Προβολή Τραγουδιού
Τραπεζούντα χ̌ιλέμορφος |
Δημώδη Άσματα του Πόντου στο Παρακάθ’Στιχουργοί: Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Καλλιτέχνες: Γιάννης Κουρτίδης, Κώστας Σιαμίδης
Τραπεζούντα χ̌ιλέμορφος και τ’ εμόν η πατρίδα Πολλά χρόνια εδέβανε εσέναν ας σο ’κ’ είδα Γαράσαρη, Κιμισ̌χανά, Μούζενα και Λερία Νασάν εκείνον που θα ζει κι ελέπ’ σας αλλομίαν Καμίαν ’κι ανασπάλκουνταν η Πάφρα κι η Σαμψούντα, Κοτύωρα και Πουλαντζάκ’, το τσ̌όλ’ η Κερασούντα Όφη, Σταυρίν και Πλάτανα, τα Σούρμενα κι η Τόνια Τα τραγωδίας για τ’ εσάς εγένταν μοιρολόγι͜α Να έμ’ πουλίν κι επέτανα και έλεπα αλλομίαν τη Ζύγαναν και το Κουλάτ και τ’ άλλα τα ραχ̌ία
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αλλομίαν | άλλη μια φορά | ||
| ανασπάλκουνταν | ξεχνιούνται, (υποτακτ) ξεχαστούν | ||
| εγένταν | έγιναν | ||
| εδέβανε | (για τόπο) πέρασαν, διέσχισαν (για χρόνο) πέρασαν | διαβαίνω | |
| ελέπ’ | βλέπει/βλέπω | ||
| έλεπα | έβλεπα | ||
| έμ’ | ήμουν | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| επέτανα | πετούσα | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καμίαν | ποτέ | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| Κουλάτ | το όρος Θήχυς στον Πόντο | ||
| νασάν | χαρά σε | ||
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
| τραγωδίας | τραγούδια | ||
| τσ̌όλ’ | έρημο, ερημικό | çöl | |
| χ̌ιλέμορφος | χιλιόμορφος/η |
• Γαράσαρη ή Νικόπολη: κωμόπολη βρίσκεται στο εσωτερικό του Πόντου, στα σύνορα με την ιστορική Αρμενία, και θεωρείται διάδοχος της ρωμαϊκής Κολώνεια ή, πιο σωστά, του βυζαντινού Μαυρόκαστρου. Οι Έλληνες ονόμαζαν την πόλη και Γαράσαρη (παραφθορά της τουρκικής ονομασίας Καραχισάρ). • Κιμισ̌χανά ή Αργυρούπολη (τουρκ. Gümüşhane): πόλη και πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας στο διαμέρισμα της Μαύρης Θάλασσας στην Τουρκία. Η πόλη βρίσκεται περίπου 65 χλμ. νοτιοδυτικά της Τραπεζούντας. Το όνομα σημαίνει «αργυρότοπος». Είναι σύνθετη λέξη με πρώτο συνθετικό την τουρκική λέξη gümüş (άργυρος) και δεύτερο την επίσης τουρκική λέξη hane (σπίτι, τόπος), περσικής προέλευσης. Η ονομασία προέρχεται από τα ορυχεία αργύρου που βρίσκονται στην περιοχή. • Μούζενα ή/και Μούζαινα (σημ. Aydınlar): στους νότιους πρόποδες του όρους Κουλάτ και δυτικά του χωριού Σταυρίν, υπήρχε μια ομάδα δέκα περίπου ελληνικών χωριών με τη γενική ονομασία Μούζενα (Πας Μούζενα, Τσιμερά, Χατς, Άε Φωκάς, Αγρίδ’, Παλλαδάντων, Μασούρα, Λωρία, Σίσσα, Χάραβα Κινέη και Ντεμιρτσίκιοϊ) • Λερία ή Λωρία: αρκετά μεγάλη ενορία της Κρώμνης ευρισκόμενη στα βόρεια του Νανάκ κοντά στις πρώτες κατωφέρειες της ίδιας χαράδρας • Πάφρα (τουρκ. Bafra): πόλη και διαμέρισμα στην Επαρχία Σαμψούντας στην Τουρκία, νοτιοανατολικά της Σινώπης. Μέχρι τη μικρασιατική εκστρατεία, η Μπάφρα ήταν πόλη με μικτό πληθυσμό. Μέχρι το 1870, από τους 8.000 κατοίκους, οι 2.000 ήταν Καραμανλήδες και Πόντιοι. Μετά τον πόλεμο του 1923, ο ορθόδοξος πληθυσμός της πόλης κατέφυγε στην Ελλάδα. Οι τουρκόφωνοι της Πάφρας έγραφαν την τουρκική με ελληνικούς χαρακτήρες, όπως οι κάτοικοι στην περιοχή Καισάρειας. • Σαμψούντα (ή Αμισός): παραλιακή πόλη στα βόρεια της Τουρκίας και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα του Πόντου, μια από τις μεγαλύτερες πόλεις στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και σημαντικό λιμάνι.
