Προβολή Τραγουδιού
Ακόμαν έτον μεσημέρτς |
Στιχουργοί: Φίλων Κτενίδης
Συνθέτες: Θεόφιλος Πουταχίδης
Καλλιτέχνες: Αλέξανδρος Παρχαρίδης, Θεόφιλος Πουταχίδης, Κώστας Διαμαντίδης, Πέλα Νικολαΐδη
Ακόμαν έτον μεσημέρτς κι ερρούξεν η σκοτία Ούλια μαύρα εγέντανε σην γην και σα ουράνι͜α Εβζήγαν τ’ άστρα τη νυχτός και τ’ άστρεν τη ημέρας και οι ανθρώπ’ εφαίνουσαν φαντάσματα κι ισ̌κιάδες και νι͜ά λαλίαν έκουες, και νι͜ά ζωής ανάσμαν Έφτασαν σον Καστρότειχον, ερχίνεσαν ν’ εμπαίν’νε Τρανόν φωνήν, τρανόν βοήν αέρας εγομώθεν Σην αρχήν άμον ντο μουγκρίζ’ν’ τα βούδι͜α απέσ’ σην δείσαν, ύστερα άμον θάλασσας βοετόν και φουρτούνα Άμον τα όρι͜α ας σον σεισμόν ντο ρούζ’νε και κυλίουν Άμον χ̌ίλι͜α βροντέματα και χ̌ίλι͜α χαλαρδίας Τρανόν φωνήν, τρανόν βοήν, οργή και παρακάλια Ανοίξτεν νέα μνήματα και παλαιά ταφία, Ανοίξτεν σιδερόπορτας τη Άδ’ αραχνιασμένα, Ανοίξτεν, κλειστά στόματα, δίχως γλώσσαν και χ̌είλι͜α Ανοίξτεν, χ̌έρι͜α άκλερα κι εγκάλιας οστουδένι͜α Έχ̌’ κι έρ’ται τ’ αίμαν το χουλέν, ντ’ εφέκετεν σον κόσμον Ο Θάνατον και η Ζωή, αγκαλιασμέν’ ας κείνταν Μανάδες που εφέκετεν πόρτας καρακωμένα Κυρούδες που περ’μέν’νε σας ακόμαν τ’ ορφανά σουν Αδελφόπα που κλαίγ’νε σας αδέλφι͜α κι αδελφάδες Παιδία που εφέκετεν άκλερους κύρ’ και μάναν Άντρα, π’ εφέκες άχαρον και χ̌έραν την γυναίκα σ’ ’Κοδέσπαινα π’ απώλεκες τον σύντροφο σ’ σην χώραν Ούλ’ που εσέβετεν σην γην κι εσέβετεν σο χώμαν Σο χώμαν, τη γενιάς εσουν κτήμαν, καιρούς και χρόνια, πάππον προς πάππον ελαφρόν, γονέον προς γονέον, κληρονομιά ας σον Θεόν και ας σα γονιακά σουν, το χώμαν ντ’ επερ’μένε σας κι εμάς πα επερ’μένεν Σ’κώστε͜ ατο, με το κιφάλ’ με τα στουδένια ωμία, σείστε͜ ατο με τα γόνατα, με τη χ̌ερί’ τα στούδι͜α κι εβγάτεν ας σα μνήματα, εβγάτε ας σα ταφία Εβγάτεν οι αποθαμέν’, οι ζωντανοί θα εμπαίν’νε! Εγέντονε Συντέλεια, Δευτέρα Παρουσία Εχπάγαν κι εκρεμίγανε τα δέντρα ας σα ρίζας Η ρίζα εγέντονε κορφή, και η κορφή σο χώμαν Απάν’ αφκά εγύρτσανε τα ραχ̌ι͜ά και τα κάμπους Τα ποτάμι͜α εκλώστανε, πάγ’ν σα πεγαδομμάτι͜α. Διώχ’ν’ ας σ’ οσπίτι͜α τουν τ’ ανθρώπ’ς, τ’ Άγ’ς ας σα εγκλησίας και νι͜ά σα σπέλι͜α αφήν’νε μας και νι͜ά σα ραχ̌ορμία, νι͜ά σα ομάλι͜α τ’ ήμερα, και νι͜ά σ’ ορμάνι͜α τ’ άγρι͜α Ουρανόν επιδέβεν μας, κι η μαύρη γη ’κι σ’κών’ μας Η θάλασσα επέμ’νε μας, το πέλαγος περ’μέν’ μας Η μαυροθάλασσα υγρόν, κι ο βυθόν δίχως χώμαν Εκεί ταφίν ’κι ανοίεται, μνήμαν ’κι στερεούται Εκεί κερίν ’κι άφκεται, θυμίαμαν ’κι καίει Μνημόσυνον ’κι γίνεται, σταυρόν πού να καρφούται; Το χώμαν ντ’ εγκαλιάστε σας εμάς πα να σ̌κεπάζ’ μας Η βρεχ̌ή τ’ ουρανού εμουν να ρούζ’ και να δροσίζ’ μας Ο ήλεν τη ραχ̌ί’ εμουν ν’ εβγαίν’ και να χουλέν’ μας Το κοιμητήρ’ να πρασινίζ’, να σκουντουλίζ’ το χώμαν, μανουσ̌άκια την άνοιξην, τουτουγιάδες το θέρος, ’μάραντα τον μοθόπωρον, τον χ̌ειμωγκόν λιβάνι Τσ̌ίξτε μας, Εσείν, τσ̌ίξτε μας! Το αίμαν εσουν είμες! Βασιλιάδες κι Αρχιερείς, όσιοι κι αγιασμένοι, ποισέστεν τόπον και σε μας ν’ εμπαίνομε να κείμες Για ’βγάτεν και αφήστε μας εύκαιρα τα ταφία Εβγάτεν οι αποθαμέν’, οι ζωντανοί θα εμπαίν’νε!
Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
---|---|---|---|
Άγ’ς | Αγίους | ||
αδελφόπα | αδελφάκια | ||
άκλερα | άκληρα, φτωχά, δυστυχή, ταλαίπωρα | ||
άκλερους | άκληρους, φτωχούς, δυστυχείς, ταλαίπωρους | ||
άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
ανάσμαν | ανάσα, αναπνοή | ||
ανθρώπ’ | άνθρωποι | ||
ανθρώπ’ς | ανθρώπους | ||
ανοίεται | ανοίγεται | ||
ανοίξτεν | (προστ.) ανοίξτε | ||
απάν’ | πάνω | ||
απέσ’ | μέσα | ||
αποθαμέν’ | πεθαμένοι | ||
απώλεκες | έχασες | ἀπόλλυμι | |
ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
άστρεν | άστρο | ||
αφήν’νε | αφήνουν | ||
αφκά | κάτω | ||
άφκεται | (παθ.) ανάβει | ||
’βγάτεν | (προστ.) βγείτε | ||
βοετόν | βοή | ||
βούδι͜α | βόδια | ||
βρεχ̌ή | βροχή | ||
βροντέματα | βροντές | ||
γονέον | γονιός | ||
δείσαν | ομίχλη | δεῖσα=υγρασία, λάσπη, βρωμιά | |
εβγαίν’ | βγαίνει | ||
εβγάτεν | (προστ.) βγείτε | ||
εβζήγαν | έσβησαν | ||
εγέντανε | έγιναν | ||
εγέντονε | έγινε | ||
εγκάλιας | αγκαλιές | ||
εγκαλιάστε | αγκάλιασε | ||
εγκλησίας | εκκλησίες | ||
εγομώθεν | γέμισε | ||
εγύρτσανε | γύρισαν | ||
είμες | είμαστε | ||
εκλώστανε | γύρισαν, επέστρεψαν | ||
έκουες | άκουγες | ||
εκρεμίγανε | γκρεμίστηκαν | ||
εμουν | μας | ||
εμπαίν’νε | μπαίνουν | ||
επέμ’νε | απόμεινε | ||
επερ’μένε | περίμενε | ||
επερ’μένεν | περίμενε | ||
επιδέβεν | έφυγε, άφησε πίσω, προσπέρασε, ξεπέρασε | ||
ερρούξεν | έπεσε | ||
έρ’ται | έρχεται | ||
ερχίνεσαν | άρχισαν | ||
εσείν | εσείς | ||
εσουν | σας | ||
έτον | ήταν | ||
εύκαιρα | άδεια, χωρίς περιεχόμενο/νόημα, ανούσια, μτφ. ανοησίες, (ουσ. τα) τα μαλακά μέρη της κοιλίας, βουβώνας | ||
εφαίνουσαν | φαίνονταν | ||
εφέκες | άφησες | ||
εφέκετεν | αφήσατε | ||
έχ̌’ | έχει | ||
έχ̌’ κι έρ’ται | είναι στον ερχομό, έρχεται | ||
εχπάγαν | ξεριζώθηκαν, ξεκολλήθηκαν, αποκολλήθηκαν βιαίως | ἐκσπάω | |
ήλεν | ήλιος/ήλιο | ||
θάνατον | θάνατος | ||
θέρος | καλοκαίρι | ||
ισ̌κιάδες | σκιές | ||
καρφούται | καρφώνεται | ||
κείμες | κειτόμαστε, ξαπλώνουμε | ||
κείνταν | κείτονται, ξαπλώνουν | ||
’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
κιφάλ’ | κεφάλι | ||
κλαίγ’νε | κλαίνε | ||
’κοδέσπαινα | οικοδέσποινα | ||
κυλίουν | κυλάνε | ||
κύρ’ | πατέρα | ||
λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
μανουσ̌άκια | μενεξέδες/βιολέτες | մանուշակ (manušak)<manafšak | |
’μάραντα | (επιστ. Helichrysum stoechas) τα αγριολούλουδα ελίχρυσος ο πολύτιμος | ||
μεσημέρτς | μεσημέρι | ||
μοθόπωρον | φθινόπωρο | ||
νι͜ά | ούτε | ne | |
ομάλι͜α | (επιρρ.) ομαλά, ευθεία, πεδιάδες, ίσια | ||
όρι͜α | όρη | ||
ορμάνι͜α | δάση | orman | |
οσπίτι͜α | σπίτια | hospitium<hospes | |
οστουδένι͜α | οστέινα, κοκκαλιάρικα | ὀστοῦν~οστούδιον | |
ούλ’ | όλοι | ||
ούλια | όλα | ||
πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
πάγ’ν | πηγαίνουν | ||
παιδία | παιδιά | ||
πάππον | παππούς | ||
πεγαδομμάτι͜α | πηγές νερού | ||
περ’μέν’ | περιμένει | ||
περ’μέν’νε | περιμένουν | ||
ποισέστεν | (προστ.) κάνετε, φτιάξτε | ||
πόρτας | (ονομ.πληθ.) πόρτες | porta | |
ραχ̌ί’ | ράχης, βουνού | ||
ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
ραχ̌ορμία | ορεινά ρυάκια | ||
ρίζας | (γεν. ενικού) ρίζας, (ον./αιτ. πληθ.) ρίζες | ||
ρούζ’ | πέφτει, ρίχνει | ||
ρούζ’νε | πέφτουν | ||
σ̌κεπάζ’ | σκεπάζω/ει | ||
σκοτία | σκοτάδι | ||
σκουντουλίζ’ | ευωδιάζει, μοσχοβολάει | ||
σ’κών’ | σηκώνω/ει | ||
σ’κώστε | (προστ.) σηκώστε | ||
σουν | σας | ||
στουδένια | οστέινα, κοκκαλιάρικα | ὀστοῦν~οστούδιον | |
στούδι͜α | οστά, κόκκαλα | ὀστοῦν~οστούδιον | |
ταφία | τάφοι, το νεκροταφείο | ||
ταφίν | τάφος | ||
τουν | τους | ||
τουτουγιάδες | το φυτό αμάραντος (Helichrysum stoechas – Ελίχρυσος ο πολύτιμος) | dudiye otu/tutuya | |
χ̌ειμωγκόν | (ονομ.) χειμώνας, (γεν.) χειμώνα | ||
χ̌έραν | χήρα | ||
χαλαρδίας | (ον. πληθ., τα) πλημμύρες χειμάρρων (γεν. ενικ) πλημμύρας χειμάρρου | ||
χουλέν’ | ζεσταίνει, θερμαίνει | ||
χουλέν | ζεστό/η | ||
χώραν | ξένους, μη οικείους, ξενιτειά | ||
ωμία | ώμοι |