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αχάντι͜α | αγκάθια | ἀκάνθιον, υποκορ. του ἄκανθα | |
| αχπάσ̌κεται | αναχωρεί, φεύγει, κινεί για | ||
| βάλλ’ | βάζω/ει | ||
| βαρέα | βαριά, συχνά, πολύ | ||
| γειτονάδες | γειτόνοι | ||
| γεργάνι͜α | παπλώματα | yorgan | |
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| δι͜αβαίν’ | (για τόπο) περνάει/ώ, διασχίζει/ω, (για χρόνο) περνάει/ώ | διαβαίνω | |
| δύ’ | δύο | ||
| έβγα | (προστ.) βγες | ||
| εθάφαν | θάφτηκαν | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| έκλαιαν | έκλαιγαν | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| έν’ | είναι | ||
| εξέβαν | βγήκαν | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| επέθαναν | πέθαναν | ||
| επήεν | πήγε | ||
| επόνεσεν | πόνεσε | ||
| επορεί | μπορεί | ||
| επρόφτασεν | πρόφτασε | ||
| έρθα | ήρθα | ||
| ευτάμε | κάνουμε, φτιάχνουμε | εὐθειάζω | |
| θέκ’ | θέτω/ει, τοποθετώ/εί, βάζω/ει | ||
| θέκον | (προστ.) θέσε, τοποθέτησε, βάλε | ||
| θερία | θεριά, θηρία | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κα’ | κάτω | ||
| κάλη | η αγαπητή σύζυγος, η σύζυγος | ||
| καυχάσαι | καυχιέσαι | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιφάλι | κεφάλι | ||
| κλίσ̌κεται | σκύβει, κλίνει | ||
| κλώσ̌κεται | γυρίζει, επιστρέφει | ||
| λέγ’νε | λένε | ||
| μεσοστράτ’ | μέση του δρόμου | ||
| μίαν | μια φορά | ||
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| οκάδες | οθωμανική μονάδα μέτρησης μάζας | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| όρι͜α | όρη | ||
| ορμάνια | δάση | orman | |
| πάγ’νε | πηγαίνουν, έφυγαν, πάνε | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| παρχαρί’ | θερινού βοσκότοπου (παρχαριού) | ||
| παρχαρομύτι͜α | οι κορυφές του παρχαριού | ||
| ’ποίν’να | (εποίν’να) έκανα, έφτιαχνα | ποιέω-ῶ | |
| πουλόπα | πουλάκια | ||
| πράττ’ | πρέπει, ταιριάζει, αρμόζει, αξίζει σε κπ | ||
| πράττει | πρέπει, ταιριάζει, αρμόζει, αξίζει σε κπ | ||
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
| σουλάχα̤ | όπλα | silah/silāḥ | |
| σους | (προστ.) σώπα, πάψε, κάνε ησυχία | susmak | |
| στρώσον | (προστ.) στρώσε | ||
| συντρομάζ’ν | τρέμουνε ολόκληροι/ες/α | ||
| τέρ’ | (προστ.) κοίταξε | ||
| τοπούζι | απελατίκι | topuz/debbūs | |
| τοπούζιν | απελατίκι | topuz/debbūs | |
| τοπούζ’ν | απελατίκι | topuz/debbūs | |
| τσ̌ιτσ̌έκια | λουλούδια | çiçek | |
| φέρ’ | φέρνω/ει | ||
| φιλίντρα | μακρύκαννο τυφέκιο | ||
| φωλεύ’νε | φωλιάζουν, μτφ. τρυπώνουν, χώνονται | ||
| χ̌αίρουν | χαίρονται | ||
| χ̌αίρουντανε | χαίρονται | ||
| χάλκενον | χάλκινο | ||
| χαρεμένα | χαρούμενα | ||
| ψ̌η | ψυχή |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αδά | εδώ | ||
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| άκλερον | άκληρο, φτωχό, δύστυχο, ταλαίπωρο | ||
| άνθι͜α | άνθη | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| αποθάν’ | πεθαίνει | ||
| αποθάνω | πεθαίνω | ||
| αποχωρισίας | αποχωρισμού | ||
| ατά | αυτά | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αχάντι͜α | αγκάθια | ἀκάνθιον, υποκορ. του ἄκανθα | |
| αχπάσ̌κεται | αναχωρεί, φεύγει, κινεί για | ||
| βάλλ’ | βάζω/ει | ||
| βαρέα | βαριά, συχνά, πολύ | ||
| γειτονάδες | γειτόνοι | ||
| γεργάνι͜α | παπλώματα | yorgan | |
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| δι͜αβαίν’ | (για τόπο) περνάει/ώ, διασχίζει/ω, (για χρόνο) περνάει/ώ | διαβαίνω | |
| δύ’ | δύο | ||
| έβγα | (προστ.) βγες | ||
| εθάφαν | θάφτηκαν | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| έκλαιαν | έκλαιγαν | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| έν’ | είναι | ||
| εξέβαν | βγήκαν | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| επέθαναν | πέθαναν | ||
| επήεν | πήγε | ||
| επόνεσεν | πόνεσε | ||
| επορεί | μπορεί | ||
| επρόφτασεν | πρόφτασε | ||
| έρθα | ήρθα | ||
| ευτάμε | κάνουμε, φτιάχνουμε | εὐθειάζω | |
| θέκ’ | θέτω/ει, τοποθετώ/εί, βάζω/ει | ||
| θέκον | (προστ.) θέσε, τοποθέτησε, βάλε | ||
| θερία | θεριά, θηρία | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κα’ | κάτω | ||
| κάλη | η αγαπητή σύζυγος, η σύζυγος | ||
| καυχάσαι | καυχιέσαι | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιφάλι | κεφάλι | ||
| κλίσ̌κεται | σκύβει, κλίνει | ||
| κλώσ̌κεται | γυρίζει, επιστρέφει | ||
| λέγ’νε | λένε | ||
| μεσοστράτ’ | μέση του δρόμου | ||
| μίαν | μια φορά | ||
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| οκάδες | οθωμανική μονάδα μέτρησης μάζας | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| όρι͜α | όρη | ||
| ορμάνια | δάση | orman | |
| πάγ’νε | πηγαίνουν, έφυγαν, πάνε | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| παρχαρί’ | θερινού βοσκότοπου (παρχαριού) | ||
| παρχαρομύτι͜α | οι κορυφές του παρχαριού | ||
| ’ποίν’να | (εποίν’να) έκανα, έφτιαχνα | ποιέω-ῶ | |
| πουλόπα | πουλάκια | ||
| πράττ’ | πρέπει, ταιριάζει, αρμόζει, αξίζει σε κπ | ||
| πράττει | πρέπει, ταιριάζει, αρμόζει, αξίζει σε κπ | ||
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
| σουλάχα̤ | όπλα | silah/silāḥ | |
| σους | (προστ.) σώπα, πάψε, κάνε ησυχία | susmak | |
| στρώσον | (προστ.) στρώσε | ||
| συντρομάζ’ν | τρέμουνε ολόκληροι/ες/α | ||
| τέρ’ | (προστ.) κοίταξε | ||
| τοπούζι | απελατίκι | topuz/debbūs | |
| τοπούζιν | απελατίκι | topuz/debbūs | |
| τοπούζ’ν | απελατίκι | topuz/debbūs | |
| τσ̌ιτσ̌έκια | λουλούδια | çiçek | |
| φέρ’ | φέρνω/ει | ||
| φιλίντρα | μακρύκαννο τυφέκιο | ||
| φωλεύ’νε | φωλιάζουν, μτφ. τρυπώνουν, χώνονται | ||
| χ̌αίρουν | χαίρονται | ||
| χ̌αίρουντανε | χαίρονται | ||
| χάλκενον | χάλκινο | ||
| χαρεμένα | χαρούμενα | ||
| ψ̌η | ψυχή |
