Προβολή Τραγουδιού
Ση Σάντας τα ψηλά ραχ̌ιά |
Στιχουργοί: Χαράλαμπος Εφραιμίδης
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Καλλιτέχνες: Αλκιβιάδης Μαυροκεφαλίδης, Χαράλαμπος Εφραιμίδης
Ση Σάντας τα ψηλά ραχ̌ιά όθεν αητοί φωλιάζ’νε τ’ Ευκλείδη τα παλληκάρι͜α νυχτοήμερα -ν- ωρι͜άζ’νε [Ντό, ντό, ντο κι αμ’ ντο;] νυχτοήμερα -ν- ωρι͜άζ’νε Ωρι͜άζ’νε, ’κι φογούντανε νέ χ̌ιόνι͜α, νέ βρεχ̌ία, ούτε τη / του Κάλφα τ’ άρματα και τ’ άγρι͜α τα κατσία [Ντό, ντό, ντο κι αμ’ ντο;] και τ’ άγρι͜α τα κατσία Ευκλείδης ’κ’ εφογούτονε μαχ̌αίρι͜α και σπαθία Ατός ετόν π’ ερίαζεν τη Σάντας τα χωρία [Ντό, ντό, ντο κι αμ’ ντο;] τη Σάντας τα χωρία ♫ Μάνα, δὼμα την ευχ̌ή σ’ και του κύρη μ’ το μαρτέν’ Η Σαντά ντο θα γεννά σο ραχ̌ίν πρέπ’ να εβγαίν’ Δὼμα τα τσ̌άπουλας ι-μ’, τα σ̌αγ̆ιάκια μ’, τ’ ορτάρι͜α μ’ Ληγάρι͜α θ’ αχπάσκουμαι και με τα παλληκάρι͜α μ’ Μα τη ζίπκαν ντο φορώ! Μα το κράτω το μαρτέν’! Ας σην Σάνταν απεσ̌κέσ’ ο Τούρκον ’κι θα δι͜αβαίν’ ♫ Η λαλία μ’ σον ουρανόν [ν’ αηλί εμέν!] αρνόπο μ’, έλα -ν- έλα [έλα -ν- έλα] σα μὲσα σ’ να τυλίγουμαι [ν’ αηλί εμέν!] εσύ τέρ’ με και γέλα [’μώ το νόμο σ’!/έλα -ν- έλα] Τραβωδώ, μάνα μ’, τραβωδώ [ν’ αηλί εμέν!] τραβωδώ μερακλία [έλα -ν- έλα/πάτ’ και δέβα] Σο καρδόπο μ’ εφύτρωσαν [ν’ αηλί εμέν!] δεντρά με τα κλαδία [έλα -ν- έλα/’μώ το νόμο σ’!] Αν αποθάνω θάψτε με, [ν’ αηλί εμέν!] σύρ’τεν απάν’ ι-μ’ χώμαν [έλα -ν- έλα/’μώ το νόμο σ’!] Αφήστε με παράθυρον [ν’ αηλί εμέν!] να ελέπω την τρυγόνα μ’ [έλα -ν- έλα/πάτ’ και δέβα] ♫ Όντες πας σην Τσερκόβιαν¹ δι͜αβαίντς την Καστανέαν Εκεί είναι πολλοί Σαντέτ’ μυρίζ’ μανουσ̌ακέαν Ε! Παύλο Κυφωνίδη, με το ψιλόν τη λαλίαν Για πάτ’ μας έναν ύβριγμαν και με έναν / την τραβωδίαν Λελεύω σε, Καστανέα, με τα κρύα νερά σ’! Λελεύω τον ανέφορο σ’, ίλιαμ την Σουμελά σ’ Ε! Ρίτο Ανδρεάδη, με το μαύρον το μουστάκ’ για έπαρ’ την Ελένεν και -ν- έλα σο παρακάθ’ Ση Καστανέας τα ραχ̌ι͜ά θα χτίζω έναν φωλέαν, θα σ̌υρίζω και τραβωδώ απάν’ σ’ έναν οξέαν Ε! Γιάννε Γρηγοριάδη, με τα άσπρα τα μαλλία Λελεύω/Να λελεύω τα νεότητα σ’ τρώγω τ’ εσά τα ψ̌ήα Ση Καστανέας τα ραχ̌ι͜ά να έμ’νε έναν οξέαν να εποίν’να παχ̌ύν σι͜αρίν σ’ εμόν τον ξενιτέαν Ε! Τάκη Ανδρεάδη, π’ έχασες τον αδελφό σ’ Όλ’ εμείς είμες αδέλφι͜α, πασ̌κείμ’ είσαι μαναχός;
Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
---|---|---|---|
αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
απάν’ | πάνω | ||
απεσ̌κέσ’ | μέσα εκεί πέρα | ||
αποθάνω | πεθαίνω | ||
άρματα | όπλα | armum | |
αρνόπο | αρνάκι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
ατός | αυτός | ||
αχπάσκουμαι | αναχωρώ, φεύγω, κινώ για | ||
βρεχ̌ία | βροχές | ||
δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
δι͜αβαίν’ | (για τόπο) περνάει/ώ, διασχίζει/ω, (για χρόνο) περνάει/ώ | διαβαίνω | |
δι͜αβαίντς | (για τόπο) περνάς, διασχίζεις, (για χρόνο) περνάς | διαβαίνω | |
δὼμα | δώσε μου | ||
εβγαίν’ | βγαίνει | ||
είμες | είμαστε | ||
ελέπω | βλέπω | ||
έμ’νε | ήμουν | ||
εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
εποίν’να | έκανα, έφτιαχνα | ποιέω-ῶ | |
ερίαζεν | πρόσεχε, φυλούσε, επέβλεπε | ||
εσά | δικά σου/σας | ||
εφογούτονε | φοβόταν | ||
ζίπκαν | (γεν, του ζίπκα) ανδρική φορεσιά της εποχής | zıpka<(αμπχαζικά) adziykva (=στενό παντελόνι) | |
ίλιαμ | προπαντώς, ιδιαίτερα, ειδικά | illa/illā | |
’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
καρδόπο | καρδούλα | ||
κατσία | πρόσωπο, μέτωπο | ||
’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
λαλία | λαλιά, φωνή | ||
λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
λελεύω | χαίρομαι | ||
ληγάρι͜α | γρήγορα | ||
μαναχός | μοναχός, μόνος | ||
μανουσ̌ακέαν | μυρωδιά μενεξέ/βιολέτας | մանուշակ (manušak)<manafšak | |
μαρτέν’ | τύπος τυφεκίου | από παραφθορά του Martini–Enfield, εταιρεία κατασκευής τυφεκίων της εποχής | |
μερακλία | με μεράκι, με ιδιαίτερο ζήλο | meraklı/merāḳ | |
μὲσα | (τα) η μέση | ||
’μώ | (επιφ.) εκδήλωση έκπληξης, θαυμασμού ή δυσφορίας, βρε! σε καλό σου! | γαμώ | |
ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
νέ | ούτε | ne | |
νεότητα | νιότη, νιάτα | ||
νυχτοήμερα | νυχθημερόν | ||
ξενιτέαν | ξενιτεμένο | ||
όθεν | όπου, οπουδήποτε, σε όποιον | ||
όλ’ | όλοι/α | ||
όντες | όταν | ||
οξέαν | οξιά | ||
ορτάρι͜α | μάλλινες κάλτσες | ἀορτήρ | |
παρακάθ’ | συνάθροιση, ολονυχτία | ||
πασ̌κείμ’ | μήπως, μήπως (και) | πᾶς καί ἔνι | |
πάτ’ | (προστ.) πάτησε, πάτα | ||
ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
ραχ̌ίν | βουνό, ράχη | ||
σ̌αγ̆ιάκια | χονδρά μάλλινα υφάσματα, αυτά που είναι κατασκευασμένα από αυτό το ύφασμα | şayak | |
Σαντέτ’ | οι έχοντες καταγωγή από την Σάντα | ||
σι͜αρίν | δροσιά, δροσερό μέρος υπό σκιά | serin | |
σπαθία | σπαθιά | ||
σ̌υρίζω | σφυρίζω, παίζω αυλό | σῦριγξ | |
σύρ’τεν | (προστ.) σύρετε, τραβήξτε, ρίξτε | ||
τέρ’ | (προστ.) κοίταξε | ||
τραβωδώ | τραγουδώ | ||
τρυγόνα | το πουλί τρυγόνι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
τσ̌άπουλας | ανδρικά υποδήματα | çapul | |
τυλίγουμαι | τυλίγομαι | ||
ύβριγμαν | βρίσιμο | ||
φογούντανε | φοβούνται | ||
φωλέαν | φωλιά | ||
χωρία | χωριά | ||
ψ̌ήα | ψυχές, η περιοχή του στέρνου, τα εσώψυχα | ||
ωρι͜άζ’νε | προσέχουν, φυλάνε, επιβλέπουν |
¹ (ή Τσερκόβιαννη) Παλιά ονομασία του χωριού Μικρή Σάντα Ημαθίας