Προβολή Τραγουδιού
Η νύφε και η πεθερά |
Στιχουργοί: Χρύσανθος Θεοδωρίδης
Συνθέτες: Χρύσανθος Θεοδωρίδης
Καλλιτέχνες: Θεόδωρος Βεροιώτης, Χρύσανθος Θεοδωρίδης
Να ’ίνουσουν, να ’ίνουσουν, να ’ίνουσουν κατακλυσμός κι εχάσαν οι γραιάδες Εκείσαν κι εκοιμούσανε άφογα οι νυφάδες Είνας νύφε έναν ημέραν ’Μώ τη σ̌κύλ’ τη θαγατέραν! Ταβίζ’ με την πεθεράν ατ’ς, ατέ χοβλαεύ’ απάν’ ατ’ς Η νύφε εξέγκεν το τακούν’ ατ’ς λέει την πεθεράν ατ’ς «Τσούνα! Το κιφάλι σ’ άμον τας̌! Εθαρρείς ’κι θα ψοφάς;» Επϊάσταν ’ς σα μαλλία, ’μαζεύτεν η γειτονία Έρθεν ένας γειτονάς λέ͜ει ατένα̤ν «Ντο ευτάς;» Λέ͜ει ατεν «’Κ’ εντρέπεσαι; γιάτι κρού’ς την πεθερά σ’; Λέει ατον «Εσύ ντο θέλτς; Το σ̌κυλίν θα γουρταρεύ’ς;» Λέει η πεθερά τη νύφε: «Μεσημέρ’ έντον ’κ’ ενίφτες; Ους το μεσημέρ’ κοιμάσαι Ας σον Θεό σ’ ’κι φογάσαι; Εγώ ’φτάω τα δουλείας, θα τερώ και τα παιδία σ’ Ση κυρού σ’ ’κ’ είχ̌ες νερόν, αδά θέλτς και παραγιόν!» «Τσ’ είχ̌εν πεθερά καλέσσα νά ’χω κι εγώ η τυχερέσσα; Τα βουτούρτα, τα τυρία έ͜εις ατα με τα κλειδία! Λάσ̌κεσαι άμον σουρτούκα, σ̌κυλάζ’ το βρακί σ’, τσ̌ουλτούκα! Και η νύφε σ’ η καημέντσα πάντα μαραγγουλιαμέντσα Πάντα ευτάει υπομονήν, τρώει κρομμύδι͜α και ψωμίν Πεθερά τ’ς χατεύ’ ατεν «Έξ’ ας σ’ οσπίτ’!» λέει ατεν Η νύφε σ’κούται πάει και παράπονα ’κ’ ευτάει Ξαν, η γούλα τ’ς επιάστεν για τη μάναν ατ’ς εχπάστεν Ασ’ εσούμωσεν σ’ οσπίτ’ν ατ’ς ατέ είδεν την αδερφήν ατ’ς Αδερφή ατ’ς εγροίκ’σεν α’, τη μάναν ατ’ς είπεν α’ Είπεν ατ’ς ασ’ εβγών’ οξ̌ωκά, ερωτά ’τεν πρώτα-πρώτα «Νέτσ̌η, ντ’ έπαθες και κλαις και τη μάνα σ’ ’δέν ’κι λες;» ’Σούμωσεν τη μάναν ατ’ς, εγονάτ’σεν εμπροστά τ’ς «Μάνα» λέει «ξάι μ’ ερωτάς με! Ποίσον ταρχανάν να φά͜εις με! Η πεθερά μ’ έν’ κακέσσα, πάντα αφήν’ με νηστικέσσα» «Γουρπάν’ εγώ ση γούλα σ’! Μέρ’ εφέκες την Τασούλα σ’;» «Η Τασούλα έν’ σ’ οσπίτ’ν ατ’ς, δικαιούται το παιδίν ατ’ς¹ Η πεθερά μ’ έν’ κακέσσα, πάντα αφήν’ με νηστικέσσα Τσακών’, ευτάει το φούστουρον και τρώει α’ μαναχέσσα»
Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
---|---|---|---|
α’ | (ατό) αυτό, το | ||
αδά | εδώ | ||
άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
απάν’ | πάνω | ||
ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
ασ’ | από | ||
ατα | αυτά | ||
ατέ | αυτή | ||
ατεν | αυτήν | ||
ατ’ς | αυτής, της | ||
αφήν’ | αφήνει | ||
άφογα | άφοβα | ||
βουτούρτα | βούτυρα | ||
γούλα | λαιμός | gula | |
γουρπάν’ | θυσία | kurban/ḳurbān | |
γουρταρεύ’ς | γλυτώνεις κτ/κπ από, διασώζεις | kurtarmak | |
γραιάδες | γριές | ||
’δέν | τίποτα | ||
δουλείας | (ονομ. πληθ.) δουλειές, (γεν. ενικ.) δουλειάς | ||
έ͜εις | έχεις | ||
εβγών’ | βγαίνει | ||
εγονάτ’σεν | γονάτισε | ||
εγροίκ’σεν | κατάλαβε | ||
εθαρρείς | θαρρείς, νομίζεις, υποθέτεις | ||
είνας | ένας/μία | ||
εκείσαν | κείτονταν, ξάπλωναν | ||
εκοιμούσανε | κοιμόντουσαν | ||
εμπροστά | μπροστά, πρωτύτερα | ||
έν’ | είναι | ||
ενίφτες | νίφτηκες, πλύθηκες | ||
έντον | έγινε | ||
εντρέπεσαι | ντρέπεσαι | ||
έξ’ | έξω ή ο αριθμός έξι | ||
εξέγκεν | έβγαλε | ||
επϊάσταν | πιάστηκαν | ||
επιάστεν | πιάστηκε | ||
έρθεν | ήρθε | ||
ερωτά | ρωτάει | ||
ερωτάς | ρωτάς | ||
εσούμωσεν | πλησίασε, σίμωσε | ||
ευτάει | κάνει, φτιάχνει | εὐθειάζω | |
ευτάς | κάνεις, φτιάχνεις | εὐθειάζω | |
εφέκες | άφησες | ||
εχάσαν | χάνονταν | ||
εχπάστεν | αναχώρησε, κίνησε για | ||
θαγατέραν | θυγατέρα, κόρη | ||
θέλτς | θέλεις | ||
’ίνουσουν | γινόσουν | ||
’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
καημέντσα | καημένη | ||
κακέσσα | κακιά | ||
καλέσσα | καλή | ||
’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
κιφάλι | κεφάλι | ||
κρού’ς | χτυπάς | κρούω | |
κυρού | πατέρα | ||
λάσ̌κεσαι | περιφέρεσαι, τριγυρνάς, περιπλανιέσαι | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
’μαζεύτεν | (εμαζεύτεν) μαζεύτηκε | ||
μαναχέσσα | μονάχη | ||
μαραγγουλιαμέντσα | μαραζωμένη, μαραμένη, μτφ. σκυθρωπή | μαραγγιάω | |
μέρ’ | (μέρου, επιρρ.) πού, προς ορισμένο μέρος, όποιος | ||
’μώ | (επιφ.) εκδήλωση έκπληξης, θαυμασμού ή δυσφορίας, βρε! σε καλό σου! | γαμώ | |
νέτσ̌η | Ε! κόρη, ε! εσύ | ||
νηστικέσσα | νηστική | ||
νυφάδες | νύφες | ||
νύφε | νύφη | ||
ξάι | καθόλου | ||
ξαν | πάλι, ξανά | ||
οξ̌ωκά | έξω | ||
οσπίτ’ | σπίτι | hospitium<hospes | |
οσπίτ’ν | σπίτι | hospitium<hospes | |
ους | ως, μέχρι | ||
παιδία | παιδιά | ||
ποίσον | (προστ.) κάνε, φτιάξε | ποιέω, ποιῶ | |
’ς | (ας) από | ||
σ’κούται | σηκώνεται | ||
σ̌κύλ’ | (γεν.) σκύλου | ||
σ̌κυλάζ’ | βρωμάει | ||
’σούμωσεν | πλησίασε, σίμωσε | ||
σουρτούκα | αλήτισσα, που τριγυρνάει άσκοπα, περιπλανώμενη | sürtük | |
ταβίζ’ | μαλώνω/ει, φιλονικώ/εί, επιπλήττω/ει | dava/daʿvā | |
τακούν’ | τακούνι | taccon(e) | |
ταρχανάν | τραχανά | tarhana | |
τας̌ | πέτρα, λίθος | taş | |
’τεν | αυτήν | ||
τερώ | κοιτώ | ||
τσ’ | (ως τση, άρθρο γεν. ενικού) του/της, (ως τσοι, άρθρο αιτ. πληθ.) τις, (ως ερωτημ. τσί;) ποιός; | ||
τσακών’ | σπάω/ει | ||
τσ̌ουλτούκα | κατουρλιάρα | ||
τσούνα | σκύλα | κύων→κύαινα | |
τυχερέσσα | τυχερή | ||
φά͜εις | ταΐζεις | ||
φογάσαι | φοβάσαι | ||
φούστουρον | είδος ποντιακής ομελέτας | ||
’φτάω | (ευτάω) κάνω, φτιάχνω | εὐθειάζω | |
χατεύ’ | διώχνω/ει | atmak | |
χοβλαεύ’ | ορμάει, επιτίθεται | hovlamak |
¹ Ορθότερη νοηματικά η εκδοχή «Δικαιούται ατεν ο κύρ’ς ατ’ς»