Ταμάμα

Προβολή Τραγουδιού

Καλλιτέχνες: Βασίλης Μιχαηλίδης, Πόλυς Παυλίδης

Εκόπες ας σα βάσανα,
πατρίδα μ’, ας σα δά̤κρα̤
Σα στράτας ι-σ’ τ’ αδέβατα
ο Χάρον εχαρέθεν

Ατό η στράτα σ’, στράτα ’κ’ έν’,
μακροπιδεβασέα
Η Έσπια¹ εγέντονε
σαχτάρα̤ και μανέαν

♫

Άφ’σον ποπά μ’ τ’ αγιοκέρα̤ σ’,
’πιδέβα τα καντήλας
Έμπρα̤ σ’ τραυαγγελίσματα,
μαυράχαρον η μοίρα σ’

Κι εσύ, Ταμάμα κόρασ̌ον,
αγγελικόν πουλόπον
Την ψ̌η σ’ εποίκες κρέν νερόν,
ψωμί ζεστό ’σπιτόπον

♫

Τρέξον Ταμάμα, αχπάσκουμες!
Ταμάμα, μέρ’ εχάθες;
Ομμάτα̤ αραεύ’νε σε -ν
κι εσύ εμετεστάθες²

Οπίσ’ επέμ’νες κι ένουσ’νε
τη ξενιτά̤ς πουλόπον
Γλυτωμονήν, γυρισμονήν
’κ’ είδεν τ’ εσόν το ψ̌όπον

♫

Μικρόν αφτέρωτον πουλίν,
αχπαραγμένον ψ̌όπον
Πέει μας, πώς εταγιάνεψες
ση σερασκέρ’ τον τόπον;

Ποίσον, Θεέ μ’, ποίσον, Θεέ μ’,
ποίσον, Θεέ μ’, το θάμαν
Σα υστερνά -ν- ας έλεπαν
τ’ ομματόπα σ’, Ταμάμα

♫

Ομμάτα̤ εγλυκοφίλεσαν,
τα ραχ̌ι͜ά εκουπίαν
Τα καρακίδα̤ ένοιξαν
σ’ ατό τη χωρισίαν

Ταμάμα, ρίζα μ’, φώταξον
φωτίαν σην καρδία σ’
Πέει μας, χαράντας είδανε
τ’ ορφανεμένα ψ̌ήα σ’;

♫

Εσύ ’σαι κόρ’ τη χαμονής
και τη κοσμί’ η μάνα
Τίνος είν’ τ’ αναθέματα,
τίνος έν’ η κατάρα;

Ταμάμα, Ταμάμα,
σην ψ̌η σ’ ευτάγω τάμαν
Άλλο σον κόσμον μ’ ’ίνεται
χαλασμονήν, Ταμάμα

Γλωσσάρι

Κείμενο	Επεξήγηση	Ετυμ. Ρίζα
αγιοκέρα̤	αγιοκέρια, κεριά από τον Πανάγιο Τάφο
αδέβατα	αδιάβατα
αραεύ’νε	ψάχνουν, αναζητούν, γυρεύουν	aramak
ας σα	απ’ τα	ασό σα (από τα)
άφ’σον	(προστ.) άφησε
αφτέρωτον	αυτό που είναι χωρίς φτερά
αχπαραγμένον	τρομαγμένο, ξαφνιασμένο
αχπάσκουμες	αναχωρούμε, φεύγουμε, κινούμε για
γλυτωμονήν	απαλλαγή, σωτηρία
γυρισμονήν	γυρισμός
δά̤κρα̤	δάκρυα
εγέντονε	έγινε
εγλυκοφίλεσαν	γλυκοφίλησαν
είν’	(για πληθ.) είναι
εκόπες	κόπηκες
εκουπίαν	αντιστράφηκαν, έπεσαν μπρούμυτα
έλεπαν	έβλεπαν
έμπρα̤	μπροστά
έν’	είναι
ένοιξαν	άνοιξαν
ένουσ’νε	έγινες, κατήντησες
επέμ’νες	απόμεινες
εποίκες	έκανες, έφτιαξες	ποιέω-ῶ
εσόν	δικός/ή/ό σου
εταγιάνεψες	άντεξες, απόκαμες, ξέμεινες από αντοχές, πλησίασες τόσο ώστε να ακουμπάς	dayanmak
ευτάγω	κάνω, φτιάχνω	εὐθειάζω
εχάθες	χάθηκες
εχαρέθεν	προικίστηκε
θάμαν	θαύμα
’ίνεται	γίνεται
’κ’	δεν	οὐκί<οὐχί
καντήλας	(τη, γεν. ενικ.) καντήλας, (τα, ονομ. πληθ.) καντήλες
καρακίδα̤	μάνταλα πόρτας
κόρασ̌ον	κορίτσι
κοσμί’	κόσμου
κρέν	κρύο/α, δροσερό/ά
μακροπιδεβασέα	μακρύς δρόμος
μανέαν	καπνιά, μαυρισμένος/η/ο από καπνιά
μέρ’	(μέρου, επιρρ.) πού, προς ορισμένο μέρος, όποιος
ομμάτα̤	μάτια
ομματόπα	ματάκια
οπίσ’	πίσω
πέει	(προστ.) πες
’πιδέβα	(επιδέβα) προσπέρασα, ξεπέρασα ή (απιδέβα) προσπέρασε, (προστ.) ξεπέρασε	από + διαβαίνω
ποίσον	(προστ.) κάνε, φτιάξε	ποιέω, ποιῶ
ποπά	παπά
πουλόπον	πουλάκι
ραχ̌ι͜ά	ράχες, βουνά
σαχτάρα̤	στάχτες	στάχτη<στάζω
σερασκέρ’	στρατάρχη	serasker/sar-ˁaskar
’σπιτόπον	(οσπιτόπον) σπιτάκι	hospitium<hospes
στράτας	(ονομ.) δρόμοι, (αιτ.) δρόμους
τίνος	ποιού;
τραυαγγελίσματα	προσευχές με κείμενο περιέχων εδάφια από τα ευαγγέλια των τεσσάρων ευαγγελιστών που διαβαζόταν για ιαματικούς λόγους	τετρ(α)- + ευαγγέλιον
τρέξον	(προστ.) τρέξε
υστερνά	κατοπινά, τελευταία
φώταξον	(προστ.) φώτισε
χαλασμονήν	χαλασμό
χαμονής	χαμού
χαράντας	χαρές, γάμοι
χωρισίαν	χωρισμός, αποχωρισμός
ψ̌η	ψυχή
ψ̌ήα	ψυχές, η περιοχή του στέρνου, τα εσώψυχα
ψ̌όπον	ψυχούλα

Σημειώσεις

¹ Η Εσπιά (Εσπιγιέ ), ήταν μικτός οικισμός της ή της περιφέρειας της Τρίπολης (Τιρεμπολού, ) του Πόντου Σήμερα το Espiye είναι μια πόλη και περιοχή της επαρχίας της Κερασούντας (Giresun ) στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας της Μικράς Ασίας
² Αγν. ετυμολογίας. Πιθανόν εκ του αρχαίου μεθίστημι, ως «μετακινήθηκες, μετατοπίστηκες»